vaste zit. Ie bient er dan een stok touw umme, en bient het touw mit d aandere kaante an de starte van d hond. Hol dan d hond een stok brood onder de

Transcriptie

1 DE ALRUNE Hendrik! Hendrik Broenstien! PASTOOR HENDRIK BROENSTIEN! Deur de karke van Zuudwolde galmt al harder en harder de stemme van Gèert ten Utlo. Gèert is ien van de dikste boeren tussen de Riest en t Olde Diepie. De pastoor kik niet op of umme. Hij lig op zien knieen veur het altaar van de Heilige Maternus, en bidt zien zoeveulste Pater Noster. Mit grote stappen biendert Gèert de karke deur. EN NOE ZUJ MIJ VERTELLEN HOE K AN EEN ZEUNE KOME! Wat mu k doen Hendrik? Ik geve goldgeld veur de karke, en mien eerste vrouwe blif in de kraom. Een dood JOCHIE nog wel! Ik kome drei keer in de weke bij oe te biechten, en mien tweide vrouwe krig allint maor dochters, drei stoks achter menaar, veurdat de blauwe blèkens hèur het graf in roept! Ik trouwe een jongedochter mit een bried lief, die veule kiender zul mutten dragen; ik geef oe nog weer extra goldgeld um de stormschade an de karke te kunnen herstellen, en noe liekt mien darde vrouwe niet IEN poppie te kriegen! HENDRIK BROENSTIEN, LUSTERN ZUJ! Bij de leste woorden grip Gèert de nog altied stief veur hum uut biddende pastoor Hendrik Broenstien bij de scholders en schudt hum deur menaar. ZEG MIJ WA K MUT DOEN UM EEN ZEUNE TE KRIEGEN! MUT MIEN BOERDERIJE DAN IN HAANDEN KOMEN VAN ZOEN ARMOEDZEIER DIE D R ALLINT MAOR OP UUT IS UM EEN ARFDOCHTER TE TROUWEN! Eschrökken trekt pastoor Hendrik Broenstien zien kromme lichem lös, uut de grote haanden van Gèert ten Utlo. Trillend op zien bienen löp ie naor de katheder mit de biebel. Hij zöch in het grote boek, en haalt er een lös papier uut. Hij les... AVE. AAAAAAaaaa. Gèert hef hum al weer bij de strötte. Niks van dat Latijnse geblèer!, zeg Gèert. Zeg het mij lieks veur de kop wat daor stiet. Hendrik kik nog es èven goed, en vertelt bibbernd: Het giet aover een plaante uut de biebel. D r is aover eschreven in het eerste boek van Mozes, in het 30ste stok, in het 14e vars. Toen de tarwe van het laand haald was, gunk Ruben, de zeune van Jaopek, het veld in. Hij haalde de Alrune, en hij hef hum an zien moe Lea egeven. De Alrune mak daj zoe gek op oen vrouwe wordt, en zij op oe, daj nooit weer een aandere wilt. Een betie sap d r van, en ie doet s nachts gien oge meer dichte, want ie blieft lief an lief. Heilige Maternus vergeef mij mien zunde van allinneg al de gedachte d r an! Ie kriegt een bulte kiender, zeunen en dochters. Maor bèter is nog daj de wortel van d Alrune altied bewaart. Die was ie iedere vrijdag in rooie wien, en iedere keer dat het neie maone is, trek ie hum een nei hempie an. Ie rolt hum mit hempie en al in een rooie doek, en klaor is Gèert. Waor vien ik die Alrune, en hoe zet ie d r uut? Bij die woorden lat Gèert pastoor Hendrik veur t eerste lös. Hij giet naost hum op de olde karkbaank zitten. Hendrik prevelt wieder: De Alrune is een plaante mit een bried blad en gèle bloempies. De wortel hef de vorm van een mèense. Starker nog: het is een mèense. En gien gewoon mèense. As een jonkerel, die nog nooit een meid had hef, onschuldig ophöngen wur, en hij hef zien zaod verlèuren bij zien leste snik, dan gruit uut dat zaod de Alrune. De Alrune kan jaanken en blèren, zoe hard, daj d r gek van wordt, maor dat allint op het tiedstip daj hum uut de grond haalt. Zoe gek, daj d r dood an kunt gaon. Ie kunt hum maor op iene wieze kriegen, en het ok nog aoverlèven. De plaante gruit allint onder de galg. Op vrijdag, veur dat de zunne opkomp, gaoj mit de oren dicht estopt mit bijenwas naor de galg toe. Ie neemt een grote zwarte hond mit. D r mag gien spikkie wit of broen an zien lief zitten. Ie slaot dreimaol een kruus baoven de Alrune, en graaft dan mit oen haanden de grond in kringchies um de wortel weg, tut ie nog maor mit ien puntie

2 vaste zit. Ie bient er dan een stok touw umme, en bient het touw mit d aandere kaante an de starte van d hond. Hol dan d hond een stok brood onder de neuze, en loop hard weg. As d hond oe naokomp, vlög vanzöllef de Alrune uut de grond. Die Alrune schrouwt dan zoe barre, dat d hond dood neervalt. Maor ie mut ien ding niet vergèten... Gèert ten Utlo lusterde al lange niet meer. Zien kop wur rooier en rooier, en zien gedachten schèuten al kwaoier en kwaoier op en dale achter zien vurige ogies. Die rottige Hendrik Broenstien, die had al die jaoren eweten hoe hij an een zeune kun komen, en hij had het nooit verteld. Hij had een mooi verhaaltie hölden aover geld geven an de Heilige Maternus, hij had het dan aover domeed komp alles goed! en had een dikke kont ekregen van al het vrèten dat ie had kunnen kopen van Gèert zien goldgeld. Drei keer in de weke was Gèert naor de kark ekomen, as het vrome jochie, dat deur aandere boeren d r op an ekeken wur dat ie kontelikker eworden was van die inhalige paapse Hendrik. En al die tied had die rottige stalknecht van die Roomse paus eweten dat het veur niks was. Gèert wur kwaod, zoe kwaod, zoe barre kwaod, dat ie de trillende pastoor het vergèelde blad uut d haanden slèut. Het gleed in gleivlucht naor de grond, en schèuf onder de olde baank. Hol maor op, zei Gèert. Ik wete genog. Ik zal mien zeune kriegen, en ik krieg oe ok nog wel! Gèert dreid hum umme en lèup de karke uut. Hoe zul ie in vredesnaam an een Alrune mutten komen, dacht ie nog, want d r wur nooit iene ophöngen, in dat goeiege Zuudwolde. En as het es gebeurde was zoe n kerel natuurlijk nooit veur niks ophöngen, laot staon dat ie niet wus wat een vrouwe was. Op de drumpel van de karke bleef Gèert mit een schok stille staon. Hij kreeg een goed slecht plan in zien kop. Een barre goed barre slecht plan! Zo t komp, zo komp t, maor hij zul zien Alrune kriegen! Een paar dagen later wordt er s nachts bij pastoor Hendrik Broenstien op de deur houwd. Nog benauwd van wat hum aoverkomen is, kröp ie stief onder de dèkens. Hij heurt een stemme zeggen: Meneer pastoor, meneer pastoor, kom gauw naor het Riegmèer, want daor is Maria net verschenen. Kom gauw, veurdat ze weg is! Hendrik zien harte broest hum deur de kèel. Heilige Maternus, daanke wel, dat ie Maria hier naor toe gevraogd hebt! Dat ie dat nog mit mug maken! Hij gooit gauw zien pij aover zien olde lief, schöt in zien klompen en nemp de kortste weg naor het Riegmèer. Hij komp niet wied. D r vlög een bongel deur de locht. Hij valt in de modder. Nog ién keer zet ie wat blinken in het maonlocht. Het mes van Gèert ten Utlo. Het is of elèupen mit Hendrik Broenstien. Toen d aandere morreng zien liek evunden wur, lag het op het Galvenveld bij Rune. Het lag op een plekke waor normaal s nachts gien mèense zul komen, want er zaten witte wieven. Dat wus iederiene. Naost hum en half baovenop hum lag een straolbezèupen Claos van de Riest, een jonge koeschèuper, die altied al wat bezunder ewest was. Hij zat onder het bloed, had een dolk in zien haand, en stunk barre naor draank. Klaos had een klap an zien kop had. Gieniene snapte d r wat van. Waorumme gunk een pastoor s nachts nog op stap, en dan nog wel naor de witte wieven? En wat was er gebeurd tussen de pastoor en Claos, dat hij de pastoor mit een mes estèuken had? In de buul van Claos vunden ze wat goldgeld. Niet veule, maor een koeschèuper had miestal niks. De pastoor had ok niks bij hum, maor die had natuurlijk altied wel wat um haanden, zodat al gauw het proatie gunk dat Claos de pastoor bestèulen had. Hij was altied al vrumd ewest, gieniene mug hum, zèden de mèensen, en hij zul dus ok wel een strukrover wèzen. Pastoor Hendrik Broenstien had goed van hum of ebeten, en die klap an de kop van Claos zul wel van Hendrik wèzen. Zo wur d r verteld. Deur iederiene, en veural deur Gèert. Gèert ten Utlo wus het allemaole krek. Die kun het zoe goed vertellen, asof ie d r bij ewest was. Claosie mus hangen, dat was dudelijk!

3 Claos zöllef had eerst niks te vertellen, want die wus niet iens hoe die daor ekomen was. Hij was zoe bezèupen, dat ie niet iens wus dat ie Claos van de Riest was. Een paar dagen later wus ie t wel. Hij vertelde dat ie in zien hutte bij t Riegmèer ewest was, en zo iniens vanachtern een klap ekregen had. In het duuster hadden ze hum een koehoorn in de strötte drokt, mit een gattie in de punte. Zo wur hum net zoe laank foesel naor binnen egèuten, tut ie niks meer wus. Maor iederiene vund dat het een raar verhaal was, Gèert veurop. Het slèut narrengs op, dat zaag ie zo. Ie hoefden allint maor te kieken naor Claos zien leugenachtige kop! De boeren, onder leiding van Gèert, de dikste boer tussen de Riest en t Olde Diepie, zèden de schulte van de Heer van Rune dat ie Claos maor ophangen mus. En zo hunk een paar dagen nao de moord op pastoor Hendrik Broenstien, an het hennepenveinster van het Galgenveld, het liek van Claos van de Riest, de jonge koeschèuper. As waorschouwing veur aandere struukrovers. Zien leste gil wur esmoord deur het strakke touw, dat bij iedere krampachtige bewèging meer en meer um zien nekke slèut. Hij trapte nog wat mit de bienen. En der gebeurde nog wat, wat kiender niet muggen zien. Wat heb ie daor een mooie jonge hond, zeg Gèert tegen Wolter van de Stienbargen. Ik zuke nog een goeie waakhond. Ie mussen mij die mooie zwarte maor verkopen, zeg Gèert. Wolter hef veur de zoeveulste keer weer een hokke vol jonge honden, en is bliede dat ie d r iene kwiet kan. Een hond, zoe zwart as de nacht, giet mit Gèert mit. Wolter snapt er niet zoeveule van, want Gèert hef toch nog een grote waakhond? Die Wodan van hum, die is zoe groot as een kallef, zoe lief as t maor kan veur kiender, en zoe vals as t maor kan aj op Gèert zien arf koomt! Hij mut het zöllef maor weten, die Gèert. Gèert en zien beide honden sjouwt in de maonden daornao vake deur de velden en de bossen van t Zuudwolde. Gèert is vrogger een dikke streuper ewest. Hij zal noe ok wel weer achter knienegies, wilde varkens en meer van sok spul anzitten, wordt er verteld. En d r wordt ok echt wel es een knienegie mit - enèumen. Wodan grip ze waor ie kan! Wat gieniene wet, is dat het pad van Gèert, Wodan en de Jonge Zwarte aover het Galvenveld giet. Gèert is op zuuk naor een plaante mit een bried blad, en gèle bloempies. Waor de leste verdreugde resten van Claos van de Riest nog an een verrot touw bongelt, gruit nao een maond of wat al wel wat van het briede blad, maor het is nog wachten op de blompies. As die d r ok bint, wet Gèert genog, is de zwarte hond al weer wat groter eworden, en bint hond en baos klaor um een waogstok an te dörven. Het is in een nacht van donderdag op vrijdag, dat Gèert ten Utlo nog es lekker stief tegen zien Trientie an kröp. Niet dat ie verwacht dat er al kiender van koomt, maor schieten blif mooi, al raak ie ok niks. En het is een mooie maniere um wakker te blieven, want Gèert kan en wil toch niet echt slaopen. As Trientie in het diepst van de nacht niks in de gaten hef, schöt Gèert in zien broek en döt stiekem de deure lös. Hij löp naor de Jonge Zwarte, vuult nog èven of ie wel bijenwas, brood en touw in zien buul hef, en knip d r tussenuut. Wodan döt zien ogen lös en komp grommend in de bienen. Hij mag niet mit. Mit zien dikke touw stief espannen, zien nekhaoren rechtop en zien grote gèle taanden bloot in zien bek, kik ie mit vurige ogen zien baos en de Jonge Zwarte nao. Baos, ie gaot toch niet weg zonder mij? De Jonge Zwarte is nog niet wies genog um oe in t duuster te bewaren veur alles wat er kan gebeuren! Baos, gao noe niet weg zonder mij, oen trouwe Wodan! Baos, niet doen! Op het Galvenveld zöch Gèert in het stikdonker naor de Alrune. Het locht van de starren is maor aamper genog. Drei kruzen slat Gèert baoven de Alrune. Dat is meer dan ie ooit nog eslaone hef, vanof de dag dat Hendrik Broenstien uut de tied ekomen is. Gèert graf in kreengchies d eerde um de wortel weg, tut ie nog maor een klein betie vaste zit. Wasproppen in de oren, touw um de wortel, touw um de starte van de Jonge Zwarte, brood uut de buul, onder de neuze van d hond, en dan maor hard weglopen... Een geschrouw, asof de wereld vergiet,

4 knettert aover de Galgenbarg en alle boerderijen van het Zuudwolde. De Jonge Zwarte, die net een grote sprong naor het brood emaakt hef, valt dood neer. Gèert realiseert hum nog dat het geschrouw wel wat weg hef van de stemme van Claos van de Riest, maor dat ie dat eigenlijk hielemaole niet dèenken kan, want d r zul toch niks van het geschrouw te heuren wèzen? Het geschrouw gunk zoe hard deur marg en bien, dat het ok niet tegenhölden wur deur de proppen bijenwas. Wat Gèert hum daornao nog wus, was zoe aans as ie gewoon was... Het wordt locht. Zo iniens wordt het locht! Midden in de nacht! Asof d r honderd eulielaampies an estèuken wurden. Echte laampies, of bint het dwaallochies? Gèert zet ze daansen op de barg! De witte wieven? Wie is daor? Daor stiet Claos van de Riest, mit een mes in zien haand. Hij vrag Gèert of ie ok mit hum daansen wil. Ja, daansen, zingen, lallen, en niet iens dronken... Claos slat een paar keer in het wilde weg mit zien mes in de rondte, en d r verschient wel 10 Hendrik Broenstiens mit grote bielen in d haand. Noe gao ie d r an, Gèert ten Utlo! Gèert grip ien van de Hendriken een biele uut d haand, slat een aandere Hendrik de kop of, kop gruit weer an, en onder de lösse kop gruit weer een nei lief. Gèert vlökt en bèult as een vaorige koe. Honden heur ie in de varte doodjoelen. Gèert ten Utlo verdwient in het duuster, keer op keer op zuuk naor een neie Hendrik Broenstien um de kop of te houwen. Hij is niet goed wies. As ie dat al ooit ewest is. De Alrune hef zien wark edaone... Wodan, de trouwe waakhond van Gèert ten Utlo, hef eweten dat er wat mis gunk. Hij blif stokstief op het arf staon, tut er wied weg een verschrikkelijk geschrouw te heuren was. Mit alle kracht die d olde hond in zien grote lief hef, zet ie hum of en trekt het touw kapot, dat hum bij de boerderije mut holden. As een pèle uut een grote neie baoge schöt ie het duuster in, neuze an de grond, snoevend naor het kleine betie locht dat nog an Gèert en de Jonge Zwarte herinnert. Wied weg, op een plekke waor een paar dooie bienen in de locht bongelt, zet Wodan de Jonge Zwarte liggen. Wodan wet niet wat hum angiet. Zien kameraod lig kold en stille op de grond! Wodan zet zien grote bek in de nekke van de jonge hond, en sleept hum mit, de hiele lange weg naor het arf van Gèert ten Utlo. Hij leg de Jonge Zwarte bij de voertrogge. Vrèet maor wat, jong. Zoep maor wat. Doe toch wat, jong! Wodan döt de bek lös en joelt, joelt, joelt d hiele buurte bij menaor. Aoveral joelt d honden terogge. De dood giet aover Zuudwolde, wussen alle mèensen te zeggen, luster maor es naor d honden.. As Trientie van Gèert van schrik rechtop in bedde zit, lig Gèert niet meer naost hèur. Ze zöch en zöch, maor Gèert is weg en blif weg. Bij de schure lig Wodan, te joelen en te treuren naost zien dooie kameraod. As Trientie de dooie Jonge Zwarte zet, zet ze dat ie wat an zien starte hef. An een indtie touw hangt nog altied de Alrune... Gèert is nooit weer evunden. As een paar jaor later een paar boeren op driefjacht naor wolven het anevrèten liek van een zwaor verwaarloosd en smèrig mèense viendt, wordt er nog wel èven an Gèert edacht. Niet langer dan èven, want zul een boer zoe wied evallen kunnen wèzen? Tegen die tied speult er al weer neie Ten Utlo s op het arf van Trientje. Trientie hef de Alrune naor de neie pastoor van Zuudwolde bracht, die hum herkende as een machtig medicien. De pastoor had een wieze raod veur Trientie: Was dit poppie maor mit wien, doe dat iedere vrijdag weer, trek hum een hempie an, en maak iedere maond een nei hempie veur hum. Wele wet waor dat nog goed veur is! De pastoor kun zien oren niet geleuven, toen Trientie een maond of wat later bij hum biechten gunk. Ze kreeg een kiend, en snapte d r niks van. Hèur Gèert was weg, en zul wel dood wèzen. De pastoor mus echt niet geleuven wat de mèensen zèden, want ze had echt niet mit de knechten in bed elègen! Ze wus ok niet hoe het wel kun, maor ze kun ok niet geleuven dat ze net as Maria zomaor een kiend kreeg. De pastoor schuddekopte. Nee, dat was iens en nooit weer. Of was het nog van die leste keer, dat ze bij Gèert was? Die keer dat ie niet gunk slaopen, en hèur tegen wil en daank wakker höld?

5 Maor ze had daornao echt niks had mit een aandere kerel, dat mus de pastoor geleuven, echt waor! De pastoor wol het geleuven, en mit de pastoor wol iederiene van Zuudwolde het wel geleuven. Het was een raar verhaal, maor d r gebeurde wel meer op de boerderije van Gèert ten Utlo, zèden de mèensen tegen menaar. Zo kreeg Gèert ten Utlo negen maond naodat ie verdwenen was zien zin. Trientie kreeg twei zeunen. Of het waor is of niet, dat wete wij niet, maor d r wordt ezegd dat d iene leek op Claos van de Riest, en d aandere op Gèert ten Utlo. De jochies hadden altied ruzie, en het leek dan ok op den duur bèter um ze uut menaar te halen. De pastoor van Zuudwolde had wel wat moois bedacht. d Iene wur naor een klooster estuurd, en wur priester. d Aandere wur de neie boer op de plaatse van Gèert. Zo kwaamp alles goed. Dat was al jaoren naodat de trouwe Wodan dood egaone was. Toen ok Trientie störf, lèut ze de karke van Zuudwolde flink wat goldgeld nao. Ze kunden d r een paar mooie neie baanken van kopen. De dag dat ien van d eerste olde baanken weghaald wur, kwaamp er een old stok papier onder vandaon. De pastoor heft het nog es goed deur elèzen, veurdat ie t in de heerd gooide. D r stund allemaol onzin in, wur ezegd. De leste zinne van het smèrige epistel was ewest: Waart oe veur d Alrune! Die Alrune schrouwt zoe barre, dat d hond dood neervalt. Ie mut dan ok ien ding NOOIT vergèten: het schrouwen giet zoe hard, dat ie het allint maor kunt aoverlèven zonder gek te worden, aj tegeliekertied op een grote hoorn blaost. De hoorn zal alle kracht van de - schrouw wegnemen! Gèert mèuk het niks meer uut. Nog eeuwen later, wur d r bij het Galvenveld bij tieden geschrouw heurd van een wildeman, zo wur d r verteld. Mèensen zagen de barg oplochten. Asof d r honderd eulielaampies an estèuken wurden. Dwaallochies? Echte laampies? Witte Wieven? De wildeman stund er tussen te daansen op de barg! Daor stund ie, mit een mes in d haand, of mit een grote biele, of mit een grote bongel. Hij vrèug veurbijgangers of die mit hum daansen wollen. Ja, daansen, zingen, lallen, en niet iens dronken... En dan slèut ie een paar keer in het wilde weg mit zien mes, zien biele of zien bongel in de rondte. Noe gao ie d r an, Hendrik, heurden ze dan roepen. De wildeman vlökte en bèulde as een vaorige koe. Honden heurd ie in de varte doodjoelen. En net zoe gauw as ie ekomen was, verdween ie weer in het duuster. Hij was niet goed wies, wur d r verteld. As ie dat al ooit ewest was.