in dit nummer Nieuwe pensioenregeling / Nieuw zorgvademecum / Arbeiders en bedienden in het gesubsidieerd vrij onderwijs NOVEMBER 2012

Transcriptie

1 09 Jaargang 43 Maandblad verschijnt niet in juli en augustus Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X - P Afzendadres: Guimardstraat Brussel V l a a m s s e c r e ta r i a at va n h e t k at h o l i e k o n d e r w i j s NOVEMBER 2012 in dit nummer Nieuwe pensioenregeling / Nieuw zorgvademecum / Arbeiders en bedienden in het gesubsidieerd vrij onderwijs

2 forum nr. 09 Hoofdartikel Pedagogische begeleiding: vandaag netgebonden... en morgen? 3 In de kern Uit het leven om te leven 4 Algemeen onderwijsbeleid Vrij katholiek onderwijs schooljaar Resultaten van de spoed 5 Nieuwe pensioenregeling in het onderwijs 10 Persbericht: Richard Timmerman, nieuwe secretaris-generaal VVKBuO 13 Basisonderwijs Een vademecum zorg voor het hele team 14 IK + JIJ = WIJ Innoverend werken aan de relationele vorming van kinderen. 17 Schoolbesturen Netwerking van de besturen op diocesaan vlak Jaaroverzicht Arbeiders en bedienden in het gesubsidieerd vrij onderwijs 24 Opvoedingsproject & pastoraal Advent: Gods kaart trekken - Advent Pedagogische ondersteuning Sociale stage in het WZC Milsenhof Mechelen 31

3 Mareo Mertens l e k i t r a d f Hoo Pedagogische begeleiding: vandaag netgebonden en morgen? De ondersteuningsstructuur in het Vlaams onderwijs is decretaal tot stand gekomen in Het beroep van de pedagogisch begeleider was toen gloednieuw, de stielkennis was nog niet echt omschreven, de visie op het begeleiderswerk ook niet en de organisatie moest nog ingericht worden met werkbare structuren en systemen. Vandaag, na ruim 20 jaar evolutie, worden terecht vragen gesteld over de toekomst van die pedagogische begeleidingsdiensten en meteen ook over de duurzaamheid, lees: betaalbaarheid van hun netgebonden karakter. Eén van die vragen is: Wat is de meerwaarde van een netgebonden pedagogische begeleiding?1 Belangrijk in deze vraag is de term netgebonden, want wat wordt er eigenlijk verstaan onder die verbondenheid met een koepel van onderwijsbesturen? Veelal begrijpt men het netgebonden zijn als de oorspronkelijke verstrengeling van pedagogische ondersteuningstaken met taken van belangenverdediging en administratieve dienstverlening. (J.Saveyn, 2012). De netgebonden pedagogische begeleidingsdiensten hebben in de loop van de jaren echter zelf initiatieven genomen om de impact van een netaffiliatie op de autonome werking en de kwaliteit van de begeleiding ten goede aan te wenden. Zo heeft de vzw PBDKO2 zich ontwikkeld als een begeleidingsdienst die gelinkt is aan de koepel van inrichtende machten VSKO, maar op beleidsmatig vlak zelfstandig werkt. Het is zowel voor VSKO als voor PBDKO belangrijk dat de visie op kwaliteitsvol onderwijs spoort met de visie op ondersteuning van de insen. Zo kan er samen gewerkt worden aan het realiseren van een gemeenschappelijk pedagogisch project en aan de implementatie van de eigen leerplannen. De pedagogische begeleidingsdienst is voor VSKO een instrument om de grondwettelijk gewaarborgde vrijheid van onderwijs waarin de pedagogische vrijheid is begrepen te realiseren. (J.Saveyn, 2012). Het is precies deze evolutie die het mogelijk maakt dat de pedagogische begeleidingsdienst zich kan bewegen op een intermediair niveau, dat de verbinding kan realiseren tussen theorie en praktijk3, tussen onderzoek en vakkennis, tussen professionele ondersteuning en begeleidingsactiviteiten, tussen leerplan en leraar, tussen spiritualiteit en individuele referentiekaders, motieven en doelsen. In 2009 werd de opdracht van de pedagogische begeleidingsdiensten geactualiseerd met het decreet inzake de kwaliteit van het onderwijs4. In dat decreet werd elke onderwijsins uitdrukkelijk aangeduid als verantwoordelijke voor onderwijskwaliteit. Het begrip kwaliteit van onderwijs werd daarbij, onder meer op de uitdrukkelijke vraag van de onderwijskoepels, niet omschreven. Zo liet de decreetgever ruimte aan de onderwijsinsen om vanuit hun eigen opvoedings project te bepalen wat voor hen kwaliteit van onderwijs is. De pedagogische begeleidingsdiensten kregen de opdracht om insen te ondersteunen bij het werken aan kwaliteitsvol onderwijs. De kracht van een netgebonden pedagogische begeleidingsdienst schuilt net daarin dat ze haar werk, evenals de onderwijsinsen, inbedt in een eigen opvoedingsconcept dat voor het VSKO uitgaat van de Opdrachtsverklaring van het katholiek onderwijs in Vlaanderen. Door vanuit eenzelfde inspiratie te werken, spreken onderwijsinsen, de koepel en de netgebonden pedagogische begeleidingsdienst een zelfde taal die voor de vele personeelsleden begrijpelijk en zinvol is. Een taal waar ze wat aan hebben om hun werk goed te doen en de kwaliteit te behalen die van hen verwacht wordt. PBDKO wil onderwijsinsen actief ondersteunen in hun werken aan onderwijskwaliteit vanuit een lerend zoeken naar wat de identiteit van het katholiek onderwijs is, vandaag en morgen. Om een kwaliteitsvisie te concipiëren, moet het onderwijs zich inspireren op levensbeschouwelijk, wetenschappelijk en ervaringsonderzoek én op het maatschappijbeeld van de gemeenschap. Het behoort tot onze opdrachten om insen deze inspiratiebronnen en concepten aan te reiken om te werken aan die visie.5 Fredy Mels Directeur PBDKO Mieke Van Hecke Directeur-generaal VSKO J. Saveyn (2012). 20 jaar PBDKO, tussen herinnering en perspectief.( p.104). Brussel: PBDKO Pedagogische begeleidingsdienst van het katholiek onderwijs W.Vertommen (1996). Vormend onderwijs, dialoog tussen praxis en theorie. (p.117). Leuven: Garant Decreet inzake de kwaliteit van de kwaliteit van het onderwijs van 8 mei Jan Baeten (2008). Visie op kwaliteitszorg van schoolexterne actoren.

4 IN DE KERN uit het leven om te leven E lke school wordt er vroeg of laat mee geconfronteerd: de zelfdoding van een ouder of erger nog van een personeelslid of een leerling. Vlaanderen mag zich met drie gevallen van zelfdoding per dag een trieste kampioen in Europa noemen. Na verkeersongevallen is suïcide de tweede doodsoorzaak bij de Vlaamse jongeren. Jongeren en zelfdoding, het blijft een onverkwikkelijk tweespan. Jonge mensen horen het leven te omhelzen met al de passie en gretigheid die hen eigen is. Graag willen alle jongeren leven en toch is er die paradox: omdat ze er niet slagen om dit leven echt te kunnen leven stappen zij er uit. Elke zelfdoding of poging daartoe heeft vele oorzaken: in perioden van economische crisis stijgt doorgaans het aantal zelf dodingen. Maar er is meer aan de hand. Er lijkt als het ware een merkwaardige zwaarte op de schouders van veel jongeren te rusten. Vaak wordt hierbij verwezen naar de verhoogde druk van onze prestatiesamenleving en naar een verminderde draagkracht bij jongeren door een gebrek aan perspectief en kaders, grenzen en bakens. Onze cultuur verafgoodt de absolute vrijheid en dreigt zo het volle gewicht van keuzes en verantwoordelijkheden op de broze schouders van de jongeren zelf te leggen. Vooral de angst voor de toekomst en de onvermijdelijke tegenslagen die het leven met zich meebrengt, schrikken vele jongeren af. Het is vreemd hoe sommige getalenteerde jongeren ervan overtuigd zijn dat uitgerekend zij gedoemd zijn te mislukken. Ze vergroten hun gebreken uit en negeren hun sterke kanten. Alsof ze perfect moeten zijn voor de maatschappij en de onmiddellijke omgeving. Oplossingen voor het probleem zijn dan ook niet simpel. Vooreerst kunnen we wat lessen trekken uit een fascinerende vergelijking met Nederland. De omgevingsfactoren en ook de risico s zijn best vergelijkbaar met Vlaanderen. En toch kent Nederland slechts de helft van het aantal zelfdodingen. Cruciaal lijkt de houding te zijn tegenover psychische problemen en de therapie om er iets aan te doen. Het taboe in Nederland is gewoon minder groot. Op de vraag of ze het erg zouden vinden dat de buurman zou weten dat ze in behandeling zijn voor psychische problemen, antwoorden heel wat Nederlanders complexloos nee. Vlamingen hebben het daar moeilijker mee. Ze worden liever in de wachtkamer van een huisarts gezien, waar ze kunnen doen alsof ze voor een onschuldig griepje langskomen, dan gespecialiseerde zorg op te zoeken die zou kunnen verraden wat het probleem is. De Vlaming trekt de gordijnen dicht en verbergt zijn problemen. En achter die gesloten gordijnen gebeuren soms drama s. Personen met gedachten rond zelfdoding gaan door een hel en als hun poging lukt dan wacht de nabestaanden nog een eigen, persoonlijke hel. Psychische problemen bespreekbaar maken is dus een primordiale opdracht. Op dat vlak is er nog een lange weg te gaan. Ook de school kan hierin een rol spelen. Het is belangrijk dat personeelsleden en jongeren met problemen mensen mogen ontmoeten, die oog en oor hebben voor hun situatie en die naar hen willen luisteren en met hen willen spreken. Mensen, die hen in volle vertrouwen willen steunen en aanmoedigen in het leven. We mogen dit van ouders verhopen, maar niet enkel van hen alleen. Ook leerkrachten, begeleiders en directies kunnen wel degelijk het verschil maken en het voortouw nemen om erger te voorkomen. De boodschap je mag altijd hulp komen vragen mag geen ijdel woord zijn maar een uitnodiging om samen iets van het leven te maken. Collega s en leerlingen graag zien, ook in moeilijke situaties, hoort thuis in een katholieke school. Is werken aan een cultuur van hoop en liefde, waar zoveel jongeren en anderen naar snakken, geen christelijke opdracht? In een katholieke school moet een geest aanwezig zijn van hoop en geloof in elkaar en in de toekomst, waarbij iedereen zich aanvaard weet als mens. Dit gebeurt vanuit de inspiratie dat iedereen door God bemind is, ook al voelt men zich mislukt in het leven. Wanhoop en uitzichtloosheid mogen niet het laatste woord hebben. Het christelijk geloof en het Evangelie nemen de diepste pijn van menselijke onzekerheden en lijden, van het kruis, ernstig. Maar tegelijkertijd belijden ze dat het leven van de verrijzenis het laatste woord heeft. Altijd daagt er licht. Christenen, directies en personeelsleden in onze scholen, die dat ook daadwerkelijk beleven vanuit een intense liefde, hiervan getuigen en dit ook laten voelen, werken ten volle mee aan een cultuur van hoop, liefde en leven. Zij geven anderen een nieuwe houvast, zodat zij niet uit het leven moeten stappen om te leven, maar ten volle in het leven hier en nu willen en kunnen leven. Jan Vander Velpen VSKO-pastor contactblad voor schoolbesturen, pedagogisch begeleiders directies en personeelsleden van het katholiek onderwijs Maandblad Verschijnt niet in juli en augustus Verantwoordelijke uitgever Mieke Van Hecke, directeur-generaal VSKO Guimardstraat Brussel Eindcoördinatie: Willy Bombeek Eindredactie: Rita Herdies Redactieleden: Willy Bombeek, Jan-Baptist De Smet, Isabelle Dobbelaere, Rita Herdies, André Janssens, Dimitri Vandekerkove, Marijke Van Bo gaert, Berna dette Van de Steene, Mieke Van Hecke, Paul Wille 4 Redactieadres: VSKO - Forum - Guimardstraat Brussel Tel.: Fax: forum@vsko.be - Website: Abonnement Jaarabonnement: 23,10 euro (inclusief BTW) 38,10 euro: buitenland Te storten op rekeningnr van LICAP cvba, 1040 Brussel Pre-press en druk: Licap cvba, tel Cover: Ilse Prinsen

5 ALGEMEEN ONDERWIJSBELEID vrij katholiek onderwijs schooljaar Resultaten van de spoed D e Cel Gegevensbeheer van de Dienst Informatica heeft in samenspraak met de Verbonden en de diocesen opnieuw een spoed georganiseerd en verwerkt. Het VSKO, de Verbonden en Diensten danken alle scholen en internaten van harte voor hun medewerking aan deze bevraging. De resultaten van de spoed worden hierna weergegeven. De evolutie van de schoolbevolking in het vrij katholiek gewoon kleuter-, lager en secundair onderwijs, in het vrij katholiek buitengewoon kleuter-, lager en secundair onderwijs en in de vrije katholieke internaten wordt summier gecommentarieerd. Gewoon onderwijs Gewoon kleuteronderwijs TABEL 1 - GEWOON KLEUTERONDERWIJS september 2011 september 2012 verschil %-verschil prognose %(*) Antwerpen ,38 + 2,42 Brugge ,09 + 0,77 Diocees Gent ,34 + 1,74 Hasselt ,98 + 2,26 Mech.-Brussel TOTAAL ,67 + 0, ,15 + 1,62 (*) De prognoses zijn gebaseerd op (gegroepeerde) geboortecijfers van het Vlaams Gewest, opgedeeld per bisdom. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een prognose berekend van + 3,92 % Voor het gewoon kleuteronderwijs zijn bij de start van het schooljaar kleuters geregistreerd. Dat zijn er of 2,15% meer in vergelijking met september Deze stijging is hoger dan de berekende prognose (+ 1,62 %). Het aantal kleuters groeit aan in alle diocesen. Omdat de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie nog steeds geen geboortecijfers van 2010 heeft gepubliceerd, kan er geen prognose berekend worden voor het schooljaar In zal het kleuteronderwijs de kinderen inschrijven, geboren in de periode Gewoon lager onderwijs TABEL 2 - GEWOON LAGER ONDERWIJS Diocees september 2011 september 2012 verschil %-verschil prognose %(*) Antwerpen ,56 + 1,54 Brugge ,22 + 0,17 Gent ,09 + 1,30 Hasselt ,49 + 0,52 Mech.-Brussel ,31 + 1,13 TOTAAL (**) ,17 + 1,03 (*) De prognoses zijn gebaseerd op (gegroepeerde) geboortecijfers van het Vlaams Gewest, opgedeeld per bisdom. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een prognose berekend van + 2,97 % (**) exclusief de lagere school in Moeskroen diocees Doornik (37 lln. in ; 26 lln. in ). In alle diocesen, uitgezonderd het diocees Brugge, is de schoolbevolking van het gewoon lager onderwijs op 1 september 2012 gestegen. Er zijn leerlingen meer ingeschreven, hetzij een stijging met 1,17 %. Net zoals in het kleuteronderwijs is de stijging iets hoger dan de berekende prognose (+ 1,03 %). Verwacht wordt dat schoolbevolking in de lagere scholen volgend schooljaar opnieuw zal aangroeien. Er is een stijging berekend van 1,43 %. 5

6 Gewoon secundair onderwijs TABEL 3 - GEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS september 2011 september 2012 verschil %-verschil prognose %(*) Antwerpen ,09-1,39 Brugge ,58-2,40 Gent ,67-0,92 Hasselt ,17-1,99 Diocees Mech.-Brussel TOTAAL ,08-0, ,87-1,35 (*) De prognoses zijn gebaseerd op (gegroepeerde) geboortecijfers van het Vlaams Gewest, opgedeeld per bisdom. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een prognose berekend van + 1,33 %. Voor het secundair onderwijs werd op basis van de generaties geboren in de periode een daling (-1,35 %) van het aantal leerlingen voorspeld. Het vrij katholiek secundair onderwijs is bij de aanvang van het nieuwe schooljaar effectief met een kleiner leerlingenaantal geconfronteerd. Maar de werkelijke evolutie is gunstiger dan de berekende evolutie. In het aartsbisdom Mechelen-Brussel wordt de ongunstige prognose zelfs omgebogen naar een kleine effectieve winst. Met ingeschreven leerlingen daalt de totale schoolbevolking met 0,87 % (= leerlingen). Tegen moet het secundair onderwijs rekening houden met een verdere daling van 3,54 %. TABEL 4 VERHOUDING ONDERWIJSVORMEN (leerjaren 1 en 2 van de 2de en 3de graad) 1 september september 2012 aso 46,19 % 46,34 % bso 19,31 % 19,25 % kso 1,52 % 1,51 % tso 32,98 % 32,90 % 100,00 % 100,00 % Totaal In de verhouding tussen de vier onderwijsvormen worden kleine schommelingen vastgesteld. Het aandeel van de onderwijsvorm aso is iets groter, ten nadele van de drie andere onderwijsvormen bso, kso en tso. TABEL 5 WINST/VERLIES PER STUDIEGEBIED bso-kso-tso (2de en 3de graad incl. specialisatiejaren bso / Se-n-Se / 2de leerjaar 4de graad / HBO) Absoluut aantal leerlingen in vergelijking met Chemie + 1,91 % Auto - 5,28 % Grafische com. en med. - 1,50 % Bouw - 5,83 % Handel - 2,37 % Hout - 1,10 % Land- en tuinbouw + 0,84 % Koeling en warmte - 1,51 % Lichaamsverzorging - 6,04 % Mechanica-elektriciteit - 1,44 % Mode - 3,97 % Totaal S We Te - 2,14 % Personenzorg + 1,49 % Sport - 1,30 % Toerisme - 1,67 % Voeding - 0,27 % Decoratieve technieken - 6,61 % Podiumkunsten + 4,44 % Beeldende kunsten - 2,29 % 6 Andere (Juwelen; Fotografie; Optiek; Orthopedische technieken; Tandtechnieken; Maatschappelijke veiligheid) + 19,00 %

7 De winst/verliescijfers van Tabel 5 moeten geïnterpreteerd worden binnen de context van een globale leerlingendaling. Zonder HBO telt de tweede, derde en vierde graad in , of 0,76 %, leerlingen minder in vergelijking met het schooljaar Het impliceert dat in deze context het aandeel van het studiegebied Voeding binnen het geheel van het studieaanbod bso-kso-tso, ondanks een kleiner aantal leerlingen, eigenlijk groter wordt. Ook de daling van het absoluut aantal leerlingen in de studiegebieden Grafische communicatie en media, Sport, Koeling en warmte, Hout en Mechanica-elektriciteit kan in de globale context van minder leerlingen eerder als beperkt omschreven worden. Maar door de tegenvallende inschrijvingen in de studiegebieden Auto en Bouw, ligt de totale daling van de schoolbevolking in de S We Te-scholen ook dit schooljaar nog boven de 2%. De omzetting van rechtswege van de vierde graad Plastische kunsten komt de attractiviteit van dit studieaanbod niet ten goede. Het is een belangrijke verklaring voor de vrij grote daling van het studiegebied Decoratieve technieken. Ook de geringere belangs voor het studiegebied Lichaamsverzorging springt in het oog. De studiegebieden Mode en Toerisme zijn opnieuw afgeslankt. Dat geldt ook voor Handel, maar de omvang van de daling is -net zoals vorig jaar overigens- kleiner in vergelijking met Het studiegebied Beeldende kunsten kan zijn kleine winst van vorig schooljaar niet vasthouden. Slechts in vier studiegebieden wordt een effectieve stijging van het absoluut aantal leerlingen genoteerd: Chemie, Land- en tuinbouw, Personen zorg en Podiumkunsten. Deze vier studiegebieden zitten al meerdere jaren op rij in de lift. De stijging van het kleine studiegebied Podium kunsten heeft te maken met de verdere realisatie van Woordkunst-drama, geprogrammeerd met ingang van in twee vrije katholieke secundaire scholen. Bijna 60% van de winst in Personenzorg is voor rekening van HBO5 Verpleegkunde. Tenslotte wordt nog de aandacht gevestigd op het succes van het studiegebied Maatschappelijke veiligheid, in Tabel 5 toegevoegd onder Andere (een verzameling van een zestal kleinere studiegebieden). In acht scholen met het specialisatiejaar bso Veiligheidsberoepen en Se-n-Se tso Integrale veiligheid is het aantal leerlingen gestegen van 293 naar 416. Buitengewoon onderwijs Bij de leerlingenaantallen van het buitengewoon onderwijs worden de prognoses niet herhaald. Toepassingen zijn iets minder relevant omwille van de kleinere aantallen in het buitengewoon kleuter-, lager en secundair onderwijs. Buitengewoon kleuteronderwijs TABEL 6 - BUITENGEWOON KLEUTERONDERWIJS - PER BISDOM september 2011 september 2012 verschil %-verschil Antwerpen ,92 Brugge ,39 Diocees Gent ,28 Hasselt ,33 Mech.-Brussel , ,49 TOTAAL TABEL 7 - BUITENGEWOON KLEUTERONDERWIJS - PER TYPE Type september 2011 september 2012 verschil %-verschil Type ,27 Type ,00 Type ,39 Type ,88 Type ,56 Type ,77 TOTAAL ,49 Bij de start van het schooljaar zijn 1025 kleuters geteld in het buitengewoon onderwijs. Met een aangroei van bijna 1,50% wordt de stijgende trend van de laatste schooljaren voortgezet. Vooral de stijging van het aantal kleuters in het BKO van het diocees Antwerpen is opmerkelijk. Er is winst voor type 2, een zeer beperkt verlies voor de types 4 en 7. 7

8 Buitengewoon lager onderwijs TABEL 8 - BUITENGEWOON LAGER ONDERWIJS - PER BISDOM Diocees Antwerpen september 2011 september 2012 verschil %-verschil ,71 Brugge ,20 Gent ,18 Hasselt , , ,23 Mech.-Brussel TOTAAL TABEL 9 - BUITENGEWOON LAGER ONDERWIJS - PER TYPE september 2011 september 2012 verschil %-verschil Type ,56 Type ,08 Type ,23 Type ,92 Type ,52 Type Type ,20 Type ,25 Type ,55 TOTAAL ,23 De schoolbevolking in het buitengewoon lager onderwijs daalt met amper 0,23 %. Men kan gewag maken van een status-quo. Enkele diocesen leveren wat in, andere diocesen boeken lichte winst. Bij de start van het schooljaar zijn er meer leerlingen ingeschreven voor de types 7 en 8. Het aantal inschrijvingen is gedaald in de types 1 en 4. Buitengewoon secundair onderwijs TABEL 10 - BUITENGEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS - PER BISDOM september 2011 september 2012 verschil %-verschil Antwerpen ,30 Brugge ,63 Gent ,00 Hasselt ,90 Mech.-Brussel , ,45 Diocees TOTAAL TABEL 11 - BUITENGEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS - PER OPLEIDINGSVORM Opleidingsvorm Opleidingsvorm 1 september 2011 september 2012 verschil %-verschil ,33 Opleidingsvorm ,36 Opleidingsvorm ,60 Opleidingsvorm , ,45 TOTAAL 8

9 TABEL 12 - BUITENGEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS - PER TYPE Type Type 1 september 2011 september 2012 verschil %-verschil ,72 Type ,83 Type ,02 Type ,09 Type ,00 Type ,81 Type ,27 TOTAAL ,45 Het aantal leerlingen in het buitengewoon secundair onderwijs groeit opnieuw. Voor Vlaanderen bedraagt de stijging 0,45 % (winst voor Antwerpen en Mechelen-Brussel; beperkt verlies voor Brugge en Hasselt). Vorig schooljaar werd voor OV4 nog een stijging genoteerd met 11%. Dit schooljaar daalt deze opleidingsvorm met 8%. In OV1 daarentegen zijn ruim 5% meer leerlingen ingeschreven. Verhoudingsgewijs situeert de hoogste winst zich binnen de types 3 en 7. Internaten TABEL 13 - INTERNATEN Diocees Antwerpen september 2011 september 2012 verschil %-verschil ,13 Brugge ,94 Gent , ,21 Hasselt Mech.-Brussel TOTAAL , ,27 Op 1 september 2012 werden internen ingeschreven in de vrije katholieke internaten. Met dit totaal aantal internen -de hoogste score van het afgelopen decennium- wordt de sinds hernieuwde aantrekking van de internaten opnieuw bekrachtigd. De internen zijn ingeschreven in 96 internaten, gespreid over 104 vestigingsplaatsen. 9,2% van de internen zijn leerlingen van het basisonderwijs. Het leeuwendeel van de internen, 90,8%, volgt les in een secundaire school. Besluit Begin september werden leerlingen ingeschreven in het vrij katholiek gewoon en buitengewoon basis- en secundair onderwijs. In vergelijking met vorig schooljaar zijn er leerlingen meer geteld, hetzij een beperkte stijging met 0,42 %. Dit leert de spoed die het VSKO ook dit jaar opnieuw heeft georganiseerd. De en dienen in eerste instantie voor eigen gebruik: beleidsvoorbereidend werk, onderzoek, eigen planning. Gedurende het hele schooljaar worden deze statistieken en afgeleide bewerkingen veelvuldig geraadpleegd door de Verbonden en de Diensten van het VSKO, door de diocesane diensten, door de pedagogische begeleiding, door de studiegebiedverantwoordelijken én door de scholen zelf. Patrick Deboutte Dienst Personeel en Schoolbeheer VVKSO Griet Perdieus Cel Gegevensbeheer Dienst Informatica VSKO 9

10 ALGEMEEN ONDERWIJSBELEID nieuwe pensioenregeling in het onderwijs! D e wet van 28 december 2011 betreffende diverse bepalingen (Belgisch Staatsblad van 30 december 2011) legt de grondslag voor een nieuwe pensioenhervorming in de overheidssector voor de pensioenen die ingaan vanaf 1 januari Hij verhoogt de minimumleeftijd om vervroegd op pensioen te kunnen gaan, koppelt aan de minimumleeftijd een langere loopbaanvoorwaarde en wijzigt de berekening van de referentiewedde. De bepalingen van voormelde wet zijn eveneens van toepassing op het vastbenoemd personeel in onderwijs en de centra voor leerlingenbegeleiding. In de Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers heeft de federale regering ondertussen een wetsontwerp houdende diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de overheidssector ingediend. Dit wetsontwerp bevat een aantal versoepelingsen overgangsbepalingen in aanvulling van de voormelde wet van 28 december Deze zijn, onder voorbehoud van goedkeuring door de Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers, reeds verwerkt in deze bijdrage. Pensioen vanaf 65 jaar De nieuwe maatregelen wijzigen de bestaande regeling voor het verkrijgen van een pensioen vanaf 65 jaar niet. Personeelsleden uit het onderwijs blijven ook in de toekomst recht hebben op een overheidspensioen vanaf de leeftijd van 65 jaar als ze een vaste benoeming hebben en een minimumloopbaanduur van 5 jaar kunnen bewijzen. Om deze 5 jaar te bepalen wordt geen rekening gehouden met de eventuele diplomabonificatie. Algemene regel voor het verkrijgen van een vervroegd pensioen De in de wetgeving voorziene algemene regel is van toepassing op de pensioenen van de overheidssector gekoppeld aan een loopbaanbreuk ook tantième genoemd 1/60ste. In de onderwijscontext is deze loopbaanbreuk enkel van toepassing op de personeelsleden van de centra voor leerlingenbegeleiding. De pensioenleeftijd van 60 jaar waarop men in 2012 op vervroegd pensioen kan, zal vanaf 2013 jaarlijks met zes maanden verhogen om in 2016 op 62 jaar te komen. De loopbaanvoorwaarde, zijnde de minimum vereiste loopbaanduur, van 5 jaar in 2012 wordt Ilse Prinsen In de meeste gevallen zal een personeelslid van het basis- en secundair onderwijs nog steeds vervroegd op pensioen kunnen gaan vanaf de leeftijd van 60 jaar 10 vanaf 2013 aanzienlijk verhoogd. Ze wordt vanaf 2013 op 38 jaar gebracht, in 2014 wordt dit 39 jaar en vanaf 2015 wordt dit 40 jaar. De bestaande regel dat men vijf jaar vastbenoemd moet zijn om aanspraak te maken op de pensioenberekening van de overheids sector blijft bestaan. Deze vijf jaren zijn inbegrepen in de loopbaanvoorwaarde. Om deze 5 jaar te bepalen wordt geen rekening gehouden met de eventuele diplomabonificatie. Op deze algemene regel worden evenwel uitzonderingen voorzien bij een lange loopbaan. Zo zal het in 2013 en 2014 toch nog mogelijk zijn om op de leeftijd van 60 jaar op vervroegd pensioen te gaan mits op dat moment een loopbaanduur van minstens 40 jaar kan aangetoond worden. In 2015 is een vervroegde pensionering op 60 jaar nog mogelijk mits een loopbaanduur van minstens 41 jaar. Vanaf 2016 is een vervroegd pen sioen op de leeftijd van 60 jaar nog mogelijk voor personeelsleden met een loopbaan van minstens 42 jaar. Vanaf dan bestaat de mogelijkheid om op 61 jaar vervroegd op pensioen te gaan op voorwaarde dat een minimale loopbaanduur van 41 jaar kan aangetoond worden. Tabel 1 geeft een schematisch overzicht van de nieuwe algemene regel en de bijhorende uitzonderingen in functie van lange loopbanen. Personen die tijdens een bepaald jaar de voorwaarden vervullen om het vervroegd pensioen te krijgen, zijn niet verplicht om dat jaar al met pensioen te gaan. Ze kunnen hun pensioen ook later aanvragen.

11 Algemene regel (loopbaanbreuk 1/60ste) Jaar Minimumleeftijd Loopbaanvoorwaarde Uitzondering lange loopbanen jaar 5 jaar jaar en 6 maanden 38 jaar 60 jaar indien loopbaan van 40 jaar jaar 39 jaar 60 jaar indien loopbaan van 40 jaar jaar 6 maanden 40 jaar 60 jaar indien loopbaan van 41 jaar Vanaf jaar 40 jaar 60 jaar indien loopbaan van 42 jaar 61 jaar indien loopbaan van 41 jaar Tabel 1 Afgeleide regeling voor personeelsleden van het basis-, secundair en volwassenenonderwijs loopbaanbreuk 1/55ste, een versoepeling van de voorwaarden van de minimumduur van de loopbaan uitgewerkt. Deze regeling is van toepassing op de personeelsleden van de onderwijsinsen in het basis-, secundair en het volwassenenonderwijs. In de op het tantième 1/60ste gebaseerde pensioenstelsels wordt een volledig pensioen (3/4de van de referentiewedde) verkregen na 45 dienstjaren. In het pensioenstelsel gebaseerd op een tantième 1/55ste wordt het volledig pensioen reeds bereikt na een loopbaan van 41 jaar en 3 maanden. Op basis van dit gegeven heeft de federale overheid in functie van de vervroegde oppensioens van personen die diensten presteren met Voor deze personeelsleden voorziet het voormeld wetsontwerp houdende diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de overheidssector een gunstiger regeling voor wat de berekening van de loopbaanduur betreft. Voor het bepalen van het bereikte aantal loopbaanjaren dat in aanmerking komt voor de opening van het recht op pensioen, wordt immers een verhogingscoëfficiënt toe gepast op de in aanmerking komende diensten. De loopbaanvoorwaarden van de alge- Jaar waarin het pensioen ingaat mene regel blijven de uitgangspunten. De voorwaarden inzake de minimumduur van de diensten, zoals opgenomen in de algemene regel, worden niet verlaagd of verminderd maar het is het aantal door het personeelslid gepresteerde dienstjaren dat wordt verhoogd. Dit stelt de betrokkenen in staat om ten opzicht van het basisstelsel van 1/60ste, vlugger deze minimumduur te bereiken. De waarde van de verhogingscoëfficiënt is afhankelijk van het jaar van de ingangsdatum van het pensioen en de vereiste minimumduur van de loopbaan (zie tabel 2). De verhogings coëfficiënt is niet van toepassing op periodes van legerdienst of gewetensbezwaarde, noch op periodes van diploma bonificatie. Verhogingscoëfficiënt loopbaanbreuk 1/55ste Minimum vereist aantal dienstjaren (Algemene regel) 38 jaar 39 jaar 40 jaar 41 jaar 42 jaar ,0910-1, ,0910 1,0909 1, ,0909 1,0908 1, ,0908 1,0910 1, ,0644 1,0649 1,0654 Vanaf ,0390 1,0401 1, Tabel 2 Door aan de dienstjaren een proportioneel groter gewicht toe te kennen, worden de voorwaarden vastgelegd in de algemene regel gemakkelijker vervuld. Deze berekeningswijze leidt tot een vermindering van het aantal effectief vereiste loopbaanjaren (zie tabel 3). Op deze wijze is de leeftijdsvoorwaarde voor deze personeelscategorieën dus versoepeld. Tabel 3 geeft, al naar gelang de periode van de diplomabonificatie, een overzicht van het effectief minimum aantal loopbaanjaren vereist voor de opening van het recht op pensioen in het geval van een loopbaan met uitsluitend dienstjaren aan 1/55ste. 11

12 Jaar Leeftijd bij lange loopbaan Minimale lange loopbaanduur tantième 1/60ste Minimale loopbaanduur met loopbaanbreuk 1/55ste Diplomabonificatie 3j 4j 5j j 40j 33 j 11,0407 m 33 j 0,0396 m 32 j 1,0385 m j 40j 33 j 11,0407 m 33 j 0,0396 m 32 j 1,0385 m j 41j 34 j 9,9652 m 33 j 10,9661 m 32 j 11,9670 m 60j 42j 35 j 8,9643 m 34 j 9,9652 m 33 j 10,9661 m 61j 41j 34 j 9,9652 m 33 j 10,9661 m 32 j 11,9670 m 60j(1) 42j(2) 36 j 7,2716 m(3) 35 j 8,0083 m 34 j 8,7449 m 61j(4) 41j(5) 35 j 8,2092 m 34 j 8,9406 m(6) 33 j 9,6719 m 60j 42j 37 j 1,7143 m 36 j 2,2857 m 35 j 2,8571 m 61j 41j 36 j 6,0403 m 35 j 6,5130 m 34 j 6,9856 m Vanaf 2018 Tabel 3 Bekijken we, bij wijze van verduidelijking bij tabel 3, de situatie van een personeelslid dat in de loop van 2017 op vervroegd pensioen wil gaan met dienstprestaties uitsluitend gekoppeld aan een loopbaanbreuk 1/55ste. Een vervroegd pensioen in 2017 kan op de leeftijd van 60 jaar(1) mits een minimumloopbaanduur van 42 jaar (2). In 2017 is in dit geval op de prestaties binnen de loopbaanbreuk 1/55ste de verhogingscoëfficiënt 1,0654 van toepassing (Zie tabel 2). Deze coëfficiënt mag echter niet toegepast worden op de periode van de diplomabonificatie. Nemen we het geval dat betrokkene kan genieten van 3 jaar diplomabonificatie. De minimale loopbaanduur aan loopbaanbreuk 1/55ste is in dit geval gelijk aan (42-3)/1,0654= 36,6060 j of 36 jaar en 7,2716 maanden (3). Een vervroegd pensioen in 2017 kan op de leeftijd van 61 jaar(4) mits een minimumloopbaanduur van 41 jaar (5). In 2017 is in dit geval op de prestaties binnen de loopbaanbreuk 1/55ste de verhogingscoëfficiënt 1,0649 van toepassing (Zie tabel 2). Deze coëfficiënt mag echter niet toegepast worden op de periode van de diplomabonificatie. Nemen we het geval dat betrokkene kan genieten van 4 jaar diplomabonificatie. De minimale loopbaanduur aan loopbaanbreuk 1/55ste is in dit geval gelijk aan (41-4)/1,0649 = 34,7450 j of 34 jaar en 8,9406 maanden (6). 12 Loopbaanvoorwaarde in geval van gemengde loopbanen Indien een loopbaan dienstjaren omvat waar aan verschillende loopbaanbreuken zijn ver bonden, worden voor het berekenen van de totale loopbaanduur alle diensten samen geteld. Voor het berekenen van het bereikte aantal loopbaanjaren wordt elke aanneembare periode van dag tot dag geteld en uitgedrukt in maanden tot vier cijfers na de komma. Hierbij worden de gebruikelijke afron dingsregels toegepast (afronding naar boven van zodra het vijfde cijfer na de komma groter of gelijk is aan 5). Vervolgens worden alle aanneembare perioden waarop hetzelfde tantième van toepassing is, samengeteld. Op de som van de periodes gekoppeld aan het tantième 1/55ste wordt de overeenstemmende ver ho gings coëfficiënt toegepast uit tabel 2. Het resultaat van dit product wordt eveneens uitgedrukt in maan den met vier decimalen en afgerond volgens de gebruikelijke af ron dingsregels. Tot slot wordt de som van deze producten gemaakt. Voorbeeld Betrokkene wordt 60 jaar in De lange loopbaanvoorwaarde bedraagt dan 42 jaar of 504 maanden (Zie tabel 1). Hij heeft volgende loopbaan achter de rug: van tot : diensten aan 1/60ste: 6 jaar en 24 dagen (72 maanden + 6/ /31 = , ,5806 = 72, 7949 maanden) van tot : diensten aan 1/55ste: 32 jaar 1 maand en 13 dagen (385 maanden + 13/31 = ,4194 = 385,4194 maanden) diplomabonificatie 3 jaar = 36 maanden. De loopbaan telt in werkelijkheid dus 494,2143 maanden. De 385,4194 maanden aan 1/55ste tellen evenwel aan coëfficiënt 1,0910. Ze tellen dus mee voor 385,4194 x 1,0910 = 420,4926 maanden. In totaal telt betrokkene dus 72, , = 529,2875 loopbaanmaanden, waarmee de lange-loopbaanvoorwaarde van 41 jaar (492 maanden) wordt bereikt. De betrokkene kan dus vanaf de leeftijd van 60 jaar vervroegd in pensioen gaan.

13 Overgangsmaatregelen Personeelsleden die in december 2012 de leeftijd van 60 jaar bereiken en tenminste 5 effectieve dienstjaren in het onderwijs tellen, kunnen vanaf 1 januari 2013 nog met pensioen volgens de oude voorwaarden. Personeelsleden die voor 1 januari 1956 geboren zijn en een loopbaanduur van 37 jaar tellen kunnen op vervroegd pensioen gaan vanaf de leeftijd van 62 jaar. Het pensioen van personeelsleden die de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden vervullen in de maand december van het jaar gaat pas in vanaf 1 januari van het daarop volgend jaar. De personeelsleden die pas in december 2013 de voorwaarden vervullen die gesteld worden voor de pensioenen die in dat jaar ingaan, vallen hierdoor onder strengere leeftijdsvoorwaarden die gelden voor de pensioenen die ingaan in het daaropvolgende jaar. Hetzelfde geldt ook voor de jaren 2014 en Voor deze personeelsleden voorziet het voormeld wetsontwerp houdende diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de overheidssector dat personeelsleden die in december van 2013, 2014 of 2015 de in dat jaar geldende leeftijds- en loopbaanvoorwaarden vervullen, volgens die voorwaarden nog op pensioen vanaf 1 januari van het daarop volgende jaar. Vanaf 2016 blijven de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden ongewijzigd, maar tussen 2017 en 2022 dalen de verhogingscoëfficiënten. Hierdoor zouden de personeelsleden die in december van de jaren 2016 tot 2021 de voorwaarden een minder gunstige verhogingscoëfficiënt genieten. Voor deze personeelsleden voorziet het voormeld wetsontwerp houdende diverse wijzigingsbepalingen betreffende de pensioenen van de overheidssector dat personeelsleden die in december van 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 of 2021 de in dat jaar geldezttnde leeftijds- en loopbaanvoorwaarden vervullen, volgens die voorwaarden nog op pensioen vanaf 1 januari van het daarop volgende jaar. Pensioenberekening Het pensioenbedrag wordt berekend op basis van de referentiewedde. Tot en met 31 december 2011 was dit het gemiddeld salaris van de laatste vijf dienstjaren verbonden aan het ambt waarin een personeelslid vastbenoemd was. Sedert 1 januari 2012 wordt in alle pensioenregelingen van de overheidssector en dus ook in onderwijs de pensioenberekening uitgevoerd op basis van het salaris van de laatste tien jaar. Voor personeelsleden geboren voor 1 januari 1962 blijft het pensioen evenwel berekend op basis van het gemiddeld salaris van de laatste vijf dienstjaren. Paul Wille Secretaris-generaal VSKO Dienst Beleidscoördinatie PERSBERICHT Brussel, 11 oktober 2012 Richard Timmerman wordt de nieuwe secretaris-generaal van het Vlaams Verbond van het Katholiek Buitengewoon Onderwijs (VVKBuO) Na het Bureau van het VVKBuO, heeft de Vlaamse Bisschoppenconferentie haar instemming betuigd met de voordracht van de heer Richard Timmerman tot nieuwe secretaris-generaal van het VVKBuO. In zijn samenkomst van 11 oktober ging het Centraal Bureau van het VSKO over tot de formele aans. De heer Timmerman volgt in die functie mevrouw Machteld Verbruggen op die algemeen directeur geworden is van de Thomas More- hogeschool. De heer Timmerman ( 1955) studeerde in IPSOC Kortrijk af als bachelor in de orthopedagogie en volgde diverse opleidingen omtrent management in de social profit bij VOCA en andere vorming- en trainingsorganisaties. Op dit ogenblik is hij voorzitter van het directieteam van KOCA vzw (Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Antwerpen) waaronder drie scholen voor buitengewoon onderwijs, twee MPI s, een Vroeg en Thuisbegeleidingsdienst en een dienst Beschermd Wonen ressorteren. In het Vlaams Welzijnsverbond is hij lid van de Raad van Bestuur en het Bureau als vertegenwoordiger van de sector Ondersteuning van Personen met een Handicap en voorzitter van de commissie Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties. De aans gaat in op 1 december

14 BASISONDERWIJS een vademecum zorg voor het hele team V VKBaO publiceerde bij het begin van dit schooljaar een nieuw vademecum voor zorg. Waarom was dat nodig? Vanuit welke visie is het gegroeid? Voor wie is het bedoeld? Wat staat erin? Wat zijn de accenten? Dit artikel vertelt je er meer over. Waarom een nieuw vademecum? Sinds de publicatie van het vademecum zorgbreed werken (2004) is het zorgbeleid in de basisscholen enorm geëvolueerd. Denk maar aan de veranderde regelgeving, zoals de invoering van de puntenenveloppe voor zorgbeleid of het afschaffen van de taakklas. Daarnaast spelen ook de verander(en)de leerlingenpopulatie en een gewijzigde maatschappelijke context een rol. Vanuit goede praktijk ontwikkelden de onderwijskoepels en de CLB s samen met academici nieuwe denkkaders zoals het zorgcontinuüm en het handelingsgericht werken. Op die denkkaders is het nieuwe vademecum geënt. Wat moeten scholen doen? In het decreet basisonderwijs lezen we in artikel 47 bij 1. Ieder schoolbestuur maakt voor elk van zijn scholen een schoolwerkplan dat ten minste volgende elementen bevat: 5 de wijze waarop de school via haar zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid werkt aan de optimale leer- en ontwikkelingskansen van al haar leerlingen. In het decreet betreffende de kwaliteit van het onderwijs wordt in artikel 38 het referentiekader bepaald dat de inspectie gebruikt bij schooldoorlichtingen. Daarin lezen we dat de inspectie nagaat of de onderwijsins de reglementaire verplichtingen op het vlak van het beleid inzake gelijke onderwijskansen en het zorgbeleid en de leerlingenbegeleiding respecteert. Het nieuwe vademecum is een leidraad om in het schoolwerkplan te beschrijven op welke wijze de school haar zorgbeleid voert. Het helpt het team haar zorgvisie verder te ontwikkelen en het zorgbeleid uit te stippelen zodat de school elk kind dat haar wordt toevertrouwd, optimale ontwikkelingskansen 14 kan bieden. Zo is het ook een hulpmiddel om aan de hierboven genoemde reglementaire verplichtingen te voldoen. Een zorgvisie én een zorgbeleid Als we het in het nieuwe vademecum hebben over zorg, dan bedoelen we daar het volgende mee. Het gaat om de zorg die een leerkracht aan alle leerlingen biedt om via kwaliteitsonderwijs optimale gelijke onderwijskansen na te streven. Daarnaast is er ook de zorg voor leerlingen met specifieke noden. Het beleid dat het schoolteam rond zorg en rond gelijke kansen voert, is met elkaar verweven. Om de leerlingen optimale leerkansen te geven is een sterk pedagogisch-didactisch beleid hoe dan ook fundamenteel. Maar de invalshoek voor het zorgbeleid en het gelijkekansenbeleid is anders. Zet het team de bril op van gelijke onderwijskansen, dan ligt de focus vooral op het omgaan met socioeconomische en culturele achtergrondkenmerken van haar leerlingen. De context waarin de leerlingen opgroeien, de bagage die ze van thuis meekrijgen en ook groepsgebonden achtergrondkenmerken kunnen de kansen en het leren van de leerlingen hypothekeren als de school er geen oog voor heeft. In het vademecum focussen we op het zorgbeleid. We belichten de fasen die de school daarin doorloopt. We gaan specifiek in op het beleid dat de school voert voor leerlingen die leerbedreigd zijn, om welke reden ook, of voor leerlingen met een handicap. Een vademecum voor het hele team In het vademecum kiezen we er zeer bewust voor om de klasleerkracht te erkennen als de spilfiguur van de zorg. Elke leerkracht is vanuit haar professionaliteit mee verantwoordelijk voor het zorgbeleid van de school. Het zorgvademecum is voor elke leerkracht, elke zorgcoördinator en elke directeur geschreven. Het is zowel op het kleuter- als het lager onderwijs gericht.

15 De inhoud in een notendop Het vademecum beperkt zich tot de essentie van een degelijk en geïntegreerd zorgbeleid. Maar we verwijzen voortdurend naar interessante websites en literatuur, en nemen links op als inspiratiebron en uitbreiding. Structuur van het zorgvademecum Hoofdstuk 1 Beleidsvoerend vermogen en zorg Hoofdstuk 2 Brede visie op zorg Hoofdstuk 3 Fasen continuüm uitgediept Hoofdstuk 4 Coachen Hoofdstuk 5 Instrumenten en inspiratie Figuur 1 Het zorgcontinuüm beschrijft hoe het zorgbeleid in de basisschool kan uitgebouwd worden. Het bestaat, net zoals bij het handelingsgericht werken, uit vier fasen: brede basiszorg, verhoogde zorg, uitbreiding van zorg en overstap naar een school op maat. Het zorgcontinuüm Het is een bewuste keuze om in de voors met stippellijnen te werken omdat het continuüm een doorlopend, aansluitend geheel van zorg is. De zorgwerking in de school zorgvisie Fase 0: brede basiszorg Fase 1: verhoogde zorg Fase 2: uitbreiding van zorg Fase 3: overstap naar school op maat zor gvi sie In Brede visie op zorg concretiseren we de visie op zorg. Uitgangspunt is het zorgcontinuüm. We leggen meteen ook de link naar de uitgangspunten van gelijke onderwijskansen en naar handelingsgericht werken. Die kunnen de school helpen om haar interne werking te optimaliseren. Het vademecum is dus een toetssteen voor het zorgbeleid. vloeit met andere woorden natuurlijk over naar een intensievere vorm van zorg, indien dat nodig is. De noden van de leerlingen zijn immers niet strikt af te lijnen of in vakjes in te delen. sie gvi zor In Beleidsvoerend vermogen en zorg tonen we hoe de school vanuit haar beleidsvoerend vermogen het accent op zorg kan leggen. We doen dat aan de hand van de negen pijlers van beleidsvoerend vermogen. We concretiseren ze in functie van zorg. Per indicator noteren we een aantal reflectievragen voor het schoolteam. De antwoorden tonen hoe het beleidsvoerend vermogen op het gebied van zorg in het team tot uiting komt. De school kan dat uiteraard aanvullen met eigen accenten. Zo krijgt de school een referentiekader om het beleidsvoerend vermogen op het vlak van zorgbeleid te onderzoeken en te versterken. Samenwerking en overleg In het vademecum benadrukken we het belang van samenwerking en overleg. Daarmee staat of valt een goede zorgwerking. Van meet af aan zorgt de school voor een respectvol overleg met de ouders. Waar mogelijk wordt de leerling erbij betrokken. Een open en eerlijke communicatie op basis van gelijkwaardigheid is erg belangrijk om tot resultaten te komen. Uiteraard overlegt het leerkrachten team en is er overleg met het CLB. Het team overlegt over de concrete begeleiding voor de leerling en zorgt ervoor dat alle initiatieven op elkaar afgestemd zijn. Ook als dat betekent dat de school een beroep moet doen op ondersteuning van externe partners: het revalidatiecentrum, GON- of ION-begeleiders, scholen voor buitengewoon onderwijs of therapeuten. We duiden de ondersteuning die de scholengemeenschap in het kader van de zorgwerking kan bieden. Dat kan bijvoorbeeld door op scholengemeenschapsniveau overleg te orga niseren voor alle zorgcoördinatoren. Als deskundigheid gedeeld wordt, dan vergroot dat de handelingsbekwaamheid van het team en van de individuele leerkracht. De aanpak en expertise van het buitengewoon onderwijs kan inspireren. Om een zorgvisie te ontwikkelen en te concretiseren in een zorgbeleid, kan de school een beroep doen op de pedagogische begeleidingsdienst. Die begeleiding kan ook met meerdere scholen tegelijk aangevraagd worden. Ook het CLB ondersteunt de school in de ontwikkeling van haar zorgbeleid. Als de school bewust een beroep doet op de verantwoordelijkheid van alle partners en de deskundigheid samenbrengt, dan vergroot de draagkracht van de school. Zo groeit de school uit tot een gemeenschap waarin de zorg voor de leerlingen centraal staat. Het derde hoofdstuk, Fasen zorgcontinuüm uitgediept, is uitgebreid omdat we de fasen van het continuüm praktijkgericht invulling geven. In elke fase besteden we aandacht aan een krachtige leeromgeving, het afstemmen op de behoeften van de leerling en betrokkenheid of samen school maken. Om elke leerling optimale groeikansen te geven, plaatsen we zijn onderwijsbehoeften centraal. De leerkracht stimuleert de ontwikkeling van alle leerlingen door een krachtige leeromgeving te creëren. Ze werkt preventief. Ze probeert problemen te voorkomen. Ze versterkt wat goed gaat om te kunnen werken aan wat minder goed gaat. Ze zet de basisdidactiek om in een gestructureerde aanpak. Goede zorg start met goed onderwijs. De leerkracht is de spilfiguur van zorg. Een veilig pedagogisch klimaat houdt rekening met verschillen tussen leerlingen. Het gaat daarbij niet alleen om verschillen in culturele en subculturele achtergrond. Het heeft ook te maken met verschillen in fysieke en mentale ontwikkeling, met verschillen in motivatie, leerstijlen, leervermogen en talenten. Brede basiszorg betekent dat de leerkracht diversiteit als een meerwaarde ziet in een krachtig leerproces. De persoonlijkheid en de vaardigheden van de leerkracht vormen daarbij het uitgangspunt. We geven bij alles concrete voorbeelden ter inspiratie. Hoe kan de leerkracht werken aan een krachtige leeromgeving? Hoe kan ze differentiëren? Hoe kan ze breed kijken, breed evalueren? Hoe pakt ze dat aan in haar klas 15

16 en in de school? Hoe kan ze afstemmen op specifieke onderwijsbehoeften? Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Onderwijsbehoeften geven aan wat een leerling nodig heeft om een onderwijsdoel te bereiken. Soms volstaat de brede basiszorg niet of slechts gedeeltelijk om daaraan tegemoet te komen. Het kan gaan om behoeften op het vlak van leren en ontwikkelen als persoon. Hier zijn zorg en ondersteuning in de opvoeding gekoppeld aan de onderwijscontext. lichten toe hoe de directeur het coachen kan ondersteunen én hoe zorgcoördinatoren het team kunnen coachen. We bespreken ook hoe leerkrachten coachend van elkaar kunnen leren. De directeur kan een beroep doen op de pedagogische begeleidingsdienst en het CLB om het team te coachen en te ondersteunen bij het bieden van zorg. De pedagogische begeleiding kan pedagogisch-didactische processen binnen de schoolwerking ondersteunen en versterken. Het schoolteam werkt nauw samen met het CLB om leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften op te volgen, voor hen specifieke interventies uit te werken en die met de leerkracht te overleggen. We definiëren specifieke onderwijsbehoeften ruim. Ze kunnen het gevolg zijn van een ontwikkelingsvoorsprong of van ontwikkelings-, leer- en gedragsmoeilijkheden. Ze kunnen ontstaan door een andere thuistaal of (sub)cultuur, door een handicap, door sociaal-emotioneel functioneren of door de werkhouding Het gaat om leerlingen voor wie de school haar organisatie en werking aanpast, op wie de leerkracht het curriculum en haar manier van onderwijzen afstemt en/ of voor wie bijkomende middelen nodig zijn om effectief en efficiënt te leren. Voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften wordt de onderwijsomgeving aangepast. De leerkracht ondersteunt gericht, differentieert, remedieert, compenseert, dispenseert, voegt doelen toe of zorgt voor een individuele handelingsplanning. Voor die leerlingen voorziet de leerkracht verhoogde zorg. Bij voorkeur realiseert de school die zorg binnen de klascontext ondersteund door het zorgteam. Het team bezit voldoende expertise om de leerlingen de nodige ontwikkelingskansen te bieden. Leerlingen en hun ouders zijn als ervaringsdeskundigen nauw betrokken. Op die manier kunnen de leerlingen het gemeenschappelijke curriculum blijven volgen. Voor sommige leerlingen volstaat de verhoogde zorg niet. Het team overlegt met alle betrokkenen en zoekt welke bijkomende ondersteuning nodig is voor de verdere begeleiding van die leerling. Hoe pakt het de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling en de ondersteuningsbehoeften van de ouders en de leerkracht aan? In Coachen (het vierde hoofdstuk) hebben we het over het coachen van teamleden We 16 ovendien zoeken op een bepaalde term of b onderwerp. Bijvoorbeeld: Waar vind ik iets over evaluatie of krachtige leeromgeving? Of over doorstroming en zittenblijven? In de online versie kunnen ze ook via een simpele klik op de links de opgenomen inspiratiebronnen en documenten voor uitbreiding en documentatie raadplegen. Tot slot Het vademecum zorg leest een schoolteam wellicht niet in één keer. Het is een werk instrument waar het team voortdurend naar teruggrijpt als het werkt aan visie, aan zorgbeleid of aan een deelaspect van zorg zoals bijvoorbeeld ouderbetrokkenheid of differentiatie. Om aan zorg te werken staat het team niet alleen. De pedagogische begeleiding en het CLB kennen dit vademecum en kunnen in functie van de noden van de school een gekozen focus ondersteunen. VVKBaO biedt daarnaast ook een nascholingsaanbod rond zorg aan dat de school helpt bij de implementatie van het vademecum. Naast trajecten voor schoolteams zijn er ook modules voor zorgteams en directeurs van een regio of scholengemeenschap. Bij die nascholing kiest de school een focus die overeenkomt met haar prioriteiten. Greet Vanhove, pedagogisch begeleider VVKBaO Het hoofdstuk Instrumenten en inspiratie bevat een schat aan praktische instrumenten en inspiratiebronnen waarmee de school aan de slag kan gaan om te reflecteren over en te werken aan het zorgbeleid: een kader voor beleidsvoerend vermogen, een visietekst, een richtdocument voor zorgvisie en zorgbeleid, een zorgspiegel, kijkwijzers voor leerkrachtvaardigheden en krachtige leeromgeving, een groeipad naar meer integratie, een reflectiemodel en een vragenlijst bruikbaar bij coaching Bij elk van die praktische instrumenten geven we suggesties hoe de leerkracht ermee aan de slag kan gaan tijdens bijvoorbeeld personeelsvergaderingen, studiedagen of bij coaching. De online versie van het vademecum biedt de mogelijkheid om die praktische instrumenten te verwerken op maat van de school. In de online versie kunnen leerkrachten Extra info Je kunt het vademecum bestellen via ( > uitgaven VVKBaO bestellen) één exemplaar kost 14,00 (incl. btw, excl. verzendkosten). Scholen aangesloten bij VSKO krijgen 30 % korting. Je kunt het vademecum ook integraal downloaden (in pdf) vanop onze website ( > inloggen > schoolbeleid > GOK- en zorgbeleid > modellen > vademecum zorg). Het nascholingsaanbod voor zorg vind je op de website van de dienst nascholing: (> basisonderwijs > zorgbeleid).

17 BASISONDERWIJS IK + JIJ = WIJ Innoverend werken aan de relationele vorming van kinderen H et nascholingsteam Relationele vorming in de katholieke basisschool ontwikkelde een communicatieset bij het Concept voor relationele vorming in de katholieke basisschool. Die kreeg de toepasselijke titel IK+JIJ= WIJ mee. Daarmee refereren de auteurs aan de drie ontwikkelingsniveaus waarop met kinderen in de basisschool aan relationele vorming wordt gedaan. Deze set biedt vele mogelijkheden voor de onderwijspraktijk en is dan ook een absolute aanrader voor al wie op zoek is naar krachtig didactisch materiaal dat op innoverende wijze ondersteuning biedt aan onderwijsprocessen die het zelfstandig en doelgericht leren van kinderen vooropstelt. Hieronder volgt een korte inkijk in deze methodiek. Concept, praktijkmap, nascholing en een communicatieset trokken naar de scholen, introduceerden het denkkader van het Concept en ondersteunden de scholen bij de implementatie ervan tot op de klasvloer. Met het Concept voor relationele vorming in de katholieke basisschool reikt VVKBaO sinds 2008 haar scholen een kader aan van waaruit leerkrachten op een gelijkgerichte manier aan de socio-emotionele en relationele vorming van hun leerlingen kunnen werken. Bij dit Concept werd ook de praktijkmap Relationele opvoeding in de basisschool. Praktijkideeën voor een geïntegreerde aanpak (Licap, 2008) ontwikkeld. Tijdens die vormingen werden de scholen aangezet om het denkkader met zes ontwikkelingsgebieden (vertrouwen, eigen gevoelens, inlevingsvermogen, sociale competentie, waarde- en normbesef en seksuele vor ming) en drie ontwikkelingsniveaus (ik, jij en wij) naar de eigen school- en klaspraktijk te vertalen. Zo werden er ook in het veld nieuwe materialen en instrumenten ontwikkeld. Bij die publicaties werden begeleidings- en na scho lingstrajecten opgezet. Nascholers Zie: Concept voor relationele vorming in de katholieke basisschool, p Al die inspanningen beletten niet dat directeurs en leerkrachten met een aantal vragen bleven zitten: Hoe kunnen we de doelen van relationele vorming verduidelijken naar de kinderen toe? Hoe stimuleren we de communicatie tussen leerkrachten en leerlingen en tussen leerlingen onderling? Op welke manier kunnen we de relationele ontwikkeling van onze leerlingen volgen en evalueren? Hoe kunnen we hierover met ouders communiceren? Welke mogelijkheden zijn er om de doelen te visualiseren? Al die vragen zetten het nascholingsteam van relationele vorming aan het denken en het ontwikkelen. De inspanningen resulteerden in de communicatieset IK + JIJ = WIJ. Het materiaal De communicatieset IK + JIJ = WIJ bestaat uit: een titelblad en zes tussenbladen 71 grote communicatieprenten voor klassi kaal gebruik en gebruik in groep een kleine kaartenset voor individueel gebruik en een handleiding. Bij elk doel uit het Concept, eenenzeventig in totaal, bedachten de auteurs een scenario waarbij een situatie uit de leefwereld van de kinderen het decor biedt waarin de achterliggende competentie van het doel voorgesteld wordt. In prent 4.8 zien we kinderen die samen een levende piramide bouwen. Zij kunnen goed samenwerken. Fig

18 In prent 5.6 zien we een meisje dat een boek voorleest aan een slechtziende oma. Zij zet zich bewust in voor anderen. Zich bewust voor anderen inzetten. (RV5.6) wordt: Ik zet me bewust in voor anderen. Zich op seksueel vlak weerbaar opstellen. (RV6.15) wordt: Ik kan me op seksueel vlak weerbaar opstellen. Daar waar nodig werden de doelen ook vereenvoudigd zodat ze voor kinderen begrijpbaar worden. Op basis van relationeel waardevolle waarden persoonlijke keuzes kunnen maken. (RV5.0) wordt: Ik kan waardevolle en persoonlijke keuzes maken. Fig. 5.6 Ervaren dat gezond lichamelijk contact een primaire behoefte is van alle mensen en er zelf van kunnen genieten. (RV6.8) wordt: Ik kan genieten van gezond lichamelijk contact. Het spreekt vanzelf dat wanneer de doelen, ondanks de vereenvoudiging, toch nog niet bevattelijk genoeg zijn voor kinderen, de leerkrachten bijkomende verduidelijking dienen te geven. In prent 6.6 bewijzen kinderen tijdens een spelletje Scrabble dat ze woorden kennen waarmee ze op een goede manier over seksualiteit kunnen spreken. Fig. 6.6 Procedure Als je de communicatieprenten wil gebruiken, dan start je met de verkenning en de bespreking van de tekeningen op de kaart. Om die verkenning wat richting te geven, staan op de keerzijde van elke prent kijkvragen. Om te vermijden dat bij de verkenning van de prenten wordt voorbijgegaan aan de werkelijke betekenis ervan, wordt ook de juiste context geduid. Dit verhaal bij de afbeelding wordt aangegeven met een pictogram van een boekje. De korte verhaaltjes hebben niet de bedoeling om voorgelezen te worden, maar wel om als leidraad gebruikt te worden. In die zin kunnen bijvoorbeeld de namen van de personages worden aangepast of kan de situatie op de eigen context betrokken worden. De achterliggende doels van elke communicatieprent staat bovenaan op de achterzijde. Ze is opgenomen in een tekstballon. Bij de doels staan één of meerdere pictogrammen die respectievelijk verwijzen naar kennis, vaardigheid en attitudes. De doels wordt met de kinderen besproken. De prenten werden geordend in zes rubrieken overeenkomstig de ontwikkelingsgebieden die gelden binnen het Concept voor relationele vorming. Per ontwikkelingsgebied is een tussen blad voorzien waarop de doelen uit het Concept met de achterliggende leerlijn terug te vinden zijn. Om de communicatie vooruit te helpen werden de doelen uit het Concept op twee manieren hertaald. Eerst en vooral werden de doelen geherformuleerd tot een ik- zin. Op die manier kunnen de kinderen het doel beter op zichzelf betrekken. 18 Na de verkenning is het de bedoeling samen met de kinderen na te gaan op welke manier de doels in hun eigen leven aan bod komt. Daarom moet de doels (en de achterliggende competentie) betrokken worden op de context en de leefwereld van de leerling. Daarvoor dienen de reflectievragen die op de keerzijde van de prenten in het rood zijn afgedrukt. Door te kiezen voor open vragen, zetten de auteurs de gebruikers aan tot een open en diepgaande communicatie met hun kleuters en leerlingen. Uit de vragen van de communicatieprent kan een keuze gemaakt worden. Er kunnen ook bijkomende vragen worden gesteld. Door een doel samen met hun leerlingen te verkennen maken leraren hen bewust van de leerintentie. Daardoor weten kinderen waarop zij hun aandacht dienen te richten. Dat komt het eigenaarschap van het eigen leren bij de leerling ten goede. Het verhoogt hun leerintensi teit en stimuleert hun leermotivatie.

19 De polyvalente inzetbaarheid van de communicatieset In het Concept wordt een sterk pleidooi gehouden voor een geïntegreerde aanpak van relationele vorming in de leergebieden en het schoolleven van alle dag. In die zin kunnen leerkrachten de materialen gebruiken tijdens een belangsscentrum of een project. De communicatieprenten kunnen ook gehanteerd worden om maandpunten te afficheren. Naar aanleiding van een conflict kunnen bepaalde kaarten geselecteerd worden die verwijzen naar de competenties die nodig zijn om een ruzie op te lossen. In een gesprek met ouders kan de individuele kaartenset helpen om de kwaliteiten en zorgpunten van hun kind te visualiseren. De kinderen kunnen de kaarten gebruiken bij zelfevaluatie. Ze kunnen dan aangeven in welke mate ze een bepaalde relationele competentie bij zichzelf herkennen. Tot slot Het werken met IK + JIJ = WIJ biedt moge lijkheden te over om kleuters en kinderen van de lagere school bewust te maken van wat relationele vorming allemaal inhoudt. Het biedt hen contouren van waaruit ze aan zichzelf kunnen werken en van waaruit ze door leerkrachten worden gestimuleerd om het beste van zichzelf te geven. In die zin zal het zeker bijdragen tot de realisatie van goede en geïntegreerde relationele vorming in de basisschool. Kris De Ruysscher Pedagogisch begeleider Muzische opvoeding Bestelmodaliteiten IK+JIJ=WIJ kost 85,00 euro (incl. btw, excl. verzendkosten). Eén set bestaat uit: 71 communicatieprenten (kleurendruk, stevige uitvoering op karton, A3-formaat) voor klassikaal gebruik en gebruik in groepen; 6 overzichtskaarten (één per thema) met daarop een duidelijk overzicht van de achterliggende doelsen en de aangifte van een leerlijn; 1 kleine kaartenset* (9 cm x 12 cm, gelamineerd karton) bedoeld voor individueel gebruik; een handleiding. * De kleine kaartenset kan afzonderlijk worden bijbesteld. Hij kost 17,50 euro (incl. btw, excl. verzendkosten). Scholen aangesloten bij VSKO krijgen 30 procent korting. De uitgave kan worden besteld bij VVKBaO ( > uitgaven VVKBaO bestellen). Het katholiek onderwijs vierde 350 jaar Instituut van het Heilig Graf, Turnhout 50 jaar Hotelschool COLOMAplus, Mechelen 150 jaar Sint-Romboutscollege, Mechelen 19

20 SCHOOLBESTUREN netwerking van besturen op diocesaan vlak Jaaroverzicht I n oktober zette Forum de schijnwerper op de activiteiten van de Vereniging van Inrichtende Machten van het Katholiek Onderwijs (VIMKO). Aansluitend daarbij stellen in onderhavig artikel de diocesane comités van inrichtende machten hun jaarwerking voor. BISDOM ANTWERPEN De DiCIM-ploeg houdt zich strikt aan de gouden regels voor vergaderen en wil deze trouwens ook elders implementeren. We sommen ze even voor u op: Van de weg naar de hel tot op weg naar de hemel 1 Vraag u af wat er zou gebeuren als u deze vergadering NIET zou houden. Midden een verkiezingsjaar doet de DiCIMploeg Antwerpen gewoon verder met wat van haar verwacht wordt. Niet de nakende ver kiezingen voor een zetel in deze vergadering zorgen voor stress bij de DiCIM-leden maar wel onder meer het in schrij vings de creet, dat zachtjes en zonder veel rucht baar heid in de schoolbrievenbus wordt ge schoven. Mede dankzij het protest van de Antwerpse school besturen is een eerste decretale versie bij gestuurd. Jammer genoeg slagen we er niet in om het hele decreet onder de school mat te vegen want én niet werkbaar én voor ouders én voor scholen. De zeven kop pige in schrij vings draak wordt danig bevochten maar sommige hoofden blijven overeind. Denken we maar aan de mythe van de dubbele con tin gen tering, het sprookje van de wacht lijst duur, het verhaaltje van buitengewoon on der wijs, de praat voor de vaak van rand en stedelijke agglomeratie. Maar gelukkig hebben we ons geroerd om nog erger te voorkomen. Ook andere dossiers zorgen voor kop brekens: denken we maar aan de capaci teits dossiers, het wegvallen van de REG-subsidiëring, het uitbouwen van de inclusie, het kwa li teits de creet. Kortom: er leeft wat op de onderwijsvloer en ook in de nabije toekomst ligt er zeker nog wat op de plank. Pro memorie noemen we twee kleine dos sier tjes : loopbaandebat en hervorming van het secundair onderwijs, om dan nog te zwijgen over de vorming van scho len ge meen schap pen in Een agenda is GEEN SPIEKBRIEFJE voor de voorzitter Als u ontdekt dat een vergadering neerkomt op tijdverspilling, ANNULEER hem dan. 4 In een vergadering moeten de IDEEEN met elkaar BOTSEN en niet de mensen. 5 Plaats de agendapunten in een LOGISCHE volgorde. 6 De voorzitter is de DIENAAR van de groep, niet de meester. 7 Bevestig de punten waarop deelnemers aan de vergadering ACTIE moeten ondernemen en notuleer die. Zo komt het dat inderdaad sommige DiCIM-vergaderingen sneller worden besloten en dat één vergadering van de 10 geplande vergaderingen werd geannuleerd. De DiCIM-ploeg heeft zijn hemel verdiend en de nieuwe ploeg werkt daaraan naarstig verder. Oh ja, en nu nog even de uitslag van de verkiezingen op een rijtje : Niveau Buitengewoon Onderwijs Dhr. F. Michiels Niveau Basisonderwijs Mevr. G. Bosschaert Dhr. L. Dekelver Dhr. J. Van Deuren Dhr. G. Van Kerckhoven Dhr. E. Van Wassenhove Niveau Secundair Onderwijs Dhr. Dhr. Dhr. Dhr. G. De Herdt P. De Keulenaer V. De Schepper J. Pauwels Dhr. B. Struyf Voor de unie der religieuzen Zr. S. Govaerts en de hogere oversten Dhr. J. Van Eyken Voor het hoger onderwijs Dhr. D. Broos Dis Van Berckelaer

21 BISDOM BRUGGE Om de resonantiefunctie van DICIM te verhogen worden een aantal onderwerpen die in VIMKO aan bod zullen komen, vooraf besproken in het diocesaan comité. Op deze wijze kunnen de ideeën en de visie van de schoolbesturen in ons diocees aan bod komen in VIMKO. Zo kwam tijdens de eerste DICIMvergadering van het schooljaar het onderwerp levensbeschouwelijke diversiteit en personeelsbeleid in een katholieke school aan bod. Tijdens de tweede vergadering werd er ingegaan op de thematiek van een multiculturele katholieke school. En tijdens de laatste vergadering werden de denkpistes, die werden ingebracht tijdens de interdiocesane ontmoeting met alle leden van de diocesane comités, verder uitgediept. Tevens werd er toen, in voorbereiding van de VIMKO-vergadering van 4 juni jl., ingegaan op de discussienota over schoolbesturen in de toekomst. Een vast thema in DICIM is het vormingsaanbod, een belangrijke pijler in de diocesane werking voor schoolbesturen. Het voorbije jaar werden er niet minder dan 12 projecten, waarvan enkele vraaggestuurd, ingericht. Het DICIM is ervan overtuigd dat vorming één van de fundamenten is om te komen tot professionele schoolbesturen. Vormingssessies reiken tools aan om beter te besturen, met ziel én met zakelijkheid. De grote opkomst toont aan dat ook de lokale besturen een dergelijk vormingsaanbod belangrijk vinden. BISDOM GENT Naast de jaarlijkse ontmoetingsdag van de diocesane comités (22 maart 2012), de jaarvergadering i.s.m. VIMKO (14 juni 2012) en de talrijke vormingsinitiatieven voor schoolbesturen, heeft het DCAIM-Gent ook dit schooljaar zijn vier traditionele werkvergaderingen georganiseerd. De agendapunten van deze bijeenkomsten kunnen we indelen in enerzijds steeds terug kerende punten i.v.m. de werking van het DCAIM en anderzijds items betreffende specifieke onderwerpen waarbij aan meningsvorming en visieontwikkeling wordt gewerkt. Vaste agendapunten: voorbereiding en evaluatie van initiatieven van DCAIM; André Janssens Het voorbije schooljaar is het diocesaan comité voor inrichtende machten van het Bisdom Brugge (DICIM) viermaal samengekomen. Traditiegetrouw is nieuws vanuit de VIMKO ook een vast onderwerp tijdens de bijeenkomsten van DICIM. Via de diocesane vertegenwoordigers worden de leden van DICIM systematisch op de hoogte gehouden over het nieuws vanuit de VIMKO en de Dienst voor Inrichtende Machten. Andere onderwerpen die aan bod kwamen tijdens het voorbije jaar waren onder andere de onderwijsactualiteit, de werking van de cel diensten en nieuws vanuit de diocesane pedagogisch begeleiding. Tot slot nog dit: in 2012 eindigt het mandaat van de huidige leden van DICIM. Om de resonantiefunctie te verhogen en doorstroming voorbereiding en evaluatie van het werkjaar; vormingsaanbod voor schoolbesturen; aandachtspunten van en voor VIMKO. Vooral het laatste punt heeft dit schooljaar veel aandacht gekregen. Daarmee willen we tegemoet komen aan de steeds weerkerende vraag van schoolbesturen om enerzijds goed geïnformeerd te worden en om anderzijds ook gehoord te worden. Het DCAIM wil daarmee de functie van draaischijf tussen lokale besturen en VIMKO invullen. Deze opdracht zal een permanent aandachtspunt worden in de komende jaren. In dit kader zien we de uitbouw van de contacten met de lokale besturen als een werkpunt voor de toekomst. Bij de specifieke onderwerpen die dit werkjaar aan bod kwamen, kreeg vooral de diversiteit veel aandacht. Hiervoor werden o.m. volgende teksten besproken: van informatie, visies en ideeën te verbeteren zal de samens van het DICIM worden verruimd. Voortaan worden ook alle CASS- en CAIM-voorzitters of hun afgevaardigde uitgenodigd tot de DICIM-vergaderingen. Waar er een bestuurlijke eenheid is, wordt dit de voorzitter van het bestuur binnen die scholengemeenschap. Een gewaarborgde vertegenwoordiging van het buitengewoon onderwijs, volwassenenonderwijs, hoger onderwijs en de religieuzen wordt voorzien, zoals dit nu ook het geval is. Ward Goudenhooft Levensbeschouwelijke diversiteit en personeelsbeleid in een katholieke school; Werken aan interculturalisering op school. Handvatten ter ondersteuning; Scholen verkleuren Of, wat betekent intercultureel samenleven op school vandaag. Daarbij aansluitend werd er ook regelmatig verslag uitgebracht van de stand van zaken i.v.m. het onderzoek naar de levensbeschouwelijke en katholieke identiteit van het Vicariaat Onderwijs Gent. Het betreft een studie o.l.v. Prof. Dr. Didier Pollefeyt van de KU Leuven, waaraan ook de leden van DCAIM hun medewerking hebben verleend. Een ander thema dat dit werkjaar aan bod kwam: de ondersteuning van het CASS door de pedagogische begeleidingsdienst. Als opvolging van deze thematiek werd er een samenkomst (13 oktober 2011) tussen alle 21

22 vertegenwoordigers van het basisonderwijs en de verantwoordelijken van de begeleidingsdienst georganiseerd. Verder hebben we dit jaar ook een beperkt onderzoek uitgevoerd om na te gaan hoe we schoolbesturen kunnen ondersteunen in hun noden (vragenlijst Ondersteuningsnetwerk voor besturen). Mede als gevolg hiervan werd er binnen het vicariaat onderwijs gekozen voor de oprichting van een dienst school BISDOM HASSELT In het voorbije schooljaar zijn de nieuw verkozen leden van het Diocesaan Comité van Inrichtende Machten (DCAIM) Hasselt traditiegetrouw vijf keer samengekomen. Deze ploeg zal tot 31 augustus 2016 de besturen van het Bisdom Hasselt voor het basisonderwijs, secundair onderwijs, buitengewoon onderwijs, hoger onderwijs, volwassenen onderwijs en internaten die aangesloten zijn bij de Vereniging van Inrichtende Machten in het Katholiek Onderwijs (VIMKO), vertegenwoordigen. Naast enkele nieuw verkozen leden is er ook een nieuwe dienstdoende voorzitter en tevens coördinator van schoolbesturen en inrichtende machten van de Diocesane Onderwijsdiensten (DOd) Hasselt aangesteld. Deze nieuwe ploeg heeft ervoor gezorgd dat de werking van de vergadering enigszins is veranderd. Er werd gewerkt aan een vergadercultuur waarbij de inbreng van meningen van besturen, geleid door een directeur die vol tijds ingezet wordt voor de ondersteuning van besturen. Terloops willen we nog ver mel den dat uit dit onderzoek ook bleek dat er nood is aan een elektronische nieuwsbrief voor bestuurders. Een agendapunt dat al enkele jaren aan bod komt: schoolbesturen in de toekomst. Op basis van geactualiseerde gegevens zal hieraan ook volgend schooljaar verder gewerkt worden. de leden en thema s van de verschillende geledingen tijdens de vergaderingen uitdrukkelijk aan bod kunnen komen. Deze betrokkenheid wil men volgend werkjaar nog verder uitbreiden naar alle schoolbesturen en inrichtende machten door een open DCAIM-vergadering op te richten waar ook voorzitters van schoolbesturen en scho len gemeenschappen of hun afgevaardigden zijn uitgenodigd. Daarnaast worden de ver ga de ringen voorbereid met een kleine kern groep, die er zorg voor draagt dat er thema s van al de geledingen aan bod kunnen komen, alsook de aandachtspunten van de Raad van Bestuur en de Algemene vergadering van de VIMKO. De vorming van schoolbesturen en de actualiteit zijn vaste agendapunten voor elke vergadering. Graag geven wij een kort overzicht van de diversiteit aan agendapunten van het afgelopen werkjaar: levensbeschouwelijke diversiteit en perso neelsbeleid in de katholieke school; diversiteit en identiteit: criteria voor perso neelsbeleid; AARTSBISDOM MECHELEN-BRUSSEL Op 22 maart mocht het DCIM van het aartsbisdom, samen met het Vicariaat Onderwijs al gastheer zijn voor de jaarlijkse ontmoeting van de diocesane comités van de verschillende bisdommen. De doelsen van het DCIM waren om samen met het Vicariaat Onderwijs na te denken over de werking van schoolbesturen/ 22 André Janssens Het Diocesaan Comité van Inrichtende Machten (DCIM) van het Aartsbisdom Mechelen-Brussel is in het schooljaar pas vanaf eind januari 2012 echt in gang geschoten, in een vernieuwde samens na verkiezingen in het eerste trimester. Maar door met een maandelijkse frequentie samen te komen heeft het DCIM op een half jaar tijd die achterstand ruimschoots ingehaald. Tot slot nog een agendapunt dat ook de volgende maanden veel aandacht zal krijgen: de toekomst van de scholengemeenschappen. Wat DCAIM-Gent betreft willen we dit thema graag niveauoverschrijdend benaderen. Met dank aan alle leden van DCAIM voor de positieve samenwerking en de constructieve inbreng. Frank Pauwels raamcontracten; de vernieuwing in het secundair onderwijs; schoolbesturen in de toekomst; omkadering basisonderwijs; vernieuwing CVO s en HBO5; schoolpastoraal: nieuwe visietekst; de diocesane jaarvergadering 2012; grensoverschrijdend gedrag in internaten. Deontologie van de internaatsmedewerker; de algemene jaarvergadering DCAIM-Hasselt; de houding van schoolbesturen bij staking; stand van zaken loopbaanpact. Voor volgend schooljaar zullen we de vergaderingen wat vroeger starten om zo meer tijd te kunnen besteden aan interactie. We hopen dat de betrokkenheid minstens zo sterk zal zijn volgend werkjaar en zijn dankbaar voor de goede samenwerking en inbreng van onze leden. Pierre Colla

23 inrichtende machten in het diocees en advies te geven over het te voeren beleid. Het DCIM is bekommerd over de toekomst van de besturen, met specifieke aandacht voor de kwetsbare schoolbesturen. Voorts wil het de cohesie binnen het katholiek onderwijs versterken en, met een gezamenlijk standpunt, actief acties ondernemen naar schoolbesturen met het oog op een betere functionering en samenwerking. Het DCIM wil ten slotte vanuit de eigen identiteit van het katholiek onderwijs als uitgangspunt maatschappelijke problemen proactief aanpakken. Om zicht te krijgen op de situatie van de schoolbesturen in ons bisdom werden, met de medewerking van VIMKO, gegevens verzameld over de samens van de schoolbesturen en het aantal scholen onder hun bestuur. Voorts maakte het DCIM voor zijn communicatie naar schoolbesturen voluit gebruik van een ruim bestand van be- stuurders. De elektronische nieuwsbrief DeCIM-et(h)er werd vervangen door de VONDeling, een driemaandelijks elektronisch tijdschrift van het Vicariaat onderwijs dat een ruimere doelgroep bereikt: naast alle leden van de schoolbesturen, ook alle directeurs, pedagogische begeleiders, CLB s en andere geïnteresseerden. Na de paasvakantie bereidde het DCIM volop de diocesane jaarvergadering voor schoolbestuurders voor, die plaats vond op 6 juni Een honderdtal leden van schoolbesturen gingen op de uitnodiging in. Na de informatie van VIMKO en een inleiding van Fons Uytterhoeven, de bisschoppelijk afgevaardigde voor het onderwijs, werden de deelnemers verspreid over een 12-tal werkgroepen, die gemodereerd werden door DCIMleden. Daar konden ze samen aan zelfevaluatie doen aan de hand van verschillende thema s/taken van een schoolbestuur, luisteren naar elkaars noden en succesverhalen. Op basis van de verslaggeving van de werkgroepen plant het DCIM voor het schooljaar de boer op te gaan via regionale overlegvergaderingen met afgevaardigden van schoolbesturen in de verschillende scholengemeenschappen basis- en secundair onderwijs (de zogenaamde CASS en en CAIMs). Die ronde van schoolbesturen is bedoeld om hen aan te sporen tot zelfreflectie en zelfevaluatie, hen te doen nadenken over de toekomst, hen te informeren over wat VIMKO en het DCIM voor hen kunnen doen enzovoort. Voor die opdracht zal het DCIM nauw samenwerken met andere partners zoals het vicariaat onderwijs en de pedagogische begeleiding, de ondersteuner van de scholengemeenschappen, VIMKO, VSKO- en Verbonden en met de vzw Katholieke Opvoeding en Cultuur Brussel (KOCB) voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Guido François Vormingsaanbod voor besturen in november en december Actueel: Schouder aan schouder in de scholengemeenschap basisonderwijs de relatie bestuur, college van directeurs en coördinerend directeur Antwerpen: 8 november Assebroek 14 november Mechelen: 15 november - Hasselt: 19 november - Gent: 22 november U krijgt informatie en wisselt van gedachten over de fundamenten van de scholengemeenschap: doelsen, visie, bevoegdheden en overeenkomst. Verder komen de goede onderlinge verhoudingen aan bod, het cement van de scholengemeenschap, Zij krijgen vorm in een model van samenwerking en een concreet voorstel van taakomschrijving. U maakt ook kennis met inspirerende praktijkverhalen, mogelijke bouwstenen waarmee een scholengemeenschap een zo kenmerkend uiterlijk kan gegeven worden. Meer informatie over en inschrijven voor de vorming via (bestuurscode nodig om in te schrijven). Inleiding in de personeelsreglementering voor bestuurders Hasselt: 3 december Oud-Heverlee: 6 december - Antwerpen: 10 december Assebroek: 12 december Gent: 13 december De lesgever licht de basis van de personeelsregelgeving toe, geïllustreerd vanuit de praktijk. De voor een bestuurder belangrijkste begrippen uit het Decreet Rechtspositie komen aan bod: het arbeidscontract, de verschillende personeelscategorieën, de tijdelijke aans van bepaalde en doorlopende duur, de functiebeschrijving en de evaluatie, de vaste benoeming Meer informatie over en inschrijven voor de vorming via (bestuurscode nodig om in te schrijven). 23

24 SCHOOLBESTUREN arbeiders en bedienden in het gesubsidieerd vrij onderwijs I n het maartnummer van jaargang 2010 van Forum gingen we uitgebreid in op de Tewerkssmaatregelen voor het arbeiderspersoneel. In tussentijd stond het sociaal overleg niet stil. Daarom willen we in dit artikel een kort overzicht geven van het reilen en zeilen in de sectoren van het arbeiders- en bediendepersoneel van het gesubsidieerd vrij onderwijs. De paritaire comités voor arbeiders en bedienden Voor het niet gesubsidieerd personeel in het vrij onderwijs bestaan er twee paritaire comités. Het paritair comité 152 voor de arbeiders en het wat vergeten paritair comité 225 voor de bedienden. Paritair comité 225 is lange tijd een leeg paritair comité geweest, in die zin dat het wel bestond maar er vond geen sociaal overleg plaats. Begin van dit jaar werd dit comité nieuw leven ingeblazen. De arbeiders en bedienden die betaald worden vanuit de werkingsmiddelen van de scholen (en dus niet gesubsidieerd worden), volgen de regelgeving uit de privé sector. Het statuut van deze personeelsleden wordt in grote mate bepaald door het paritair comité (PC) dat op hen van toepassing is. Zoals de naam zegt, is een paritair comité paritair samengesteld. Dit betekent dat het bestaat uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van werkgevers en van de werknemers. Beslissingen worden vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst die voor de hele sector van toepassing zijn. Zowel in het paritair comité voor bedienden als dat voor arbeiders vertegenwoordigt het VSKO de werkgevers van de sector. Aan werknemerskant verschilt de samens. In paritair comité 152 worden ze vertegenwoordigd door ACV Voeding en Diensten en ABVV Algemene Centrale. Dit zijn centrales uit de privé sector. De vertegenwoordiging van de bedienden gebeurt door de onderwijscentrales (COC en COV voor ACV, ACOD Onderwijs voor ABVV en VSOA voor ACLVB). De nieuwe subcomités Sinds de communautarisering van het onder wijs op 1 januari 1989 zijn het de Gemeenschappen die bevoegd zijn voor onderwijs. Dit belet niet dat de twee paritaire comités waarvan sprake federaal bleven. In deze paritaire comités zetelen dus zowel Nederlandstalige als Franstalige vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers. In de praktijk groeide het beleid wel uit mekaar en werden meer en meer cao s per taalgroep opgesteld. Ilse Prinsen 24 In 2009 werd ook het federale fonds voor bestaanszekerheid in PC 152 ontbonden. Dit fonds was beter gekend onder de naam Sociaal en Waarborgfonds en stond o.m. in voor de financiering van de syndicale premies en vorming. In de plaats werd een Vlaams Sociaal en Waarborgfonds en een Fonds Social et de Garantie en Communauté Française et Germanophone opgericht. Dit alles had tot gevolg dat de structuur van de federale paritair comités niet meer overeen kwam met de realiteit. Het lag dan ook in de logica van de zaken om twee paritaire subcomités op te richten, één per taalrol. De koninklijke besluiten die dit regelen werden op 13 maart 2012 gepubliceerd. Vanaf nu is er dus een paritair subcomité voor de arbeiders en een subcomité voor de bedienden van het Gesubsidieerd Vlaams Onderwijs. Een paritair subcomité heeft dezelfde bevoegdheden als een paritair comité. De bestaande collectieve arbeidsovereenkomsten blijven ongewijzigd van toepassing. PC 225 De laatste Collectieve Arbeidsovereenkomst voor de bedienden werd bijna 10 jaar geleden in PC 225 afgesloten. Terwijl het statuut van de arbeiders dus verder evolueerde, bleef dat van de bedienden ongewijzigd. Begin 2012 werd het sociaal overleg opnieuw opgestart. Na een aantal voorbereidende vergaderingen werden er in juni 2012 drie nieuwe cao s afgesloten. Voor we deze nieuwe cao s toelichten, willen we even stilstaan bij de problematiek van het toepassingsgebied. Toepassingsgebied Een bediende wordt in de wet betreffende de arbeidsovereenkomsten omschreven als een personeelslid dat onder gezag van de werkgever hoofdzakelijk hoofdarbeid verricht. Het is dus duidelijk dat iemand die de schooladministratie doet een bediende is. Voor iemand die tewerkgesteld wordt als busbegeleider of middagtoezichter is dit al minder duidelijk. Helaas bestaat er geen duidelijk regel om te bepalen of iemand arbeider of bediende is. We stellen vast dat middagtoezicht in sommige scholen gebeurt door arbeiders, in andere scholen door bedienden. Voor twee categorieën van personeelsleden is echter geen twijfel mogelijk, m.n. het administratief personeel en de studiemeesters-opvoeders. Deze personeelsleden vallen zeker onder het toepassingsgebied van PC

25 225. Voor deze categorieën bestaat er een duidelijk statuut dat vastgelegd werd in twee cao s. Een cao voor het administratief personeel (cao van 4 mei 2000) en een voor de studiemeesters-opvoeders in de internaten (11 oktober 1994). De facto ontstaat er op deze wijze een derde categorie. Hieronder vallen de personeelsleden die niet onder het toepassingsgebied van één van de twee vermelde cao s vallen. Het statuut van het administratief personeel en dat van de studiemeesters-opvoeders is vrijwel identiek. Zo wordt het wekelijks arbeidsvolume vastgelegd op 36u, wordt er tot 10 jaar overname van anciënniteit voorzien en een eindejaarspremie die gelijk is aan het loon van de maand december. Het loon van deze personeelsleden wordt gekoppeld aan de barema s van het departement onderwijs. Op deze barema s wordt een formule toegepast zodat de werknemers, rekening houdend met de andere berekeningswijze van het vakantiegeld en de eindejaarspremie, een gelijk jaarloon hebben als de gesubsidieerde personeelsleden. Meer informatie over deze formule en de lonen vindt u terug op de website van VSKO ( > Mededelingen > Paritaire Comités > 225). Er is wel een verschil in het aantal vakantiedagen. Voor het administratief personeel is dat 30 dagen, plus een aantal anciënniteitsdagen. Studiemeester-opvoeders hebben recht op 24 dagen plus arbeidsduurvermindering. Deze laatste mogen maximaal 10 dagen werken in de vakanties. Voor de volledigheid merken we nog even op dat deze cao s niet van toepassing zijn op personeelsleden die door het departement onderwijs betaald worden. Deze cao s zijn evenmin van toepassing op andere functies dan administratief personeel of studiemeesters-opvoeders binnen paritair comité 225. Voor deze categorie van functies bestaat op sectorniveau bijgevolg geen regeling voor de eindejaarspremie of bijkomende vakantie. Voor deze personeelsleden geldt ook nog steeds de 38-urenweek. Nieuwe Collectieve Arbeidsovereenkomsten in PC 225 Tot nu werden de vervoerskosten voor het woon-werkverkeer niet op niveau van de sector geregeld. Daarom sloten de sociale partners een collectieve arbeidsovereenkomst af die een gelijkaardige regeling invoert als deze van de gesubsidieerde personeelsleden. De terugbetaling geldt enkel voor de verplaatsing tussen de woonplaats en de werkplaats. Er is een terugbetaling voorzien van de kosten voor het openbaar vervoer of een fietsvergoeding. Als de verplaatsing gemaakt wordt met het openbaar vervoer wordt de volledige prijs van het abonnement of vervoersbewijs terugbetaald. De werknemer moet hiervoor het origineel vervoersbewijs of abonnement aan de werkgever bezorgen. In de maand die hierop volgt, betaalt de werkgever de tussenkomst uit. Indien de werknemer de afstand aflegt met de fiets, heeft hij recht op een fietsvergoeding van 0,15 EUR per afgelegde kilometer. Voor de fietsvergoeding bezorgt de werknemer een verklaring op eer van het aantal afgelegde kilometers aan de werkgever. De werkgever betaalt de fietsvergoeding maandelijks. Als de werknemer zowel de fiets als het openbaar vervoer gebruikt (bv. hij gaat met de fiets naar het station), worden beide vergoedingen gecumuleerd. Voor eenzelfde afstand mogen natuurlijk geen twee vergoedingen gecumuleerd worden (vb. de werknemer komt gewoonlijk met de fiets, maar een bepaalde dag neemt hij het openbaar vervoer. Op die dag heeft hij uiteraard recht op terugbetaling van het vervoersbewijs, maar niet meer op de fietsvergoeding). lingen van de laatste onderwijs cao (IX, cao III voor de hogescholen en cao II voor de centra voor basiseducatie) vroegen de onderwijsbonden om een premie in te voeren voor alle personeelsleden in het onderwijs die hier nog geen recht op hadden. Dit deel van de cao werd intussen uitgevoerd en de vakbondspremie werd opgenomen in het decreet van 1 juli 2011 betreffende het onderwijs en het besluit van de Vlaams Regering van 2 maart Anders dan bij de arbeiders, werd de syndicale premie voor de bedienden niet opgenomen in een sectorale CAO, maar in een afspraak tussen de overheid en de werk ne mers or ga nisaties. De overheid zal zelf instaan voor de uitbetaling van de premie. Er wordt dus geen fonds voor bestaanszekerheid ingericht om de premies uit te betalen. De werkgever zal zelf de tewerkssattesten moeten afleveren. De nodige documenten vindt u terug in de bijlage bij omzendbrief PERS/2012/01 Toekenning en uitbetaling van een vakbondspremie aan sommige personeelsleden van het onderwijs. De eerste prioriteit in PC 225 is het uitwerken van een vormingsaanbod voor de bedienden. Momenteel wordt nog onderzocht hoe dit best zal gebeuren. In eerste instantie wordt gedacht aan een samenwerking tussen het Vlaams Sociaal en Waarborgfonds uit PC 152. We brengen ook even in herinnering dat vervoerskosten die de school uitbetaald heeft, kunnen teruggevorderd worden bij het departement onderwijs. Het departement stelt wel als voorwaarde dat het personeelslid uit de werkingsmiddelen van de school betaald wordt. Voor 28 februari van ieder jaar moet de school een schuldvordering voor het voorgaande jaar indienen bij het departement. Dit is dus dezelfde regeling als voor de gesubsidieerde personeelsleden. Een tweede collectieve arbeidsovereenkomst kwam er op vraag van de hogeschoolbesturen. De hogescholen doen regelmatig beroep op lesgevers uit het werkveld die een beperkte (les)opdracht uitoefenen binnen de hogeschool. Voor deze gastprofessoren werd een afwijking op minimale arbeidsduur ingevoerd. Vakbondspremie Tot voor kort hadden de bedienden geen recht op een vakbondspremie. In de onderhande- Toekomst De eerste prioriteit in PC 225 is het uitwerken van een vormingsaanbod voor de bedienden. Momenteel wordt nog onderzocht hoe dit best zal gebeuren. In eerste instantie wordt gedacht aan een samenwerking tussen het Vlaams Sociaal en Waarborgfonds uit PC 152. Aangezien een aantal functies in beide comités bestaat, kan gebruik gemaakt worden van het bestaande aanbod. Op langere termijn zullen de sociale partners nagaan welke de behoeften aan vorming zijn binnen de sector. PC 152 Ook in paritair comité 152 zijn er een aantal veranderingen. Er werd een nieuwe cao brugpensioen afgesloten en de opzegtermijnen zullen aangepast worden. Binnenkort wordt ook het vormingsaanbod van de sector uitgebreid. 25

26 Brugpensioen (Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag) De bestaande cao s voor brugpensioen lopen af op 31 december In het federaal regeerakkoord werd opgenomen dat brugpensioen op 58 jaar kan verlengd worden tot december Na de publicatie van de nodige Koninklijke besluiten beslisten de sociale partners om een nieuwe cao af te sluiten die het brugpensioen op 58 jaar toelaat tot 31 december In de nieuwe regelgeving wordt de naam brugpensioen gewijzigd in Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag of SWT. De overheid vond dat de naam brugpensioen verwarrend was omdat dit doet vermoeden dat het om een soort van pensioen gaat, terwijl het in feite een ontslagvorm betreft. De nieuwe naam dekt de lading beter. Voorlopig werd in paritair comité 152 dus enkel de cao brugpensioen (SWT) op 58 jaar verlengd. De sociale partners zullen nog nagaan of ook de andere systemen kunnen verlengd worden. Opleiding Het Vlaams Sociaal en Waarborgfonds biedt momenteel opleidingen voor vier functiecategorieën in PC 152: onderhoudsmedewerker, poetstechnieken, schooltoezicht en busbegeleider. De kost van deze opleidingen wordt volledig door het Vlaams Sociaal en Waarborgfonds gedragen. Het fonds betaalt de opleiding en de materialen, maar ook het gederfde loon. De opleidingen worden in de school ingericht. Voor meer informatie over de inhoud en inschrijving kunt u terecht op onze website ( > Mededelingen > Paritaire Comités > 152 > Oplei- Opzegtermijnen Tenslotte hebben de sociale partners van PC 152 ook een advies gegeven voor de verlenging van de opzegtermijnen voor arbeiders. Dit kadert in de toepassing van de IPA wet van 12 april De opzegtermijnen uit de IPA wet worden overgenomen: Anciënniteit Door Werkgever Door Werknemer < 6 maanden 7 dagen 3 dagen 6 maanden en < 5 jaar 40 dagen 14 dagen 5 jaar en < 10 jaar 48 dagen 14 dagen 10 jaar en < 15 jaar 64 dagen 14 dagen 15 jaar en < 20 jaar 97 dagen 14 dagen 20 jaar 129 dagen 28 dagen De opzegtermijnen zijn verschillend voor werkgever en werknemer. Als de opzeg door de werkgever gegeven wordt, dient u naar de eerste kolom te kijken, de tweede kolom is van toepassing als de opzeg door de werknemer gegeven wordt. 26 dingen PC 152) De sociale partners en de organisatie die de vormingen uitwerkt, Groep Intro, onderzoeken of er een opleidingsaanbod voor het keukenpersoneel kan ingericht worden. Er wordt onder andere gedacht aan modules over hygiëne en voedselveiligheid. Als alles volgens plan verloopt, zouden deze modules voor het schooljaar klaar moeten zijn. De opleidingen worden intussen vier jaar aangeboden. Jaar na jaar blijkt dat de opleidingen meer succes kennen. In 2008 werden 98 uren vorming ingericht, in 2011 was dit 726 uren. We bereikten in werkgevers en werknemers. Het grootste deel van de gevolgde uren (347) waren poetstechnieken. Wat wel opvalt is dat de regionale spreiding niet gelijkmatig is. Het grootste deel van de opleidingsuren gaat naar Antwerpen (269u), Oost-Vlaanderen (190u) en West-Vlaanderen (181u). In de provincies Limburg (44u) en Vlaams-Brabant (33u) werd veel minder gebruik gemaakt van het aanbod. Voorlopig is dit nog maar een advies aan de minister van arbeid. De opzegtermijnen moeten vastgelegd worden in een koninklijk besluit. Momenteel is er nog geen besluit verschenen, dus gelden voorlopig de oude opzegtermijnen. Tewerkssfonds In het maartnummer 2010 van Forum, bespraken we de maatregelen in het kader van het tewerkssfonds. Intussen bestaat het systeem al meer dan drie jaar. Hierbij geven we een kort overzicht van de resultaten. De ambitie van de sociale partners was om de tewerks in de sector te verhogen en de contracten aantrekkelijker te maken

27 (contracten van minstens tien maanden en meer overeenkomsten van onbepaalde duur). Als we de evolutie van het aantal contracten bekijken, zien we een toename van het aantal overeenkomsten tussen 2008 en 2009, het moment dat het Tewerkssfonds van start ging. Sindsdien steeg het aantal overeenkomsten. Onderstaande grafiek illustreert deze evolutie. Deze cijfers geven de tewerks weer op 30 juni (bron: Steunpunt WSE). Bemiddeling, anders kijken naar conflicten Bemiddeling biedt perspectief om een conflict tussen mensen in een vroeg stadium op te lossen, maar is in onderwijsmiddens nog weinig gekend. Het is een waardevol instrument om spanningen en conflicten naar gezamenlijk gedra gen afspraken te leiden. Beatrijs Pletinck, directeur van de Juridische Dienst van het VSKO, licht het theoretisch kader toe m.i.v. voorbeelden die het mogelijk gebruik van bemiddeling illustreren. Ook als we dit uitdrukken in arbeidsvolumes (voltijds equivalente, VTE) zien we deze stijging bevestigd. Onderstaande tabel toont aan dat sinds het begin van de maatregelen de tewerks steeg met bijna 262 voltijds equivalente. Daarnaast wordt er gewerkt met observatie, analyse en bespreking van beeldmateriaal met herkenbare situaties, ingespeeld door professionele acteurs. Tot slot is er gelegenheid tot vraags vanwege de deelnemers en bespreking daarvan. Bisdom Gent 23 en 30 april 2013 van 9.00 tot uur Info en inschrijven: Tot slot Dit artikel was slechts een kort overzicht van de activiteiten in PC 152 en 225 van de afgelopen maanden. Voor verdere informatie kunt u terecht op de website van het VSKO ( > mededelingen > paritaire comités). Hans De Becker, Stafmedewerker Tewerkssfonds Rudi Warson, Directeur Personeelsdienst VSKO. 27

28 opvoedingsproject & PASTORAAL advent: gods kaart trekken Advent 2012 D e advent is binnen de christelijke traditie een uitnodiging om de tijd heel anders te beleven dan we gewoon zijn. We worden gevraagd om na te denken over ons leefpatroon, om stil te staan bij wat we belangrijk vinden en dat is niet eenvoudig. Het jachtige en drukke levensritme dat heerst in de maatschappij sluipt immers ook de school binnen. Het is goed om in het hectische en drukke leven wat structuur en verandering aan te brengen. Waaraan besteden we onze tijd? Hoeveel energie gaat er naar de concrete vraag om aandacht van jongeren of kinderen? Hoeveel tijd reserveren we om de batterijen op te laden? Waarnaar kijken we uit? Welke toekomst willen we uitbouwen? De advent is in die zin oefentijd, een leerschool in ommekeer en aandacht zodat ons handelen kan uitlopen op een feest voor iedereen. Kerstmis is zo n feest. Het gaat er niet om mekaar de loef af te steken met veel versieringen, lekkere maaltijden of dure geschenken. Het gaat om de herinnering aan de geboorte van Jezus. Deze geboorte werkt als het licht aan het begin van het scheppingsverhaal. God spreekt zich uit in de mens Jezus en daardoor krijgt in de hele menselijke geschiedenis God een gezicht. Hij laat Zijn licht schijnen over kleine mensen. Wat betekent het voor ons dat God kiest voor de kwetsbaarheid van de allerkleinsten? Is elke mens welkom? Is de geboorte van elke mens een godsgeschenk? Hoe kunnen we elkaar helpen nadenken over wat echt belangrijk is in een mensenleven? Adventsaffiche 2012: Gods kaart trekken Een uitnodiging! De adventsaffiche met bijhorende slogan suggereren dat de toeschouwer even in Gods kaarten kan kijken Ze roepen ons op om na te denken over de vraag: Durven wij vandaag Gods kaart te trekken? Is het de moeite waard om Zijn troef uit te spelen? Voor er een antwoord op deze vragen gegeven wordt en iemand beslist om er daadwerkelijk en stapsgewijs mee aan de slag te gaan, is het goed om te luisteren naar de verhalen uit de Bijbel. Zij vertellen ons hoe God Zijn kaarten op tafel legt. Ze maken duidelijk dat God een welbepaald beeld heeft van de wereld en van wat een diepmenselijke relatie met anderen en onszelf inhoudt. Sommige dingen die we als normaal ervaren, stelt Hij in vraag. Hij brengt mensen in beweging, en deze mensen treden op als profeten, voorbeelden die niet alleen zeggen hoe het kan, maar het ook voorleven. Als we goed hebben geluisterd naar de Bijbelverhalen kan een gesprek volgen. Aarzelingen en bedenkingen delen met anderen 28 helpt ons om een duidelijker zicht te krijgen op de weg die we willen gaan. En dan kan het vertrouwen groeien om de woorden om te zetten in daden, met vallen en opstaan. Advent is ons oefenen om ja te zeggen op Gods vraag naar menselijkheid en zijn troef helpen uitspelen door die menselijkheid gestalte te geven met ons leven. Advent is week na week groeien naar een weloverwogen beslissing om voor elkaar te kiezen. Zo wordt Zijn troef ook de onze. Dit schept verbondenheid en een duidelijk SAMEN gedragen project.

29 Leeftochtnummer december 2012: Speel je troef uit Leeftocht heeft geen evidente locatie uitgekozen om de advent op de kaart te zetten. De speelplaats is niet de plek bij uitstek waar talenten van kinderen worden gewaardeerd. Toch is het erg belangrijk dat jonge mensen zich zo breed mogelijk leren ontwikkelen. O p de speelplaats komen vaak onvermoede talen ten ongedwongen naar boven. Het is een uitgelezen plaats voor leerkrachten om hun leerlingen echt te leren kennen. Waar ligt hun passie, hoe leggen ze contacten, hoe maken ze afspraken met elkaar, wie neemt de leiding? De speelplaats is niet zo begrensd als de klas en wie Gods kaart wil trekken, moet ook durven buiten de lijntjes te kleuren, maar altijd met de waardigheid van de ander voor ogen. Je laten inspireren op de speelplaats door de troeven van je leerlingen, is je oefe nen in het spel dat leidt naar het licht van de ster. Advent is vier weken op zoek gaan naar de manier waarop wij onze troeven het best kunnen uitspelen De slogan Speel je troef uit krijgt gedurende deze periode de volle aandacht van Leeftocht. Wie op de website van de dienst opvoedingsproject en pastoraal ( be/pastoraal) surft naar Leeftocht, vindt bij het decembernummer een PowerPoint die hij kan gebruiken om de adventsperiode in te leiden. Er is ook een XXL (Extra Extra Large) beschikbaar voor wie graag een ietsje meer heeft, met bruikbaar materiaal en concrete werkvormen, verhalen en verwijzingen. In deze XXL is er een aanbod naar kinderen, jongeren en leerkrachten. Er wordt ook een band gelegd met Jezusverhalen en er is ook aandacht voor initiatieven van andere christelijke organisaties (Welzijnszorg, Spoor Zes). Een klavertje vier Naast de affiche, de PowerPointpresentatie en het Leeftochtnummer met de XXL, die je in de loop van november op onze website, ( ) kan vinden, zijn er ook nog de bezinningskaartjes met teksten van Kathleen Boedt en Toon Vandeputte. Ze maken ons klavertje vier compleet. Ze worden uitgegeven door Uitgeverij Muurkranten in Brugge en zijn te bestellen via De affiche die een coproductie is van VSKO en Uitgeverij Muurkranten is te bestellen via de dienst opvoedingsproject en pastoraal. In bijlage bij het Forumnummer van oktober 2012 ontvingen alle abonnees reeds drie gratis exemplaren (2 ex. A3 en 1 ex. A2). In het Leeftochtnummer en op de website staan alle technische gegevens en de bestelmodaliteiten op een rijtje. Leeftocht Affiche PowerPoint Bezinningskaartjes 29

30 Welzijnszorg In de advent trekt Welzijnszorg traditioneel de kaart van de arme en berooide mens. De advent mag voor velen onder ons misschien uitlopen op een kerstfeest dat we liefst met vrienden of in familieverband wensen door te brengen, de arme heeft doorgaans niet de middelen om wat dan ook te vieren. Welzijnszorg herinnert er ons met de campagne van 2012 aan dat het feest van de arme een bittere nasmaak heeft. Armoede verdwijnt niet met de leeftijd. De slogan van de campagne luidt terecht: Armoede verjaart niet. Wie in armoede leeft, vecht dagelijks om de eindjes aan elkaar te knopen vaak vele jaren lang. Op hogere leeftijd uit armoede geraken, is, zonder hulp, bijna onmogelijk. Met deze campagne wil Welzijnszorg samen met en in naam van onze ouderen vier troeven trekken. Oudere mensen moeten op een menswaardige wijze hun leven kunnen verderzetten. De vier kaarten die Welzijnszorg trekt, hebben te maken met troeven waarover modale burgers met een gemiddeld inkomen beschikken: een leefbaar inkomen, een betaalbare gezondheidszorg, een gezonde, veilige en betaalbare woning en een mogelijke deelname aan het sociale leven. Gods kaart trekken betekent oudere mensen die in de armoe de zitten, helpen aan troeven die het leven de moeite waard maken en waar iedereen recht op heeft. Je kunt de campagneboodschap van Welzijnszorg op drie manieren steunen: door de campagne extra in de kijker te zetten, door de petitie voor een warme oude dag te tekenen en door je in te zetten voor één van de acties. De meest bekende is misschien wel de Soep op de stoep actie. Spoor Zes Spoor Zes is een dienst van de Chiro die jaar lijks de campagne van Welzijnszorg steunt met het ontwikkelen van solidariteitsmateriaal voor de leerkracht in de klas. Voor het basisonderwijs is er het project Jong zoekt oud. De rode draad is ook dit jaar weer het leuke en spannende verhaal van Robby en zijn vriendjes. We ontmoeten ook Rosa en Kamiel, de oma en opa van Robby. Het pakket bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, een leerlingenboekje in kleur en een cd met een fijn themalied. Daarnaast kan elke geïnteresseerde ook de prentenset kopen en een Robbypop. Voor het secundair onderwijs is er een jongerenspel Over en Oud en een tekstenboekje Vragen en meegaan. Tijdens het spel Over en oud!? helpen de spelers Jeanine, Roberto, Anna, Rufina, Guust en André om nieuwe levensdoelen na te streven door hun verschillende levensfasen te herbeleven. Lukt het de spelers om ouderen uit de armoede te halen en hen een mooie oude dag te bieden? De tekstjes in het boekje Vragen en meegaan willen jongeren laten stilstaan bij een onderwerp dat zelden aansluit bij hun eigen leefwereld, maar toch onze en hún aandacht verdient! Kinderen zetten zelf de stap naar senioren om hen vragen te stellen over geluk, armoede en ouder worden. Hun getuigenissen gebruikt Spoor Zes om dit thema tastbaarder te maken. Spoor Zes kiest voor de troef van de positieve aanpak. Oud is niet out en jong en oud kunnen elkaar steunen. De een door de troef van de vitaliteit, de ander door de troef van de ervaring. Zo betekent Gods kaart trekken dat de ene generatie de andere helpt om drempels te overwinnen die zonder deze wederkerige hulp vaak onoverkomelijk lijken. Bart Walgraeve en Ludwig Lybeert stafmedewerkers Dienst opvoedingsproject en pastoraal VSKO met Jos Wouters Rust in onrust Jos Wouters, geboren in 1959, is sinds 2006 abt van de norbertijnenabdij van Averbode. PRAKTISCH: Vooraf inschrijven is noodzakelijk bij Bezinningscentrum Abdij van Averbode, Abdijstraat 1, 3271 Averbode, tel , fax , - Prijs: 50. Een programmaboekje wordt op aanvraag thuis toegezonden. Aanvragen bij: VSKO/Pedagogisch Bureau, Dienst opvoedingsproject en pastoraal, Guimardstraat 1, 1040 Brussel; tel , fax Een elektronische folder over elk midweekend kan men downloaden op de website ond.vsko.be/pastoraal in de rubriek Bezinning voor onderwijsmensen. 30

31 PEDAGOGISCHE ONDERSTEUNING sociale stage in het wzc milsenhof mechelen S cholen kunnen slechts sociale stage opnemen in hun schoolproject wanneer organisaties en insen bereid zijn om leerlingen te ontvangen. In dit artikel legt Isabelle Geerts, hoofdanimatrice van het Woonzorgcentrum Milsenhof in Mechelen, uit wat projecten in het kader van een sociaal engagement voor hun residentie betekent. Het WZC ontvangt ieder jaar diverse verzoeken voor sociale stage van scholen van alle onderwijsniveaus. Het woonzorgcentrum is blij met deze verzoeken omdat ze een mogelijkheid bieden de buitenwereld binnen de muren van de residentie te brengen en staat open voor allerlei varianten. De ideale sociale stage zou voor Isabelle over een aantal schooljaren lopen, zodat de leerlingen tijdens hun groeiproces kunnen ervaren wat sociaal engagement betekent voor hen en hoe zij dat zelf vorm kunnen geven. Op deze manier kunnen ze een rijker mens worden, niet alleen voor henzelf maar ook naar een ander toe. De scholen leggen meestal zelf het eerste contact en doen dan een voorstel over de inhoud van de stage. Het animatieteam en de hoofdverpleegkundigen bekijken vervolgens de mogelijkheden binnen de organisatie. Zo organiseerden leerlingen van een secundaire school in Mechelen al meerdere malen animatienamiddagen, waarbij de bewoners hun nagels konden laten lakken en deel konden nemen aan bloemschikken, dansen en petanque. Er zijn ook scholen die voor meerdaagse projecten kiezen. Het animatieteam waardeert de samenwerking met de scholen, want de leerkrachten die het WZC Milsenhof contacteren zijn zeer gemotiveerde, geëngageerde mensen. In een eerste bespreking met de school worden de wederzijdse verwachtingen uitgewisseld. De daarop volgende praktische zaken worden meestal via mail geregeld. De leerlingen worden op school op hun stage voorbereid. Tijdens het multidisciplinair overleg in het rusthuis wordt de komst van de leerlingen en hun project toegelicht. Ook de bewoners worden geïnformeerd over het bezoek en de achterliggende reden. Het animatieteam begeleidt de leerlingen, meestal in samenwerking met een leerkracht. De bewoners kijken uit naar deze contacten met jongeren; vaak klikt het wonderwel tussen deze generaties. De reacties van de jongeren naar de ouderen en omgekeerd zijn hartverwarmend. Er is vaak sprake van een echte connectie tussen die twee zeer verschillende werelden: de ouderen zijn zeer nieuwsgierig naar de verhalen van de jongeren. Ze hoeven niet veel moeite te doen om een gespreksonderwerp te vinden. Wanneer er meerdere contactmomenten gedurende een schooljaar zijn, zoeken beide partijen elkaar weer op. De bewoners kijken uit naar de leerling waar ze de vorige keer mee hebben gebabbeld en de jongeren zoeken hun favoriete bewoner op. Zelfs als de bewoner op zijn/haar kamer is, vragen ze het animatieteam of ze even een bezoekje mogen brengen. De leerlingen krijgen genoeg bewegingsvrijheid en kansen om initiatief te nemen, maar het animatieteam houdt echter altijd een oogje in het zeil. De leerlingen worden immers ondergedompeld in een bad van nieuwe, vreemde, of ontroerende, soms zelfs schokkende (denk maar aan dementerende mensen) en trieste ervaringen en emoties. Het is belangrijk om als animatieteam en leerkracht altijd beschikbaar te zijn om te luisteren naar en te communiceren over de ervaringen. Aan het einde van de stage kunnen deze verhalen nog eens aan bod komen tijdens de evaluatie met de leerkracht, de leerlingen en het animatieteam. Tijdens het schooljaar maakte het animatieteam van het woonzorgcentrum kennis met het ZieZo-project van de Broeders van Liefde. Een aantal studenten van de Lessius Hogeschool in Mechelen kwam regel matig op bezoek bij enkele bejaarden. Zij bezochten iedere keer dezelfde bewoner, zodat er een vertrouwensrelatie ontstond. Na afloop van de dagen in het WZC reflecteerden zij over hun ervaringen en de daaraan ver bonden zingeving in de abdij van de Broeders van Liefde in Maria Aalter. Een paar studenten ging na afloop een doorlopend engagement aan door hun bewoners te blijven bezoeken. ZieZo heeft deze zogenaamde verdiepings pakketen ook voor het secundair onderwijs. Voor het WZC Milsenhof was het een zeer geslaagde kennismaking met het project. Isabelle Geerts Melissa Wouters van Oostrom Webpagina sociale stage Tijdens een sociale stage zetten leerlingen zich belangeloos in voor kansarme doelgroepen, waarmee ze anders niet in contact komen. De nieuwe webpagina van het VSKO geeft niet alleen antwoorden op vragen van scholen die sociale stage willen opstarten, of er al mee bezig zijn, maar ook op vragen van scholen die nog niet weten wat sociale stage inhoudt. De informatie verwijst naar bestaande initiatieven in Vlaanderen en naar voorbeelden van maatschappelijke stage in Nederland. Het VSKO wil dergelijke initiatieven verder ondersteunen en is geïnteresseerd in nieuwe projecten of praktische voorbeelden. Contactadres: melissa.vanoostrom@vsko.be > Diensten > Vakoverschrijdende thema s > sociale stage 31

32 Koen Lemmens Ateliers zijn werkplaatsen, laboratoria van proefondervindelijk leren. Waar jonge mensen en leraren samen experimenterend op stap gaan. Het begint met een idee. Boeiend en leerzaam is dan de weg van ontwerp naar uitvoering, van concept naar productie. Wat in het atelier tot stand komt, Is nuttig, kunstig of artistiek. Ateliers bruisen van creativiteit, expressie en teamgeest. Is niet elke school één groot atelier als voorbereiding op het leven? Alles voorhanden om alle losse schroeven eens aan te draaien? Als het nodig is, hè. Als wij samen de handen uit de mouwen steken, de kansen aangrijpen die ons geboden worden, dan is de school voor elkeen die er mag vertoeven als een atelier waar geëxperimenteerd mag worden, waar ideeën rijpen, waar stielkennis stilaan wordt opgebouwd tot geluk van onszelf en van vele anderen. Jezus zei toen: Waarop lijkt het koninkrijk van God, waarmee kan Ik het vergelijken? Het lijkt op een mosterdzaadje dat iemand in zijn tuin zaaide: het groeide op en werd een boom, en de vogels van de hemel kwamen in zijn takken nestelen. (Lc. 13, uit de Willibrordvertaling) Psalm 8 UW NAAM OVER DE AARDE O God, hoe hemels golft uw naam over de aarde, majesteitelijk zijt Gij, kinderen steken U zingend in de hoogte, uw vijanden zijn sprakeloos. Groot zijt Gij, zò groot dat Gij uw eer stelt in de grootheid van uw mensen, God zijt Gij, zò royaal God dat Gij hen bijna goddelijk maakt. zo klein als ze zijn, zo grandioos zijn ze ook, ware vorsten. God, onze God hoe hemels golft uw naam over de aarde. Machtig zijt Gij, zò machtig dat Gij hen bekleedt met macht over alles wat adem heeft, Hans Bouma, In de schaduw van de psalmen, Uitgeverij Kok, Kampen, 2002 Het november- en decembernummer kun je downloaden. Grasduin ook eens in de XL van deze nummer voor extra bouwstenen bij het thema. Elke abonnee van Forum ontvangt Leeftocht automatisch en gratis als bijlage. Wie geen abonnee van Forum is, kan een individueel jaarabonnement nemen. Hebben meer collega s graag hun eigen origineel exemplaar van elk nieuw Leeftochtnummer? Vanaf drie jaarabonnementen op éénzelfde adres geniet men van een voordelig groepstarief. Zie de voorwaarden op ond.vsko.be/pastoraal in de rubriek Leeftocht. Leeftocht Maandelijkse inspiratiebron Een verademing voor onderwijsmensen Proviand voor onderweg. Surf ook naar de rubriek Leeftocht van ond.vsko.be/pastoraal en aarzel niet om je impressie te mailen naar pastoraal@vsko.be. Online vind je de rubriek Extra Large (XL). Bij het vorige Forumnummer vond je het novembernummer Handen uit de mouwen, het decembernummer Speel je troef uit en de adventsaffiche Gods kaart trekken in twee formaten (1 ex. A2 en 2 ex. A3). In dit novembernummer van Forum zit een artikel met nadere toelichting over het adventsaanbod, maar geen Leeftochtnummer. Jg. 28, Van boven naar onder, van links naar rechts nr. 3,