Handleiding Toolbox Mediaopvoeding

Transcriptie

1 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding

2 Kinderen van nu weten niet beter dan dat zij opgroeien met constant overal beeldschermen. Thuis, op school, in de trein, of gewoon op straat kunnen ze elke dag allerlei media gebruiken. Moderne media zijn bovendien erg gemakkelijk te bedienen, waardoor ook de allerkleinsten ogenschijnlijk moeiteloos de tablet of smartphone gebruiken. Ouders zijn daar vaak heel trots op, maar hebben er ook veel vragen over; Kijkt mijn kind niet te lang televisie of filmpjes op de computer, Met wie heeft mijn kind contact via de sociale media en wat gebeurt daar dan?, Waar vind ik geschikte en leerzame apps of spelletjes? Ouders weten vaak niet waar zij goede antwoorden op dit soort vragen over kinderen en media kunnen vinden. Op het internet is een keur aan websites te vinden met informatie, tips, aanwijzingen en boektitels. Vaak zijn er ook heel veel links naar andere sites met soortgelijke goedbedoelde, maar vaak algemene kennis over kind en media. Ook is lang niet altijd te achterhalen waar die informatie precies op gebaseerd is. Bovendien concentreert heel veel informatie voor ouders zich ook op de risico s van media voor kinderen en is er weinig aandacht voor de leuke en leerzame kant van media. Zoals vermeld in de JGZ-richtlijn Opvoedingsondersteuning; Voor hulp bij opvoedvragen en lichte opvoedproblemen krijgen vragen over kinderen en media in de dagelijkse praktijk van de professional nog weinig aandacht. Enerzijds omdat ouders om diverse redenen zulke vragen niet vaak aan beroepskrachten stellen. Anderzijds, omdat deze professionals zelf vaak ook nog zoekende zijn in hoe zij bij vragen over kinderen en media ondersteuning kunnen bieden. Beroepskrachten in de opvoedingsondersteuning, het onderwijs, jeugdwerk en cultuureducatie hebben dan ook een grote behoefte aan goed onderbouwde richtlijnen. Daarnaast is er een leemte aan concreet voorlichtingsmateriaal. In de praktijk moeten veel beroepskrachten nu elke keer zelf hun informatie bij elkaar zoeken. Om aan bovenstaande leemtes en behoeftes tegemoet te komen heeft het Nederlands Jeugdinstituut deze Toolbox Mediaopvoeding ontwikkeld. De Toolbox Mediaopvoeding onderscheidt zich van bestaand materiaal op vier wezenlijke punten. - Ten eerste biedt de toolbox betrouwbare, op wetenschappelijk inzichten gebaseerde kennis en handvatten om ouders te begeleiden met vragen over het mediagebruik van kinderen van 0 tot en met 18 jaar. - Omdat het mediagebruik van baby s tot jong volwassene enorm kan verschillen en ouders van die kinderen dus ook zeer uiteenlopende mediaopvoedingsvragen hebben, zijn alle onderdelen van de toolbox, in de tweede plaats, specifiek toegeschreven naar afgebakende leeftijdsgroepen. - In de derde plaats gaat de toolbox ook expliciet in op het mediagebruik van kinderen met een licht verstandelijke beperking. De toolbox biedt de beroepskracht inzicht in wat kenmerkend is aan het mediagebruik van deze kinderen en wat de implicaties zijn voor hoe deze kinderen en hun ouders ondersteund kunnen worden. - Tot slot, behandelen we in de toolbox niet alleen de risico s die kunnen kleven aan het mediagebruik door kinderen van verschillende leeftijden, maar staan we bewust ook uitvoerig stil bij wat kinderen aan voordelen kunnen ondervinden van het mediagebruik. 2 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding

3 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding Wat zit er allemaal in de Toolbox Mediaopvoeding? In de Toolbox Mediaopvoeding zitten zowel producten voor beroepskrachten, als producten die de beroepskracht aan ouders kan meegeven. Alle onderdelen zijn gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, ofwel verkregen uit relevante gepubliceerde literatuur of via consultatie van experts verbonden aan hogescholen, universiteiten of kennisinstituten. Daarnaast is informatie ontleend aan betrouwbare websites. Hieronder volgt een overzicht van deze producten en hoe de professional daar mee om kan gaan. Voor professionals Er zijn verschillende factsheets, waarmee de beroepskracht zich snel op de hoogte kan stellen van de meest essentiële kennis over diverse media thema s of specifieke leeftijdsgroepen. Daarnaast zijn er bijbehorende tipsheets met concrete uitwerkingen van antwoordtips bij verschillende opvoedvragen. Daarnaast zijn er meer algemene factsheets over mediabezit en opvoeding om de context van mediaopvoeding in het gezin te duiden en factsheets over specifieke thema s als kinderen met een lichte verstandelijke beperking en veel voorkomende online risico s. Als achtergrondinformatie is tevens een begrippenlijst toegevoegd. Factsheet Media in het gezin De factsheet Media in het gezin biedt achtergrondinformatie over het mediabezit en het mediagebruik in gezinnen in Nederland. Daarnaast geeft de factsheet inzicht in wat er bekend is over wat ouders aan mediaopvoeding doen, en welke vragen en zorgen over het mediagebruik van kinderen vaak voorkomen. Zo kan de beroepskracht zich een goed beeld vormen van hoe ouders denken over kinderen en media in de dagelijkse opvoeding. Factsheets Mediagebruik Voor zes opeenvolgende leeftijdscategorieën zijn factsheets ontwikkeld, te weten 0- tot en met 2-jarigen, 3- tot en met 5-jarigen, 6- tot en met 8-jarigen, 9- tot en met 12-jarigen, 13- tot en met 16-jarigen en 17- tot en met 18-jarigen. De informatie in de factsheets is kort en krachtig geformuleerd, gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis, en gaat in op de vier volgende aspecten: - Het typische mediagebruik van kinderen in de desbetreffende leeftijdsfase - Positieve invloeden van media op de ontwikkeling van kinderen in die fase - Negatieve invloeden van media op de ontwikkeling van kinderen in die fase - De normale ontwikkeling van kinderen in de desbetreffende leeftijdsfase als referentiekader. De factsheets Mediagebruik bevatten belangrijke achtergrondinformatie voor de professional als deze ouders of andere mede-opvoeders wil adviseren. Factsheet Media en kinderen met een LVB Kinderen met een licht verstandelijke beperking maken ook graag gebruik van media. Praktijkervaringen wijzen uit dat er extra aandacht van ouders en beroepskrachten nodig is om er voor te zorgen dat deze kinderen vooral profijt van dat gebruik hebben. Tegelijk is er nog heel erg weinig wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van media door kinderen met een licht verstandelijke beperking. Gebaseerd op wat we wel weten uit wetenschap en praktijk en wat op basis van ander media-onderzoek aannemelijk is, geeft de factsheet Media en kinderen met een LVB inzicht in het mediagebruik, de risico s van media en vooral ook de kansen van media voor kinderen met een licht verstandelijke beperking. Daarnaast geeft de factsheet inzicht in wat voor hulpmiddelen er zijn voor beroepskrachten en docenten die met deze kinderen werken. Toolbox Mediaopvoeding 3

4 Tipsheets Mediagebruik voor professionals Beroepskrachten hebben een grote behoefte aan richtlijnen rond het mediagebruik van kinderen. De Tipsheets Mediagebruik bieden professionals houvast bij het beantwoorden van opvoedingsvragen over het gebruik van media door kinderen. Op basis van de belangrijkste vragen die ouders tegenwoordig bij het mediagebruik van hun kinderen in verschillende fasen van de ontwikkeling hebben, zijn concrete adviezen geformuleerd. Deze adviezen kunnen ouders helpen om positieve effecten van mediagebruik bij hun kind te vergroten en de risico s van mediagebruik te beperken. De tipsheets bevatten bovendien highlights met korte essentiële achtergrondinformatie uit de factsheets om het beantwoorden van oudervragen nog eenvoudiger te maken. Begrippenlijst Mediaopvoeding Binnen de online en digitale media worden steeds weer nieuwe begrippen gebruikt die niet altijd direct voor iedereen herkenbaar zijn, vragen kunnen oproepen, of die voor mensen die niet dagelijks met media en communicatie bezig zijn onduidelijk kunnen zijn. In de Begrippenlijst Mediaopvoeding staan daarom definities of omschrijvingen van belangrijke termen en afkortingen alfabetisch op een rij. Voor ouders Net als professionals hebben ouders behoefte aan duidelijke onderbouwde informatie over kinderen en media. Om aan die behoefte te kunnen voldoen zijn, gebaseerd op de materialen voor professionals, aparte tipsheets ontwikkeld met adviezen gericht op ouders. De onderstaande producten kunnen professionals met de ouders bespreken en aan hen meegeven. Tipsheets Mediagebruik voor ouders In de Tipsheets Mediagebruik voor ouders worden concrete tips gegeven, die ouders thuis kunnen gebruiken. Na het bespreken van de tipsheets Mediagebruik, kunnen professionals deze tipsheets aan ouders meegeven. Ouders kunnen de adviezen, waar zij thuis mee aan de slag gaan, rustig doornemen. De tipsheets zijn geschreven voor de leeftijdsgroep 0- tot en met 5-jarigen, 6- tot en met 12-jarigen en 13- tot en met 18-jarigen. Tipsheet Risico s van internetgebruik In de Tipsheet Risico s van internetgebruik is een vijftal typische risico s van online mediagebruik beschreven. Ouders krijgen daarbij adviezen over wat zij het beste kunnen doen als hun kind in aanraking komt met de negatieve kanten van mediagebruik. De tipsheet gaat in op grooming, cyberpesten, sexting, oplichting, virtuele diefstal & financiële valkuilen en geweld. 4 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding

5 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding Totaaloverzicht producten Toolbox Mediaopvoeding Voor professionals - Handleiding Toolbox Mediaopvoeding - Begrippenlijst Mediaopvoeding - Factsheet Media in het gezin - Factsheet en Tipsheet Mediagebruik 0- tot en met 2-jarigen - Factsheet en Tipsheet Mediagebruik 3- tot en met 5-jarigen - Factsheet en Tipsheet Mediagebruik 6- tot en met 8-jarigen - Factsheet en Tipsheet Mediagebruik 9- tot en met 12-jarigen - Factsheet Mediagebruik 13- tot en met 16-jarigen - Factsheet Mediagebruik 17- tot en met 18-jarigen - Tipsheet Mediagebruik 13- tot en met 18-jarigen - Factsheet Media en kinderen met een LVB Factsheet Mediagebruik 9- tot en met 12-jarigen Voor ouders - Tipsheet Mediagebruik 0- tot en met 5-jarigen - Tipsheet Mediagebruik 6- tot en met 12-jarigen - Tipsheet Mediagebruik 13- tot en met 18-jarigen - Tipsheet Risico s van internetgebruik door kinderen en jongeren Meer weten? Het Nederlands Jeugdinstituut kan ondersteuning bieden bij het gebruik van de Toolbox Mediaopvoeding. Neem hier voor contact op met het NJi: T E info@nji.nl Toolbox Mediaopvoeding 5

6 Colofon Fotografie: M. Hoving 2015 Nederlands Jeugdinstituut Postbus DE Utrecht T E info@nji.nl De Toolbox Mediaopvoeding is mede mogelijk gemaakt door: 6 Handleiding Toolbox Mediaopvoeding