Betonakkoord voor duurzame groei

Transcriptie

1 Betonakkoord voor duurzame groei Een nationaal ketenakkoord voor de toekomstbestendigheid van de betonketen door te excelleren op CO 2-reductie, circulariteit, natuurlijk- en sociaal kapitaal Versie 10 juni Status: definitief concept Dit is de versie voor bespreking op 16 juni 2017 met bestuurders uit de keten voor principe-akkoord of nog volgende aanscherpronde. Er is veel feedback verwerkt waardoor het belangrijk is kritisch te kijken naar de teksten. Input uit 16/6 zal nog worden verwerkt; de teksten moeten nog omgeschreven naar een meer juridische vorm, maar daarvoor moeten de afspraken en borging eerst helder zijn. Formele ondertekening volgt op een nog vast te stellen moment.

2 1. Betonakkoord voor duurzame groei De betonketen verder verduurzamen. Wij gaan het gewoon doen! Niet alleen om dat het maatschappelijk gewenst is, maar ook omdat het de betonketen toekomstbestendig maakt én we het willen en kunnen! Voor u ligt het Betonakkoord voor duurzame groei met een horizon tot en met Dit akkoord geeft invulling aan een betonsector- en keten brede inzet voor de verduurzaming van onze samenleving en economie. De verdere verduurzaming van de bebouwde omgeving is een onmisbaar onderdeel van dit proces. Het akkoord overbrugt uiteenlopende belangen en verbindt ruim 300 organisaties, bedrijven in de keten, waaronder werkgevers- en werknemersorganisaties, natuur- en milieuorganisaties, maatschappelijke organisaties, financiële- en kennisinstellingen en (rijks)overheden. Dit gebeurt in het besef dat in een langetermijnperspectief het gezamenlijke belang ver uitstijgt boven de deelbelangen van afzonderlijke individuen en organisaties. En in het besef dat een dergelijke lange termijnroute een groeitraject is waarin naast CO 2-, circulaire, sociale en milieudoelen ook concurrentiekrachtverbetering, werkgelegenheidsgroei en exportvergroting gerealiseerd kunnen en moeten worden, zonder concessies te doen aan kwaliteit, veiligheid en levensduur van beton. In 2030 willen we de CO 2-uitstoot met 35% verminderen t.o.v 2016, 100% van het vrijkomende beton hoogwaardig hergebruiken, een positieve bijdrage leveren aan het natuurlijk kapitaal van Nederland en de betonsector een technologisch hoogstaande en aantrekkelijke plek maken om te werken. De cement- en betonsector is een procesindustrie. Voor een transitie is een constante en consequente uitvraag nodig waarop het proces geoptimaliseerd kan worden. Duurzaamheidseisen die komen en gaan, dagen al vele jaren uit maar zijn niet de basis van die transitie. De basis van het akkoord wordt dan ook gevormd door lange termijn afspraken voor toenemende circulariteit en dalende CO 2-uitstoot die door een steeds grotere groep opdrachtgevers eenduidig uitgevraagd worden. De markt gaat de transitie in gezamenlijkheid realiseren. We spreken met elkaar af dat, in het geval beton wordt toegepast, er consequent in de uitvraag van opdrachtgevers minimumeisen voor CO 2-reductie en gerecyclede materialen uit de betonketen worden opgenomen. Die eisen worden strikter in de tijd waardoor innovaties in de betonsector op gang komen en de ambitieuze doelstellingen in 2030 gerealiseerd worden. Partijen die hogere ambities willen waarmaken binnen de vooraf vastgestelde kosten maken in de opdrachtverlening meer kans. Dankzij zekerheid voor de langere termijn kunnen de noodzakelijke investeringen van de grond komen. Visie Betonketen 2030 Het gewenste beeld van de betonsector in 2030 is dat: Beton circulair is. Beton CO 2-arm is. De betonketen een duurzame keten is en als zodanig bekend staat. De toegevoegde waarde voor de maatschappij van de betonsector is toegenomen. Scholen, universiteiten en andere kennisinstellingen, samen met de keten, passende opleidingen bieden en voldoende jong talent afleveren met de gewenste betonkennis en vaardigheden. Met elkaar evalueren we voortdurend of de afspraken het effect hebben. Als dat niet het geval is, gaan we de bestaande afspraken aanpassen, versterken (bijvoorbeeld via algemeen verbindend verklaring van de eisen) of zetten we nieuw instrumentarium in. Kortom we gaan het gewoon doen! Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 2/51

3 Inhoudsopgave 1. BETONAKKOORD VOOR DUURZAME GROEI 2 1 AFSPRAKEN IN HET BETONAKKOORD SPEERPUNT CO2-REDUCTIE AMBITIE CO2-REDUCTIE AFSPRAKEN CO2-REDUCTIE SPEERPUNT CIRCULARITEIT AMBITIES CIRCULARITEIT AFSPRAKEN CIRCULARITEIT CO2 REDUCTIE EN CIRCULARITEIT: INHOUDELIJKE AFSPRAKEN IN SAMENHANG BESCHOUWD SPEERPUNT NATUURLIJK KAPITAAL AMBITIE NATUURLIJK KAPITAAL AFSPRAKEN NATUURLIJK KAPITAAL SPEERPUNT SOCIAAL KAPITAAL AMBITIE SOCIAAL KAPITAAL AFSPRAKEN SOCIAAL KAPITAAL RAPPORTAGES ALGEMEEN 16 2 ONDERTEKENING, CONDITIES & RANDVOORWAARDEN WAAR TEKENT U VOOR? WAAR TEKENEN ALLE PARTIJEN VOOR WAAR TEKENT U VOOR ALS RECYCLER EN SLOOPAANNEMER WAAR TEKENT U VOOR ALS TOELEVERANCIER WAAR TEKENT U VOOR ALS AANNEMER WAAR TEKENT U VOOR ALS OPDRACHTGEVER ANDERE PARTIJEN UITDAGEN OOK TE TEKENEN CONDITIES & RANDVOORWAARDEN 19 3 VOORTGANG DOOR BORGING, EVALUATIE EN HANDHAVING DE VOORTGANGSCOMMISSIE FASE 1: TOT 2020 OF ZOLANG DE DOELEN BEHAALD WORDEN FASE 2: AANVULLENDE MAATREGELEN BIJ NIET (TIJDIG) BEHALEN VAN DE DOELEN VOORTGANGSCOMMISSIE SAMENSTELLING EN FINANCIERING FINANCIËLE MIDDELEN TEN BEHOEVE VAN UITVOERING BETONAKKOORD 25 4 PARTIJEN TOELEVERANCIERS AANNEMERS OPDRACHTGEVERS 26 5 DEFINITIES 28 BIJLAGE 1 - ACHTERGRONDINFORMATIE CO2 29 BIJLAGE 2 ACHTERGRONDINFORMATIE CIRCULARITEIT 31 BIJLAGE 3 ACHTERGROND NATUURLIJK KAPITAAL 34 BIJLAGE 4: ACHTERGRONDINFORMATIE SOCIAAL KAPITAAL 36 BIJLAGE 5: BESTAAND GERELATEERD INSTRUMENTARIUM 39 BIJLAGE 6 - AANSLUITING BETONAKKOORD OP NATIONALE PROGRAMMA S 40 BIJLAGE 7: REFERENTIES 42 BIJLAGE 8: BETONAKKOORD EN DE CO2 PRESTATIELADDER 43 BIJLAGE 9: SWOT ANALYSE BETONAKKOORD 44 BIJLAGE 10: DE PARTIJEN DIE ONDERTEKEND HEBBEN 45 BIJLAGE 11: VOORBEELD VAN DE JURIDISCHE OPZET VAN DE AKKOORD TEKST 46 BIJLAGE 12: INFOGRAPHIC DUURZAAM BETON 51 Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 3/51

4 1 Afspraken in het Betonakkoord In dit hoofdstuk worden per speerpunt de inhoudelijke ambities en bijbehorende afspraken vermeld voor De procedurele aspecten en wijze van voortgangsbewaking volgen daarna. Nadere achtergrond- en aanvullende informatie is te vinden in de bijlagen. 1.1 Speerpunt CO 2-reductie CO 2-reductie is, bezien vanuit nationale en internationale klimaatdoelstellingen, de meest urgente pijler met Parijs 2015 als richtinggevend kader. In dat verdrag is afgesproken dat de opwarming van de aarde deze eeuw beperkt moet blijven tot maximaal 2 C, bij voorkeur maximaal 1,5 C. Vertaald naar CO 2-uitstoot betekent dit 95% reductie in 2050 voor alle industrieën en dus ook voor de betonketen. Onderstaande ambitie is daarop gebaseerd Ambitie CO 2-reductie Een dalende CO 2-uitstoot richting nul in 2050 over de gehele keten met in 2030 een reductie van 35% ten opzichte van 2010, gerelateerd aan het productievolume. Op basis van een totale uitstoot van 3,7 Mton in het referentiejaar is dit een reductie van 1,28 Mton per jaar in 2030 (*). (*) Het referentiejaar is 2010 aangezien dit het meest recente jaar is met een bruikbare berekening van de totale uitstoot over de gehele keten. De 3.7 MT CO2 is inclusief winning, wapeningsstaal en productie maar exclusief transport van en naar de bouwlocatie (bron CE Delft). Het productievolume in 2010 was 14 mln ton. De 3,7 Mton wordt, ondanks een onzekerheidsmarge, als vertrekpunt gehanteerd voor het moment van ingaan van het Betonakkoord, met als afspraak dit z.s.m. te actualiseren en de methodiek van vaststellen te verbeteren. Om deze ambitie te realiseren speelt het instrument MKI (milieukostenindicator) een centrale rol die is uitgewerkt in afspraak 1. Meer details zijn te vinden in de bijlagen. Merk overigens op dat de CO2- ambitie een cumulatief getal betreft over de gehele keten; besparingen kunnen dus uit de materiaalsamenstelling komen, maar ook uit materiaalreductie, transport, proces, logistiek, hergebruik etc Afspraken CO 2-reductie Afspraak 1: Een dalende MKI (milieukostenindicator) voor beton richting nul in 2050 voor alle projecten. Richting nul is gebaseerd op Parijs 2015 waar is afgesproken -95% in 2050 ten opzichte van 1990; zie bijlage. Dat dit een ander referentiejaar is, is in essentie niet erg aangezien het eindpunt vaststaat. Merk op dat MKI s ook negatief kunnen zijn met andere woorden een positief milieueffect hebben. Het doel is CO2-reductie, MKI het middel. De keten beseft dat deze ambitieuze doelstelling niet haalbaar is met de huidige stand der techniek en werkwijzen; innovaties zijn dus nodig. MKI-lijnen zullen in wisselende snelheden dalen afhankelijk van productgroep, stand der techniek en innovaties. De cumulatieve CO2-effecten van de daling dienen te worden beschouwd om vast te stellen of de dalingen snel genoeg gaan gezien de CO2-doelstelling per Om te kunnen starten spreken partijen af in gezamenlijkheid per functionele eenheid (objecten of elementen) maximale startwaarden overeen te komen die vervolgens gedurende de looptijd steeds verder zullen dalen. IJkmomenten voor de borgingscommissie zijn gebaseerd op een CO2-reductie van elk jaar ca. 0,11MT ten opzichte van het voorgaande jaar, cumulatief resulterend in 1,28MT per Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 4/51

5 De reductie-ambitie is gebaseerd op productievolumes uit het referentiejaar, zie ook bijlage. Bij wijzigende productievolumes blijft de lijn naar nul gehandhaafd en voor 2030 de daaruit voortvloeiende reductie. Voor opdrachtgevers betekent dit: Hanteren van instrumenten met de MKI/MPG als basis op projectniveau om te komen tot implementatie van de afspraken in het betonakkoord, in uw uitvragen. In de uitvraag het stapsgewijs verlagen van de MKI-score op projectniveau conform de afspraak in de voortgangscommissie. Gunning vaker op duurzaamheidsprestatie en minder vaak op prijs. MKI specifiek uitvragen voor beton en circulariteit op projectniveau voor projecten met meer dan 200 m3 beton (ketenconvenant Beton Bewust). Het op korte termijn ook eisen van de MKI-eis voor gerelateerde grondstofstromen via het grondstoffenakkoord (speelveld gelijk houden) Het jaarlijks communiceren van de laagst gerealiseerde MKI s aan de voortgangscommissie. Bereid zijn duurzaamheid positief te waarderen en meer te betalen voor duurzaam beton Voor betonproducenten betekent dit: Gaan leveren volgens de uitgevraagde MKI Investeren zodanig dat aan de huidige en toekomstige MKI eisen voldaan kan worden. Voor aannemers betekent dit: Gaan leveren volgens de uitgevraagde MKI Het handhaven van de dalende MKI s ook als een opdrachtgever er niet om vraagt Het doorvoeren van CO 2-besparende maatregelen (bijvoorbeeld langer uitharden tenzij, levensduurverlenging) Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 5/51

6 Borging, handhaving: - Vanaf 2018 wordt voor 1 op de 10 projecten van opdrachtgevers die tekenen gecheckt of in de uitvraag eisen met betrekking tot de afspraken in het betonakkoord zijn gesteld. Daarvoor zijn meerdere instrumenten bruikbaar met de MKI/MPG berekening als basis. - Onderdeel certificering van opdrachtgevers volgens de CO 2 prestatieladder, niveau 5. Afspraak 2: Roadmap opstellen en uitvoeren om dalende MKI mogelijk te maken Het is anno 2017 niet mogelijk om precies te voorzien hoe de beoogde CO2-ambitie over de jaren tot en met 2030 gerealiseerd kan worden. Teneinde dit proces van jaar tot jaar momentum en voortgang te laten behouden is afgesproken hiertoe een Roadmap te gaan opstellen en te hanteren in lijn met onderstaande eerste opzet. In een tijdpad wordt aangegeven welke partijen welke acties dienen uit te voeren zoals rond 2022 SI is verantwoordelijk voor co2-arm ontwerp. SI staat hier voor System Integrator/aannemer. Opdrachtgevers, aannemers en producenten/leveranciers zorgen ervoor dat de doelstelling wordt gerealiseerd. Dit gebeurt door na tekening te blijven samenwerken aan de uitwerking en uitvoering van de roadmap die zal worden beheerd door de voortgangscommissie. Afbeelding 1, Aanzet tot gezamenlijke Roadmap als hulpmiddel om de CO2-ambitie te halen De Roadmap zal meerdere acties gaan bevatten om een constant dalende MKI te behalen, b.v.: Software voor betonfabrikanten standaardiseren zodat CO 2, MKI en circulariteit eenduidig op de afleverbon komt CO2-benchmark voor betonwaren ontwikkelen CO2-benchmark in de betonsector verder automatiseren ten behoeve van gestandaardiseerde, betrouwbare en vereenvoudigde rapportages over het behalen van de afspraken Experts in de keten opleiden t.a.v. toepassen, interpreteren en rekenen aan LCA s (Levens Cyclus Analyse) en de bijbehorende tools Stimuleren dat meer LCA s gemaakt worden. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 6/51

7 Normonderzoek uitvoeren Steekproeven doen naar geboden en geleverde MKI s en secundair materiaal Onderzoek doen om minimumeisen aan te scherpen Vertalen internationale protocol Natuurlijk kapitaal naar de sector Afspraak 3: transparantie in de keten t.a.v. CO 2-uitstoot De bouwbedrijven rapporteren aan de hand van de materialenbalansen van de leveranciers jaarlijks de CO 2-uitstoot aan de Voortgangscommissie Betonakkoord. De leveranciers zetten de CO 2-footprint op de aflever bon en leveren aan het einde van elk project (>200m3 beton) een geverifieerde materialenbalans. Opdrachtgevers rapporteren over de CO 2 prestaties van hun projecten en publiceren de laagst aangeboden MKI. MKI/MPG wordt gehanteerd als instrument. De kwaliteit en compleetheid van bestaande informatie wordt waar nodig verbeterd (procesafspraak) 1.2 Speerpunt Circulariteit Doel Het doel van circulair beton is zo lang mogelijk waardebehoud van objecten, componenten en grondstoffen. Dit leidt tot een focus op circulair ontwerp, levensduurverlenging en hergebruik. Het product beton kan circulair zijn op de niveaus van objecten, componenten, materialen en grondstoffen. Scope De scope van circulariteit in dit betonakkoord betreft alle betonproducten, zowel constructief als nietconstructief beton en zowel binnen de B&U-sector als de GWW-sector. Het betreft alleen recycling van materialen uit de betonketen. Het speerpunt circulariteit gaat niet over secundaire materialen uit andere ketens. In circulariteit van beton onderscheiden we drie lijnen: 1. Circulair ontwerpen Ontwerpen voor toekomstig waarde behoud van objecten, componenten en grondstoffen door: a. het toepassen van circulaire ontwerpprincipes: i. Ontwerpen voor een optimale functionele levensduur ii. Adaptief ontwerpen iii. Modulair ontwerpen iv. Ontwerpen gericht op laag onderhoud en levensduurverlenging v. Gebruik maken van secundaire grondstoffen of producten b. Het ontwerpen voor effectieve demontage en hergebruik van componenten c. Het schoonhouden van materialen (geen toxische of anderszins schadelijke stoffen gebruiken die hergebruik in de weg kunnen staan) d. Het ontwerpen voor hoogwaardige recycling van beton 2. Hergebruik en levensduurverlenging van bestaande bouwwerken Alvorens te besluiten tot slopen, onderzoeken opdrachtgevers bestaande bouwwerken op hun adaptief vermogen ofwel de mogelijkheden het gebouw of object een andere of aangepaste functie te geven. Bij veel leegstaande gebouwen wordt ervan uitgegaan dat het niet rendabel is om ze aan te passen aan nieuwe functies. Slopen lijkt onvermijdelijk, terwijl de gebruikte materialen nog heel veel langer mee zouden kunnen. Goed beheer en onderhoud verlengen de levensduur van een bouwwerk. Voor een gebouw dat functioneel en esthetisch aan de eisen van zijn tijd voldoet of eenvoudig aanpasbaar is, is Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 7/51

8 levensduurverlenging de meest zinvolle strategie. Door de langere levensduur wordt de milieubelasting over een langere periode verspreid. Bij ontwerp van nieuwe objecten dient hier rekening mee te worden gehouden. 3. Hoogwaardige toepassing van uit de bestaande bouw vrijkomende grondstoffen, componenten en objecten door: a. terugname en hergebruik van gedemonteerde componenten en objecten b. gebruik van secundaire grondstoffen vrijkomend uit sloop als hoogwaardige grondstof voor nieuw beton Ambities circulariteit 100% terugname door de betonsector van al het vrijkomende betonafval per % van al het secundaire materiaal uit beton is in 2030 op een kwaliteitsniveau dat het toegepast kan worden in nieuw beton 100% Van al het secundaire materiaal uit beton wordt daadwerkelijk toegepast in nieuw beton (*) (*) 100% hergebruiken betekent dat ca % van de primaire grondstoffen vervangen kan worden. Er wordt immers meer gebouwd dan gesloopt. Zie verder bijlage voor nadere toelichting percentages. NB: het gaat hier om de Nederlandse betonketen. Als al het Nederlandse materiaal (hoogwaardig) wordt toegepast is het doel bereikt. Het is dus niet zo dat dit Betonakkoord hiermee import stimuleert. Om deze ambities te realiseren zijn de volgende afspraken gemaakt Afspraken circulariteit Afspraak 1: De betonketen spreekt af al het vrijkomende materiaal terug te nemen in deze keten. Aanvullend zullen in de nieuwbouwfase leveranciers hun producentenverantwoordelijkheid expliciet maken bij levering om derhalve toekomstige terugname te garanderen. En aanvullend spreken we af het materialenpaspoort actief te zullen ondersteunen en helpen in te vullen zodra dit bouw breed wordt geïnitieerd. Beton is zelf een te beperkt aandeel in de bouw om dit zelfstandig te kunnen organiseren. Afspraak 2: Kwaliteit van vrijkomend beton- en sloopafval in 2030 is zodanig dat het 100% terug kan in beton. Dit geldt voor alle fracties. In onderstaande tabel zijn de doelen per fractie in de tijd gezet. De vermelde tonnen (5 mln ton in 2020) zijn gebaseerd op het volgende: het totale aanbod in 2030 van 10 mln ton (cijfers 2016; in de loop van het betonakkoord aanpassen) is voor 100% van alle 3 de fracties op het gewenste kwaliteitsniveau. Leeswijzer: voor 2020 is de ambitie dat 50% van het grind kan worden toegepast in nieuw beton én 10% van het zand én 1 filler. Doelen t.a.v. aanbod vanuit sloopafval, in volume %: 2020 (5 mln ton) 2025 (7,5 mln ton) 2030 (10 mln ton) Grind/grof toeslagmateriaal: 50% grind 75% grind 100% grind Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 8/51

9 Zand/fijn toeslagmateriaal: 10% zand 50% zand 100% zand Bindmiddel: 1% (filler/cem) 25% bindmiddel 100% bindmiddel Tabel 1, het percentage geeft aan hoeveel van de betreffende fractie in welk jaar op het gewenste kwaliteitsniveau zit. Afspraak 3: gedurende de periode wordt ingezet op aanpassen van belemmerende of achterhaalde CUR-richtlijnen, NEN- en andere normen en technische regelgeving die gaan over de kwaliteit van het secundaire materiaal. Deze afspraak de ondersteunt afspraak 2. Met name de aanbieders (sloop- / materialenbedrijven), en afnemers (betoncentrales) in het productieproces nemen dit op zich. Afspraak 4: Variant 1: minimum eis Minimumeis van 5 volume% secundair materiaal in alle betonproducten per De voortgangscommissie stelt jaarlijks een uitzonderingenlijst vast. (bijvoorbeeld monolietvloeren, schoon beton, CUR100). Afspraak 4: Variant 2: gemiddeld percentage secundair op jaarbasis Gemiddeld op jaarbasis levert de betonfabrikant 5 volume% secundair materiaal in Jaarlijks kan dan via het in controleren van de grondstoffenbalans het percentage vastgesteld worden (bijvoorbeeld met het CSC keurmerk met de jaarlijkse compliance check onafhankelijk vastgesteld worden) Toelichting. Op ketenniveau bestaat momenteel 2-3% (cijfers 2016) van al het nieuwe beton uit secundair materiaal. Bepaalde productgroepen kennen hoge percentages, in andere productgroepen wordt het in het geheel nog niet toegepast. Men is het erover eens dat 5% per 2018 in alle toepassingen zonder meer mogelijk is. Bij een toekomstige hogere minimumeis zullen er toepassing-specifieke eisen komen die lager of hoger zijn. Met de minimum aanvangseis van 5% secundair materiaal in alle producten per 2018 komt de afnamestroom definitief op gang, hetgeen weer een kwaliteitsimpuls geeft (voorgaande afspraak). Het minimum percentage betreft hier secundair beton. Andere stromen maken geen onderdeel uit van de minimumeis. In de CO2 afspraken worden andere stromen die CO2 reduceren wel beloond in de MKI. Borging, handhaving: 2018: Rapportage over recycling op projectniveau 2019: Rapportage op bedrijfsniveau -> is op jaarbasis 5% gehaald? (grondstoffenbalans controle met behulp van de CSC certificering) of BRL11002 Indien de gewenste percentages achterblijven, controle op projectniveau -> met steekproeven vaststellen of uit de MPG-uitdraai blijkt dat er hergebruikt materiaal is toegepast. Opnemen in de maatregelenlijst CO2 prestatieladder. (zie bijlage 8) Afspraak 5: Variant 1 De minimumeis stapsgewijs verhogen per productgroep en per type secundair betonmateriaal (alle fracties). Procesafspraak: Gedurende 2017/18 verder aanscherpen van de 5% naar hogere percentages leidend tot 100% toepassing van het aanbod aan secundair materiaal in 2030, eventueel onderscheiden naar sterkte klassen. Teneinde hoogwaardiger hergebruik te stimuleren specificeren naar de fracties uit bovenstaande tabel. Afspraak 5: Variant 2 Per productcategorie een gemiddeld percentage vaststellen. Daarmee wordt naast de groei van het volume (afspraak 4) ook de kwaliteitsslag van het secundair materiaal gemaakt. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni2017 9/51

10 Voorbeeld van oplopende minimum percentage, verder gespecificeerd per toepassing of producttype Toelichting Niet alle producten lenen zich voor hogere percentages terwijl dit voor sommige producten tot wel 100% kan. Daarom wordt deze afspraak waar nodig verbijzonderd naar productcategorie en afgestemd op de hoeveelheid verwacht aanbod. De maximale hoeveelheid aanbod secundair materiaal uit sloop is 15-20% van de totale benodigde materiaalhoeveelheid (cijfers 2016). Bij wijzigende percentages blijft de afspraak intact. Afspraak 5b: Vervanging van 30% primair materiaal belonen in instrumenten als Mia/Vamil. Middels het CSC certificaat kan aangetoond worden dat 30% secundair materiaal is toegepast in beton op projectniveau. Afspraak 6: Procesafspraak om circulariteit beter in de milieuberekening te verwerken. Toelichting In de MPG - Milieuprestatie gebouwen dient circulariteit beter gewaardeerd te worden. Tevens dient de levensduur in de MPG-berekening standaard een variabele te worden. Hiermee wordt namelijk het maximaliseren van adaptief vermogen, demonteerbaarheid en recyclebaarheid beloond hetgeen ook circulair ontwerp zal waarderen. De mate waarin de gebruikte grondstoffen een bijdrage leveren aan het vergroten van Natuurlijk Kapitaal wordt hierin meegewogen voor een nog meer integrale benadering. In de huidige MPG gaat module D over grondstoffenefficiency en dus over circulariteit. Momenteel (2017) buigt een commissie zich erover om de rekenregels voor module D te verbeteren. Partijen aangesloten bij dit Betonakkoord spreken af zich hiervoor in te spannen. Afspraak 7: Opdrachtgevers passen bij elke nieuwbouw de R-ladder toe. Toelichting Alvorens nieuw te bouwen zorgen opdrachtgevers ervoor onderstaande ladder te doorlopen als richtlijn, niet als beperkend kader. De ladder (J. Cramer, 2014) is tijdens de besprekingen iets aangepast voor beton; zie bijlage voor aanvullende informatie. Doel is om hergebruik van bestaande, gehele objecten te overwegen alvorens tot sloop/nieuwbouw over te gaan. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

11 Afbeelding 2, R-ladder - hulpmiddel voorafgaand aan besluit tot nieuwbouw (Naar: J. Cramer, Milieu, Amsterdam University Press, Amsterdam, 2014) Partijen beseffen zich dat het doorlopen van dit denkkader niet toereikend is om te komen tot volledig circulair ontwerp. Maar ten tijde van het opstellen van de eerste versie van het Betonakkoord bestond er nog geen middel of methodiek om hierover concrete afspraken te maken. Ontwikkelingen hierin gaan echter snel en de verwachting is dan ook dat binnen een aantal jaar hiervoor instrumenten beschikbaar komen. Partijen spreken dan ook af dat vanuit de Voortgangscommissie voorstellen worden gedaan voor nadere afspraken over circulair ontwerp zodra opportuun. 1.3 CO2 reductie en circulariteit: Inhoudelijke afspraken in samenhang beschouwd Voor alle inhoudelijke afspraken en ambities van dit betonakkoord geldt dat zij in samenhang dienen te worden bezien. Geen enkele afspraak is een doel op zich. Zo is circulariteit een doel, net als CO2- reductie, maar in sommige gevallen kan het bevorderen van het één ten koste gaan van het ander. Ook kunnen afspraken elkaar juist versterken. Duurzaamheid wordt daarom bij voorkeur per project integraal afgewogen op basis van de definitie van duurzame ontwikkeling (Brundtland, ), waarbij actuele maatschappelijke ontwikkelingen en (inter)nationale verdragen helpen prioriteiten te stellen. Door gebruik te maken van MKI als standaard voor zowel CO2 als circulariteit wordt een integrale afweging gestimuleerd. Verder wordt door te werken aan een natuurlijk kapitaal protocol wordt meer recht gedaan aan een integrale aanpak waarin meer aspecten zoals biodiversiteit, landgebruik en effecten in de gebruiksfase worden meegenomen. 1 Duurzame ontwikkeling is "een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen". Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

12 1.4 Speerpunt Natuurlijk Kapitaal De betonketen wil relevant zijn en blijven voor de maatschappij, nu en in de toekomst. Hoe meer waarde er over de gehele keten wordt toegevoegd hoe relevanter. Deze waarde kan sinds kort worden uitgedrukt als natuurlijk kapitaal, vergelijkbaar met financieel en sociaal kapitaal. Natuurlijk kapitaal is de voorraad van hernieuwbare en niet-hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen zoals planten, dieren, lucht, water, bodem en mineralen die gezamenlijk een waarde stroom leveren aan mensen. De betonketen is afhankelijk van natuurlijk kapitaal. Naarmate dit door de maatschappij meer gemonetariseerd wordt, onder andere om geëxternaliseerde kosten inzichtelijk te maken, neemt het bedrijfsbelang toe om hierop te sturen. Teneinde op natuurlijk kapitaal te kunnen sturen dient dit eerst inzichtelijk gemaakt te worden. Sinds 2016 bestaat hiervoor een internationaal protocol, het Natural Capital Protocol. Dit algemene protocol moet vertaald worden naar de betonketen. Om waarde toevoegingen en onttrekkingen te kunnen consolideren over de gehele keten dienen allereerst afzonderlijke partijen dit inzicht te verwerven. De wijze van rapporteren is te beschouwen als een winst- en verliesrekening op natuurlijk kapitaal. Hierover gaan onderstaande ambitie en gekoppelde afspraken Ambitie Natuurlijk Kapitaal De betonketen wil in 2030 een netto positieve waarde van natuurlijk kapitaal creëren over de gehele keten heen Afspraken Natuurlijk Kapitaal Om de ambitie te kunnen realiseren moet de impact op bedrijfsniveau bepaald kunnen worden en vervolgens over de keten geconsolideerd. De realisatie hiervan behoeft een deelproject waarin de details nader uitgewerkt zullen worden. Afspraak 1: Natural Capital Protocol (NCP) vertalen naar de betonsector Onderstaande partijen uit het betonakkoord sluiten aan bij een internationale commissie die wordt gevormd in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken (gaande in 2017). Deze partijen zijn: [namen volgen] De focus van de betonketen bij de vertaling van het NCP ligt op: o Energie (incl. brandstof; besparen & overstap naar hernieuwbaar) o Biodiversiteit (negatieve impact bij start winning, positieve impact na afloop en bij toepassing) o Minerale bronnen (vermindering gebruik grondstoffen door onderhoudsvrije levensduur) o Culturele/sociale diensten (recreatie, landschapskwaliteit etc.) o Luchtkwaliteit (fijnstof, etc.) o Waterberging (t.b.v. waterveiligheid) Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

13 Afspraak 2: In de loop van 2018 meten 10 partijen hun afhankelijkheid en impact op natuurlijk kapitaal. Dat doen zij voor de beton gerelateerde bedrijfsvoering van hun eigen organisaties, en in onderlinge samenwerking. Deze partijen zijn: [namen volgen] Minimaal 1 organisatie uit de volgende schakels in de keten: - Winning primaire grondstoffen - Productie bindmiddelen - Productie mortel - Productie prefab - System integrators/ aannemerij - Opdrachtgevers, 2 privaat en 2 publiek - Sloop/ amoveren - Secundaire grondstoffen, additieven Detaillering: Twee prioritaire aspecten worden gekwantificeerd door de hele keten heen, te weten biodiversiteit (+ landgebruik) en afhankelijkheid van minerale bronnen,. Voor zover de gegevens nog niet gemeten worden bepalen de deelnemende partijen gezamenlijk voor het einde van 2018 hoe de ontbrekende gegevens te verkrijgen zijn. Resultaten en ervaringen worden in de loop van 2018 toegankelijk gemaakt voor alle ketenpartijen. De deelnemende partijen bepalen eind 2018, met behulp van de verzamelde informatie, waar de betonketen dan staat ten opzichte van de ambitie van netto positieve waarde voor natuurlijk kapitaal. Op basis van het resultaat besluiten de deelnemende partijen of de ambitie bijgesteld dient te worden. Gedurende 2019 en 2020 worden de benodigde meet- en rekenmethoden vastgesteld voor gebruik in de gehele keten. Afspraak 3: Gefaseerd richting 2025 gaat de sector rapporteren en meten volgens de NCP betonsector handleiding met onderstaande ijkmomenten: Eind 2018 zijn er meeteenheden voor alle prioritaire aspecten In 2019 weet de betonketen waar zij staat ten opzichte van de ambitie van netto positieve waarde voor natuurlijk kapitaal. Eind 2019 is bepaald of de ambitie van dit akkoord haalbaar en voldoende ambitieus is, en is deze indien nodig aangepast. Eind 2020 zijn de benodigde meetmethoden verankerd in bestaand instrumentarium zoals DuboCalc. Bedrijven in de betonketen gaan uiterlijk 2025 meten en rapporteren volgens de NCP betonsector handleiding. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

14 1.5 Speerpunt Sociaal Kapitaal Zonder gemotiveerde medewerkers, zonder de juiste kennis en zonder een ondersteunende cultuur geen innovaties, geen veilige werkomgeving en geen duurzame keten. Het is uiteindelijk de mens die zorgt voor verdere CO 2-reductie, een circulaire economie en natuurlijk kapitaal. Kortom het sociale kapitaal uit de keten bepaalt mede het succes van het betonakkoord. De onderwerpen onder de kop Sociaal Kapitaal zijn er op gericht om: a) de ambities uit de andere speerpunten gerealiseerd te krijgen en b) de sector in brede zin 2030-proof te maken. Investeren in sociaal kapitaal is dus een randvoorwaarde om de doelstellingen uit dit betonakkoord te realiseren. Technische innovaties Sociale innovaties Om de gewenste situatie te bereiken zijn zowel incrementele verbeteringen nodig als radicale vernieuwingen en wellicht sociale innovaties voor die gebieden waar de huidige kennis en praktijk te kort schieten. Individuele partijen hebben primair de verantwoordelijkheid voor het sociale kapitaal binnen de eigen organisatie, maar voor de ketenambities in dit Betonakkoord zal een deel op sectorniveau georganiseerd moeten worden Ambitie sociaal kapitaal Een personeelsbestand in de betonsector van de juiste omvang, kwaliteit en motivatie om de ambities uit dit Betonakkoord te realiseren. Dit alles leidend tot een gezonde, toekomstbestendige sector die aantrekkelijk genoeg is voor instroom van voldoende nieuw talent Afspraken sociaal kapitaal Onderstaande afspraken betreffen specifiek de partijen in de betonketen, van winning via productie, toepassing en sloop/hergebruik. Ze zijn dus niet van toepassing op overige ketenpartijen als opdrachtgevers, kennisinstituten, financiers etc. Afspraak 1: Sector aantrekkelijker maken en houden in alle lagen van het onderwijs door: - Jaarlijks uitvoeren van een survey onder laatstejaars scholieren en studenten van opleidingen gericht op de bouw, en de uitkomsten gebruiken om de aantrekkelijkheid van de sector te vergroten - Jaarlijkse afstemming over opleidingsprogramma s m.b.t. duurzaam beton tussen onderwijs, opleiders in de keten en de voortgangscommissie. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

15 - Verdubbeling van zowel het aantal stageplekken als het aantal docentstages tussen nu en 2030; vergroten van het aantal erkende leer-stage bedrijven met 10% per jaar Indicatoren voor de aantrekkelijkheid: - Percentage instroom schoolverlaters t.o.v. gewenste instroom - Percentage onvervulde vacatures (> 6 maanden) per opleidingsniveau (LBO WO) Afspraak 2: Gezonde verhouding vast / flex personeel Als richtlijn wordt gehanteerd dat de reguliere werkhoeveelheid op jaarbasis met eigen personeel uitgevoerd moet kunnen worden. Alles daaromheen, ook wel ziek- en piek genoemd, wordt in de gewenste situatie- opgelost met tijdelijke arbeidskrachten. De reguliere werkhoeveelheid kan gezien worden als de gemiddelde productie over 52 weken minus de 10 drukste en 10 rustigste weken. Toelichting Een te klein bestanddeel vaste medewerkers c.q. te groot bestanddeel flexibele krachten heeft een bekend aantal nadelen voor zowel werkgever als werknemer, waaronder betrokkenheid bij het werk, overdrachtsverliezen, faalkosten, opleidingsniveau flexwerkers, werkdruk vaste medewerkers etc. Ondanks dat marktomstandigheden en arbeidswetgeving inzet van tijdelijke arbeidskrachten soms aantrekkelijk maken is het in het kader van de afspraken in dit Betonakkoord gewenst een gezonde verhouding aan te houden. Immers, zoals hierboven vermeld is sociaal kapitaal een randvoorwaarde voor een succesvolle uitvoering van de afspraken in het Betonakkoord. Afspraak 2: Alternatief: borgen dat ook in flexwerkers wordt geïnvesteerd tav opleidingen, duurzame inzetbaarheid. Monitoring / borging: De gerealiseerde verhouding [feitelijk aantal vaste medewerkers / aantal vaste medewerkers benodigd voor reguliere werkhoeveelheid] over het afgelopen kalenderjaar wordt in Q1 van het nieuwe jaar gerapporteerd aan de Voortgangscommissie. Deze communiceert de benchmark en stelt in gezamenlijkheid een doel voor 2030 inclusief ijkmomenten, waarbij de gewenste verhouding 1 is. Afspraak 3: Duurzame inzetbaarheid in termen van a) opleidingen en b) arbeidsgeschiktheid bij pensioengerechtigde leeftijd. Bedrijven spreken af uiterlijk per % PKB (Persoonlijk Keuze Budget) over het bruto loon te besteden aan duurzame inzetbaarheid, voor zover dit niet in strijd is met bestaande afspraken. De 1% wordt berekend over het bruto loon en gaat er niet ten koste van. Hiervan moet minimaal 25% in een jaar besteed worden aan duurzame inzetbaarheid zoals opleidingen, trainingen, cursussen naar keuze van de medewerker (dus geen bedrijfs gerelateerde cursussen), en/of naar gezond leven (lifestyle). Wordt dit geld niet besteed in een jaar dan vervalt het. De overige 75% wordt aan het einde van een jaar uitgekeerd indien niet besteed De medewerker houdt de regie over dit geld Toelichting: een gezonde bouw- en infrasector vraagt om medewerkers die zich ontwikkelen en gezond en gemotiveerd blijven werken. Gallup-onderzoek toont aan dat bevlogen medewerkers 12% productiever zijn en 27% minder verzuimen (bron: W. Boonstra, in blad Circulair en duurzaam ondernemen, april 2017). Bouwend Nederland zegt hierover Duurzame inzetbaarheid is noodzaak voor werkgevers en werknemers. Voor werkgevers omdat bedrijven ook in de toekomst over voldoende goed gekwalificeerd personeel moeten kunnen beschikken; voor werknemers omdat zij langer moeten Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

16 doorwerken tot hun pensioen. En: Van de 2900 medewerkers in de bouw en infra die in 2014 met pensioen gingen waren er 1800 medewerkers (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt. (bron: Bouwend Nederland, 2016). Deze cijfers zijn niet bekend specifiek voor de betonsector, maar de gewenste richting van de verhouding is naar nul. Monitoring / borging, afspraak 3b: De verhouding [aantal medewerkers (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt bij pensioen / totaal aantal medewerkers met pensioen] wordt in de loop van 2018 verbijzonderd naar de betonsector. In de gehele bouw (zie onder Toelichting) was dit 0,62 in Op basis van vergelijkingen met andere sectoren wordt een doelstelling afgesproken richting nul voor 2030 inclusief ijkmomenten. Bedrijven kunnen zichzelf hieraan spiegelen en waar nodig maatregelen nemen. Afspraak 4: Ondertekenaar geeft concreet ruimte aan innovatie. (concreter maken) Elke ondertekenaar geeft specifiek aan hoe zij jaarlijks ruimte gaat geven aan innovatie met betrekking tot de verduurzaming van beton. De afspraken worden gepubliceerd en de voortgangscommissie gaat deze afspraken monitoren. Experimenteerruimte, projecten jaarlijks aanwijzen Successen communiceren Topsectorbeleid: jaarlijkse aanbieden van technologie waar experimenteerruimte voor wordt gevraagd. 1.6 Rapportages algemeen Bij diverse afspraken staat vermeld dat er gerapporteerd dient te worden, noodzakelijk om de voortgang te kunnen meten. Uitgangspunt is dat voor alle rapportages in principe wordt aangesloten bij bestaande vormen en er geen nieuwe rapportagevormen worden voorgesteld, tenzij het niet anders kan. Denk aan bestaande nationale benchmarks en prestatieladders maar ook internationale rapportages op bedrijfsniveau als GRI (Global Reporting Initiative) en IR (Integrated Reporting). Waar nodig worden bestaande, nationale vormen aangepast, uitgebreid, verbeterd. De benchmarks zullen getoetst moeten worden bij de mededingingsautoriteiten. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

17 2 Ondertekening, Condities & Randvoorwaarden Een handtekening onder dit akkoord betekent actieve inzet om de afgesproken doelen te realiseren. Partijen leggen met dit akkoord hun betrokkenheid vast op de doelstellingen, de aangegeven maatregelen en de bijbehorende borging en handhaving. Een handtekening betekent bovenal gezamenlijk serieuze stappen zetten voor duurzame groei! 2.1 Waar tekent u voor? Ondertekening behelst een inspanningsverplichting voor individuele partijen. De doelen kunnen beschouwd worden als resultaatverplichting voor de gehele betonketen en jegens de maatschappij. De doelen zijn weliswaar vrijwillig aangegaan maar daarmee niet vrijblijvend. Door ondertekening is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid aangegaan en zijn alle partijen gehouden hun aandeel daarin te leveren en elkaar te blijven herinneren en aan te blijven spreken op de vereiste inspanningen. Bij het niet behalen van gestelde doelen spreken partijen elkaar onderling aan op geleverde of achterblijvende inspanningen. Een overkoepelende voortgangscommissie krijgt de positie om afspraken te controleren, te rapporteren over de voortgang en vanaf 2020 aanvullende instrumenten in te zetten in het geval de ambities niet worden gehaald. Zie hiervoor het betreffende hoofdstuk. De borging in de keten moet zorgen dat, indien er voor een project slechts 1 partij in de keten ondertekenaar is van het akkoord, de doelstellingen toch gehaald worden voor dat project. De keten moet zo sterk zijn als de sterkste schakel Waar tekenen alle partijen voor Ambassadeur zijn van het Betonakkoord! Ketenpartners waar nodig wijzen op de gemaakt afspraken. Committeren aan het meewerken aan de steekproeven. Meewerken aan de informatievragen van de voortgangscommissie. Aanleveren van door de Voortgangscommissie gevraagde informatie. Specifiek aangeven aan welke doorontwikkeling u een bijdrage gaat leveren. Meewerken aan het verder detailleren van de afspraken in dit Betonakkoord. Afstemming met de betonketen om te komen tot een roadmap in 2018 met haalbare, maar uitdagende MKI- scores op object, productniveau of materiaalniveau. U geeft specifiek aan, aan welke doorontwikkeling u een bijdrage gaan leveren. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

18 2.1.2 Waar tekent u voor als recycler en sloopaannemer Investeren in opschaling en kwaliteitsverbetering Uitblijven van vraag rapporteren aan de voortgangscommissie Waar tekent u voor als toeleverancier Gaan leveren volgens de uitgevraagde MKI/MPG (Milieukosten Indicator/Milieu Prestatie Gebouwen) Investeren zodanig dat aan de huidige en toekomstige MKI eisen voldaan kan worden. Minimaal 5% secundair beton 2 verwerken in beton en beton leveren met een steeds lagere CO 2 uitstoot/lagere MKI score, ook als de opdrachtgever er niet om vraagt. LCA s /leverancier specifieke geverifieerde data in de milieudatabase uiterlijk in 2020 Feitelijke MKI en percentage hergebruikt beton uiterlijk in 2020 vermelden op de afleverbon en aan het einde van het project (>200m3 beton) een geverifieerde materialenbalans aanleveren aan de opdrachtgever waar de MKI en het hergebruikpercentage voor het gehele project op staat. Jaarlijks de grondstoffenbalans onafhankelijk laten controleren en benchmarkgegevens aanleveren aan de beheerder van de benchmark. Uiterlijk 2020 gezamenlijk een benchmark ontwikkelen waar deze nog niet ontwikkeld is Waar tekent u voor als aannemer Naleven van de afspraken in het betonakkoord, ook als de opdrachtgever er niet om vraagt. De voortgangscommissie ondersteunen. Rapporteren over de MKI en circulariteit op projectniveau voor projecten met meer dan 200 M3 beton (ketenconvenant Beton Bewust) door aan het einde van het project een geverifieerde materialenbalans aanleveren aan de opdrachtgever waar de MKI en het hergebruikpercentage voor het gehele project op staat. Eisen in 2020 dat geleverde beton een LCA heeft Voor projecten met meer dan 200m3 beton de betonsector betrekken bij het ontwerp om CO 2 arm en circulair te ontwerpen en maatregelen door te voeren. 2 Als we in het betonakkoord spreken over secundair materiaal, dan bedoelen we altijd secundair materiaal uit de betonketen en niet secundair materiaal uit andere keten, zoals de staalketen. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

19 2.1.5 Waar tekent u voor als opdrachtgever In 2018 eisen dat minimaal 5% van elk betonproduct bestaat uit secundaire beton (behoudens lijst met uitzonderingen). Na 2018 eisen dat betontoepassingen minimaal voldoen aan de door de voortgangscommissie gestelde in de tijd oplopende minimumeis per toepassing/type beton. Hanteren van instrumenten met de MKI/MPG als basis op projectniveau om te komen tot implementatie van de afspraken in het betonakkoord, in uw uitvragen. In de uitvraag het stapsgewijs verlagen van de MKI-score op projectniveau conform de afspraak in de voortgangscommissie. Rapporteren over de MKI en circulariteit op projectniveau voor projecten met meer dan 200 M3 beton (ketenconvenant Beton Bewust). Het op korte termijn ook eisen van de MKI-eis voor gerelateerde grondstofstromen via het grondstoffenakkoord (speelveld gelijk houden) Het jaarlijks communiceren van de laagst gerealiseerde MKI s aan de voortgangscommissie. Bereid zijn duurzaamheid positief te waarderen en meer te betalen voor duurzaam beton Andere partijen uitdagen ook te tekenen Niet alle partijen zullen op het eerste tekenmoment tekenen. Ondertekenaars dagen alle partijen in de keten uit om, eventueel op een later moment, alsnog te tekenen. Indien u reeds een koploper bent vindt u de afspraken in dit brede akkoord mogelijk te zwak. Dat is echter geen reden om niet te ondertekenen en daarmee in feite te vertragen. U kunt altijd hogere eisen stellen én ondertekenen om ook het peloton te versnellen. Voordelen van tekenen: U doet mee aan een initiatief waar wij met elkaar verantwoordelijkheid nemen en een stap verder willen zetten. Op eigen kracht krijgt u de verandering niet voor elkaar. Wij zorgen gezamenlijk voor een duurzame nieuwe betonmarkt, waarin innovatie plaatsvindt omdat er sprake is van zekerheid. Uw klant of leverancier tekent mogelijk ook en zal waarderen dat u dat ook doet. De klimaatdoelen halen wij alleen met z n allen en 2030 en 2050 zijn al kort dag willen wij innoveren en opschalen. Om de afspraken te bekrachtigen en algemeen bindend te verklaren, is 65%-70% marktsteun nodig. Een akkoord met zwakke steun is geen echt akkoord. De bal ligt dan bij de overheid om verbetering af te dwingen met regels en heffingen. U draagt bij aan de duurzame reputatie van de betonketen. 2.2 Condities & Randvoorwaarden Onder de volgende condities halen we het maximale uit het betonakkoord: Economische condities ondersteunen investeringen De overheid vult de procedurele en technische randvoorwaarden in voor de ontwikkeling van nieuwe business cases Opdrachtgevers maken geen onderscheid tussen partijen op basis van wel of geen deelname aan / ondertekening van het Betonakkoord Technische regelgeving stimuleert de uitvoering van het betonakkoord. Technische innovaties maken het mogelijk om de doelstellingen te behalen Marktverstoring door uitvoering van betonakkoord treedt niet op. Huidige programma s (betonprogramma) ondersteunend inzetten tav doelstellingen betonakkoord Naast de specifieke, inhoudelijke afspraken per thema (CO 2 reductie, circulariteit, natuurlijk kapitaal en sociaal kapitaal) zijn er ook randvoorwaarden benoemd: Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

20 1. De kwaliteit van beton in termen van bestendigheid en overige (functionele) eisen zoals levensduur staat niet ter discussie. Dit is de basis waar afspraken in het Betonakkoord aan toevoegen, niet aan afdoen. 2. Voor alle inhoudelijke afspraken en ambities van dit betonakkoord geldt dat zij in samenhang dienen te worden bezien. Geen enkele afspraak is een doel op zich. Zo is circulariteit een doel, net als CO 2-reductie, maar in sommige gevallen kan het bevorderen van het één ten koste gaan van het ander. Ook kunnen afspraken elkaar juist versterken. Wij willen geen onzin stimuleren zoals het slepen met materialen over grote afstanden en andere inefficiënties. 3. Door MKI/MPG als instrument te hanteren wordt een integrale duurzame afweging op project niveau gestimuleerd. 4. Partijen die dit Betonakkoord hebben ondertekend spannen zich in om, vanuit hun rol en plaats in de keten, maximaal bij te dragen aan het realiseren van de gemeenschappelijke doelen waarop zij een rol hebben. Partijen leggen met dit akkoord hun betrokkenheid vast op de doelstellingen, de aangegeven maatregelen, en de bijbehorende borging. 5. De gemaakte afspraken zijn bovenwettelijk en daarmee vrijwillig. Vrijwillig in de zin dat er geen directe juridische of andere formele consequenties vanuit het akkoord verbonden zijn aan het niet of niet geheel realiseren van de doelen. Vanuit de contracten in de keten zijn er uiteraard wel juridische implicaties wanneer niet geleverd wordt wat beloofd is. Vanuit de voortgangscommissie wordt goede handhaving en onafhankelijke validatie nagestreefd. Indien afspraken in een latere fase algemeen verbindend verklaard worden (met draagvlak vanuit de keten), dan zijn het wel wettelijke afspraken geworden. 6. De gemaakte afspraken zijn niet vrijblijvend in de zin dat alle ketenpartijen nodig zijn om de afspraken te halen en eenieder, uit respect voor de gemaakte afspraken en voor elkaar, gehouden is zich maximaal in te spannen. Bij uitblijven van voldoende resultaat door onvoldoende inspanningen zullen partijen elkaar daarop aanspreken. Partijen zijn derhalve zelf verantwoordelijk voor hun inspanningen. 7. We zetten alles op alles om de doelstellingen van het betonakkoord te halen. Toch kan het zijn dat zich omstandigheden voordoen, die het moeilijker maken de doelstelling te halen. Ook dan doen we ons uiterste best om de doelstellingen te halen, alleen de termijn waarop dit gebeurt, kan verschuiven. De voortgangscommissie ziet toe op de snelheid van het realiseren van de doelen. 8. Teneinde de collectieve voortgang te kunnen bepalen is frequent informatie nodig van individuele organisaties. Alle betrokken partijen gaan akkoord met het verstrekken van hiertoe relevante gegevens aan het gremium dat daar namens het Betonakkoord toe zal worden ingericht. Waar nodig worden betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de gegevens verbeterd. 9. Uitgangspunt is aansluiten bij wat er is. Dus bij voorkeur geen nieuwe rapportagevormen, programma s of instituties, maar het bestaande benutten, waar nodig aangepast / verbeterd. 10. Externe rapportages over de voortgang van het Betonakkoord zal geaggregeerd zijn, niet te herleiden tot individuele organisaties. 11. Dit Betonakkoord is gericht op integrale verduurzaming over de 4 thema s, te optimaliseren op projectbasis, in de keten en over levenscycli. Van partijen wordt derhalve verwacht dat alle aspecten worden meegewogen. 12. De voortgangscommissie heeft jaarlijks beschikking over voldoende financiële en personele middelen om haar taak goed uit te voeren. 13. Wij werken aan het realiseren van de doelen in de keten volgens de leading principles : Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

21 1. We kijken met trots en plezier naar de opgave en dragen dat ook uit. 2. De aanbestedingsvorm en de gekozen manier van samenwerking zijn gericht op het doel van de opgave. 3. De concurrentie is gebaseerd op de juiste variabelen. 4. We kennen en erkennen elkaars belangen en risico s, en handelen daar ook naar. 5. De financiële totstandkoming en afwikkeling van de opgave is doelmatig, rendabel en financierbaar voor alle betrokkenen. Doel van de opgave: maatschappelijke behoefte en noodzaak, voor duurzaamheid, circulair. Juiste informatie en rollen van zowel opdrachtgever en opdrachtnemer, dit is ook herkenbaar in het betonakkoord. Voor zowel 4 en 5: belangrijke voorwaarden voor het succes van een samenwerking, of dit nu een project is, of een (beton)akkoord. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

22 3 Voortgang door borging, evaluatie en handhaving Het akkoord moet zorgen voor afdoende borging van de afspraken om te voorkomen dat het blijft bij mooie intenties. Afspraak: na akkoord op de inhoudelijke afspraken, oprichten en samenstellen van een Voortgangscommissie Betonakkoord, operationeel uiterlijk per 1/1/2018 indien aan alle (financiële) randvoorwaarden is voldaan. Opstellen van bijbehorende stukken, inrichten website etc. De commissie wordt opgericht vanuit de ondertekenaars om elkaar aan te spreken en aan te moedigen, met afdoende mandaat en instrumentarium gericht op het realiseren van de afgesproken doelen. Merk daarbij op dat het niet de Voortgangscommissie is die het werk gaat doen. Dat zijn uiteraard partijen zelf. De commissie is er slechts om de voortgang te bewaken. 3.1 De Voortgangscommissie De voortgangscommissie wordt georganiseerd en actief zo snel mogelijk na inwerkingtreding van het Betonakkoord. De Voortgangscommissie is een commissie waarin representanten van alle partijen uit de sector deelnemen, onder leiding van een onafhankelijke voorzitter die het lef heeft om kritische vragen te stellen aan alle betrokken partijen, problemen durft te benoemen en het verschil kan maken. - De Voortgangscommissie heeft geen formele, juridische macht maar bestaat op basis van commitment en betrokkenheid van ondertekende partijen. - De scope van de Voortgangscommissie beslaat het ondertekende Betonakkoord en de aanpassingen die daarop zullen volgen gedurende de looptijd. - De Voortgangscommissie bestaat uit vertegenwoordigers uit de hele keten voor zover partijen uit de keten hebben ondertekend- met een onafhankelijk voorzitter. Deelnemers hebben verstand van zaken. Bij voorkeur wordt elke schakel uit de keten vertegenwoordigd door 2 partijen. - De Voortgangscommissie rapporteert aan de minister of staatssecretaris Milieu (of equivalent) - De Voortgangscommissie komt elk kwartaal bijeen en houdt de voortgang bij op alle afspraken. - De Voortgangscommissie houdt bij of er ergens ongewenste markteffecten ontstaan als gevolg van afspraken in het Betonakkoord en neemt het initiatief om waar nodig aan te passen. - De Voortgangscommissie is verantwoordelijk voor de besteding van het jaarlijks budget en legt daarover verantwoording af aan betrokken partijen. - In fase 1, tot aan 2020 worden geen aanvullende maatregelen genomen of instrumenten ingezet die niet in het Betonakkoord zijn afgesproken, tenzij betrokken partijen dit alsnog overeenkomen. Partijen worden waar nodig wel aangesproken op hun inzet en op het behalen van de beoogde resultaten. - In 2020 volgt het eerste ijkmoment. Indien blijkt dat we niet op koers liggen op 1 of meer van de doelen, worden aanvullende maatregelen genomen, voorgesteld door de Voortgangscommissie en geaccordeerd door de ondertekenaars. Governance De voortgangscommissie bereidt besluiten voor. De ondertekenaars worden bijeengeroepen in het geval er besluiten genomen dienen te worden, en op gezette tijden om jaarplan en financiële rapportages (begroting, realisatie) van de Voortgangscommissie te bespreking. De Voortgangscommissie wordt ondersteund door ad hoc werkgroepen voor monitoring, data verzamelen, prognoses etc. Hierbij zal zoveel mogelijk gebruik gemaakt worden van bestaande instituties en organisaties. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

23 Ona ankelijk voorzi er Voortgangscommissie Ondertekenaars Besluitvoorbereidend Besluitvormend Vertegenwoordiging Ad-hoc Ad-hoc Werkgroep Werkgroep Afbeelding 3, Governance Betonakkoord Rollen & taken voortgangscommissie Stimuleren Blijven verbinden: het akkoordproces bindt veel partijen, dat moet blijven gebeuren Faciliteren Data laten verzamelen er komt een scheiding van rollen tussen hen die data verzamelen en verwerken, en de commissie die conclusies trekt Monitoren Signaleren Publiceren Voortgang rapporteren Escaleren Jaarplan opstellen Verantwoording afleggen aan de ondertekenaars over besteding budget 3.2 Fase 1: tot 2020 of zolang de doelen behaald worden Voortgang wordt zowel op projectniveau als jaarlijks gemonitored. Per project MKI, percentage hergebruik en CO2hoeveelheid op de afleverbon Per kwartaal Elk kwartaal wordt door de Voortgangscommissie een top 10 projecten vastgesteld en gepubliceerd die inhoudelijk gecontroleerd worden en geëvalueerd. Jaarlijks Jaarlijks wordt de voortgang van de afspraken t.a.v. de toeleveranciers, aannemers en opdrachtgevers geëvalueerd op ondertekenaarsniveau en sectorniveau. Instrumentarium CO2: Meerdere instrumenten bruikbaar die de MKI/MPG berekening als basis hebben en de controle als onderdeel hebben. Circulariteit: op de afleverbon of BRL bouwwerken met beton, CO2: Meerdere instrumenten bruikbaar die de MKI/MPG berekening als basis hebben en de controle als onderdeel hebben. Circulariteit: op de afleverbon of BRL bouwwerken met beton, daarnaast materiaalbalans per project CO2: De BetonBewust benchmark is de basis, als onderdeel van de BetonbewustCSC, ISO14001, BRLK11002 certificatie Circulariteit: De BetonBewust benchmark is de basis, als onderdeel van de BetonbewustCSC, ISO14001, BRL11002 certificatie. De materiaalbalansen dienen geverifieerd te worden. Kosten De kosten voor toepassen van de instrumenten en de De kosten hiervoor komen uit het budget van de Kosten zijn voor de certificaathouders. Borging Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

24 controle als onderdeel, zijn voor de opdrachtgever. Voortgangscommissie. (betonproducenten en grondstoffen leveranciers.) Opdrachtgevers die tekenen worden geholpen bij de implementatie van de afspraken. Hiervoor is en wordt instrumentarium ontwikkeld. Stap voor stap worden aanvullende eisen gesteld De Voortgangscommissie stimuleert dat de huidige Beton Bewust benchmark van toeleveranciers wordt uitgebreid naar andere segmenten in de sector (aannemers, opdrachtgevers, prefab leveranciers). In 2020 is er een sector brede benchmark. Tevens toetst de voortgangscommissie met de mededingingsautoriteit of de data voldoet aan wettelijke eisen. 3.3 Fase 2: Aanvullende maatregelen bij niet (tijdig) behalen van de doelen Mocht in 2020 blijken dat we niet op koers liggen dan is de urgentie om te versnellen groter dan in Er resteert dan tenslotte nog maar 10 jaar tot het tussendoel De redenen voor niet op koers liggen, kunnen zeer uiteenlopend zijn en hoeven geenszins het resultaat te zijn van onwil. Verder kan het zijn dat sommige afspraken ruim behaald worden en anderen niet. Op koers betreft alle afspraken; het is tenslotte een integraal akkoord. Belangrijk is de status in alle openheid te constateren en waar nodig bij te sturen. De Voortgangscommissie, waarin de betonketen is vertegenwoordigd, zal zich beraden over die versnelling. Om te voorkomen dat er opnieuw tijd verloren gaat aan complexe onderhandelingsrondes over vorm en inhoud wordt een aantal maatregelen hier alvast benoemd. Frequentie steekproeven in de keten verhogen. Partijen die het Betonakkoord hebben ondertekend committeren zich aan het meewerken aan deze steekproeven. Verder aanscherpen van de MKI-eisen. Verder initiëren van trajecten om: Algemeen verbindend verklaren van 1 of meer van de afspraken. De verwachting is dat in de loop van 2018 een Wet in werking treedt waarmee algemene gelding kan worden gegeven aan duurzaamheidsinitiatieven waartoe het Betonakkoord gerekend mag worden. Deze maatregel wordt indien nodig ingezet nog voor Opnieuw verkennen van de haalbaarheid van het draagvlak voor een waarborgfonds, een verwijderingsbijdrage, een innovatiefonds, etc. Meer dwingende maatregelen zoals certificering en handhaving afspreken in de keten Initiëren van eventueel extra fiscale maatregelen vergelijkbaar met MIA/VAMIL 3.4 Voortgangscommissie samenstelling en financiering Geledingen in de voortgangscommissie (op bestuurlijk niveau): Onafhankelijke voorzitter Overheid als handhaver 2 Vertegenwoordigers sloop en recycling sector 2 Vertegenwoordigers grondstofleveranciers 2 Vertegenwoordigers betonmortelsector 2 Vertegenwoordigers betonwarensector 2 Vertegenwoordigers aannemerij 2 Vertegenwoordigers opdrachtgevers Vertegenwoordiging kennis en advies sector Vertegenwoordiging ontwerpsector (architect, constructeur, etc.) Met een voorkeur voor personen die tevens (bestuurs)functies hebben in: Brancheorganisaties Programmaraad beton Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

25 Grondstoffenakkoord Opdrachtgeversplatform Bouwagenda Gerelateerde greendeals: circulair, duurzame GWW, etc. Financiering Voortgangscommissie: Jaarlijks is ten behoeve van de voortgangscommissie een budget van ,- begroot ter ondersteuning van het behalen van de doelen; zie hoofdstuk Financiële Onderbouwing. Een klein deel is overhead (Voortgangscommissie) en een deel is voor het uitvoeren van projecten. 3.5 Financiële middelen ten behoeve van uitvoering Betonakkoord Ten behoeve van de uitvoering van het Betonakkoord in de periode is geld nodig. Geld voor projecten die voortkomen uit de afspraken, en voor beheer. De voortgangscommissie stelt jaarlijks een begroting op. Jaarlijks wordt een kennis-, onderzoek- en innovatieagenda opgesteld, op basis waarvan projecten worden geformuleerd en de jaarbegroting wordt vastgesteld. Dit wordt aan de ondertekenaars voorgelegd ter advies en voor goedkeuring aan het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

26 4 Partijen Partijen kunnen meerdere rollen in de keten hebben. Hieronder zijn partijen, op eigen aangeven, ingedeeld bij hun voor het betonakkoord meest relevante rol. 4.1 Toeleveranciers 1. Bedrijf X (naam voluit), vertegenwoordigd door de heer/mevrouw.., hierna te noemen: verkorte naam van het bedrijf; 2. Bedrijf Y (naam voluit), vertegenwoordigd door de heer/mevrouw.., hierna te noemen: verkorte naam van het bedrijf; Aannemers 4. Bedrijf X (naam voluit), vertegenwoordigd door de heer/mevrouw.., hierna te noemen: verkorte naam van het bedrijf; 5. Bedrijf Y (naam voluit), vertegenwoordigd door de heer/mevrouw.., hierna te noemen: verkorte naam van het bedrijf; Opdrachtgevers Rijksoverheid (voorbeelden) 7. De Minister van Infrastructuur en Milieu, mevrouw M.H. Schultz van Haegen, als verantwoordelijk voor het werk van Rijkswaterstaat, hierna te noemen RWS; handelend in haar hoedanigheid van bestuursorgaan, hierna te noemen: IenM; 8. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp, handelend in zijn hoedanigheid van bestuursorgaan, hierna te noemen: EZ; 9. De Minister voor Wonen en Rijksdienst, de heer S.A. Blok, als verantwoordelijke voor het werk van het Rijksvastgoedbedrijf, hierna te noemen RVB; handelend in zijn hoedanigheid van bestuursorgaan, hierna te noemen: W&R; 10. Provincies (voorbeelden) 11. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Groningen, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw F.Q. Graper-van Koolwijk; 12. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Friesland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer M. Schrier; 13. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Drenthe, handelend als bestuursorgaan, namens deze mevrouw W.J.J. Meijering; 14. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Overijssel, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw A.Th.Bijleveld-Schouten; 15. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Flevoland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer L. Verbeek.; 16. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Gelderland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw C. Bieze-Van Eck; 17. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Utrecht, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw J. Verbeek-Nijhof; 18. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Noord-Holland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw E. Post; 19. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Zuid-Holland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer F. Vermeulen; 20. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Noord-Brabant, handelend als bestuursorgaan, Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

27 vertegenwoordigd door de heer C. A. van der Maat; 21. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Zeeland, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer A.J. van der Maas; 22. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Limburg, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer E. Geurts; Gemeenten (voorbeelden) 23. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Amersfoort, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer J.C. Buijtelaar; 24. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Breda, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer J.B. Scheltema; 25. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Eindhoven, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw E. Bruins-Nacken; 26. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Groningen, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer P.S. de Rook; 27. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Haarlem, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw C.Y. Sikkema; 28. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Nijmegen, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw R. Helmer-Englebert; 29. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Oss, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer J.L.E.M.H. van der Schoot; 30. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Rotterdam, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer J.C.A. Vermeer; Waterschappen (voorbeelden) 31. Waterschap., vertegenwoordigd door de heer / mevrouw., Of 32. De Unie van Waterschappen vertegenwoordigd door de heer A.J.G. Poppelaars, dijkgraaf van waterschap Scheldestromen en lid van het dagelijks bestuur van de Unie van Waterschappen, hierna te noemen: Waterschappen; Partijen 1 tot en met allen gezamenlijk te noemen: (Rijks)overheden Overige organisaties (voorbeelden) 33. Prorail B.V., vertegenwoordigd door de heer J.J.A. van Leeuwen, hierna te noemen: Prorail; Hierna allen gezamenlijk te noemen: Overige organisaties. Partijen 1 tot en met samen hierna te noemen: Opdrachtgevers; Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

28 5 Definities In dit akkoord worden de volgende definities gehanteerd: 1. Betonsector: winning en bewerking van primaire en secundaire grondstoffen, ontwerp, productie, transport, constructie, sloop en hergebruik van beton/ betonnen producten en objecten. 2. Betonketen: betonsector + opdrachtgevers en alle gerelateerde aspecten als advies, onderwijs, onderzoeks- en kennisinstellingen 3. Circulariteit: 4. Milieukostenindicator (MKI) 5. MPG: Milieu Prestatieberekening voor Gebouwen: zoals vastgelegd in het Bouwbesluit.. 6. NCP: Natural Capital Protocol 7. Projecten: 8. Productgroepen: 9. Sector: 10. Voortgangscommissie 11. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

29 BIJLAGE 1 - ACHTERGRONDINFORMATIE CO 2 Rationale achter de doelstelling 1,28 Mton 1. Vertrekpunt is een uitstoot naar nul in 2050 over de gehele keten, gebaseerd op Parijs Met dat verdrag streeft de internationale gemeenschap naar een reductie van 95% ten opzichte van De uitstoot van de totale keten in 2010 was ca. 3,7 Mton; dit is inclusief winning, wapeningsstaal en productie, maar exclusief transport van en naar de bouwplaats. Dit getal heeft een onzekerheidsmarge én is niet actueel, maar bij gebrek aan een actueler getal is dit het vertrekpunt. Gedurende de uitvoering zal dit worden geactualiseerd en verbeterd, maar voor de essentie van de afspraak maakt het niet uit: naar nul in Doorgerekend naar 2030 vereist dit een reductie van ca. 35% t.o.v In totaal voor de keten (bij het productievolume van 2016) betekent dat 1,28 Mton tot 2,42Mton voor de gehele keten, in de communicatie soms afgerond naar 1,3 Mton. NB: het maakt uit welke jaren hierin precies worden meegerekend (vertrekpunt 2016 of 2107, in- of exclusief 2030), maar ook hier verandert de essentie niet: naar 5% resterend in Tussen 2030 en 2050 zal de resterende uitstoot verder beperkt moeten worden. Hoe is nu nog niet te overzien; de afspraken hierover vallen buiten dit betonakkoord. Samengestelde reductie Hoe de reductie precies tot stand gaat komen is niet te voorspellen. Wel is zeker dat het op meerdere manieren zal moeten gebeuren in alle schakels in de keten: grondstoffenwinning zowel primair als secundair, transportkilometers en middelen, productie van halffabricaten en eindproducten, gebruikte brandstoffen, procesoptimalisaties (bv langer uitharden), hergebruik, levensduurverlenging, reductie van de energievraag tijdens gebruik (zie kader) etc. etc. In 2015 en 2016 heeft CE Delft in opdracht van MVO Netwerk Beton onderzoek gedaan naar het CO 2-reductiepotentieel en de CO 2-reductiekosten van 17 verduurzamingsopties van beton. Het betrof actuele en potentiële methoden en technieken naar de stand der techniek op dat moment. Dit rapport kan gebruikt worden door de betreffende partijen als denkkader. Het heeft inzicht gegeven in theoretische potenties maar is niet bedoeld als een lijst van te nemen maatregelen. De doelen in dit Betonakkoord zijn niet maatregelgericht maar resultaatgericht. Het is aan partijen om vanuit eigen kennis en expertise passende stappen te nemen. Het gehele rapport is hier te downloaden: Toerekenen CO 2-reductie tijdens levensduur Bij CO 2-reductie wordt primair gedacht aan maatregelen tijdens productie en bouw. Indien bijvoorbeeld met een CO 2-arm mengsel wordt gebouwd levert dat direct CO 2-besparing op. Maar ook besparingen tijdens de levensduur gelden als reducties die kunnen worden toegerekend aan de totale absolute reductie die met het Betonakkoord wordt nagestreefd. De reden hiervoor is dat in sommige gevallen voor een hogere CO 2-uitstoot bij productie en fabricage wordt gekozen om daarmee te reduceren tijdens de levensduur. Stel, in een project wordt gekozen om met meer beton een hogere isolatiegraad te bereiken hetgeen leidt tot minder CO 2- uitstoot gedurende de levensduur, uit te rekenen met daarvoor gangbare instrumenten. Bij een lange levensduur en een geringe extra CO 2-uitstoot kan dit op termijn een absolute besparing opleveren. Om dergelijke toekomstige besparingen met het Betonakkoord niet te ontmoedigen is gekozen voor deze toerekening. CO 2-reductie tijdens de levensduur tot en met de einddatum van dit akkoord in 2030 mag worden toegerekend aan de totale reductie. Indien bijvoorbeeld 1ton CO 2 minder wordt uitgestoten bij de productie én er wordt 0,4 ton CO 2 gereduceerd Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

30 Stapsgewijze reductie Hoe snel de reductie gerealiseerd zal worden is niet te voorspellen. Het tempo zal variëren in de verschillende schakels in de keten, per productgroep, toepassing en in de tijd. Zo zullen innovaties die nu reeds klaar zijn voor marktintroductie op korte termijn aan de reductie bijdragen, maar anderen wellicht pas tegen 2030; zie schets. Afbeelding 4, Het CO 2-reductiepad is onzeker en sterk afhankelijk van innovaties de komende jaren Afspraak: MKI als instrument voor CO 2-reductie Het instrument dat voor CO 2 reductie aan de vraagkant zal worden ingezet is de MKI Milieu Kosten Indicator. MKI wordt uitgedrukt in een schaduwprijs; hoe lager hoe beter. - Met betrekking tot het gebruik van de MKI is afgesproken dat alleen de erkende rekenmethodiek en nationale milieudatabase gebruikt zullen worden - Verschillende instrumenten geven verschillende uitkomsten. Afgesproken is dat de uitkomsten van alle instrumenten zullen worden gehonoreerd, maar dat partijen zich tegelijkertijd blijven inspannen om de uitkomsten te harmoniseren. - Per functionele eenheid worden maximale MKI s overeengekomen die vervolgens gedurende de looptijd steeds verder zullen dalen. Hoe snel en met hoeveel zal variëren en moet nog worden vastgesteld. Zo is te verwachten dat de functionele eenheid gebakken bestratingsmateriaal een andere dalingscurve volgt dan de functionele eenheid tunnels en viaducten omdat zowel innovatiegraad als risicoprofiel verschillen. - Zoveel mogelijk publieke en private opdrachtgevers gaan de MKI op 2 wijzen gebruiken: een maximum bovengrens en een bonus gekoppeld aan de EMVI voor lagere waarden. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

31 BIJLAGE 2 ACHTERGRONDINFORMATIE CIRCULARITEIT Er ontstaat bij het benoemen van percentages secundair materiaal vaak verwarring over percentages van het aanbod van het materiaal en de toepassing ervan. Indien al het bestaande secundaire beton wordt gebruikt in beton is sprake van 100% toepassing van het aanbod. De vraag naar beton is veel groter dan het aanbod aan secundair beton. Daarom is de inschatting (afhankelijk van hoeveelheid sloop en nieuwbouw) dat maximaal 20% primair materiaal vervangen kan worden door secundair. Hergebruik vrijkomend materiaal in cijfers Anno 2016 kwam jaarlijks ca. 25 miljoen ton bouw- en sloopafval (BSA) beschikbaar. Daarvan was het betonaandeel 12 miljoen ton; de rest bestaat uit overige materialen als staal, hout, plastics etc.. Bij optimaal gebruik van vrijkomend betonmateriaal kan 100% hergebruikt worden, ofwel de gehele 12 miljoen ton. In 2016 was een kleine helft (5 miljoen ton) herbruikbaar als betongranulaat. Om ook de overige 60% op een zodanig constant kwaliteitsniveau te brengen dat ook dat aandeel geschikt is voor toepassing in nieuw beton moet verder geïnnoveerd worden, zowel bij slopen als bewerken. Afbeelding 5, In 2016 kwam 15 miljoen ton bouw- en sloopafval beschikbaar; daarvan was 12 miljoen ton beton; daarvan kon 5 miljoen ton, ofwel 40% hergebruikt worden in nieuw beton. Het streven binnen dit betonakkoord is om in 2030 zo circulair te kunnen slopen dat het volledige betonaandeel uit bouw- en sloopafval beschikbaar komt als secundair materiaal. In cijfers van 2016 zou dat 10 miljoen ton per jaar zijn. Afbeelding 6, Het streven is om in % van het vrijkomende betonaandeel uit sloopmateriaal kwalitatief geschikt is om in nieuw beton toe te passen (absolute getallen zijn uit 2016; tzt aanpassen naar actueel aanbod) Vrijkomend secundair materiaal in percentages (aanbodzijde) Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

32 N.B. 100% staat voor het totale aanbod aan vrijkomend materiaal uit sloop Toelichting: - 5mln ton sloopafval is in 2020 van zodanige kwaliteit dat het terug kan in beton; dit is de helft van het aanbod van 10mln ton (2016). Het percentage geschikt gaat naar 100% in 2030, los van de absolute tonnages. - een percentage van 50% grind betekent dat 50% van de totale beschikbare hoeveelheid grind geschikt is om terug te kunnen in beton; het zegt niks over het percentage secundair materiaal in beton. Toepassing van secundair materiaal in percentages (vraagzijde) Aan de vraagzijde hebben de percentages secundair materiaal betrekking op andere hoeveelheden dan de percentages aan de aanbodzijde. In het voorbeeld van grindvervanging in de figuur hierboven betreft het percentage voor te schrijven betongranulaat dus het aandeel ten opzichte van de benodigde hoeveelheid grind. Circulair waarde behoud Het is niet altijd mogelijk de waarde van opeenvolgende cycli in meetbare eenheden uit te drukken. Daarom hanteren we als richtinggevend denkmodel voor circulariteit de R-ladder 3. Bij elke keuze wegen we af of er een hogere R mogelijk en wenselijk is. 3 Geïnspireerd op Cramer, 2014 Referentie: J. Cramer, Milieu, Amsterdam University Press, 2014 Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

33 Toelichting op de R-ladder Refuse: stel de behoefte ter discussie; is het object echt nodig? Reduce: kan de gewenste functionaliteit met minder materiaal gerealiseerd worden? Rethink: beschouw de vraag integraal in zijn toepassing en in relatie tot de omgeving: hoe wordt maximale waarde toegevoegd aan het geheel? Re-use: kan er hergebruikt worden in plaats van nieuw gebouwd? Repair: is het bestaande object relatief eenvoudig- te repareren zodat het de oorspronkelijke functie weer vervult? Refurbish: als het niet kan worden gerepareerd is dan door herinrichting de gewenste functionaliteit terug te brengen? Remanufacture: kunnen dezelfde objecten en grondstoffen zodanig bewerkt worden dat de gewenste functionaliteit weer bereikt wordt? Re-purpose: kan het object of kunnen onderdelen ervan (elders) een andere functie gaan vervullen? Upcycle: hoe kan aan (delen van) het object / de grondstoffen waarde toegevoegd worden? Recycle: hoe kunnen de grondstoffen met maximaal waarde behoud hergebruikt worden? Downcycle: welke laagwaardiger- functies zijn nog te onderkennen, eventueel na bewerking? Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

34 BIJLAGE 3 ACHTERGROND NATUURLIJK KAPITAAL De ambitie van de Nederlandse betonketen op het gebied van natuurlijk kapitaal staat niet op zichzelf. Internationaal groeit de aandacht van bedrijven en sectoren om meer inzicht in hun impact op en afhankelijkheden van natuurlijk kapitaal te ontwikkelen en op basis daarvan hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Relevantie Natuurlijk Kapitaal als te meten grootheid Het begrip Natuurlijk kapitaal, en het beschouwen van de waarde ervan, biedt een kader voor integratie in de reguliere bedrijfsvoering. Aspecten van natuurlijk kapitaal die nu nog niet of onvoldoende meegewogen en gewaardeerd worden in bedrijfsbeslissingen krijgen een plek in de systematiek en in afwegingen bij het besturen van de organisatie. In de dagelijkse praktijk van de betonsector wordt zowel waarde toegevoegd als onttrokken aan het natuurlijk kapitaal. Relevant voor de betonketen is dat met behulp van het begrip natuurlijk kapitaal de toegevoegde waarde transparant uitgedrukt kan worden en daarmee waardeerbaar wordt. Zo kunnen in de toekomst inspanningen voor bijvoorbeeld schone lucht, water en bodem en de creatie van nieuwe natuur in meetbare grootheden uitgedrukt worden. Hetzelfde geldt voor meervoudig ruimtegebruik, hergebruik van materialen en de leefbaarheid van steden. Dat zijn waarden die nu feitelijk worden toegevoegd, maar nog niet in opdrachten gewaardeerd worden. Deze waardering van natuurlijk kapitaal sluit aan bij de internationale trend richting integrated reporting, waarbij bedrijven naast hun financiële rapportage ook inzicht geven in hun gebruik van en impact op natuurlijk kapitaal zie onderstaande afbeelding. Met name vanuit de financiële sector is hier in toenemende mate aandacht voor omdat zij voor risicoprofielen van bedrijven in toenemende mate de niet-financiële aspecten van bedrijfsvoering meewegen. Daarnaast biedt een dergelijke transparantie bedrijven de kans om vast te stellen hoeveel herbruikbare grondstoffen zij tot hun beschikking hebben, en hoeveel primaire grondstoffen er daarnaast nodig zijn. Dit komt de circulariteit van de hele betonketen ten goede en vermindert de negatieve impact op natuurlijk kapitaal van langdurige grondstoffendepots en ontginningslocaties. Afbeelding 7, Natuurlijk Kapitaal als onderdeel integrale rapportage. Bron: WBCSD Operationaliseren Natuurlijk kapitaal is voor de meeste partijen in de betonketen nog een nieuw begrip, laat staan dat er al aan gemeten wordt. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

35 Recentelijke (medio 2016) is in internationaal verband een Natural Capital Protocol opgesteld door de Natural Capital Coalition (NCC). Dit protocol is een middel; het biedt een kader om betrouwbare, geloofwaardige en relevante informatie te genereren voor het maken van bedrijfsbeslissingen en zal voor het operationaliseren gebruikt worden. Voor de vertaling naar de betonketen zal een sector guide ontwikkeld worden bij dat protocol zoals dat eerder gedaan is voor andere sectoren. Met behulp van de sector gids kunnen partijen hun eigen impact op natuurlijk kapitaal in kaart brengen. Door de bedrijfsresultaten te aggregeren ontstaat het beeld voor de gehele keten. In de loop van 2017 wordt een community of practice (CoP) opgezet (initiatie ministerie IenM, los van het betonakkoord) dat gaat dienen als platform voor het delen van kennis en praktijkervaringen. Al doende zal deze CoP een praktische handreiking opleveren waarmee het natural capital protocol toegankelijk wordt voor alle partijen binnen de betonketen. Zie onder een schets van dit proces. Natural Capital Protocol Sector guide betonketen Natuurlijk kapitaal in kaart voor bedrijf x Aggregeren tot de keten Community of Practice Afbeelding 8, Operationaliseren Natuurlijk kapitaal voor bedrijven en aggregatie data in de keten Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

36 BIJLAGE 4: ACHTERGRONDINFORMATIE SOCIAAL KAPITAAL In de Kamerbrief Bouwagenda van 29 november 2016 wordt gesteld dat de bouw in transitie is en wat dit betekent: Om de nieuwe maatschappelijke uitdagingen en de steeds heviger internationale concurrentie aan te gaan is daarom een structurele verandering noodzakelijk: van aanbod- naar vraag oriëntatie, van nieuwbouw naar vernieuwbouw, het ontwikkelen van nieuwe financieringsmodellen en circulaire business modellen en het beter benutten van de mogelijkheden van ICT en digitalisering. In lijn hiermee stelt de Themakaart Bouw (BouwCampus, 2015) dat de bouw slimmer moet: SMART materialen, SMART gebouwen, SMART bebouwde omgeving etc., zie onderstaande figuur. Afbeelding 9, Bron: BouwCampus De ambitie van het Betonakkoord is om deze transitie vorm te geven binnen de betonketen door gericht en structureel gedurende meerdere jaren te sturen op het bouwen van sociaal kapitaal. Innovatieve cultuur Sociaal Kapitaal is de drager van het betonakkoord, maar cultuur is de drager van Sociaal Kapitaal. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

37 Technische afspraken Betonakkoord Cultuur Afbeelding 10, Cultuur als drager van sociaal kapitaal, als drager van het Betonakkoord Om de hierboven gewenste situatie per 2030 te realiseren heeft de cultuur in de top van de organisaties de volgende kenmerken: - Een omgeving voor de ontwikkeling van talent en van leren leren - Een besef dat alleen door samenwerking in de keten de gemeenschappelijke doelen te bereiken zijn - De wil om kennis en best-practices te delen vanuit de notie dat zowel keten als organisatie daar sterker van worden - Van volumedenken naar kwaliteitsdenken, van operationele excellentie naar waarde gedreven handelen - De wil om de maatschappelijke relevantie van de sector te vergroten vanuit de overtuiging dat daarmee de sector wordt versterkt - Een besef dat successen breed gedeeld mogen worden teneinde talent van de toekomst te binden Arbeidskwaliteit Met arbeidskwaliteit wordt het volgende bedoeld: mensen van alle niveaus zijn multi-inzetbaar, betrokken en zouden, als ze eenmaal de pensioenleeftijd hebben bereikt, nog wel 10 jaar willen én kunnen werken. Dit geldt ook voor flexwerkers. Naarmate de arbeidskwaliteit als hoger of beter wordt ervaren is men gelukkiger in het werk, is het verzuim lager en de productiviteit hoger. Arbeidskwaliteit omvat onder andere: - Veiligheid - Vaktrots - Vakbekwaamheid - Ergonomie, ARBO - Zelfsturing / autonomie die past bij de persoon - Betrokkenheid bij de organisatie - Werksfeer / bedrijfsklimaat / plezier in het werk - Passende primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden Een aantal van de afspraken draagt bij aan meer arbeidskwaliteit. Minimum eis t.a.v. kennis Bij de totstandkoming van het Betonakkoord is overwogen minimumeisen te gaan stellen ten aanzien van kennis in de sector. Dit bleek niet praktisch in te vullen maar kan wellicht in de toekomst worden heroverwogen gezien de verwachtte effecten van zo n afspraak: - Duurzame inzetbaarheid personeel verbetert Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

38 - Meer vaste contracten in de sector - Verduurzaming en kwaliteit gaan goed samen - Het stimuleert de beweging van kostengedreven naar kwaliteitgedreven - Faalkosten reductie Register van kennis, ervaring en veiligheid Vliegurenprogramma - Belangrijk is dat medewerkers vlieguren maken in hun eigen vak én aangrenzende vakken, en daarnaast voortdurend worden bijgeschoold met actuele en integrale kennis. Door registratie van vlieguren (punten) in een centraal register wordt opgedane kennis zichtbaar voor anderen, hetgeen tot hogere waardering / inzetbaarheid / flexibiliteit op de arbeidsmarkt kan leiden. Koppeling met de reeds bestaande Bouwplaats ID en een veiligheidspaspoort (zoals gebruikt door ProRail) maakt de centrale registratie een extra waardevolle bron van informatie voor alle betrokkenen. - Opdrachtgevers zouden in hun aanbestedingen kunnen gaan vragen naar bijvoorbeeld minimum aantal behaalde punten van de in te zetten medewerkers hetgeen als stimulans zal werken voor organisaties om de medewerkers veel te punten te laten behalen. - Een dergelijk register kan beheerd worden door de betonvereniging. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

39 BIJLAGE 5: BESTAAND GERELATEERD INSTRUMENTARIUM MiaVamil: 30% hergebruikt materiaal en het CSC-Betonbewust keurmerk wordt beloond in de milieulijst. Innovatiefonds & krediet WBSO/Innovatiebox Topsectorenbeleid MKI/MPG eis in bouwbesluit voor gebouwen en constructies MKI/MPG score beloond in bovenwettelijke instrumenten zoals DuboCalc, BREEAM, GPR. Concrete Sustainability Council (CSC) BRL11002: systeem certificaat waar jaarlijks MKI en percentage secundair wordt getoets. Secundair materiaal beloond in CSC keurmerk, BREEAM, GPR Betonketen BRL uitgevraagd door gemeenten Curtool CO 2 prestatieladder: maatregelenlijst, certificering van opdrachtgevers Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

40 BIJLAGE 6 - AANSLUITING BETONAKKOORD OP NATIONALE PROGRAMMA S Het Betonakkoord is niet het enige programma gericht op verdere verduurzaming van Nederland. Het is momenteel wel het enige integrale ketenakkoord dat op zo n praktische wijze invulling geeft aan de ambities. In deze paragraaf wordt de relatie met andere actuele programma s benoemd ten tijde van het afsluiten van dit akkoord. Rijksbrede programma CE / Grondstoffenakkoord Het Rijks brede programma Circulaire Economie, getiteld Nederland circulair in 2050, schetst het perspectief op een toekomstbestendige, duurzame economie en een leefbare aarde voor toekomstige generaties. Het programma is op verzoek van de Tweede Kamer voorbereid door de ministeries van Infrastructuur en Milieu, Economische Zaken, Wonen en Rijksdienst en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. De ambitie van het programma is in 2030 een tussendoelstelling van 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen) te realiseren. Voor 2050 is de ambitie een volledig circulair Nederland. Dit betekent dat een transitie op gang wordt gebracht, waarbij uiteindelijk grondstoffen efficiënt worden ingezet en optimaal worden hergebruikt. Het houdt ook in dat grondstoffen op duurzame wijze worden gewonnen en minder grondstoffen nodig zijn, door efficiëntere producten en diensten te ontwikkelen. Hiermee wordt aantasting van milieu, leefomgeving en gezondheid zoveel mogelijk voorkomen. De uitvoering van het programma vindt plaats met maatschappelijke partners. Daarvoor kunnen bedrijven, kennis- en financiële instellingen, milieuorganisaties, vakbonden, etc. het grondstoffenakkoord-in-wording ondertekenen. Met het ondertekenen van het grondstoffenakkoord zegt men toe dat men een bijdrage wil leveren om de doelstellingen van het rijksbrede programma en wil bijdragen aan de uitwerking van vijf prioriteiten. Een van de prioriteiten is de Bouw. De bouw, heeft evenals de andere vier prioriteiten, een relatief grote economische impact en grote milieudruk. Tegelijkertijd biedt de prioriteit kansen door de reeds aanwezige initiatieven van maatschappelijke partijen, zoals het Betonakkoord. Voor elke prioriteit worden in 2017 transitieagenda s opgesteld. De transitieagenda s vormen de roadmaps voor het realiseren van de doelstellingen. Het rijk ondersteunt de uitvoering van de agenda s met interventies, zoals stimulerende wet- en regelgeving, slimme marktprikkels (zoals maatschappelijk verantwoord inkopen), financiering (bijv. oprichting Invest-NL) en kennis en innovatie (versterking aandacht voor circulaire economie in de topsectoren, Nationale Wetenschapagenda). Met het Betonakkoord wordt in feite een roadmap voor de betonketen gepresenteerd en past daarom naadloos in de transitieagenda voor de Bouw. Bron: Bouwagenda De bouwagenda heeft als doel om de bouwsector te versterken en oplossingen te bieden voor maatschappelijke uitdagingen zoals het verduurzamen van woningen en effectiever gebruik van grondstoffen. De bouwagenda betreft zowel de woningbouw, maatschappelijk vastgoed / utiliteitsbouw als de infrastructuur. Het is een initiatief van de ministeries van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu en Wonen en Rijksdienst, het bedrijfsleven, kennisinstellingen, gemeenten en provincies. Ambitie is dat de bouwsector een kwaliteitssprong maakt, dat leidt tot een hoger maatschappelijk rendement op de investeringen: duurzaam, circulair en met een hogere klantentevredenheid. Ook moet de bouwsector een schaalsprong maken, die leidt tot het grootschalig toepassen van nieuwe technieken en concepten: van pilots naar (investerings)programma s. De Bouwagenda werkt aan het realiseren van de volgende maatschappelijke ambities: Het streven is toe te groeien naar een energieneutrale gebouwde omgeving in 2050 conform de Europese afspraken en de in het Energieakkoord genoemde energieneutrale nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen vanaf % minder gebruik van primaire grondstoffen in 2030 en Nederland circulair in Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

41 10% productiviteitsstijging in de sector tot 2025, door een combinatie van een hogere kwaliteit en lagere kosten. Met het Betonakkoord wordt aan deze ambities bijgedragen. Bron: Duurzaam GWW In de Green Deal Duurzaam GWW zijn afspraken vastgelegd om langdurig samen te werken aan duurzaamheid en zo ook aan de klimaatdoelstellingen van Nederland en de doelstellingen van het Rijksbrede Programma Circulaire Economie, door bijvoorbeeld een CO 2 reductie te bewerkstelligen in 2020 van 20% t.o.v en in % minder gebruik te maken van primaire grondstoffen. Met de Aanpak Duurzaam GWW wordt de ondertekenaars een praktische werkwijze gegeven om duurzaamheid in GWW-projecten een plaats te geven en te koppelen aan de eigen organisatiedoelen. Deze aanpak doorloopt systematisch een aantal stappen, zoals het formuleren van ambities, het onderzoeken van kansen, het afwegen daarvan, het concreet maken en uitvoeren van prioriteiten en het doorgeven aan de volgende projectfase. Op deze wijze wordt duurzaamheid per project geconcretiseerd. De aanpak sluit aan op andere ontwikkelingen, zoals innovatiegericht inkopen, gunnen op waarde, maatschappelijk verantwoord inkopen, risicobeheersing en functioneel specificeren. Bron: NL Next Level NL Next Level is de naam van een gezamenlijke campagne van VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland om bedrijven, instituties en de economie naar een nieuw niveau te brengen. Om een beter Nederland te kunnen bouwen welvarend, duurzaam en met kansen voor iedereen moeten Nederlandse bedrijven, instituties en economie naar een nieuw niveau worden gebracht. Doorgaan op de bestaande, vaak aan het einde van hun levenscyclus zijnde paden voldoet niet meer: er zijn grotere stappen nodig op tal van terreinen. De campagne is onderdeel van een brede investeringsagenda die ervoor moet zorgen dat Nederland tot de economische wereldtop blijft horen. De kern van de boodschap is dat Nederland voor een groot aantal transities staat. Fossiele energie gaat over naar duurzame energie, het tijdperk van de analoge informatie gaat over naar digitalisering, regionale oriëntatie maakt plaats voor mondialisering, de wegwerp - grondstoffeneconomie gaat naar circulaire economie, steden krijgen andere functies, maar mogen niet achteruitgaan, et cetera. Met de Campagne doet het bedrijfsleven een beroep op de politiek om een Investeringsagenda op te stellen. Inmiddels heeft het kabinet besloten een nationale investeringsbank, Invest-NL, op te richten met een kapitaal van 2,5 miljard euro. Het doel van de bank is om investeringen te stimuleren op nieuwe terreinen zoals duurzaamheid, door risicokapitaal, garanties, exportkredietverzekeringen en internationale financieringsprogramma s te bieden. Daarmee kan de bank van betekenis zijn voor financiering van innovatieve duurzame betonprojecten. Bronnen: Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

42 BIJLAGE 7: REFERENTIES [Nog detailleren] Greendeal 1.0 en 2.0 PBL CE Delft rapport EIB rapport v1 EIB rapport v2 Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

43 BIJLAGE 8: BETONAKKOORD EN DE CO 2 PRESTATIELADDER Met SKAO wordt gewerkt om de afspraken in het betonakkoord te borgen in de CO 2 prestatieladder. Dit gebeurt op een aantal manieren: 1 Afspraken toevoegen aan de maatregelenlijst binnen de CO 2 prestatieladder 2 Afspraken voor opdrachtgevers toevoegen aan de certificering van opdrachtgevers met de CO 2-prestatieladder 3 Eenduidigheid over de meetinstrumenten: een combinatie van MKI op projectniveau en de CO 2-prestatieladder op organisatieniveau. Maatregelenlijst Concrete maatregelen worden opgenomen en beloond binnen de CO 2-prestatieladder. De maatregelen worden beloond in drie categorieën: 1 Standaard (50% van de markt) 2 Vooruitstrevend (20% van de markt) 3 Ambitieus (een project) De maatregelen horen bij een fase in de keten (bijv. De bouwfase) Enkele voorbeelden. In overleg met SKAO en de voortgangscommissie wordt jaarlijks gewerkt aan een goede lijst maatregelen die beloond worden in de CO2 prestatieladder. Nr Voorbeeld Bouwfase Opdrachtgever 1 Secundair materiaal toepassen 2 Betonakkoord (specifiek de MKI eis hanteren) 3 Langer uitharden (betonmortel) Standaard: 5% secundaire materialen Vooruitstrevend: 15% secundaire materialen Ambitieus: 30% secundaire materialen toegepast Aannemer heeft 56 dagen sterkte tenzij geïmplementeerd Standaard: minimaal 1 project waar 56 dagen sterkte is toegepast Vooruitstrevend: 30% of meer secundair materiaal in beton (ook gewaardeerd op de milieulijst MiaVamil) Afspraken betonakkoord in uitvraag/aanbesteding Opdrachtgever eist 56 dagen sterkte. Standaard: Voor 1 project geëist. Vooruitstrevend: Voor alle projecten analyse geëist Ambitieus: Eis voor alle projecten. Uitzondering met onderbouwing via CO 2 analyse. 4 CSC keurmerk eisen (int. verantwoord herkomst keurmerk voor beton) Aannemer eist keurmerk van leveranciers Opdrachtgever stelt deze eis net als de FSC eis. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

44 BIJLAGE 9: SWOT ANALYSE BETONAKKOORD Op basis van de feedback van het congres. STERK GEZAMENLIJK VANUIT HETZELFDE DOEL NAAR RESULTAAT LEAN KETENSAMENWERKING MARKTVISIE KANS VERNIEUWING: CO 2 ARM BETON / CO 2 ALS BINDMIDDEL NL BLIJFT KOPLOPER ONDERSCHEIDEN IN COMMODITIE MARKT LOKALE HOOGWAARDIGE WERKGELEGENHEID NIEUWE KENNIS ONTWIKKELEN CONTINUITEIT KWALITEIT IMAGO INNOVATIE HOGERE TOEGEVOEGDE WAARDE HOGERE MARGES BETERE MKI LEIDT TOT HOGERE WAARDE RICHTING 2050 EXPORTKANS, ANDERE LANDEN LOPEN ACHTER EN HEBBEN MINDER TIJD OM KLIMAATDOELEN TE HALEN ZWAK ONREALISTISCHE DOELSTELINGEN GEEN OOG VOOR OPLOSSING BUITEN BETON/CEMENT SECTOR ONVOLDOENDE BORGING CONSISTENTE UITVRAAG OPDRACHTGEVERS BEDREIGING NIEUWE PAPIERWINKEL ONGELIJK SPEELVELD KWALITEIT WEER WACHTEN OP ELKAAR, AFSPRAKEN BLIJVEN AFSPRAKEN TE DUUR Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

45 BIJLAGE 10: DE PARTIJEN DIE ONDERTEKEND HEBBEN De actuele lijst is t.z.t. te vinden op Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

46 BIJLAGE 11: VOORBEELD VAN DE JURIDISCHE OPZET VAN DE AKKOORD TEKST Zodra de afspraken zijn vastgesteld, wordt een juridisch document opgesteld wat te ondertekenen is. Onderstaand een voorbeeld opzet. Partijen Opmerking 1: Is onder voorbehoud. Hangt o.m. samen met de toewijzing van afspraken) Opmerking 2: nummering laten doortellen. Rijksoverheid 1. De Minister van Infrastructuur en Milieu, mevrouw M.H. Schultz van Haegen, (PM: de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mevrouw S.A.M Dijksma), als verantwoordelijk voor het werk van Rijkswaterstaat, hierna te noemen RWS; handelend in haar hoedanigheid van bestuursorgaan, hierna te noemen: IenM; 2. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp, handelend in zijn hoedanigheid van bestuursorgaan, hierna te noemen: EZ; 3. De Minister van Binnenlandse Zaken, de heer R. Plasterk, als verantwoordelijke voor het werk van het Rijksvastgoedbedrijf, hierna te noemen RVB; handelend in zijn hoedanigheid van bestuursorgaan,hierna te noemen: BZK; Ieder handelend in zijn of haar hoedanigheid van bestuursorgaan en als vertegenwoordiger van de Staat der Nederlanden, samen hierna te noemen: Rijksoverheid; Partijen 1 tot en met 3 samen hierna te noemen: Opdrachtgevers; Provincies 4. Het college van Gedeputeerde staten van de provincie Groningen, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door mevrouw F.Q. Graper-van Koolwijk; 5. Etc. Partijen 4 tot en met.. samen hierna te noemen: Provincies; Partijen 4 tot en met.. samen hierna te noemen: Opdrachtgevers; Gemeenten 6. Het college van burgemeesters en wethouders van de gemeente X. handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer of mevrouw.; Voorbeeld 7. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Amersfoort, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer J.C. Buijtelaar; Partijen 7 tot en met.. samen hierna te noemen: Gemeenten; Partijen 7 tot en met.. samen hierna te noemen: Opdrachtgevers; Waterschappen 1. Unie van Waterschappen, te dezen rechtsgeldig vertegenwoordigd door haar voorzitter de heer mr. drs. P. Glas, hierna te noemen: UvW; En/of 2. Het dagelijks bestuur van Waterschap x, handelend als bestuursorgaan, vertegenwoordigd door de heer of mevrouw.; Partijen tot en met.. samen hierna te noemen: Waterschappen; Partijen 4 tot en met.. samen hierna te noemen: Opdrachtgevers Toeleveranciers - Kan in alfabetische volgorde 1. Bedrijfsnaam voluit, vertegenwoordigd door de heer of mevrouw, hierna te noemen: verkorte naam bedrijf Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

47 Voorbeeld: Antea Group Nederland BV, vertegenwoordigd door de heer M. Smits, hierna te noemen: Antea Group; Recyclingbedrijf., vertegenwoordigd door. Partijen a tot en met z samen hierna te noemen: Toeleveranciers; Aannemers - Kan in alfabetische volgorde 2. Bedrijfsnaam voluit, vertegenwoordigd door de heer of mevrouw, hierna te noemen: verkorte naam bedrijf Voorbeeld: 3. BAM Infra Nederland B.V., vertegenwoordigd door de heer M.H. Schimmel, hierna te noemen: BAM; 4. Dura Vermeer Groep B.V., vertegenwoordigd door de heer A. Vermeer, hierna te noemen: Dura Vermeer; 5. Heijmans N.V., vertegenwoordigd door de heer R.G.A. de Waal, hierna te noemen: Heijmans; Partijen a tot en met z samen hierna te noemen: Aannemers; Opdrachtgevers - Kan in alfabetische volgorde 6. Bedrijfsnaam voluit, vertegenwoordigd door de heer of mevrouw, hierna te noemen: verkorte naam bedrijf Voorbeeld: 7. Antea Group Nederland BV, vertegenwoordigd door de heer M. Smits, hierna te noemen: Antea Group; Partijen a tot en met z samen hierna te noemen: Opdrachtgevers; Algemene overwegingen: 1. Om onze welvaart ook voor toekomstige generaties te behouden is het nodig om het concurrentievermogen van onze economie te versterken en tegelijkertijd de belasting van het milieu en de afhankelijkheid van fossiele energie en schaarse grondstoffen te verminderen. 2. Creativiteit, ondernemerschap en innovatie zijn essentieel om deze omslag naar groene groei mogelijk te maken. Bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties nemen volop concrete initiatieven voor vergroening van economie en samenleving. Met een aanpak gericht op afspraken met de energieke samenleving wil het kabinet deze dynamiek in de samenleving op groene groei optimaal benutten. 3. Overeenkomsten met de overheid bieden bedrijven, burgers en organisaties een laagdrempelige mogelijkheid om met elkaar en met de overheid te werken aan groene groei. Initiatieven uit de samenleving staan daarbij aan de basis. Daar waar deze tegen belemmeringen aanlopen die volgens initiatiefnemers kunnen worden aangepakt op rijksniveau, wil het kabinet zich inzetten deze weg te nemen of op te lossen om zo deze initiatieven te faciliteren en te versnellen. In publiek-private overeenkomsten leggen partijen hierover concrete afspraken schriftelijk vast. 4. De resultaten van een publiek-private overeenkomst kunnen gebruikt worden bij andere, vergelijkbare projecten, waardoor er navolging kan plaatsvinden en de reikwijdte van een overeenkomst kan worden vergroot zonder dat daar specifieke ondersteuning vanuit de Rijksoverheid tegenover staat. Specifieke overwegingen 1. Betekenis Betonakkoord voor Nederland in transitie Nederland is in transitie: van een lineaire naar een circulaire economie en van een CO2-emissierijke naar een CO2-emissiearme economie. Deze transitie vergt een verbreding van focus, creativiteit en innovatie. Onderhavig Betonakkoord voor Duurzame Groei geeft invulling aan een betonsector- en keten brede inzet voor de verduurzaming van onze samenleving en economie. De verdere verduurzaming van de bebouwde omgeving is een onmisbaar onderdeel van dit proces. Het akkoord overbrugt uiteenlopende belangen en verbindt ruim 300 organisaties, bedrijven in de keten, waaronder werkgevers- en werknemersorganisaties, natuur- en milieuorganisaties, maatschappelijke organisaties, financiële instellingen en (rijks)overheden. Dit gebeurt in het besef dat in een langetermijnperspectief het gezamenlijke belang ver uitstijgt boven de deelbelangen van afzonderlijke individuen en organisaties. En in het besef dat een dergelijke lange termijnroute een groeitraject is waarin naast CO2-, circulaire, sociale en klimaatdoelen ook concurrentiekrachtverbetering, werkgelegenheidsgroei, en exportvergroting gerealiseerd kunnen en moeten worden. 2. Visie Betonketen 2030 Het gewenste beeld van de betonsector in 2030 is dat: De betonketen is een duurzame keten en staat als zodanig bekend De maatschappelijke relevantie van de betonsector is toegenomen. Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

48 Het is een aantrekkelijke werkomgeving waar het veilig en prettig werken is. De sector behoort tot de hightech-sectoren door innovaties op het gebied van digitalisering, robotisering, nanotechnologie etc. Scholen, universiteiten en andere kennisinstellingen bieden, samen met de keten, passende opleidingen en leveren voldoende jong talent af met specifieke (beton)kennis, vaardigheden en attitude. 3. Betekenis ondertekening van dit akkoord Met de ondertekening van het Betonakkoord voor Duurzame Groei verklaren Partijen actief zich in te zetten om de afgesproken doelen te realiseren. Partijen leggen met dit akkoord hun betrokkenheid vast op de doelstellingen, de aangegeven maatregelen en de bijbehorende borging en handhaving. Ondertekening behelst derhalve een inspanningsverplichting. De doelen kunnen beschouwd worden als resultaatverplichting jegens de gehele betonketen en jegens de maatschappij. De doelen zijn weliswaar vrijwillig aangegaan maar daarmee niet vrijblijvend. Logischerwijs kan geen enkele individuele partij of persoon verantwoordelijk gehouden worden voor het behalen van één of meer van de hoofddoelen. Maar door ondertekening is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid aangegaan en zijn alle partijen gehouden hun aandeel daarin te leveren en elkaar te blijven herinneren en aan te blijven spreken op de vereiste inspanningen. Bij het niet behalen van gestelde doelen spreken Partijen elkaar onderling aan op geleverde of ontbrekende inspanningen. Een overkoepelende voortgangscommissie krijgt het mandaat om afspraken te controleren, te rapporteren over de voortgang en vanaf 2020 aanvullende instrumenten in te zetten in het geval de ambities niet worden gehaald. Zie hiervoor het betreffende hoofdstuk. NB: de afspraken met betrekking tot de bedrijfsvoering van ketenpartijen op (rijks)overheden. Zo kan er van bijvoorbeeld een deelnemend ministerie niet verwacht worden dat een ecologische winst- en verliesrekening wordt opgesteld ten behoeve van afspraken op het speerpunt Natuurlijk kapitaal. Nationale beleidsdoelstellingen 4. Met het Betonakkoord voor Duurzame Groei willen Partijen bijdragen aan het behalen van de nationale beleidsdoelen op het vlak van Klimaatadaptatie en Klimaat en Energie (zie Klimaatagenda 4 ), Energieakkoord 5, en de Nationale klimaatadaptatie strategie 6 ), Circulaire Economie (zie het betreffende Rijks brede Programma 7 ) en Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). 8 De nationale beleidsambitie is dat de Nederlandse economie in 2050 circulair is. Het Kabinet heeft daarbij de ambitie om in % minder gebruik te maken van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen). Om de totstandkoming van de circulaire economie te stimuleren streeft de Rijksoverheid, naast vele andere maatregelen, voorts naar 10% circulair inkopen in Met dit Betonakkoord voor Duurzame Groei onderschrijven de Partijen ook de ambities, doelen en afspraken van het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (Manifest MVI). Met het Manifest MVI worden alle overheden aangespoord om ambitieuze MVI-doelen te formuleren en deze uit te werken in concrete acties. 5. Voor klimaat en energie is de ambitie voor 2020 een reductie van de CO₂-emissies van 20% ten opzichte van 1990 (en in 2030 een 40% reductie ten opzichte van 1990). Voor klimaatadaptatie heeft Nederland zich ten doel gesteld per 2020 klimaatbestendig en waterrobuust te handelen. Partijen beogen met het Betonakkoord voor Duurzame Groei een bijdrage te leveren aan het realiseren van deze doelstellingen. Komen het volgende overeen: 1. Doel Artikel 1. Het doel van het Betonakkoord voor Duurzame Groei (hierna te noemen Betonakkoord) is dat Partijen gezamenlijk invulling geven aan een betonsector- en keten brede inzet voor de verduurzaming van onze samenleving en economie, door bij te dragen aan het behalen van de nationale beleidsdoelen op het vlak van Klimaatadaptatie en Klimaat en Energie, Energieakkoord, en de Nationale klimaatadaptatie strategie), Circulaire Economie (zie het betreffende Rijks brede Programma) en Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) en hierover afspraken te maken over CO2-emissiereductie, circulariteit, natuurlijk kapitaal en sociaal kapitaal. 2. Definities Artikel 2. In dit Betonakkoord worden de volgende definities gehanteerd: (Voorbeelden:) 1. Aannemer: een ieder die de uitvoering van werken op de markt aanbiedt; bouwbedrijf 2. Betonketen: 3. Betonladder: 4. CO2-prestatieladder:instrument om bedrijven die deelnemen aan aanbestedingen te stimuleren tot CO2-bewust handelen en daadwerkelijk CO2-reductie in projecten. Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) is de eigenaar, beheerder en promotor cvan de CO2-Prestatieladder. 4 Kamerstuk Kamerstuk 2016D Kamerstuk Voor meer informatie over het rijksbeleid t.a.v. de genoemde onderwerpen: en Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

49 5. DuboCalc: instrument voor het berekenen van de milieueffecten van een materiaal vanaf de winning tot en met de sloop en het energiegebruik van een Grond-, Weg- en Waterbouwwerk. DuboCalc is ontwikkeld door Rijkswaterstaat en beschikbaar gemaakt voor alle opdrachtgevers en marktpartijen. 6. Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI): de methodiek van Rijkswaterstaat voor het beoordelen vn inschrijvingen op de aangeboden waarde: de kwaliteit en meerwaarde in combinatie met de prijs, zoals vastgelegd in 7. Innovatie: de toepassing van een nieuw of aanmerkelijk verbeterd product, een nieuwe of aanmerkelijk verbeterde dienst of een nieuw of aanmerkelijk verbeterd proces; 8. Milieu Kosten Indicator-waarde (MKI): de grootheid waarmee in het programma DuboCalc de milieukwaliteit ten aanzien van klimaat en energie en circulaire economie van een aanbieding wordt uitgedrukt. 9. Milieuprestatie Gebouwen (MPG): 10. Opdrachtgever: 11. Toeleverancier: (o.a. betonproducent?) 12. Voortgangscommissie: 3. Inzet en acties Artikel 3. Inzet en acties CO2-emissiereductie (of CO2-reductie) CO2-reductie is, bezien vanuit nationale en internationale klimaatdoelstellingen, de meest urgente pijler met Parijs 2015 als richtinggevend. In dat verdrag is afgesproken dat de opwarming van de aarde deze eeuw beperkt moet blijven tot maximaal 2 C, bij voorkeur maximaal 1,5 C. Vertaald naar CO2-uitstoot betekent dit feitelijk nul of bijna nul -95% reductie- in 2050 voor alle industrieën en dus ook voor de betonketen. Onderstaande ambitie is daarop gebaseerd. Ambitie: Een dalende CO2-uitstoot richting nul in 2050 over de gehele keten met in 2030 een reductie van 35% ten opzichte van Op basis van cijfers 2016 is dit een absolute reductie van 1,3Mton per jaar. Om de ambities te realiseren worden afspraken gemaakt over het toepassen van een dalende milieukostenindicator (MKI) en het transparant maken van de CO2-reductie in de keten. Artikel 3.1 Inzet en acties van Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers - Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers spreken gezamenlijk af een dalende MKI (milieukostenindicator) richting nul in 2050 voor beton te hanteren. - Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers spreken af om gezamenlijk in 2018 per functionele eenheid (objecten of elementen) maximale startwaarden overeen te komen die vervolgens gedurende de looptijd van het akkoord verder zullen dalen. - Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers spreken een cumulatief geambieerde resulterende CO2-reductie af van 1,28 Mton CO2 in 2030, oftewel ca. 35% van de totale uitstoot van 3,7 Mton CO2 in Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers spreken af de volgende ijkmomenten te hanteren: -0,3 Mton CO2 in 2020 en -0,5 Mton CO2 in PM: Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers werken bovengenoemde afspraken uit in een roadmap en rapporteren deze per [datum] aan de Voortgangscommissie Artikel 3.2 Inzet en acties van Opdrachtgevers - Opdrachtgevers gebruiken consequent het MKI-instrument op uitvragen waarbij het materiaal beton verkozen wordt. - Opdrachtgevers koppelen een MKI met een maximum bovengrens aan elk project. - Opdrachtgevers koppelen een bonus aan de EMVI voor lagere waarden dan de maximum bovengrens, waarbij de bonus in ieder geval geldt bij projecten, waarbij beton meer dan 40 (gewichts??) procent van de MKI uitmaakt; bij projecten, waarbij beton minder dan 40 (gewichts??) procent van de MKI uitmaakt is keuze aan de opdrachtgever om een bonus toe te passen. - Opdrachtgevers betalen voor beton, dat voldoet aan de MKI met een maximum bovengrens, een beperkte meerprijs. Artikel 3.3 Inzet en acties van PM PM: Het op korte termijn ook eisen van de MKI-eis voor gerelateerde grondstofstromen via het grondstoffenakkoord (speelveld gelijk houden) Artikel 3.4 Inzet en acties van Toeleveranciers - Toeleveranciers gaan per 1 januari 2018 leveren volgens de uitgevraagde MKI. - Toeleveranciers investeren zodanig dat aan de huidige en toekomstige MKI eisen voldaan kan worden. Artikel 3.5 Inzet en acties van Aannemers - Aannemers zijn zelf verantwoordelijk voor het handhaven van de dalende MKI s, ook als een Opdrachtgever er niet om zou vragen. - Aannemers voeren CO2-besparende maatregelen door, zoals langer uitharden. - Aannemers rapporteren hun CO2-reductie jaarlijks aan de Voortgangscommissie Betonakkoord - Aannemers rapporteren over gevraagd en geleverd beton conform de afspraken in dit betonakkoord. Artikel 4. Inzet en acties Circulariteit Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

50 Het doel van circulair beton is zo lang mogelijk waarde behoud van grondstoffen, componenten en objecten. Dit leidt tot een focus op circulair ontwerp, levensduurverlenging en hergebruik. Het product beton kan circulair zijn op de niveaus van objecten, componenten, materialen en grondstoffen. De scope van circulariteit in dit betonakkoord betreft alle betonproducten, zowel constructief als niet-constructief beton en zowel binnen de B&U-sector als de GWW-sector. Ambitie: 100% Terugname van al het vrijkomende beton- en sloopafval per % Van al het secundaire materiaal is in 2030 op een kwaliteitsniveau dat het toegepast kan worden in nieuw beton 100% Van al het secundaire materiaal wordt daadwerkelijk toegepast in nieuw beton Om de ambitie te realiseren worden afspraken gemaakt over circulair ontwerpen, hergebruik en levensduurverlenging van bestaande bouwwerken en hoogwaardige toepassing van uit de bestaande bouw vrijkomende grondstoffen, componenten en objecten. Circulair ontwerpen Artikel 4.1 Inzet en acties van PM (Opdrachtgevers / Rijk??) - PM (Opdrachtgevers/Rijk??) spreken af om circulariteit beter in de milieuberekening te verwerken en hiervoor in 2018 een methodiek te ontwikkelen Artikel 4.2 Inzet en acties van Opdrachtgevers - Opdrachtgevers passen bij elke nieuwbouw de Betonladder toe Hergebruik en levensduurverlenging van bestaande bouwwerken Artikel Er zijn nog geen afspraken hiervoor geformuleerd. Hoogwaardige toepassing vanuit de bestaande bouw vrijkomende stoffen, componenten en objecten Artikel 4.4 Inzet en acties van Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers - Opdrachtgevers, Toeleveranciers en Aannemers spreken af al het vrijkomende materiaal terug te nemen in de betonketen. Artikel 4.5 Inzet en acties van Toeleveranciers - Toeleveranciers zullen in de nieuwbouwfase hun producentenverantwoordelijkheid waar mogelijk expliciet maken bij levering om derhalve toekomstige terugname te garanderen. - Toeleveranciers leveren in 2030 een dusdanige kwaliteit van vrijkomend beton- en sloopafval in 2030, die garant staat voor 100% hergebruik in nieuw beton. - Toeleveranciers spannen zich in de volgende doelen ten aanzien van het aanbod vanuit sloopafval, in volume procenten, te realiseren: 2020 (5 mln ton) 2025 (7,5 mln ton) 2030 (10 mln ton) Grind: 50% grind 75% grind 100% grind Zand: 10% zand 50% zand 100% zand Bindmiddel: 1% (filler/cem) 25% bindmiddel 100% bindmiddel Tabel 1, het percentage geeft aan hoeveel van de betreffende fractie in welk jaar op het gewenste kwaliteitsniveau zit. Artikel 4.6 Inzet en acties van PM - PM spreken af gedurende de periode waar nodig (indien belemmerend of achterhaald) CUR-richtlijnen, NEN- en andere normen en technische regelgeving die gaan over de kwaliteit van het secundaire materiaal aan te passen. Artikel 4.6 Inzet en acties van Opdrachtgevers ETC ETC - Opdrachtgevers hanteren per 1 januari 2018 een minimumeis van 5 volume% secundair materiaal in alle betonproducten per Opdrachtgevers maken in 2018 afspraken over het stapsgewijs verhogen van de minimum eis van 5% per productgroep, leidend tot 100% toepassing van het aanbod aan secundair materiaal in Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51

51 BIJLAGE 12: INFOGRAPHIC DUURZAAM BETON Betonakkoord voor duurzame groei CONCEPT versie voor CEO-ontbijt 16juni /51