Taalketenoverleg. Resultaten CINOP-onderzoek naar laaggeletterdheid. Notitie Werk maken van de taalketenaanpak; Haagse organisaties tekenen hiervoor

Transcriptie

1 Resultaten CINOP-onderzoek naar laaggeletterdheid Notitie Werk maken van de taalketenaanpak; Haagse organisaties tekenen hiervoor Verslag Taalketenoverleg 26 januari 2017

2 Inhoud 1. Start met welkom en toelichting op de middag 2. Presentatie onderzoeksresultaten CINOP 3. Presentatie notitie Taalketenoverleg 4. Reactie wethouder Van Engelshoven 5. Toelichting workshops: Taal en arbeid, Taal en integratie en Taal en bereik 6. Plenaire bespreking uitkomsten workshops 7. Afronding 2

3 Start met welkom en toelichting op de middag Voorzitter: Ingrid Suasso (Taal aan Zee) Aanwezigen: Iris de Ruyter (Geef het door) Annemie Konings (Bibliotheek Den Haag) Nermin Altintas (Stichting Yasmin) Mirjam de Bont (Oefenen.nl) Yasmina Adjmi (Sagènn) Ton Benning (OCW-integratie) John Ritfeld (VDZ Taal) Maryam Reddoub (Echt Nederlands) Réka Deuten (Taalhuis) Sybke Wempe (Coördinator Taal in de Buurt) Frieda Koopmans (Vluchtelingenwerk) Ton Nieuwenhuizen (Doe Weer Mee!) Helma Wigmans (Bibliotheek Den Haag) Jolanda Wanningen (ROC Mondriaan Taal+school) Trinette Hovens (Coöperatief Eigenwijzer) Herman Eitjes (X-tra) Freek Otto (Up2learn) Jos van Setten (Ouder en school) Paulien de Roos (OCW Onderwijsbeleid) Albert Wagener (OCW Onderwijsbeleid) Christine Clement (CINOP) Rob Wiegman (Bestuur Taal aan Zee) Eelke Tuinstra (Haagse Hogeschool) Suzanne Beek (OCW) Verslag: Nadia Mackor (Alt-Tab Bedrijfsondersteuning) Ingrid Suasso, directeur van Taal aan Zee en voorzitter van het Taalketenoverleg, heet alle aanwezigen hartelijk welkom bij deze speciale bijeenkomst. In het bijzonder wordt wethouder Van Engelshoven welkom geheten. Zij is het eerste uur van het overleg aanwezig voor de bespreking van de reeds aan het College aangeboden notitie Werk maken van de taalketenaanpak en het leggen van de relatie met de onderzoeksresultaten over laaggeletterdheid in Den Haag. Het doel van de middag is door aanbevelingen de Haagse gemeenteraad beter in staat te stellen laaggeletterdheid aan te pakken. De verslaglegging wordt verzorgd door Alt-Tab Bedrijfsondersteuning. Het verslag wordt naderhand aan alle aanwezigen beschikbaar gesteld. De middag bestaat uit een plenair deel en workshops. Het College heeft van de Haagse gemeenteraad de opdracht gekregen te onderzoeken hoe het aantal laaggeletterden kan worden verminderd. In het plenaire deel worden de resultaten uit dit onderzoek toegelicht door Christine Clement. Hierop volgt een toelichting op de notitie Werk maken van de taalketenaanpak door de voorzitter. Na beide onderdelen is er ruimte om verduidelijkende vragen te stellen. Hierna geeft de wethouder haar reactie op de notitie. Na een korte pauze gaan de aanwezigen uiteen voor het houden van workshops over de thema s Taal en arbeid, Taal en integratie en Taal en bereik. In de workshops is ruimte voor discussie. Na afloop van de workshops worden de uitkomsten plenair besproken. 3

4 Presentatie onderzoeksresultaten CINOP Door: Christine Clement (CINOP) Christine Clement is onderzoeker en adviseur basisvaardigheden - waaronder laaggeletterdheid - bij onderwijsadviesorganisatie CINOP. Op verzoek van gemeente Den Haag heeft zij leiding gegeven aan het onderzoek naar laaggeletterdheid in Den Haag in samenwerking met E,Til, Maastricht University, ROA en Kohnstamm Instituut. Onderzoeksopbouw Het onderzoek bestaat uit twee gedeelten. Ten eerste geven de stadsdeelfactsheets inzicht in de situatie per stadsdeel in percentages en aantallen. Ten tweede geven de beleidsfactsheets inzicht in de situatie op de beleidsterreinen taal en arbeid, taal en integratie en taal en bereik. Voor de berekening van laaggeletterdheid is de methodiek kleine domeinschatters gebruikt. Daarbij worden daadwerkelijke data gebruikt in aanvulling met synthetische data. Deze methodiek wordt ook gebruikt om het werkeloosheidscijfer mee te berekenen. Onder laaggeletterden vallen personen met het PIAAC-1 level. Dit komt overeen met A2 of F1. Onder laaggeletterden worden geen personen verstaan die dyslectisch zijn, jonger zijn dan 16 jaar, een verminderde mondelinge Nederlandse taalvaardigheid hebben, analfabeet zijn, laaggecijferd of digibeet zijn. Onderzoeksresultaten Gemiddeld is de laaggeletterdheid in Nederland 11,9%. In Den Haag ligt het percentage een stuk hoger met 24%; ongeveer personen inclusief 65-plussers. Dit percentage is hoger dan andere grote steden van Nederland. Het stadsdeel Laak heeft met 50% het hoogste percentage laaggeletterden. De stadsdelen Segbroek en Scheveningen hebben met respectievelijk 4% en 5% het laagste aantal. Er zijn grotere verschillen tussen de stadsdelen te zien, dan in andere grote steden van Nederland. Vanwege de grote verschillen tussen de stadsdelen is een herberekening uitgevoerd. Hieruit blijkt dat de getallen kloppen. Met de huidige onderzoekstechniek is het niet mogelijk de gegevens uit te splitsen op wijkniveau. Bovengenoemd beeld laat zich verklaren door de bevolkingssamenstelling in Den Haag. Het aantal migranten speelt hierbij een rol. Daarnaast is opleidingsniveau van invloed op laaggeletterdheid. Bij leeftijdsverschillen en arbeidsstatus zijn minder duidelijke relaties te zien. In de stadsdelen Scheveningen en Segbroek spelen beschermde factoren een rol. Dit zijn het relatief lage aantal laagopgeleiden en eerste-generatie-migranten. De vraag wordt gesteld of het onderzoek aanwijzingen geeft die het vermoeden staven dat er in Scheveningen relatief veel Nederlandstalige laaggeletterden zijn. Op deze vraag wordt later teruggekomen. In het stadsdeel Centrum is een verband te zien tussen de aantallen eerste-generatie-migranten, laagopgeleiden en werklozen met het percentage laaggeletterdheid. Op deze vlakken scoort stadsdeel Laak het hoogst. Desgevraagd geeft Christine Clement aan dat onder niet-westerse migranten die migranten worden verstaan die niet uit Europa komen. In het onderzoek is eveneens de autochtone bevolking meegenomen. Beleidsfactsheets De beleidsfactsheet Taal en Arbeid laat zien dat 73% van de geletterden en 57% van de laaggeletterden werk heeft. Hieruit blijkt dat niet alleen aandacht moet worden besteed aan niet-werkende laaggeletterden. Den Haag telt niet-werkende laaggeletterden en niet-werkende werkzoekenden zonder startkwalificatie. Veel van de werkende 4

5 laaggeletterden hebben een baan in de industrie of de energiesector. Dat zijn juist sectoren waar in de toekomst veel automatisering wordt verwacht. Daarom is deze groep kwetsbaar. Hieruit volgt de aanbeveling om te blijven inzetten op het investeren in het vergroten van de basisvaardigheden van deze groep. De beleidsfactsheet Taal en Integratie laat zien dat bij de eerste-generatie allochtonen de laaggeletterdheid 37% bedraagt. De rekenmethode die inzicht geeft in de statistische ontmoetingskans, laat zien dat de kans elkaar te ontmoeten in het kader van participatie en integratie, in Den Haag afneemt. De Turkse, Marokkaanse en Surinaamse bevolkingsgroepen zijn het meest kwetsbaar. De beleidsfactsheet Taal en Bereik laat zien dat landelijk op 3% bereik wordt ingezet. Onder bereik wordt het instromen van laaggeletterden in cursussen en projecten verstaan. In Den Haag bedraagt dit percentage 8%. Het advies is om in te zetten op die doelgroepen die groot in aantal zijn. Laaggeletterden zijn moeilijk bereikbaar omdat zij niet middels geschreven taal bereikt kunnen worden, bijvoorbeeld door flyers of s. Vragen naar aanleiding van de presentatie Welke groep wordt bedoeld als het in het onderzoek over ouderen gaat? Met ouderen worden in het onderzoek 65-plussers bedoeld. In de eerste stap van het onderzoek is een berekening gemaakt van laaggeletterden tussen 16 en 65 jaar. Er is een ander rekenmodel gebruikt voor de groep 65-plussers. Waarom is analfabetisme niet meegenomen in het onderzoek? Omdat de vraag vanuit de gemeente Den Haag was onderzoek te doen naar laaggeletterdheid, is analfabetisme hierin niet meegenomen. Ziet Den Haag, gezien het hoge bereik van 8% aan de ene kant en het hogere aantal laaggeletterden in de stad in vergelijking met andere grote steden aan de andere kant, minder terug van de investeringen dan andere grote steden? Dat is zeker niet het geval. Het hoge percentage laaggeletterdheid wordt verklaard door de bevolkingssamenstelling in Den Haag. Een compliment is op zijn plaats voor het hoge bereik dat Den Haag heeft. 75% van de Haagse taalcursisten heeft een significant hoger taalniveau gekregen. Dit neemt niet weg dat er nog veel winst te behalen valt. Voor de aanwezigen zijn factsheets per stadsdeel beschikbaar. 5

6 Presentatie notitie Taalketenoverleg Door: Ingrid Suasso (Taal aan Zee) Het is uniek dat vijfentwintig Haagse organisaties een gezamenlijke visie presenteren op de aanpak van laaggeletterdheid in Den Haag middels de notitie Werk maken van de taalketenaanpak; Haagse organisaties tekenen hiervoor!. De gezamenlijke doelstelling is het vergroten van het bereik van laaggeletterden. Dit gaat op veel terreinen goed, maar er kan nog veel verbeteren. Aanleiding De aanleiding voor deze notitie was een werkbespreking over laaggeletterdheid van de commissie Samenleving met de organisaties uit het veld. Daaruit vloeide het aanbod vanuit het Taalketenoverleg voort om een notitie te maken over dit onderwerp. Dit viel samen met de motie Laaggeletterdheid en taalonderwijs die door de Haagse gemeenteraad werd aangenomen in juni Noodzaak Ondanks veel taalaanbod blijft de behoefte groeien, onder andere door toename van statushouders en de Wet Taaleis in de bijstand. De huidige middelen moeten zodanig worden ingezet dat een meer sluitend aanbod ontstaat op elk niveau en bevordering van de in- en doorstroom wordt bewerkstelligd. De taalketen moet van begin tot eind aansluiten. De aanwezige infrastructuren moeten worden verstevigd. Aanpak De eerste stap is een integraal taalbeleid door de gemeente Den Haag op de domeinen Jeugd en Onderwijs, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Zorg en Welzijn. De tweede stap is de laaggeletterden op deze verschillende domeinen in beeld te krijgen. Laaggeletterde ouders kunnen bereikt worden via voorscholen en kinderdagverblijven. De taalvaardigheid van mensen met schulden, een uitkering of contact met een sociaal wijkteam, kunnen in beeld worden gebracht. In de notitie worden verschillende meetinstrumenten voor laaggeletterdheid genoemd. De derde stap is het bereiken en bedienen van laaggeletterden in de wijken. Voldoende passend aanbod met mogelijkheden op doorstroom, is daarvoor noodzakelijk. Uitgangspunt daarbij is: centraal waar het kan, in de wijk indien nodig. Per wijk is inzichtelijke en actuele informatie over het aanbod en afstemming tussen aanbieders van belang. De infrastructuur is reeds aanwezig, maar moet worden verstevigd. Daarnaast is goed advies belangrijk zodat mensen snel op de juiste plek terechtkomen. Wat is nodig? De taalketen werkt aan een goede afstemming met OCW en SZW bij de planvorming. Middels een gezamenlijke taskforce kan geregeld overleg voor een integrale aanpak worden gerealiseerd. Daarnaast zijn continuïteit in het aanbod bij de partners en faciliteiten voor de uitvoering noodzakelijk. Het belang van een voor alle taalvrijwilligers toegankelijke basistraining is groot. De relatie van de notitie met het onderzoek laaggeletterdheid De laaggeletterdheid is groot in Den Haag. Omdat laaggeletterdheid een veelheid aan andere problemen kan opleveren minder kansen op de arbeidsmarkt, gezondheidsproblemen, schulden, minder mogelijkheden tot meedoen in de samenleving is het belang van het verminderen van laaggeletterdheid zeer groot. Laaggeletterdheid kost de samenleving veel geld. Integraal beleid vanuit de gemeente en een ketenaanpak van organisaties is vereist. Daarnaast zijn de juiste vindplaatsen belangrijk om laaggeletterden te bereiken. 6

7 Conclusies De taalketen wil taalvragers bereiken, een actueel taalaanbod bieden en samenwerken bij plaatsing en doorstroom. De doelgroepen, producten, rollen en taken van de taalpartners moeten duidelijk zijn. De resultaten (instroom) worden inzichtelijk gemaakt. Deze zaken gebeuren met behoud van eigen financiering, regelgeving en verantwoording. Daarnaast is het noodzakelijk dat de gemeente het taalbeleid een integraal onderdeel maakt van het gemeentelijk beleid. De laaggeletterdheid moet meer in beeld gebracht worden en de toeleiding beter georganiseerd. De gemeente vergroot de faciliteiten voor samenwerking en doorverwijzing en stelt middelen beschikbaar voor uitbreiding van het aantal deelnemers. Binnen het taalketenoverleg zal verder gesproken worden over de volgende onderwerpen: het verbeteren van de afstemming van het beleid tussen de verschillende gemeentelijke diensten; het versterken van de infrastructuur door facilitering van de ketenpartners; het vergroten van het bereik door onder andere het uitrollen van het concept wijkcontactvrouw naar meerder wijken; het vergroten van het taalaanbod in de wijk. 7

8 Reactie Wethouder Door: wethouder Van Engelshoven De wethouder concludeert naar aanleiding van de onderzoeksresultaten, dat Den Haag op de juiste weg is. Maar er is meer nodig. De laaggeletterdheid is hoog. Hierbij moet wel in gedachte gehouden worden dat dit komt door de bevolkingssamenstelling in de stad. Het onderzoek onderstreept hoe belangrijk het is dat nieuwkomers vanaf de allereerste dag goed taalonderwijs krijgen. De wethouder was verheugd over de recente discussie in de media over de gang van zaken rond de inburgering. Het zou een goede zaak zijn als de inburgering weer onder regie van de gemeente in het publieke onderwijs terecht zou komen. Dat vergemakkelijkt de toeleiding van mensen uit de doelgroep. Nu is de drempel om met taalonderwijs te beginnen hoog. Het College zet zich daarvoor in. Het is belangrijk dat de gemeente Den Haag vaststelt waar raakvlakken zijn met andere beleidsterreinen en een integrale aanpak nastreeft. Daarnaast kunnen verschillende plaatsen benut worden om de laaggeletterde bevolking te bereiken, zoals Centra voor Jeugd en Gezin. Laaggeletterde vrouwen die moeilijk te bereiken zijn, komen wel met hun kind naar school. Medewerkers van balies bij Sociale Zaken kunnen getraind worden om laaggeletterdheid te herkennen. Problemen als schulden, schooluitval en huiselijk geweld kunnen ook samenhangen met laaggeletterdheid. Op deze gebieden is nog een wereld te winnen. De wethouder complimenteert de taalketen voor het betekenisvolle en effectieve werk dat wordt verzet. Dit draagt substantieel bij aan de groei en participatie van laaggeletterden. Voor het uitbreiden van activiteiten is geld nodig. Daar ligt een rol voor de gemeente. Mettertijd zal blijken of meer geld nodig is voor de uitvoering van de doelstellingen. Het is belangrijk dat de motie goed wordt uitgevoerd. De wethouder complimenteert de taalketen met de goede samenwerking tussen zo veel partners en benadrukt hoe waardevol de activiteiten zijn. De eenzaamheid en uitsluiting van participatie die laaggeletterden ondervinden is groot. Het is waardevol dat er beter inzicht is in de grootte van het probleem. De wethouder zal haar opvolgster, Saskia Bruines, hierover uitgebreid informeren. Zij nodigt de aanwezigen uit in de toekomst contact met haar op te nemen, mocht zij in haar volgende rol iets kunnen betekenen. In verband met haar aanstaande vertrek, dankt de voorzitter de wethouder voor wat zij heeft betekend voor het onderwijs in Den Haag en overhandigt een bos bloemen. 8

9 Toelichting workshops: Taal en arbeid, Taal en integratie en Taal en bereik Door: Ingrid Suasso (Taal aan Zee) Paulien de Roos geeft aan dat de verslaglegging van dit overleg deel uitmaakt van de afhandeling van de motie laaggeletterdheid en taalonderwijs. Middels dit overleg wordt het werkveld betrokken bij de bespreking en uitwerking van de motie. Daarom is de input van de aanwezigen in de workshops van groot belang. Omdat Paulien de Roos vandaag voor het laatst bij het taalketenoverleg aanwezig is, dankt de voorzitter haar voor de goede samenwerking. Albert Wagener volgt haar op. Albert Wagener stelt zich voor en laat weten dat hij werkzaam is geweest in het onderwijs. Sinds jaren werkt hij bij de gemeente Den Haag, onder andere bij Ouderenbeleid. Hij ziet ernaar uit weer betrokken te zijn bij het onderwijs in Den Haag. De aanwezigen gaan om uur in drie groepen uiteen om workshops te houden over de onderwerpen taal en arbeid, taal en integratie en taal en bereik aan de hand van de beleidsfactsheets uit het onderzoek. Om uur komt iedereen bij elkaar en volgt een plenaire bespreking van de uitkomsten. 9

10 Workshops 10

11 Workshop Taal en arbeid Nermin Altintas Helma Wigmans Jolanda Wanningen Freek Otte Jos van Setten Paulien de Roos Albert Wagener (Stichting Yasmin) (Bibliotheek Den Haag) (ROC Mondriaan Taal+school) (Up2learn) (Ouder en school) (OCW Onderwijsbeleid) (OCW Onderwijsbeleid) Albert Wagener heeft het gesprek in de groep geleid. De uitkomsten worden plenair besproken. Conclusies naar aanleiding van het onderzoek Het belang van ouderbetrokkenheid is groot. Het is mogelijk ingeburgerd te zijn en toch in de categorie laaggeletterdheid te vallen (taalniveau A2). Het belang van contact met Nederlanders; er zijn twee werelden die elkaar te weinig ontmoeten. In het onderzoek zijn ook de EU-arbeidsmigranten meegenomen. Het gaat om Westerse arbeidsmigranten. Laaggeletterdheid gaat dan meestal over tweedetaalverwerving. Het beeld dat reeds bestond over laaggeletterdheid is nu wetenschappelijk onderbouwd. De deelnemers in de groep vinden dit waardevol. De kansen op arbeid zijn gering door laaggeletterdheid. Hieruit volgt een keten van gevolgen. Dit onderzoek onderstreept de enorme urgentie van het onderwerp. Den Haag is op de juiste weg. Er moet vooral doorgegaan worden met deze activiteiten. Aanbevelingen Leid EU-migranten op tot een startkwalificatie. Besteed aandacht aan de doelgroep die niet inburgeringsplichtig is, zoals EUarbeidsmigranten en Turkse Nederlanders. Maatjesprojecten blijken zeer goed te werken. Vraag daarvoor meer aandacht bij bedrijven en verenigingen. Taalscholen kunnen naast taalvaardigheid ook digitale vaardigheden vergroten zodat er betere aansluiting is met de veranderende arbeidsmarkt. Verbeter de aansluiting van taalscholen op het mbo. Maak de behoefte op de arbeidsmarkt inzichtelijk en spits het onderwijs daarop toe. Vragen Zijn er trajecten in het mbo-onderwijs die extra taalbegeleiding krijgen? Jolanda Wanningen van het ROC Mondriaan geeft aan dat jongeren met taalproblemen die bij entree-opleidingen binnenkomen en statushouders met een laag niveau, in aparte groepen (bijvoorbeeld zorg en facilitair) worden geplaatst. Er is een opleiding administratie op niveau 2. BBL-opleidingen op mbo-niveau krijgen extra taalles die door de gemeente wordt gefinancierd. Extra taalbegeleiding zou kunnen worden uitgebreid. Er is een entreediploma nodig om op het mbo te komen. Daarvoor moet onder andere een taal- en rekentest worden afgelegd. Soms betekent dit dat een leerling terug moet naar de entree-opleiding om alsnog het vereiste niveau (A2) te halen. Het komt voor dat mensen net onder het vereiste niveau scoren, maar bepaalde vakkennis vanuit het thuisland meenemen, waardoor deelname toch lukt. Vanuit het ROC Mondriaan wordt gewerkt aan het verbeteren van de doorstroom naar anderen opleidingen. Het verwerven van taal gebeurt onder andere tijdens de opleiding. 11

12 Workshop Taal en bereik Trinette Hovens Herman Eitjes Ton Nieuwenhuizen Réka Deuten Mirjam de Bont Yasmina Adjmi Christine Clement (Coöperatief Eigenwijzer) (X-tra) (Doe Weer Mee!) (Taalhuis) (Oefenen.nl) (Sagènn) (CINOP) Christine Clement heeft het gesprek in de groep geleid. De uitkomsten worden plenair door Ton Nieuwenhuizen besproken. Conclusie naar aanleiding van het onderzoek Het is opvallend dat Den Haag goed scoort op bereik. Het bereik is gerelateerd aan het aantal inschrijvingen. Het aanbod in Den Haag is groot. De gemeente faciliteert veel. Blijkbaar levert dit iets op. Aanbevelingen/wat mist er nog De gemeente moet blijven investeren op bereik. Zorg voor een integrale aanpak oftewel meer structurele samenwerking tussen diensten. De gemeente heeft nu geen rol bij de inburgering. Dat moet veranderen. Ton Nieuwenhuizen ziet zich vaak genoodzaakt uit te leggen hoe de Wet Inburgering werkt, hoewel dit niet zijn rol is. Dit moet elders worden opgepakt. Zorg voor taalstageplekken. Breid detaalmaatjesprojecten uit. Zorg voor samenwerking met de lokale omroep. Daar kan ruchtbaarheid worden gegeven aan mogelijkheden voor taalonderwijs. Personen met NT1-niveau kijken veel naar TV West. De migrantenomroepen, zowel radio als tv, kunnen hierbij betrokken worden. Het blijkt moeilijk werkgevers zo ver te krijgen dat zij zich hiervoor inzetten. Het verstrekken van subsidie zou een oplossing kunnen zijn. Stimuleer ontmoetingskansen bij activiteiten in de wijk, bijvoorbeeld bij voetbalclubs. Breng taalonderwijs structureler in verbinding met participatie (vrijwilligerswerk, arbeid). Zorg voor aansluiting na de taalcursus. 92% van de laaggeletterden wordt niet bereikt. Breng per cursist in beeld wat de ambitie en het opleidingsniveau is. Mensen die meer in hun mars hebben, moeten verder kunnen komen dan de kleine kring van het taalonderwijs. Laat het verstrekken van subsidie afhangen van hoe goed die partij samenwerkt met andere taalaanbieders. Wat kan de taalketen bijdragen De deelnemers kunnen elkaar nog beter leren kennen en elkaar daardoor beter vinden. Om dit te bereiken kunnen de taalketenoverleggen telkens bij een andere taalaanbieder plaatsvinden. Die taalaanbieder presenteert zichzelf in het overleg. De voorzitter vindt dit een nuttige suggestie en neemt dit mee. De taalketen kan voor een structureel bereik zorgen door de prioriteit te leggen bij ouders via voor- en basisscholen. De wijkcontactpersoon kan als intermediair optreden. Centra voor Jeugd en Gezin en consultatiebureaus kunnen hierbij betrokken worden. 12

13 Workshop Taal en integratie Iris de Ruyter Annemie Konings Ton Benning John Ritfeld Maryam Reddoub Sybke Wempe Frieda Koopmans Ingrid Suasso Suzanne Beek (Geef het door) (Bibliotheek Den Haag) (OCW-integratie) (VDZ taal) (Echt Nederlands) (Coördinator Taal in de Buurt) (Vluchtelingenwerk) (Taal aan Zee) (OCW) Suzanne Beek heeft het gesprek in de groep geleid. De uitkomsten worden plenair besproken. De rode draad voor de discussie was de lijn: vinden, binden, leren, ontmoeten en integreren, participeren en doorstromen naar een opleiding of vrijwilligerswerk. Conclusies naar aanleiding van het onderzoek Het is goed dat er nu harde gegevens zijn over laaggeletterdheid. De populatie is beter in beeld gebracht met de cijfers. Met het behalen van A2-niveau is de leerling nog steeds laaggeletterd. Dit noodzaakt tot verdere inburgering (die is op zichzelf niet voldoende). Bij inburgering is de leesvaardigheid, het luisteren en het spreken moeilijk. Het bereik van de taalcursussen zou verbreed moeten worden. Maar DUO (financiering) stopt en directe doorverwijzing naar een vervolgcursus gebeurt niet altijd. Aanbevelingen Besteed aandacht aan ouders en mannen. Die spelen een belangrijke rol. Ga door met de brede intake voor alle taal -mensen (SZW-melders). In januari 2017 is Voortgang Taal in de Buurt in de Commissie geweest. Er werd gesproken over de reactie van de VVD op het aanbieden van taalcursussen via etnische en religieuze lijnen. Soms is dat als eerste stap nodig en kan vanuit een vertrouwdheid worden verkend welke andere mogelijkheden er zijn. Hierdoor ontstaat een beeld van etnische lijnen, maar dit is verschillend op verschillende plekken. Zelforganisaties worden steeds diverser en verzorgen activiteiten al op neutraal terrein als een wijkcentrum of bibliotheek. Ze sluiten aan op wat men wil, kan en mag. Vanuit contacten in de eigen groep kunnen cursisten wél veilig naar buiten komen; dat is de stip op de horizon van deze zelforganisaties. Regie is nodig voor het op maat organiseren van een vervolg en een doorgaande leerlijn. Participeren en integreren zijn belangrijke stappen daarin. Zo kunnen excursies en bezoeken aan de bibliotheek georganiseerd worden. John Ritfeld vult aan dat dit activiteiten kunnen zijn met wijkbewoners waaraan taalcursisten deelnemen en waarin bijvoorbeeld een relatie is met de bibliotheek en het oefenen van Nederlands. Het is nodig dat aanbieders goed op elkaar aansluiten. Dit is reeds goed ingezet en hiermee moet worden doorgegaan. Ontmoeting met Nederlanders is belangrijk voor anderstaligen om de taal te leren. Er moeten meer ontmoetingskansen worden gecreëerd. Een taalketen in de wijk of in het stadsdeel zou verder uitgebouwd mogen worden (met middelen voor professionalisering). Daarvoor moet de juiste informatie voorhanden zijn. Er moeten punten zijn waar de goede informatie wordt geboden en goede basiscursussen. Zorg voor regie op wijkniveau door de doelgroep te betrekken door meedenken, meepraten en meedoen. In de huidige wijkanalyses komt dit niet voor. Paulien de Roos vult aan dat het level van integratie hoger moet worden. Mensen moeten zelfstandig leren leven. 13

14 Zorg voor een sociale kaart én een kaart op wijk- of stadsdeelniveau die inzicht geeft in de arbeidsmarkt. Het is wenselijk om te weten welke groepen waarop kunnen worden gericht. Ouders worden gemist in deze factsheet. De rol van ouders komt te weinig in beeld. Ouderen worden moeilijk bereikt. Hier kan Taal in de Buurt een rol spelen. Jonge, eerste-generatie-nieuwkomers stromen in bij Taal aan Zee. Vluchtelingen willen graag Nederlanders ontmoeten. In het asielzoekerscentrum is nog weinig vrijwilligerswerk en er zijn grote wachtlijsten voor het leren spreken van Nederlands. Daar zouden projecten opgezet moeten worden met een structureel karakter. Zorg voor vrijwilligerswerk waar mensen met nog weinig taalvaardigheid wel actief kunnen zijn en anderen kunnen ontmoeten. PEP, de Haagse organisatie voor vrijwilligersondersteuning, kan daarbij een rol spelen. Dit kan bijvoorbeeld met de site DenHaagdoet.nl en vrijwilligers die in projecten voor statushouders worden meegenomen. Ga in gesprek met het veld en de doelgroep. Handvatten en middelen zijn nodig om mensen bij elkaar te brengen. Vanuit organisaties kunnen maatjesprojecten opgezet worden Laat de doelgroep meedoen in organisaties en neem ze mee met andere groepen zodat ze meegroeien. Organiseer op dit gebied een keten en stem af met vrijwilligers. Er kan samengewerkt worden met de Haagse Hogeschool als het gaat om jongeren. Analfabeten moeten meegenomen worden. Herhaal deze meting over twee jaar om de ontwikkeling in Den Haag in kaart te brengen. 14

15 Afronding Door: Ingrid Suasso (Taal aan Zee) De voorzitter dankt de aanwezigen voor de grote inzet. Er zijn sheets beschikbaar die inzicht geven in de laaggeletterdheid per stadsdeel. In de toekomst volgt misschien een verdieping van het onderzoek naar wijkniveau. Middels het verslag van dit taalketenoverleg worden de uitkomsten van de bespreking gebundeld en aangeboden aan de Haagse gemeenteraad door het College. Vanwege het vertrek van wethouder Van Engelshoven, gebeurt dit niet meer tijdens haar wethoudersperiode. De Haagse gemeenteraad bepaalt hierna wanneer dit onderwerp op de agenda komt. De voorzitter dankt Paulien de Roos voor haar bijdrage aan het taalketenoverleg. De taalketen is content met de aanwezigheid van gemeente Den Haag, OCW in het taalketenoverleg. De taalketen zou ook SZW aan tafel willen hebben. De voorzitter overhandigt een bos bloemen aan Paulien de Roos, die op haar beurt de taalketen bedankt voor de prettige samenwerking. De voorzitter nodigt de aanwezigen uit deel te nemen aan de borrel en sluit het overleg om uur met dank aan allen. 15