I I. Noordhoff Uitgevers bv Groningen/Houten

Transcriptie

1 H A N D L E I D I N G I I Noordhoff Uitgevers bv Groningen/Houten

2 H A N D L E I D I N G Lesbeschrijvingen

3 Getallen en breuken Basisstof structuur van de getallen breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen: breuken op de getallenlijn plaatsen; met breuken doortellen en terugtellen; delen van een figuur kleuren; helen en breuken optellen; delen van een hele benoemen; breuken optellen. Materialen Klassikaal: breukenset Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en breukendoosje Herhalen Doel: doortellen en terugtellen De leerlingen schrijven de breuken op de getallenlijn op. Klassikale instructie Delen van een cirkel benoemen. hele hele deel tot deel Leg de breuken met de klassikale ronde breukenset op het bord. Wijs de leerlingen op het aantal delen en benoem ze. Zien de leerlingen dat deel van dezelfde cirkel kleiner is dan deel? Is bij de gewone getallen meer dan? Vergelijk zo ook en. Laat dan leerlingen zelf breuken leggen met de breuken van de breukendoos. U noemt de breuk en de leerlingen gaan die breuk leggen. Daarna volgt de controle met de klassikale breukenenset. Delen van een lijn benoemen. deel tot deel hele deel tot deel Nieuw ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. Vraag de leerlingen boven welk deel van de lijn een boog staat en boven welk deel niet. Doe dit ook met andere verdelingen door de bogen te veranderen. Introductie van H + B, waarbij niet over de hele wordt gerekend. Laat de leerlingen werken met de breukendoos. Je hebt hele. Leg er bij. Hoe schrijven we op wat we gedaan hebben? + =. Volg dezelfde werkwijze met de som + =, + = en + =. Leg uit dat wanneer we helen en breuken samenvoegen de helen altijd voor de breuken staan. Blok Week

4 / Getallen en breuken / Tel door of tel terug. 0 0 Doel: delen van een figuur kleuren De leerlingen kleuren de aangegeven delen in de figuren. 0 Doel: helen en breuken optellen De leerlingen tellen met de breukendoos helen en breuken bij elkaar op Doel: delen van een hele benoemen De leerlingen schrijven het aangegeven deel van een hele op en benoemen welk deel er overblijft. 0 Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Kleur de breuken. deel deel deel deel deel deel Doel: breuken optellen De leerlingen tellen de breuken op met de breukendoos. Doel: met breuken doortellen en terugtellen (T) De leerlingen tellen op de getallenlijn met breuken door en terug over de hele heen. Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen maken de sommen over de strip. Speltip Leg uit dat de leerlingen gaan doortellen met breuken. Neem een pen in uw hand en zeg:. Geef de pen door aan een leerling. Deze zegt: en geeft de pen door. De pen reist door de klas. Stop met doortellen als 0 is bereikt. Laat de pen dan terugreizen naar. De pen mag alleen worden doorgegeven aan een leerling die nog niet is geweest. Deze oefening kan uiteraard herhaald worden met een andere breuk. Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het benoemen van de delen van een hele. Laat ze met de breukendoos allerlei delen van een hele leggen. Vraag ook welk deel er nog ontbreekt. Vergelijk breuken met elkaar door ze te leggen met de breukendoos. Vraag steeds welk deel groter is, bijvoorbeeld: is groter dan, en enzovoort. Bied hulp bij het opschrijven van de breuk over de hele heen. Laat de leerlingen met de breukendoos en leggen. Leg uit dat je dit opschrijft als. Dat zijn stukjes van. Oefen zo met meer breuken. Leg de som en reken uit. _LLB B.indb 0-0- : + = + = = + = + = Vul aan. + = + = + = + = + = Samen. Er blijft over. Samen Samen 0 0 Samen = + = + = + = Je schrijft eerst de hele op en dan de breuk. + = Er blijft over Er blijft over Er blijft over Samen Samen Samen Samen Je kunt een heel getal en een breuk optellen. Er blijft over Er blijft over Er blijft over Tel de breuken op. Je kunt breuken met dezelfde noemer optellen. _LLB B.indb 0-0- : De noemer blijft gelijk. + = + = + = + = + = + = = / Tel door en tel terug = + = + = + = + = / Reken uit. a In een stripblad staan op elke bladzijde plaatjes. afbeelding is... deel van een pagina. + = + = + = + = = 0 Dat is b c Het stripblad heeft pagina s. In het stripblad staan in totaal... plaatjes. Een plaatje is... deel van alle plaatjes in het stripblad. Op bladzijden staat... deel van alle plaatjes in het stripblad. Een verhaal in het stripblad heeft plaatjes. Dit verhaal is... deel van alle plaatjes in het stripblad. d Welk deel is nog over voor andere verhalen?... deel Noordhoff Uitgevers bv _LLB B.indb 0-0- :

5 Hoofdrekenen Basisstof Hoofdrekenen Lesdoelen De leerlingen kunnen uit het hoofd: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; sommen maken over meten, tijd en geld. Rekenpatronen In deze hoofdrekenles kunt u aandacht besteden aan oefenen met en herkennen van rekenpatronen. U kunt dit doen voorafgaand aan het zelfstandig werk-deel van de les, zodat de leerlingen patronen herkennen en toepassen in de les. U kunt er ook voor kiezen om de les na te bespreken met de rekenpatronen. De leerlingen reflecteren dan hun eigen rekenhandelingen. Laat de leerlingen steeds eerst goed naar een som kijken, zodat ze zelf ontdekken met welk patroon ze de som uit kunnen rekenen. Rekenpatronen Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. In deze les kunnen de leerlingen gebruik maken van de volgende rekenpatronen: Tijd. dag is uur. Een halve dag is uur. Eén vierde dag is uur. minuut is 0 seconden. Een halve minuut is 0 seconden. Een kwart minuut is seconden. Meten. km is 000 m. km is 00 m. km is 00 m. dam is 0 m. Getallen. Halveren: 0 0 dam is m. dam is m. Vooruitblik zelfstandig werken Laat de sommen allemaal uit het hoofd uitrekenen. De sommen zijn een herhaling van sommen die de leerlingen al eerder hebben gehad. Let op: de leerlingen mogen alleen een kladblaadje gebruiken als het echt niet lukt om een som uit het hoofd uit te rekenen. Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. Doel: optellen en aftrekken De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: vermenigvuldigen en delen De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: sommen maken over geld, meten en tijd De leerlingen maken verschillende soorten sommen over geld, meten en tijd. Doel: verschillende bewerkingen door elkaar uitrekenen (T) De leerlingen maken verschillende soorten sommen. Doel: verschillende bewerkingen door elkaar maken (N) De leerlingen rekenen uit welk getal in de grijze wolk staat. 0 Blok Week

6 Hoofdrekenen Optellen en aftrekken = = = = = = = = = = 00 = = 00 Verlengde instructie Bied indien nodig individuele hulp tijdens het zelfstandig werken. Help de leerlingen bij de begrippen helft en dubbele. Wijs ze op de bewerkingen van delen en vermenigvuldigen met. Het dubbele van is of een hele. Bied hulp bij het delen en vermenigvuldigen met getallen met nullen op het eind. Wijs de leerlingen erop dat ze eerst de nullen kunnen weglaten, dan de som uitrekenen en daarna de nullen weer terugplaatsen. 00 : = Reken eerst : uit en plaats dan de nullen achter het antwoord. 0 0 = Reken eerst uit en plaats dan de twee nullen achter het antwoord. Delen en vermenigvuldigen. 00 = 00 = 0 0 = 0 0 = Maak de sommen over meten, tijd en geld. de helft van 000,- = de helft van,- = 0 0,- =,- =... 0,0 00 : = 00 : 0 = 00 : 00 = 00 : 00 = decameter = 0 meter dam =... m dam =... m kg =... g 0 dm =... cm 00 = 00 = 000 : 0 = 000 : 00 = 000 jaar = 0... jaar 00 jaar =... jaar minuut =... seconden dag =... uur / Reken uit. Reken eerst uit wat tussen haakjes staat. gros = stuks = 00 = = + (000 : ) = de helft van, = km dam =... m dam =... m minuut =... seconden gros =... stuks het dubbele van = het dubbele van = = / Reken uit. Welk getal staat in de grijze wolk? 0 : = Noordhoff Uitgevers bv

7 Breuken Basisstof breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen: helen en breuken optellen; breuken van elkaar aftrekken; breuken van een hele aftrekken; breuken van helen en breuken aftrekken. Materialen Klassikaal: breukenset Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en breukendoos ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. Herhalen Doel: helen en breuken optellen De leerlingen tellen helen en breuken bij elkaar op. Klassikale instructie Introductie aftrekken met breuken: B B. Vraag een leerling om met de klassikale breukenset een breuk te leggen op het bord. Laat de breuk noteren en benoem de delen teller en noemer van de breuk. Uit hoeveel stukjes bestaat de breuk die je hebt gelegd? Vraag een volgende leerling om op het bord de breuk te leggen. Haal er af. Wat blijft er over? Wie kan vertellen welke som hierbij hoort? Noteer de som op het bord. Doe dit ook met de sommen en. Introductie aftrekken met breuken type: B B en H B, zonder over de hele te rekenen. = = = = = = = = Nieuw Leg en bespreek de bovenste rij sommen die op het bord staan met de klassikale breukenset. Eén hele min drie vierden lukt niet. Eén hele kun je inwisselen voor. Haal deel weg. Wat blijft er over? Welke som kun je nu opschrijven? =. Volg dezelfde werkwijze : eerst een hele inwisselen voor een breuk, dan de som uitrekenen. Laat de leerlingen de tweede rij sommen zelf leggen. Laat de stappen die worden gezet verwoorden. Let vooral op het inwisselen. Introductie aftrekken met breuken: HB B zonder over de hele te rekenen. = =.. =.. =.. =.. =.. Leg de bovenste rij met de klassikale breukenset op het bord. Vertel dat de breuken van de breuken af gaan. Laat de leerlingen daarna de onderste sommen met de breukendoos leggen. Doe dat begeleid en laat de leerlingen de stappen die ze zetten, verwoorden. Doel: breuken aftrekken De leerlingen trekken de breuken van elkaar af. Doel: breuken aftrekken De leerlingen trekken de breuken van elkaar af. Doel: breuken van een hele aftrekken Blok Week

8 Breuken / Tel op. + = = + = + = + = + = + = + = + = + = + = + = De leerlingen kleuren de delen die eraf gaan en rekenen de som uit. Trek de gekleurde delen van elkaar af. Schrijf de som op. = = Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. = = = = = Doel: breuken van een hele aftrekken De leerlingen rekenen uit wat er van een hele overblijft. Trek de breuken van elkaar af. = Je kunt breuken met dezelfde noemer van elkaar aftrekken. De noemer blijft gelijk. Doel: breuken aftrekken De leerlingen schrijven eerst de helen op en trekken dan de breuken van elkaar af. Doel: breuken aftrekken (T) De leerlingen trekken de breuken van de helen af en vullen het schema in. = = 0 0 = = = = = = = Kleur wat eraf gaat en maak de som. = = = = _LLB B.indb 0-0- : = = = Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen beantwoorden vragen over de oppervlakte en omtrek van een rechthoek. Speltip Laat de leerlingen breuken (zonder helen) van derden, vierden, vijfden, zesden, zevenden, achtsten, negenden en tienden in hun schrift schrijven. Laat de leerlingen tweetallen vormen. Ze zoeken van de breuken die ze beiden hebben opgeschreven de breuken met gelijke noemers bij elkaar en tellen ze op en trekken ze af. Trek af. = = = = Trek de breuken af. = = = = = = = 0 = = = = = = = = = = Weet je nog? We schrijven eerst de helen op en dan de breuk. = = = 0 = Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het aftrekken van sommen van het type H B. Gebruik de breukendoos en laat de leerlingen sommen als 0 0 leggen door de breukencirkel van 0 te leggen er dan 0 van af te halen. Laat daarbij de hele inwisselen. Bied hulp bij de sommen van het type HB B. =. Wijs erop dat ze eerst de helen aftrekken en dan de breuken. Gebruik de breukenset en laat de sommen leggen. Let op: reken bij het aftrekken niet over de hele heen. = = 0 0 = = = / Trek af en vul het schema in. = = = = = = = = = 0 = 0 / Beantwoord de vragen. a b Welk deel (als breuk geschreven) van de oppervlakte van deze rechthoek is grijs gekleurd? Welk deel van de omtrek van de rechthoek is rood getekend? Noordhoff Uitgevers bv

9 Ontdek de som Een tuin aanleggen Basisstof sommen vanuit een tekst en een afbeelding afleiden en maken Lesdoelen De leerlingen kunnen: rekenen met oppervlakte en omtrek; sommen maken met breuken; rekenen met geld. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. Vooruitblik zelfstandig werken Introductie van het thema Houd een gesprek met de leerlingen over het aanleggen van een tuin. Bespreek wat je vaak in een tuin aantreft: gazon, tegelpad, schutting, bloemperk. Hebben jullie dat ook in jullie tuin? Wat moet er allemaal gedaan worden om zo n tuin aan te leggen? Aandachtspunten Besteed tijdens de introductie aandacht aan de volgende zaken: het leggen van tegels; het inzaaien van gras; het zagen en verven van planken en palen voor de schutting; het planten van bloemen en bloembollen. Doel: het aantal tegels uitrekenen De leerlingen rekenen uit hoeveel tegels er voor de oprit nodig zijn. Tip: laat de leerlingen eerst uitrekenen hoeveel tegels er in de lengte en de breedte van de oprit passen. Doel: het aantal zakjes graszaad uitrekenen De leerlingen rekenen het aantal zakjes graszaad uit dat nodig is om het gazon aan te leggen. Doel: verschillende bewerkingen door elkaar maken De leerlingen rekenen allerlei sommen uit over de planken en palen van de schutting. Doel: contextsommen met breuken maken De leerlingen geven bij de palen aan welk deel een bepaalde kleur heeft en rekenen de lengte van die delen uit. Doel: sommen uit een context halen De leerlingen rekenen uit hoeveel verf er nodig is om de schutting te verven. Verder rekenen ze het aantal planten in de bloembakken uit en berekenen de kosten van de planten. Doel: de lengte van de heg en het aantal bollen uitrekenen (T) De leerlingen rekenen de omtrek van het bloemperk en het aantal geplante bollen in het bloemperk uit en welk deel welke kleur heeft. Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen rekenen de lengte van de heg uit rondom een deel van de tuin. Klare taal Een oprit is een stukje weg naar een huis. Evaluatie van de les U kijkt de les samen met de leerlingen na. Laat de leerlingen zo veel mogelijk de antwoorden geven. Bespreek sommen waarbij je gebruik moet maken van eerder uitgerekende gegevens. Blok Week

10 Ontdek de som Een tuin aanleggen Hoe zijn de leerlingen tot de juiste uitkomst gekomen? Laat de leerlingen vertellen hoe ze de berekening hebben gemaakt. Weten de leerlingen wat omtrek en oppervlakte zijn en hoe ze dat moeten uitrekenen? Verlengde instructie Bied individuele hulp terwijl u rondloopt in de klas. Zet leerlingen die moeite hebben met het lezen van de opdrachten naast een betere lezer. Help leerlingen bij het oplossen van de contextvragen door de som stap voor stap door te nemen. Stap : lees de tekst door, bekijk eventueel de tekening. Stap : met welke getallen moet je rekenen? Stap : welke bewerking moet je uitvoeren? Hoeveel tegels zijn er nodig? Reken uit. De oprit is meter lang en meter breed. De tegels zijn 0 cm lang en 0 cm breed. In de lengte passen er tot de garage tegels naast elkaar. In de breedte passen er... tegels naast elkaar. In totaal heeft de tuinman... tegels nodig. Hoeveel zakjes graszaad zijn er nodig? Reken uit. De tuinman legt een speelgrasveld voor de kinderen aan. Het gazon is 00 vierkante meter. zakje graszaad is voldoende voor vierkante meter. De tuinman heeft... zakjes graszaad nodig. Reken uit. In de achtertuin wordt een schutting geplaatst. a De achtertuin is m breed. Om de m wordt een paal geslagen. Er zijn voor de schutting... palen nodig. b De palen moeten m de grond in en,0 m boven de grond uitsteken. De palen moeten dan minstens... m lang zijn. c De tuinman heeft palen van,0 m lengte gekocht. Hij moet er dan nog... cm afzagen. d Een plank is meter lang en 0 cm breed. Tussen palen heb je... planken nodig. e Tussen de eerste en de derde paal heb je... planken nodig. Hoeveel planken heb je voor de hele schutting nodig? Vul aan. _LLB B.indb a De tuinman heeft palen over : De hele paal is 0 cm. De eerste paal zaagt hij in drie stukken.... deel is groen.... deel is lichtbruin. Het groene deel is... cm. Het lichtbruine deel is... cm. De timmerman zaagt de paal in gelijke stukken. Hij moet de paal dan... keer doorzagen. b De tweede paal zaagt hij in vier stukken.... deel is groen.... deel is blauw. Het groene deel is... cm. Het blauwe deel is... cm. De timmerman zaagt de paal in gelijke stukken. Hij moet de paal dan... keer doorzagen. Reken uit en vul aan. De schutting wordt geverfd. a b Per planken heb je een halve liter verf nodig. Voor de hele schutting van planken heb je dan... liter verf nodig. Aan elke bovenste plank komt een bloembak met planten. In één bloembak gaan planten. In totaal moeten er... planten worden gekocht. c De planten kosten,0 per stuk. Samen kosten ze... / Maak de sommen. Er wordt een bloemperk aangelegd. a b c In de tuin komt een rechthoekig bloemperk met een buxusheg eromheen. De lengte van het perk is meter en de breedte is meter. De buxusheg wordt dus... meter lang. In het bloemperk in de voortuin worden bloembollen van tulpen gepoot. De bollen staan 0 cm uit elkaar. In de breedte poot de tuinman bollen naast elkaar. In de lengte poot hij 0 bollen naast elkaar. In totaal heb je... bloembollen nodig. De helft van de tulpen wordt rood. Dat zijn... rode tulpen. Een kwart van de tulpen wordt paars. Dat zijn... paarse tulpen. De rest wordt geel. Er worden... tulpen geel. / Reken uit. Een tuin is bij 0 meter. De tuinman heeft zes gelijke velden met bloemen beplant. In de figuur zijn dat de grijze stukjes. De tuinman gaat om een van de velden een heg zetten. Hoeveel meter heg heeft hij daarvoor nodig? m... meter heg 0m Noordhoff Uitgevers bv

11 Herhalen Herhalen basisstof les t/m Lesdoelen De leerlingen kunnen: een rekendictee maken; breuken optellen en aftrekken; cijferend optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; digitale tijd aflezen; sommen uit een context halen; vermenigvuldigen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. en rekenschrift, blok en, blz. en 0 half A ruitjespapier voor rekendictee ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. Rekendictee We beginnen de les met een rekendictee. Ik zeg de sommen op. Het antwoord schrijf je in je schrift = = = : = 00 0,00 0,0 =,0 0,00,0 =,0 Hoeveel mm is 0 cm? 0 mm Hoeveel dagen heeft januari? dagen Schrijf in cijfers: 0 Schrijf in cijfers: 0 Kijk het rekendictee samen na en bespreek het na. Besteed hierbij aandacht aan het omrekenen van cm naar mm en aan de knokkelmethode om het aantal dagen van de maanden te vinden. Wie kan uitleggen hoe de knokkelmethode werkt? Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht nog een som maken. Doel: breuken optellen De leerlingen maken sommen van het type B + B en H + B. Doel: breuken aftreken De leerlingen maken sommen van het type H B en HB B. Doel: cijferen De leerlingen maken cijfersommen met optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Doel: digitale tijd aflezen De leerlingen schrijven digitale tijd op in analoge tijd. Doel: sommen uit een context halen De leerlingen rekenen uit hoe lang Sanne voor de fiets moet sparen. Doel: vermenigvuldigen De leerlingen vermenigvuldigen de getallen met 0 en 00 en 000 en 0 en vullen het schema in. Tip: vraag de leerlingen hoe ze 0 keer handig kunnen uitrekenen. Ze rekenen de helft van 00 keer uit. Doel: vermenigvuldigen (T) De leerlingen vullen de antwoorden van de vermenigvuldigingen in het schema in. Blok Week

12 / h h h h Herhalen / Tel op. + = + = + = + = + = + = + = + = + = + = 0 + = + = + = + = + = + = Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen rekenen het antwoord uit van een optelling van een getal van drie cijfers met een getal van twee cijfers. / Trek af. = = = = = = = = = = = = = = = 0 0 = + = + = + = + = Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het optellen en aftrekken van breuken door ze te laten werken met de breukendoos. = Stap : leg eerst het eerste getal als breuk:. Stap : kijk of je moet optellen of aftrekken. Stap : leg er delen bij of haal delen weg. Stap : wat ligt er nu? Bied hulp bij het vinden van de delen van de dag en de tijd. 0:00 uur is in de nacht. De nacht loopt van 00:00 uur tot 0:00 uur. Herhaal de begrippen nacht, ochtend, middag en avond met de digitale tijden die erbij horen. / Zet onder elkaar en reken uit = 0 = 0 = 0 : 0 = + = = = 0 : 0 = / Schrijf de tijd voluit. Zet er tussen haakjes achter : nacht morgen middag avond. 0: uur = : uur = :0 uur = 0: uur = de uren de minuten 0: uur = 0: 0: uur = tussen de uren en minuten staat een dubbele punt. / Reken uit. _LLB B.indb 0-0- : Sanne spaart voor een fiets. De fiets kost. Ze spaart per maand. Ze heeft al 0 euro gespaard. Hoe lang moet ze nog sparen om de fiets te kunnen kopen? De som is:... maanden. / Maak het schema af / Maak het schema af. 0 0 / Beantwoord de vraag. Merel schrijft een getal van drie cijfers op. Ze schrijft ook een getal van twee cijfers op. Ze trekt de getallen van elkaar af en vindt als uitkomst. Wat krijgt ze als uitkomst als ze de getallen optelt? Noordhoff Uitgevers bv

13 Getallen en breuken Basisstof structuur van de getallen breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen: breuken aanvullen tot een hele; getallen op de getallenlijn plaatsen; getallen splitsen; delen van een hele benoemen; breuken omzetten door de teller en noemer te veranderen; helen en breuken optellen en aftrekken. Materialen Klassikaal: Per leerling: breukendoos leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staan breuken: helen eruit halen centraal. Herhalen Doel: breuken aanvullen tot een hele De leerlingen rekenen uit hoeveel delen erbij moeten om een hele te krijgen. Klassikale instructie Getallen plaatsen op de getallenlijn van tot Tel in sprongen van 000 en 00 van 000 naar en weer terug. Wijs vervolgens steeds een getal aan en laat het benoemen. Inzicht krijgen in breuken met behulp van een breukschema. Bespreek het breukenschema dat op het bord staat en vul het samen in. Vertel dat in de gele, blauwe en grijze vakjes breuken moeten staan. Weten de leerlingen welke? Laat de leerlingen ontdekken dat hetzelfde is als en. Noteer deze vergelijkingen als volgt op het bord: = = = Volg dezelfde werkwijze met en, en met en. Nieuw Introductie van HB + B, HB + HB en HB HB, waarbij niet over de hele wordt gerekend. + = = + = = Reken de sommen op het bord samen uit volgens de regels: helen + helen en breuken + breuken of helen helen en breuken breuken. Doel: getallen op de getallenlijn plaatsen De leerlingen zetten de juiste getallen tot achter de letters. Doel: getallen splitsen De leerlingen splitsen getallen tot in twee getallen. Blok Week

14 0 Getallen en breuken / Maak samen een hele. + = +.. = +.. = +.. = +.. = Doel: een breukenschema invullen De leerlingen vullen het breukenschema in met tweeden, vierden en achtsten. Doel: sommen maken over het breukenschema De leerlingen schrijven de gelijke delen van het breukenschema uit opdracht op. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken = = = = = = = = = = = = Welk getal wijst de pijl aan? Schrijf dat getal achter de letters A B C D E F G H I A = 0 00 C = E = G = I = B = D = F = H = Vul aan. samen samen samen Zet de breuken in het schema. Doel: helen en breuken optellen De leerlingen maken sommen van het type HB + B en HB + HB. Doel: helen en breuken aftrekken De leerlingen maken sommen van het type HB B en HB HB. Doel: delen van een figuur benoemen (T) De leerlingen schrijven op welk deel van de figuren wit is. Kijk naar het schema van opdracht. Vul aan. _LLB B.indb deel is evenveel als deel. hele = : deel is evenveel als.. deel. hele =.. deel is evenveel als.. deel. hele =.. deel is evenveel als.. deel. Tel op. + = + = = + = + = + = + = + = + = + = =.. =.. + = + = + = + = + = + = + = + = + = + = Doel: inhoudsmaten met elkaar vergelijken (N) De leerlingen vergelijken inhouden met elkaar en geven aan wat meer is. Trek af. Trek eerst de helen van de helen af. Trek dan de breuken van de breuken af. = = = = = = = Speltip Geef iedere leerling een gekleurd vel. Schrijf op het bord: samen Noem een getal onder de en geef daarbij twee antwoordmogelijkheden: een fout en een goed antwoord. Zeg daarbij: Blaadje omhoog voor antwoord A of Blaadje omlaag voor antwoord B. Alle leerlingen blijven in het spel. = = = / Welk deel van de figuren is niet gekleurd? = = = deel... deel... deel... deel 0 0 = = = Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen door. Help de leerlingen bij het optellen en aftrekken van helen en breuken. + =. Volg hierbij de regel: tel eerst de helen op en daarna de breuken. =. Volg hierbij de regel: trek eerst de helen af en daarna de breuken. / Omcirkel wat méér is en schrijf de breuk op. Een pak melk is liter. Een blikje cola is liter. Een pakje appelsap is liter. Een pakje chocomel is liter. Gebruik de maatbekers als hulpmiddel. cola appelsap chocomel a b Geef aan wat méér is en schrijf de breuk op. liter melk of blikjes cola blikjes cola of pakjes appelsap pakjes appelsap of blikjes cola liter melk + pakjes appelsap of blikjes cola blikjes cola of 0 pakjes appelsap Geef aan wat méér is en schrijf de breuk op. blikje cola of pakje chocomel blikjes cola of pakjes chocomel blikjes cola of pakjes chocomel liter melk + blikjes cola of pakjes chocomel liter melk of pakjes chocomel is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan... is meer dan Noordhoff Uitgevers bv

15 Hoofdrekenen Basisstof Hoofdrekenen Lesdoelen De leerlingen kunnen uit het hoofd: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; sommen maken over meten, tijd en geld; sommen maken over halveren en verdubbelen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. 0 en rekenschrift, blok en, blz. leerlingenklokjes ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staan breuken: helen eruit halen centraal. Rekenstrategieën In deze hoofdrekenles kunt u extra aandacht besteden aan rekenstrategieën bij optellen en aftrekken voorafgaand aan het zelfstandig werk-deel van de les. Dan kunnen de leerlingen de aangeboden strategie gelijk toepassen. U kunt er ook voor kiezen om de les na te bespreken met de rekenstrategieën. Laat de leerlingen dan reflecteren op hun eigen rekenstrategieën. Laat de leerlingen steeds eerst goed naar een som kijken, zodat ze zelf ontdekken met welke strategie ze de som uit kunnen rekenen. Rekenstrategieën U kunt gebruik maken van onderstaande strategieën: Optellen. Afleiden uit eenvoudigere som: = = = = 00 Aftrekken. Handig aftrekken met nullen: = = = = 00 Vooruitblik zelfstandig werken Laat de sommen allemaal uit het hoofd uitrekenen. De sommen zijn een herhaling van sommen die de leerlingen al eerder hebben gehad. Let op: de leerlingen mogen alleen een kladblaadje gebruiken als het echt niet lukt om een som uit het hoofd uit te rekenen. Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. Wijs de leerlingen erop dat halveren en verdubbelen van een getal hetzelfde betekent als delen door en vermenigvuldigen met. Doel: optellen en aftrekken De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: delen en vermenigvuldigen De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: getallen halveren en verdubbelen De leerlingen maken sommen over het halveren en verdubbelen van getallen. Doel: sommen maken over geld, meten en tijd De leerlingen maken verschillende soorten sommen over geld, meten en tijd. Tip: houd de leerlingenklokjes binnen handbereik om bepaalde opgaven te verduidelijken. Doel: verschillende bewerkingen door elkaar uitrekenen (T) De leerlingen maken verschillende soorten sommen. 0 Blok Week

16 Hoofdrekenen Optellen en aftrekken = 0 + = 00 + = = 00 = 0 0 = = 00 0 = = 00 + = = = Delen en vermenigvuldigen. Doel: het geheime getal uitrekenen (N) De leerlingen rekenen het geheime getal uit door uit te gaan van de som van de vier getallen. Verlengde instructie Bied indien nodig individuele hulp tijdens het zelfstandig werken. Help de leerlingen door het rekenen in stappen en tussenstappen aan te bieden. Eventueel kunnen tussenantwoorden worden opgeschreven. Maak daarbij gebruik van de rekenstrategieën. Laat de leerlingen zoveel mogelijk verwoorden hoe ze de sommen uitrekenen. Help de leerlingen met de sommen over halveren en verdubbelen van getallen. Halveren is delen door en verdubbelen is vermenigvuldigen met. 0 = 0 : 0 = 00 : = = 00 : 00 = 000 : = 0 = : = = 0 : = : = 00 = Halveren en verdubbelen. halveren verdubbelen Maak de sommen over meten, tijd en geld. Reken eerst uit wat tussen haakjes staat. Kijk zo: (00 : ) + 00 = = 0. de helft van, = 0,0 =,- (,00) ( 0,0) = 00,- 0, = cm =... m en... cm en een halve hm =... m en een halve kg =... g 00 cm =... dm 0 jaar =... jaar 0 minuten =... seconden een halve minuut =... seconden van 0:0 uur tot :00 uur =... uur / Reken uit. 0 Reken eerst uit wat tussen haakjes staat. Tel dan op of trek af. 00 = 00 0 = 0 0 = : = =... het dubbele van = een kwart uur =... minuten de helft van 0 = 0,00 (,00 + 0,0) = km hm =... m km =... m minuut =... seconden / Reken het geheime getal uit. In elk hokje wordt één getal geschreven. De getallen zijn,, en een geheim getal. Als je de getallen in de bovenste rij optelt, dan krijg je. Als je de getallen in de onderste rij optelt, dan krijg je. Wat is het geheime getal? Noordhoff Uitgevers bv

17 Breuken Basisstof breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen: breuken en helen optellen en aftrekken; helen uit een breuk halen; delen van een getal uitrekenen. Materialen Klassikaal: breukenset Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en breukendoos ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staan breuken: helen eruit halen centraal. Herhalen Doel: breuken en helen optellen en aftrekken De leerlingen tellen helen en breuken op en trekken helen en breuken af zonder over de helen te gaan. Klassikale instructie Introductie helen uit de breuk halen. 0 0 Tel op twee manieren met de leerlingen van 0 tot in stapjes van Manier : tellen met breuken: 0 en verder tot. Manier : tellen met helen en breuken: 0 enzovoorts tot. Oefen met de breukenlijn met beurten. U wijst een streepje aan. De leerlingen noemen de breuken boven de lijn en de helen met breuken onder de lijn. Introductie breuken optellen en de helen eruit halen. + = = + =... =... + =... =... Nieuw. + =... =... + =... =... + =... =... Leg de eerste som met de klassikale breukenset. Leg uit dat je de breuken met dezelfde noemer altijd kunt optellen. Bespreek dat we niet laten staan in het antwoord. Er zit namelijk hele in:. Die wissel je in voor hele. Het antwoord wordt. Volg bij de andere sommen op het bord dezelfde werkwijze: je telt de tellers bij elkaar, dan haal je de helen eruit. Laat de leerlingen de sommen maken met de breukendoos. Introductie breuk als deel van een hoeveelheid. deel van 0 is hetzelfde als 0 : =. deel van is hetzelfde als : = deel van is hetzelfde als : = Vraag hoeveel leerlingen er in de klas zitten. Hoeveel is de helft ervan? Schrijf de som op die daarbij hoort: deel van... leerlingen =. Zien de leerlingen dat deel van alle leerlingen uit de klas hetzelfde is als het aantal leerlingen delen door? Bespreek dan de sommen op het bord en de voorbeeldsommen van opdracht en. Blok Week

18 Breuken / Tel op of trek af. + = + = + = + = = = = 0 = = = = = Doel: helen uit een breuk halen De leerlingen halen de helen uit een breuk met behulp van een getallenlijn met breuken en helen. Haal de helen uit de breuk. =. Dit is een hele en twee derde. Je zegt: één en twee derde. Je zegt eerst de hele, dan de breuk. = = Doel: helen uit een breuk halen De leerlingen halen de helen uit een breuk met behulp van breukencirkels Doel: breuken optellen De leerlingen tellen breuken op en halen de helen uit het antwoord. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Doel: delen kleuren De leerlingen kleuren delen van een kralenketting en geven aan wat het totaal is. 0 0 Maak de som. Haal de hele uit de breuk. _LLB B.indb 0-0- : + = + = + = + = = + = 0 = = = = = = 0 = = + = = = = = + = Doel: delen uitrekenen De leerlingen kleuren delen van afbeeldingen en rekenen de som uit. Tel op. Tel de breuken op. Haal daarna de helen uit de breuk. + = 0 = + = = Doel: delen uitrekenen (T) De leerlingen maken sommen met het niet-gekleurde deel van de afbeeldingen uit opdracht. Doel: delen van geldbedragen uitrekenen (N) De leerlingen rekenen delen van geldbedragen uit. Tip: wijs de leerlingen op het hulpfiguur. Speltip Laat de leerlingen viertallen vormen. Per viertal krijgen de leerlingen een blad. Dit blad wordt in vieren verdeeld. In het midden wordt een cirkel getekend waarin het antwoord komt te staan. De leerlingen spreken van tevoren een breuk af. Ieder schrijft in een vak op het papier een aantal delen van deze breuk. Gezamenlijk tellen ze deze breuken bij elkaar op. Het antwoord noteren ze in de middencirkel. Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen door. Help bij het helen uit de breuk halen. Gebruik hierbij de breukendoos met de breukencirkels. Laat de leerlingen met de breukencirkels leggen. Ze zien nu dat gelijk is aan en Bied hulp bij het uitrekenen van een deel van een gegeven aantal. Neem potloden. deel van potloden = potloden. Laat ze de bijpassende som opschrijven. deel van =. deel is hetzelfde als delen door.. Kleur de kralen en vul aan. Kleur rood en blauw. Kleur rood en blauw. Kleur rood en blauw. Samen kralen. Samen... kralen. Samen... kralen. Kleur rood en blauw. Kleur rood en blauw. Samen... kralen. / Vul in. + = = + = + = + = 0 cent is 0 deel van,- 0 cent is... deel van,- 0 cent is... deel van,- + = + = + = = Samen... kralen. Kleur de delen en reken uit. a Kleur. b Kleur. c Kleur. deel van is. d Kleur. e Kleur. deel van is / Kijk naar de figuren in opdracht. Welk deel is niet gekleurd? Figuur A: deel is niet gekleurd. Figuur B:... deel is niet gekleurd. Figuur C:... deel is niet gekleurd. Figuur D:... deel is niet gekleurd. Figuur E:... deel is niet gekleurd. deel van is deel van is euro = 0 cent euro =... cent euro =... cent deel van is deel van = 0... deel van =... deel van =... deel van =... deel van = + = + = + = + = deel van is hetzelfde als delen door. : = Je mag voor jezelf een getallenlijn tekenen. cent is... deel van,- cent is... deel van 0 cent cent is... deel van 0 cent 0 euro =... euro euro =... cent euro =... cent Noordhoff Uitgevers bv _LLB B.indb 0-0- :

19 Ontdek de som Lijnen, balken en breuken Basisstof lijnen, balken en breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen: breuken en helen bij een getallenlijn schrijven; een getallenlijn met breuken en helen tekenen en verlengen; balken in gelijke stukken verdelen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. en potlood en liniaal kleurpotloden ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staan breuken: helen eruit halen centraal. Vooruitblik zelfstandig werken Introductie van het thema U tekent drie lijnen van meter onder elkaar op het bord. Zet een 0 aan het begin en een aan het eind. We gaan de lijnen in gelijke stukken verdelen. Wanneer komt het wel eens voor dat je iets in gelijke stukken moet verdelen? Bespreek mogelijkheden als het zagen van planken, het knippen van linten, het snijden van taarten op een verjaardag. Aandachtspunten Besteed tijdens de introductie aandacht aan de volgende zaken: Wat hebben we bij deze lijnen op het bord nodig om gelijke stukken te maken? Als de bordliniaal als antwoord genoemd wordt, kunt u enkele leerlingen de lijnen op het bord in, en 0 stukken laten verdelen. Laat met een andere kleur de lijn met 0 stukken in gelijke stukken verdelen. Wie kan de namen van de breuken bij de delen zetten? Doel: lijnen tekenen en verdelen in gelijke stukken De leerlingen tekenen lijnen. Ze verdelen de lijnen in gelijke stukjes en schrijven de breuken bij de stukjes. Doel: balken verdelen en kleuren De leerlingen verdelen de drie balkjes in, en gelijke delen en zetten de breuken erin. Doel: balken verdelen en kleuren De leerlingen verdelen de drie balkjes in, en gelijke delen. Ze zetten de breuken erin en geven elke balk een eigen kleur. Doel: balken verdelen en kleuren De leerlingen verdelen de drie balkjes in, en 0 gelijke delen. Ze zetten de breuken erin en geven elke balk een eigen kleur. Doel: balken verdelen en kleuren (T) De leerlingen verdelen de drie balkjes in, en gelijke delen. Ze zetten de breuken erin en geven elke balk een eigen kleur. Doel: balken tekenen en verdelen (N) De leerlingen tekenen balkjes van cm en verdelen die in gelijke stukjes en zetten de breuken in de balkjes. Ze geven aan of de vergelijkingen met breuken goed of fout zijn. Evaluatie van de les U kijkt de les samen met de leerlingen na. Laat de leerlingen zo veel mogelijk de antwoorden geven. Let daarbij op of de leerlingen nauwkeurig hebben gemeten. Zien de leerlingen het verband tussen de verschillende balken?. Zagen ze bijvoorbeeld het verband tussen Zien de leerlingen dat meer is dan? en? Blok Week

20 Ontdek de som Lijnen, balken en breuken Maak de opdrachten. Zet de helen boven de lijn en de breuken onder de lijn. a De lijn van cm is verdeeld in gelijke delen. Ieder stukje is... deel. Zet de breuken onder de streepjes. 0 Verlengde instructie Bied individuele hulp terwijl u rondloopt in de klas. Zet leerlingen die moeite hebben met het lezen van de opdrachten naast een betere lezer. Besteed aandacht aan het aantal gelijke delen per balk en laat ze meten met de liniaal of de delen gelijk zijn. Help de leerlingen met het noteren van de breuken in de balk. Tel het aantal delen en schrijf de breuk in het deel van de balk. b Teken een lijn van cm. Verdeel de lijn in gelijke stukken. Zet boven de lijn de helen (, en ). Zet onder de lijn de breuken (,, enzovoort). 0 c Teken een lijn van cm. Verdeel deze lijn in gelijke stukken. Eén stukje is deel. Schrijf de breuken erbij. d 0 Teken een lijn van cm. Verdeel deze in gelijke delen. Zet boven de lijn de helen 0, en. Verdeel beide lijnstukken in gelijke delen. Eén stuk is deel. Schrijf de breuken erbij. Tel door met de breuken. 0 e Teken een lijn van cm. Verdeel deze lijn in gelijke stukken. Eén stukje is deel. Schrijf de helen (boven) en de breuken (eronder) erbij. f 0 Teken een lijn van 0 cm. Verdeel de lijn in gelijke delen. Zet boven de lijn de helen 0, en. Verdeel beide lijnstukken in gelijke delen. Eén deel is. Schrijf de breuken eronder Verdeel de balken. _LLB B.indb Verdeel de bovenste balk in twee gelijke delen. Verdeel de middelste balk in vier gelijke 0-0- : delen en de onderste balk in acht gelijke delen. Zet de delen (breuken) erin. Geef iedere balk een eigen kleur. Verdeel de balken. Verdeel de bovenste balk in gelijke delen. Verdeel de middelste balk in gelijke delen en de onderste balk in gelijke delen. Zet de (delen) breuken erin. Geef iedere balk een eigen kleur. Verdeel de balken. Verdeel de bovenste in gelijke delen. Verdeel de middelste balk in gelijke delen en de onderste balk in 0 gelijke delen. Zet de delen (breuken) erin. Geef iedere balk een eigen kleur. / Verdeel de balken in tweeden, zesden en derden. Verdeel de bovenste balk in tweeden, de middelste balk in zesden en de onderste balk in derden. Geef iedere balk een eigen kleur. / Teken balken en verdeel ze in derden, twaalfden en vierden. a Vergelijk de balken met breuken. Kloppen de vergelijkingen? Kijk naar de balken en kruis het goede antwoord aan.. vergelijking goed = = = fout vergelijking goed = 0 = = 0 fout vergelijking goed = = = fout b Teken balken van cm onder elkaar. Verdeel de bovenste balk in derden, de middelste balk in twaalfden en de onderste balk in vierden. Zet de breuken erin. c Teken één balk van cm lang en verdeel die in gelijke stukken. Teken daaronder een evenlange balk die in gelijke stukjes is verdeeld. Bij de balk eronder teken je weer keer zo veel stukjes. Ga door tot en met balken. Schrijf steeds de breuken in de delen. Noordhoff Uitgevers bv

21 0 Herhalen Herhalen Basisstof les t/m Lesdoelen De leerlingen kunnen: een rekendictee maken; delen van een getal uitrekenen; breuken en helen optellen en aftrekken; cijferend optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; lengtematen omrekenen en optellen en aftrekken; cijferend optellen met geld. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. en rekenschrift, blok en, blz. en half A ruitjespapier voor rekendictee ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staan breuken: helen eruit halen centraal. Rekendictee We beginnen de les met een rekendictee. Ik zeg de sommen op. Het antwoord schrijf je in je schrift = = 00 het dubbele van 000 = 000 de helft van 000 = 00 de helft van = 00 0,0 = 0, ,00 = 000,- Hoeveel gram weegt kg? 00 g Hoeveel dagen telt februari? of 0 Welk getal ligt midden tussen 00 en 000 in? 0 Kijk het rekendictee samen na en bespreek het na. Besteed hierbij aandacht aan de begrippen helft (delen door ) en dubbele (vermenigvuldigen met ) en het midden tussen twee getallen. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Doel: delen van een getal uitrekenen De leerlingen rekenen delen van een getal uit door het getal te delen door de noemer van het deel. Doel: optellen en aftrekken van helen en breuken De leerlingen maken sommen van het type HB + HB en HB HB. De leerlingen rekenen niet over de helen heen. Doel: cijferen De leerlingen maken cijfersommen over optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Doel: rekenen met lengtematen De leerlingen maken sommen met km, hm, m en cm. Doel: cijferend optellen De leerlingen tellen de geldbedragen cijferend op. Doel: sommen uit een context halen (T) De leerlingen vergelijken de grootte van de tekening met de werkelijke grootte en schrijven de som op. Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen rekenen het aantal jongens en meisjes uit en berekenen welk deel dat is van het totale aantal leerlingen. Blok Week

22 0 Herhalen / Reken uit. Weet je nog? deel van 0 is hetzelfde als 0 delen door. 0 : = deel van = deel van = deel van = deel van = Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het uitrekenen van een deel van een getal. deel van = : =. Laat de leerlingen deel van spullen van de tafel nemen. Vraag om de handeling als som op te schrijven. deel van =. Oefen zo een aantal van deze sommen. Help de leerlingen bij het cijferend uitrekenen van geldbedragen. De komma s komen altijd netjes onder elkaar te staan. deel van = deel van 0 = / Tel op en trek af. + = + = + = + = deel van = deel van = Eerst de helen optellen of aftrekken, daarna de breuken. / Zet onder elkaar en reken uit. + = 0 = = : = + = = = : = / Reken uit. m cm =, m m + cm = cm m cm =, m m + cm = cm km 0 m =, km km + 0 m = m km hm =, km km + hm = m = = = = / Zet onder elkaar en tel op.,0 +, +,0 +, = 0, +, +, +, =, +, + 0,0 +, =, +, +, + 0, = _LLB B.indb 0-0- : / Ontdek de som. Een vrachtauto is in werkelijkheid m lang. Op de tekening is de vrachtauto cm lang. Hoeveel keer is de tekening kleiner? De tekening is... keer kleiner dan de werkelijkheid. / Zoek de som. In groep van basisschool Het Zuiderlicht zitten kinderen. deel van de klas zijn jongens en deel van de klas zijn meisjes. In groep zitten dan... jongens en... meisjes. In groep zitten jongens en meisjes. Welk deel van het totale aantal kinderen bestaat uit meisjes? Welk deel van het totale aantal kinderen bestaat uit jongens? Noordhoff Uitgevers bv

23 Getallen en breuken Basisstof structuur van de getallen breuken Lesdoelen De leerlingen kunnen : getallen tot op de getallenlijn plaatsen; getallen verdelen in tienduizendtallen, duizendtallen, honderdtallen, tientallen en eenheden; doortellen en terugtellen met breuken; delen van een getal uitrekenen; rekenen met delen van aantallen. Materialen Klassikaal: - Per leerling: leerlingenboek B, blz. 0 t/m rekenschrift, blok en, blz. 0 t/m ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat cijferend aftrekken tot centraal. Herhalen Doel: getallen op de getallenlijn plaatsen De leerlingen schrijven het getal dat de pijl aanwijst achter de letter. Klassikale instructie Getallen tot verdelen. T D H T E = = Bespreek het verdelen van een tweetal getallen. Laat de getallen en 0 op het bord schrijven onder de letters TDHTE. Bespreek dan de waarde van de cijfers in de getallen op het bord. Herhaal de werkwijze bij het uitrekenen van een deel van een getal. deel van =... :... =... deel van = deel van =... :... = deel van = van 0 =... :... =... deel van = Bespreek de sommen op het bord. De eerste rij is met tussenstap. Laat de leerlingen bij de tweede rij sommen gebruik maken van de tussenstap als dat nodig is. Introductie notatie van het keerteken bij deel van -sommen. deel van = = van =......= deel van = = deel van = Nieuw Leg uit dat je de woorden deel van kunt vervangen door het keerteken. Laat de leerlingen zien aan de hand van de sommen op het bord dat je de sommen uitrekent met de volgende stappen: Stap : deel van : Eerst delen door de noemer: : = Stap : dan het antwoord vermenigvuldigen met de teller: =. Doel: getallen verdelen De leerlingen verdelen getallen tot in tienduizendtallen, duizendtallen, honderdtallen, tientallen en eenheden. Doel: doortellen en terugtellen met breuken De leerlingen tellen op twee manieren door en terug met breuken. Let op: de leerlingen tellen door en terug met de helen uit de breuk en met de helen in de breuk. Doel: een deel van een getal uitrekenen De leerlingen rekenen een deel van het getal uit door het getal door de noemer te delen. Blok Week

24 Getallen en breuken / Welk getal wijst de pijl aan? Schrijf dat getal achter de letters A B C D E F G H I J A = 000 C = E = G = I = B = D = F = H = J = Doel: een deel van een getal uitrekenen De leerlingen rekenen een deel van het getal uit door het getal door de noemer te delen. Tip: wijs de leerlingen op het hulpfiguur. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Wat zijn de cijfers waard? TD D H T E 0 0 Tel door en tel terug met breuken en helen = = = = = = 0 Doel: delen van figuren kleuren en delen van een getal uitrekenen De leerlingen kleuren delen van een figuur en rekenen de som uit door het getal te delen door de noemer en dan te vermenigvuldigen met de teller. 0 Reken uit. deel van = : = deel van = deel van = deel van = deel van = deel van = deel van = deel van = van = van = van = van = 0 Doel: een deel van het geheel uitrekenen De leerlingen rekenen het hele getal uit door het bekende getal met de noemer te vermenigvuldigen. Doel: breuken vermenigvuldigen (T) De leerlingen vermenigvuldigen helen met delen en vullen het schema in. deel van is hetzelfde als delen door. : = deel van kun je schrijven als:. Maak de sommen. _LLB B.indb : = : = = = 0 = = = = = Kleur de ballen en maak de sommen. 0 = = = 0 0 = Kleur deel. Kleur deel. Kleur deel. Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen rekenen uit hoeveel liter water het gezin moet besparen. Samen: 0. Samen:... Samen:... Speltip Laat de leerlingen tweetallen vormen. Eén leerling neemt een groen kleurpotlood, de andere een rode. Op een blaadje tekenen ze een vierkant van hokjes. In elk hokje zetten ze een getal tussen 0 en 000. Om de beurt kleuren ze een lijn van een hokje. Wie de laatste lijn rond een hokje kleurt, heeft het hokje veroverd en mag er een kruis in zetten. Als in alle hokjes een kruis staat, worden de getallen in de gewonnen hokjes bij elkaar opgeteld. Wie heeft de meeste punten? Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen door. Help de leerlingen bij het goed verdelen van de getallen tot Bespreek steeds de waarde van de cijfers in het getal. Oefen gelijk het correct lezen van deze getallen. Bied hulp bij het uitrekenen van delen van getallen. Wijs op de regel dat deel van hetzelfde is als : en dat ze deel van ook kunnen schrijven als. Maak met de leerlingen een aantal sommen met deze regel. deel van 0 = 0 0 = 0 deel van... =... = deel van... =... = Kleur deel. Kleur deel. Kleur deel. Samen:... deel van... =... = Maak de kralenketting af. 0 deel is klaar. Dat zijn kralen. De hele ketting heeft 0 kralen. deel is klaar. Dat zijn... kralen. De hele ketting heeft... kralen. / Vul het schema in. Samen:... deel van... =... = Samen:... deel van... =... = deel is klaar. Dat zijn... kralen. De hele ketting heeft... kralen. deel is klaar. Dat zijn... kralen. De hele ketting heeft... kralen. / Schrijf de som op. Een gezin met vier personen gebruikt 00 liter water per dag. Ze willen proberen deel op het gebruik te besparen. Hoeveel liter water moeten ze dan minder gaan gebruiken? De som is:... =... liter. Ze moeten dus... liter besparen. Noordhoff Uitgevers bv

25 Hoofdrekenen Basisstof hoofdrekenen Lesdoelen De leerlingen kunnen uit het hoofd: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; sommen maken over meten, tijd en geld. Rekenstrategieën In deze hoofdrekenles kunt u extra aandacht besteden aan rekenstrategieën bij vermenigvuldigen en delen voorafgaand aan het zelfstandig werk-deel van de les. Dan kunnen de leerlingen de aangeboden strategie gelijk toepassen. U kunt er ook voor kiezen om de les na te bespreken met de rekenstrategieën. Laat de leerlingen dan reflecteren op hun eigen rekenstrategieën. Laat de leerlingen steeds eerst goed naar een som kijken, zodat ze zelf ontdekken met welke strategie ze de som uit kunnen rekenen. Rekenstrategieën Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. en rekenschrift, blok en, blz. ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat cijferend aftrekken tot centraal. U kunt gebruik maken van onderstaande strategieën: Handig vermenigvuldigen met nullen Handig delen met nullen. 0 : 00 : 000 : : : : : : 000 Vooruitblik zelfstandig werken Laat de sommen allemaal uit het hoofd uitrekenen. De sommen zijn een herhaling van sommen die de leerlingen al eerder hebben gehad. Let op: de leerlingen mogen alleen een kladblaadje gebruiken als het echt niet lukt om een som uit het hoofd uit te rekenen. Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. Doel: optellen en aftrekken De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: vermenigvuldigen en delen De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: sommen maken over geld, meten en tijd De leerlingen maken verschillende soorten sommen over geld, meten en tijd. Doel: verschillende bewerkingen door elkaar uitrekenen (T) De leerlingen maken verschillende soorten sommen. Doel: sommen uit een context halen (N) De leerlingen rekenen sommen uit over tijd en lengtematen. 0 Blok Week

26 Hoofdrekenen Optellen en aftrekken. + = + = = = = = = = = = + + = = Verlengde instructie Bied indien nodig individuele hulp tijdens het zelfstandig werken. Help de leerlingen door het rekenen in stappen en tussenstappen aan te bieden. Eventueel kunnen tussenantwoorden worden opgeschreven. Maak daarbij gebruik van de rekenstrategieën. Help de leerlingen bij het vermenigvuldigen van geldbedragen met 00. De komma gaat dan twee plaatsen naar rechts. 00,=,00 Delen en vermenigvuldigen. 0 0 = 000 : = 0 = 000 : = 0 = 000 : 0 = 000 = 000 : 00 = Maak de sommen over meten, tijd en geld. de helft van 0,0 =... 0,0 00 0,0 = 00 0, = de helft van,0 = jaar + maanden =... maanden jaar =... weken 0 00 jaar =... jaar kwartaal =... weken km + 0 m =... m,00 = km + hm =... m 0 kg kg =... g 0 = 000 : = 000 = 000 : = _LLB B.indb 0-0- : / Van alles door elkaar. Reken uit. Eerst vermenigvuldigen of delen, dan pas optellen of aftrekken. dam = 0 m = : 00 = = : 0 = 00 0,0 = km hm dam =... m km =... hm jaar =... weken een kwart van = de helft van het dubbele van = de helft van het dubbele van 0 = de helft van 0 = / Reken uit. deel van een half uur is... minuten. van een half jaar is... weken. Een slak loopt gemiddeld 0 cm in een minuut. Hoe lang doet hij over hm?... minuten, dat is ruim... uur. Hoeveel meter legt de slak in etmaal ( uur) af? De som is:... =... m. Noordhoff Uitgevers bv

27 Cijferen Basisstof cijferen Lesdoelen De leerlingen kunnen: cijferend optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; schattend vermenigvuldigen en delen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m rekenschrift, blok en, blz. t/m ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat cijferend aftrekken tot centraal. Herhalen Doel: cijferend optellen De leerlingen tellen geldbedragen cijferend op. Klassikale instructie Introduceer het handig aftrekken van meerdere getallen.,,,, = eerst optellen Reken de som samen uit. Vertel de leerlingen dat het handig is om eerst alle af te trekken bedragen bij elkaar op te tellen. Het antwoord van de som trek je van het eerste getal af. volg deze werkwijze bij de som op het bord. Laat de leerlingen meerekenen op een kladblaadje. Cijferend aftrekken met lenen Nieuw Neem samen het hulpfiguur bij opdracht door en maak dan samen de sommen op het bord. Stap : gaat niet. Lenen bij de buurman gaat ook niet. Stap : de buurman leent bij de buurman. De 0 wordt 0 en de kan nu lenen. Stap : de leent en wordt. En de buurman houdt over. Nu kunnen de getallen worden afgetrokken. Reken met bovenstaande stappen ook de e som uit. Laat zien dat je niet kunt lenen bij de tientallen en de honderdtallen, dus moet je lenen bij de buurman van de buurman van de buurman: je moet gaan rekenen met duizendtallen, honderdtallen, tientallen en eenheden. Volg deze werkwijze ook bij overige sommen op het bord. Doel: handig rekenen bij het aftrekken De leerlingen tellen de getallen die ze moeten aftrekken eerst op en trekken dan het antwoord van het eerste getal af. Doel: cijferend optellen De leerlingen tellen cijferend op met getallen tot Doel: cijferend aftrekken De leerlingen trekken cijferend af. De buurman moet van de buurman lenen. Blok Week

28 0 Cijferen / Zet onder elkaar en tel op., + 0, +, =,,, +, + 0, = 0,, +, +, =,+,, +, +, =, +, +, = Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Trek af., 0,,,00,+,,00, Welke bedragen trek je af? Tel die eerst bij elkaar op. Trek dit bedrag in één keer af van het eerste bedrag. Doel: schatten en cijferend vermenigvuldigen De leerlingen schatten de uitkomst eerst en rekenen de som daarna cijferend uit. Doel: schatten en cijferend delen De leerlingen schatten de uitkomst eerst en rekenen de som daarna cijferend uit. Doel: cijferend vermenigvuldigen De leerlingen maken sommen van het type T TE en TE HTE. 0,,,, =,,,,, =,,0,0,0 = Zet onder elkaar en tel op = = = = 0+ Zet onder elkaar en trek af. Je hebt geleerd dat je bij aftrekken soms moet lenen bij de buurman. Heeft de buurman niets, dan gaat 0 de buurman zelf eerst lenen. 0 Om de af te trekken, moet je lenen bij de buurman: de = De buurman heeft niets, dus die 00 = moet lenen bij zijn buurman: de. 0 = 000 = = Doel: optellen (T) De leerlingen vullen het rekenschema in. Doel: een getallenrij af maken (N) De leerlingen ontdekken de sprongen in de getallenrij en maken die getallenrij af. Eerst schatten, dan uitrekenen. Weet je het nog? _LLB B.indb Bij schattend vermenigvuldigen rond 0-0- : je het ene getal af naar boven en het andere naar beneden. Andersom kan ook: = 000 = 0... = = = 0 = Speltip Laat de leerlingen tweetallen vormen. Ze gebruiken elk vier hokjes in hun schrift met daarboven D, H, T en E. De eerste leerling gooit de dobbelsteen en plaatst het getal in één van de vier hokjes. Zo gooit hij nog drie keer tot er in elk hokje een getal staat. Nu mag de andere leerling gooien. In de volgende beurt wordt het gegooide getal bij de vorige worp opgeteld. Wie heeft het hoogste getal gegooid in vijf beurten? = 0 = Eerst schatten, dan uitrekenen. 0 r : 000 : 0 = 00 : = 0 r :... : 0 = : = :... : 0 = : = :... : 0 = : = Weet je het nog? Bij schattend delen rond je beide getallen af naar boven :, of beide naar beneden :. Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het handig aftrekken. Begin met een eenvoudig voorbeeld kun je maken door 0 en en 0 op te tellen. Het antwoord trek je van de 00 af. Bied hulp bij het cijferend aftrekken met lenen van de buurman bij de buurman. Laat de leerlingen de geleende getallen in het begin boven de som zetten. Verduidelijk dat met deze aftreksom:00 = en volg de stappen uit de klassikale instructie van deze les. Zet onder elkaar en reken uit. 0 = 0 = 0 = 0 = 0 0 / Vul het schema in / Maak de reeksen af. Noordhoff Uitgevers bv

29 Ontdek de som De Veluwe Basisstof tabellen en grafieken Lesdoelen De leerlingen kunnen: een staafgrafiek inkleuren; inwonersaantallen ordenen van groot naar klein; inwonersaantallen met elkaar vergelijken; een lijngrafiek aflezen; de gemiddelde temperatuur uitrekenen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m 0 rekenschrift, blok en, blz. en ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat cijferend aftrekken tot centraal. Vooruitblik zelfstandig werken Introductie van het thema Vraag de leerlingen of ze de Veluwe kennen en weten in welke provincie de Veluwe ligt. Vraag hoe het landschap eruitziet en of er veel grote steden op de Veluwe liggen. Vraag de leerlingen of ze het inwoneraantal van hun woonplaats weten. Is het een stad of een dorp? Hoe weet je dat? Ken je ook plaatsen die groter of kleiner zijn? Zijn de plaatsen in de grafiek steden of grote plaatsen? Vertel dat er op de Veluwe veel edelherten en wilde zwijnen leven. Aandachtspunten Besteed tijdens de introductie aandacht aan de volgende zaken: Bespreek het verschil tussen een stad en een dorp. Besteed aandacht aan het aantal inwoners per hokje van de grafiek van opgave. hokje staat voor 000 inwoners. Bekijk samen de grafiek in opdracht en vraag naar de plaats met het grootste aantal inwoners. Besteed aandacht aan het verschil tussen een staafgrafiek en een lijngrafiek. Doel: een staafgrafiek inkleuren De leerlingen geven de inwoneraantallen in de kolommen aan met een kleur. Doel: aantallen ordenen De leerlingen zetten de plaatsen met de inwoneraantallen in de volgorde van groot naar klein. Doel: sommen uit een context halen De leerlingen vergelijken de inwonersaantallen en beantwoorden de vragen. Doel: een lijngrafiek aflezen De leerlingen vullen de tabel in met gegevens uit de lijngrafiek. Doel: het gemiddelde uitrekenen De leerlingen reken de gemiddelde temperatuur van een herfstweek uit. Doel: een lijngrafiek aflezen (T) De leerlingen lezen de lijngrafiek af en schrijven de temperatuur op die bij een gegeven tijd past. Klare taal Het inwoneraantal geeft aan hoeveel mensen in een plaats wonen. Doel: een lijngrafiek maken (N) De leerlingen zetten temperaturen in een lijngrafiek. Blok Week

30 Ontdek de som De Veluwe Kleur de grafiek. Kijk naar de inwoneraantallen van de plaatsen. Gebruik de kleur die tussen haakjes staat. Evaluatie van de les U kijkt de les samen met de leerlingen na. Laat de leerlingen zo veel mogelijk de antwoorden geven. Besteed aandacht aan de twee lijngrafieken uit opdracht. Bespreek de begrippen afname en toename aan de hand van het verloop van de grafieklijnen. Vraag de leerlingen of het uitrekenen van het gemiddelde problemen gaf. Verlengde instructie Bied individuele hulp terwijl u rondloopt in de klas. Zet leerlingen die moeite hebben met het lezen van de opdrachten naast een betere lezer. Bespreek het begrip gemiddelde met de leerlingen. Tel de getallen op en deel door het aantal getallen. Het gemiddelde van 0 en en en is : = Nunspeet (rood) Harderwijk 000 (geel) Wageningen 000 (donkergroen) Hattem 000 (donkerblauw) Veenendaal (lichtgroen) Epe (paars) Barneveld (oranje) Nijkerk (grijs) Ermelo 000 (roze) Dieren 000 (lichtblauw) Inwoneraantallen Aantal inwoners Nunspeet Wageningen Veenendaal Barneveld Ermelo Hardewijk Hattem Epe Nijkerk Dieren Zet de plaatsen hierboven in volgorde van groot naar klein. aantal plaats plaats inwoners en en aantal inwoners Vergelijk de aantallen inwoners met elkaar en vul aan. _LLB B.indb a Wat is het verschil in inwoneraantal tussen de twee grootste plaatsen?... inwoners 0-0- : b Wat is het verschil in inwoners tussen de twee kleinste plaatsen?... inwoners c Harderwijk is zo groot als... of... Veenendaal is zo groot als... of... Barneveld is zo groot als... Epe is zo groot als... of... d Nunspeet heeft net zo veel inwoners als... en... samen. Kijk naar de lijnen in de grafiek. Maak het schema af. Aantal wilde zwijnen en edelherten op de Veluwe De rode lijn geeft het aantal wilde zwijnen weer. De blauwe lijn geeft het aantal edelherten weer jaar aantal edelherten aantal wilde zwijnen ste jaar de jaar de jaar de jaar de jaar de jaar wilde zwijnen 000 edelherten 00 Reken de gemiddelde temperatuur uit. De familie Leissner is in de herfstvakantie op de Veluwe geweest. Er waren dagen met een temperatuur van graden Celsius. Er waren dagen met een temperatuur van graden Celsius. Er was dag met een temperatuur van graden Celsius. De gemiddelde temperatuur in die week was... graden Celsius. / Bekijk de grafiek en vul aan. C (graden Celcius) De buitentemperatuur op de Veluwe op februari :00 0:00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 uur 0:00 uur... ºC ºC... uur :00 uur... ºC ºC... uur :00 uur... ºC ºC... uur :00 uur... ºC ºC... uur / Kijk naar de grafiek bij opdracht. Maak nu zelf de grafieklijn. Op februari zijn de temperaturen op deze uren gewijzigd. 0:00 uur ºC hoger :00 uur ºC hoger 0:00 uur ºC hoger :00 uur ºC lager :00 uur ºC hoger :00 uur ºC lager :00 uur 0 ºC hoger :00 uur ºC lager :00 uur ºC hoger C (graden Celcius) 0 0 0:00 0:00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 tijd De buitentemperatuur op de Veluwe op februari. Noordhoff Uitgevers bv 0

31 Herhalen Herhalen basisstof les t/m Lesdoelen De leerlingen kunnen: een rekendictee maken; helen en breuken optellen en aftrekken; een deel van een getal uitrekenen; helen uit een breuk halen; cijferend optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen; rekenen met lengtematen en gewichten met een komma. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. en rekenschrift, blok en, blz. t/m half A ruitjespapier voor rekendictee ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat cijferend aftrekken tot centraal. Rekendictee We beginnen de les met een rekendictee. Ik zeg de sommen op. Het antwoord schrijf je in je schrift = = = : 0 = 0 de helft van 0,- =,-,0 = 0,- de helft van km =... m 00 m = 0 Schrijf in cijfers: 0 0 Schrijf in cijfers: 0 Kijk het rekendictee samen na en bespreek het na. Besteed hierbij aandacht aan het opschrijven van getallen tot Eerst de duizendtallen opschrijven en daarachter de rest. Vierduizend driehonderdenachtenzeventig schrijf je als en daarachter. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Doel: helen en breuken optellen en aftrekken De leerlingen tellen helen en breuken op zonder over de hele heen te rekenen. Doel: delen van een getal uitrekenen De leerlingen rekenen delen van een getal uit door dat getal te delen door de noemer. Doel: helen en breuken optellen De leerlingen tellen helen en breuken op en halen de helen uit de breuk. Doel: cijferen met geldbedragen De leerlingen maken cijfersommen met optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Doel: cijferend optellen en aftrekken De leerlingen rekenen met getallen tot Doel: van meters decimeters en centimeters maken De leerlingen verdelen lengtematen in meters, decimeters en centimeters. Het aantal meters is met een komma geschreven. Doel: van kg grammen maken en omgekeerd De leerlingen verdelen gewichtsmaten in kilogrammen en grammen en voegen ze samen. De kilogrammen zijn met een komma geschreven. Blok Week

32 h h h h Herhalen / Tel op en trek af. Eerst de helen optellen of aftrekken, daarna de breuken. + = = = = = = Doel: sommen uit een context halen (T) De leerlingen rekenen met de breuken en. + = / Reken uit. = = = = 0 = één vierde deel van 0 of 0 : =. + = = = Doel: een getallenrij afmaken (N) De leerlingen ontdekken de sprong in een reeks getallen en maken de getallenrij af. Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen met de helen uit de breuk halen bij het optellen van breuken. + = = + = + =. Bespreek de sommen over de breuk als deel van een hoeveelheid. deel van = : = Oefen nog enkele sommen. Wijs de leerlingen er ook op dat je de som ook met een keerteken kunt opschrijven: deel van =. Wijs de leerlingen op de betekenis van de komma bij de meters en de kilogrammen. Vóór de komma staan de meters en de kilogrammen. Achter de komma de dm en cm en de grammen., m = m + dm + cm,0 kg = kg + 0 g = 0 = = = / Tel de breuken op. Haal de helen eruit. + = = + = + = / Reken onder elkaar uit. / Zet onder elkaar en reken uit. _LLB B.indb 0 + = = 0-0- : + = 0 = + = = / Vul aan. 0, m =... m +... dm +... cm 0, m =... m +... dm +... cm 0,0 m =... m +... dm +... cm 0,0 m =... m +... dm +... cm / Vul aan., kg =... kg en... g,00 kg =... kg en... g,0 kg =... kg en... g,0 kg =... kg en... g / Reken uit. = = = = + = + = + = + = 0,00 +, = = 00, +, = = 00,, = 0 : 0 = 00, 0, = : = In een plank moeten gaatjes geboord worden. Marcel boort de helft van de gaatjes. Dat zijn... gaatjes. Vera en Lynn mogen elk een kwart van de gaatjes boren. Ze boren dan elk... gaatjes. + = + = + = + = Bij aftrekken moet je soms lenen bij de buurman. Heeft de buurman niets, dan gaat de buurman zelf eerst lenen., m =... m +... cm,0 m =... m +... cm, m =... m +... cm, m =... m +... cm kg en 0 g =... kg kg en 00 g =... kg kg en g =... kg kg en 0 g =... kg We zeggen het zo: de helft van = een kwart van = deel van = = deel van = = / Maak de getallenrijen af door telkens hetzelfde op te tellen Noordhoff Uitgevers bv

33 Nog een keer Herhaling basisstof uit blok Lesdoelen De leerlingen kunnen: getallen op een getallenlijn plaatsen; breuken op een getallenlijn plaatsen; delen van een hele kleuren; helen en breuken optellen en aftrekken; delen van een kralenketting kleuren; delen van een getal uitrekenen; cijferend aftrekken en optellen; delingen schatten en uitrekenen. Materialen Klassikaal: Per leerling: leerlingenboek B, blz. en rekenschrift, blok en, blz. t/m ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal. Vooruitblik zelfstandig werken Neem de opdrachten kort met de leerlingen door. U kunt van iedere opdracht naast het voorbeeld nog een som maken. Doel: getallen op de getallenlijn plaatsen De leerlingen zetten de getallen achter de letters onder de getallenlijn. Zie les en. Doel: breuken op de getallenlijn plaatsen De leerlingen zetten de breuken achter de letters onder de getallenlijn. Zie les, en. Doel: delen van een hele kleuren De leerlingen kleuren de aangegeven delen van een hele figuur. Zie les en. Doel: helen en breuken optellen en aftrekken De leerlingen tellen helen en breuken op zonder over de hele te gaan. Zie les,, en. Doel: delen van een getal kleuren en uitrekenen De leerlingen kleuren de aangegeven delen van de kralenketting en rekenen de som uit. Zie les, en. Doel: delen van een getal uitrekenen De leerlingen rekenen delen van een getal uit door het getal te delen door de noemer. Zie les. Doel: cijferend aftrekken De leerlingen trekken getallen tot van elkaar af. Zie les. Doel: cijferend optellen De leerlingen tellen getallen tot bij elkaar op. Zie les. Doel: delingen schatten en uitrekenen De leerlingen schatten de delingen en rekenen ze daarna uit. Zie les. Blok Week

34 ???? Nog een keer / Welk getal wijst de pijl aan? Schrijf dat getal achter de letters A B C D E F G H I J A = 000 C = E = G = I = B = D = F = H = J = Verlengde instructie Werk aan de instructietafel en neem de sommen stap voor stap door. Help de leerlingen bij het uitrekenen van een deel van een getal. deel van 0 = 0 = 0 : =. Ze moeten het getal delen door de noemer. Bied hulp bij het schatten van delingen. Je rondt beide getallen naar boven af of beide getallen naar beneden. 0 : 0 00 en 0 0 : 0 = 0 0 : 0 Wijs de leerlingen bij de aftreksommen op het lenen bij de buurman. / Zet de juiste breuk achter de letters. D = E = L = E = N = / Kleur de breuken in de figuren. deel Tel op en trek af. + = = + = + = + = + = D deel deel E deel = = = = = L deel deel = = = = = E N / Kleur de kralen en maak de sommen af. _LLB B.indb a Kleur 0-0- : deel. deel van = b Kleur deel. deel van... = c Kleur deel. deel van... = d Kleur 0 deel. 0 deel van... = / Reken de sommen uit. = : = = 0 = = = = = = = / Zet onder elkaar en trek af = 0 = 0 = 00 = / Zet onder elkaar en tel op = + = + = + 0 = / Eerst schatten, dan uitrekenen. : 00 : 0 = 0 :... : 0 = r : = r : = 0 :... : 0 = :... : 0 = 0 : = : = Noordhoff Uitgevers bv

35 Toetsopdracht Toets opdracht Inhoud Naar Maatwerk Maatwerkopdracht optellen en aftrekken n.v.t. n.v.t n.v.t,, vermenigvuldigen en delen rekenen met geld, meten en tijd sommen uit een context halen een breukenschema invullen n.v.t. n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t. n.v.t n.v.t n.v.t. n.v.t n.v.t delen van een balk benoemen en n.v.t. n.v.t n.v.t uitrekenen grafiek aflezen n.v.t. n.v.t. n.v.t. 0 Inhoud verschil in graden uitrekenen Naar Maatwerk Maatwerkopdracht n.v.t. n.v.t. n.v.t. Naar Meesterwerk cijferend optellen < 0% goed > 0% goed cijferend aftrekken < 0% goed > 0% goed cijferend vermenigvuldigen en delen delen van een kralenketting kleuren en de som uitrekenen helen en breuken optellen en aftrekken helen en breuken optellen en helen uit het antwoord halen delen van een getal uitrekenen < 0% goed en > 0% goed < 0% goed > 0% goed < 0% goed > 0% goed < 0% goed, en > 0% goed < 0% goed > 0% goed Naar Meesterwerk Toets Toets Materialen Kopieerblad Toets De toetsen van Reken zeker bevatten hoofdrekenen en toepassend rekenen. Deze onderdelen remediëren we niet met Maatwerk. Wij raden aan de opdrachten uit de toets met de leerlingen door te nemen en stap voor stap op te lossen. Materialen Kopieerblad Toets 0 Blok Week

36 Klassikale instructie In les kunnen leerlingen die één of meer onderdelen van de toets twijfelachtig/onvoldoende beheersen, remediëren met Maatwerk. Laat alleen die onderdelen maken waarop de leerling onvoldoende of twijfelachtig heeft gescoord. De overige leerlingen kunnen in les aan de slag met Meesterwerk. Geef eerst uitleg aan alle leerlingen over Meesterwerk. Neem de opdrachten één voor één door. Ga daarna nog in op vragen van leerlingen. Daarna kunnen de leerlingen die de Meesterwerkopdrachten mogen doen, zelfstandig aan de slag. Vervolgens gaat u verder met Maatwerk. De kopieerbladen van Maatwerk liggen voor de leerlingen klaar met de naam erop. De opdrachten die iedere leerling moet maken, zijn aangegeven. Begin met het onderdeel van Maatwerk waar de meeste leerlingen op geremedieerd moeten worden. Leerlingen die hierna klaar zijn met Maatwerk, gaan verder met Meesterwerk. Vervolgens werkt u aan het volgende onderdeel van Maatwerk waarop dan de meeste leerlingen moeten worden geholpen. Werk het Maatwerkblad af met dit afvalsysteem. Zodra het kan, gaat u met de leerlingen aan de slag aan de instructietafel. Neem de opdrachten met de leerlingen stap voor stap door. Zet indien nodig materiaal in. Maak aantekeningen over specifieke hulp aan bepaalde leerlingen. Deze informatie kan van pas komen bij de instructie bij volgende lessen. Maatwerk Doel: cijferend aftrekken De leerlingen trekken getallen tot cijferend af. Let op: soms moet de buurman bij de buurman lenen. Zie les. Doel: cijferend optellen De leerlingen tellen getallen tot cijferend op. Zie les. Doel: vermenigvuldigingen schatten en uitrekenen De leerlingen schatten de vermenigvuldigingen eerst en rekenen ze daarna uit. Zie les. Doel: delingen schatten en uitrekenen De leerlingen schatten eerst en rekenen daarna uit. Zie les. Doel: breuken op een getallenlijn plaatsen De leerlingen plaatsen de breuken bij de streepjes tussen de helen. Zie les, en. Doel: delen kleuren en de som uitrekenen De leerlingen kleuren de aangegeven delen van de kralenkettingen en rekenen de sommen uit. Zie les, en. Doel: van helen breuken maken De leerlingen schrijven de helen op als een breuk. Zie les, en. Doel: helen en breuken optellen en aftrekken De leerlingen tellen de helen en de breuken op zonder over de hele te rekenen. Zie les,, en. Doel: breuken optellen De leerlingen tellen breuken op en halen bij het antwoord de helen uit de breuk. Zie les. Maatwerk Deze les behandelt de nieuwe basisstof van het afgelopen blok. Leerlingen die (onderdelen van) de toets niet voldoende hebben gemaakt, kunnen in deze les de leerstof herhalen/ remediëren. Materialen kopieerblad Les Maatwerk breukendoos Blok Week

37 Klassikale instructie Geef uitleg over opdrachten waar vragen over zijn. Daarna kunnen de leerlingen die de Meesterwerkopdrachten mogen doen, zelfstandig aan de slag. Meesterwerk Doel: inhoud berekenen De leerlingen rekenen het aantal boeken in de lengte, de breedte, per laag en in het totaal uit. Doel: inhoud berekenen De leerlingen rekenen het aantal toiletrollen in de lengte, de breedte, per laag en in het totaal uit. Doel: van helen breuken maken De leerlingen schrijven de helen op als een breuk. Doel: de som ontdekken De leerlingen schrijven de som op die door het boogje onder de getallenlijn wordt aangegeven. Doel: helen en breuken optellen en aanvullen De leerlingen tellen helen en breuken op en vullen breuken aan tot de aangegeven breuk. Doel: cijferend aftrekken De leerlingen trekken twee keer hetzelfde getal af. Doel: sommen uit een context halen De leerlingen rekenen de som uit zoals in de context is omschreven. Doel: cijferend vermenigvuldigen De leerlingen maken sommen van het type TE HTE. Doel: cijferend delen De leerlingen maken sommen van het type DHTE : TE. Meesterwerk In deze les komt de behandelde basisstof op een wat pittiger manier aan de orde. Leerlingen die de toets goed hebben gemaakt, kunnen in deze les hun kennis verrijken. Materialen kopieerblad Les Meesterwerk Blok Week

38 0 Klassikale instructie Neem het spel en de regels met de leerlingen door. De leerlingen proberen als eerste de finish van het spel met de breukenringslang te bereiken door beurtelings met de dobbelsteen te gooien en vooruit of achteruit te gaan volgens de regels bij de legenda. Speelwerk 0 Speelwerk Breukenringslang Voor - personen Wat heb je nodig? - dobbelsteen - zoveel pionnen als er spelers zijn Hoe gaat het? Het vel van de ringslang is een speelveld met breuken. Op de rode vakken staan de kwarten ( en ). Op de groene vakken staan de derden ( en ). Op de blauwe vlakken staan de halven ( ). Op de gele vakken staan de helen. Probeer van START zo snel mogelijk bij FINISH te komen. Met elke worp van de dobbelsteen ga je vooruit of achteruit. Hoeveel, dat zie je naast het speelveld. Per worp moet je steeds kiezen: - Sta je op een rood hok met kwarten, dan kun je alleen met kwarten en helen vooruit. - Sta je op een groen hok met derden, dan kun je alleen met derden en helen vooruit. - Sta je op een blauw vlak met halven, kun je halven en helen vooruit. - Op een geel hok met helen kun je met kwarten, halven, derden en helen vooruit. Let op: in één ring (groen, geel, blauw of rood) zijn de getallen samen 0. Als je samen met een medespeler in één ring komt te staan (bijvoorbeeld op en ), dan mag degene die het eerst Samen 0 roept, hele verder op het speelveld. Zo begint het spel: - Plaats de pionnen op het hoofd van de slang (START). - De eerste speler die één, twee of drie ogen gooit, begint (want sprongen terug gaan niet vanuit START). - Wie het eerst bij FINISH is, heeft gewonnen. _LLB B.indb 0-0- : of verder of verder verder of terug of terug terug Materialen dobbelsteen zoveel pionnen als er spelers zijn Per leerling: leerlingenboek B, blz. t/m pion ICT-componenten Dr. Digi leerling-ict: deze week staat staat breuken aftrekken centraal Blok Week

39 H A N D L E I D I N G Kopieerbladen

40 Kopieerbladen Inhoud Hulpbladen Hulpblad - Blok - les 0 0 Hulpblad - Blok - les 0 Hulpblad Werken met de rekenmachine Toetsen, Maatwerk en Meesterwerk Blok Toets Toets Maatwerk Meesterwerk Toets antwoorden Toets antwoorden Maatwerk antwoorden 00 Meesterwerk antwoorden 0 Blok Toets 0 Toets 0 Maatwerk Meesterwerk Toets antwoorden 0 Toets antwoorden Maatwerk antwoorden Meesterwerk antwoorden Blok Toets Toets Maatwerk Meesterwerk Toets antwoorden 0 Toets antwoorden Maatwerk antwoorden Meesterwerk antwoorden

41 Cito-voorbereidingstoets Cito-voorbereidingstoets antwoorden Blok Toets Toets Maatwerk Meesterwerk Toets antwoorden Toets antwoorden Maatwerk - antwoorden Meesterwerk antwoorden

42

43 K O P I E E R B L A D E N Hulpblad

44 0 Naam: Speelwerk Paardenbloem of koeienvlaai personen Wat heb je nodig? - per speler koeienvlaaien (knopen of munten) - per speler paardenbloemen (knopen of munten) - speelveld in boek - speelveld op kopieerblad Hoe gaat het? Speel dit spel in tweetallen met het speelveld in je boek. Zet op de weide met hokjes madeliefjes en koeienvlaaien. Let op: een paardenbloem past in één hokje. Een koeienvlaai past in hokjes. Let op: Houd je speelveld geheim! Zet een ander boek rechtop tussen de speelvelden in. Zoek uit waar de ander zijn paardenbloemen verstopt heeft. Dat gaat zo: je noemt steeds één vakje, bijvoorbeeld B. Je medespeler kijkt op zijn eigen speelveld in het boek. Als daar (een deel van) een koeienvlaai ligt, zegt hij: Vlaai! Staat er een paardenbloem, zegt hij: Bloem! Is het vakje leeg? Dan zegt hij: Gras! Hou de uitkomsten bij op het kopieerblad. Wie het eerst de paardenbloemen van de ander gevonden heeft, heeft gewonnen! 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

45 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

46

47 0 Naam: Speelwerk Hoe langer, hoe sneller - personen Wat heb je nodig? - zoveel pionnen als er spelers zijn - twee dobbelstenen Hoe gaat het? Spreek af wie mag beginnen. Zet de pionnen op het speelveld bij START. Gooi met de dobbelstenen. Aan de kleine slakjes kun je zien hoeveel je vooruit of achteruit gaat. Als je bijvoorbeeld met de ene dobbelsteen twee ogen hebt gegooid en met de andere drie ogen, dan kun je kiezen: - keuze : twee ogen voor de snelheid (0 km/uur) en drie ogen voor de afstand (0 km heen); - keuze : twee ogen voor de afstand (0 km heen) en drie ogen voor de snelheid (0 km/uur). Met keuze mag je uur verder op het speelbord; met keuze mag je een half uur verder. Wie het eerst bij :00 uur (of later!) is, heeft gewonnen! Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

48 : 00 : : 0 : Snelheid of 0 km/uur : : 0 : of of 0 km/uur 0 km/uur : 00 : : 00 : 0 : 0: 00 : : 0 : Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

49 : : 0 : : 00 0 km heen 0 km terug 0 km heen 0 km terug : : 00 : 0 : : 0 km heen 0 km terug : 00 : 00 : : 0 START : : 0 : : 00 : : 00 : : 0 : 0 : 0: 0: 0 : 00 0: : 00 : : 0 : : : 00 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

50 H Naam: Werken met de rekenmachine De rekenmachine gebruik je om sommen uit te rekenen. Je kunt er ook uitkomsten mee controleren. 0 Met deze knop zet je de rekenmachine aan of uit. Met deze knop trek je af. Met deze knop tel je op. Met deze knop krijg je de uitkomst. Tel op met de rekenmachine. Moet je meer dan twee getallen optellen? Herhaal dan stap en. Stap : toets het eerste getal in. Stap : druk op de optel knop (+). Stap : toets het tweede getal in. Stap : druk op het =-teken en je krijgt het antwoord. + = + = + = + = + + = + + = + + = + + = Reken zeker Kopieerbladen groep

51 Trek af met de rekenmachine. Moet je meer dan twee getallen aftrekken? Herhaal dan stap en Stap : toets het eerste getal in. Stap : druk op de aftrek knop ( ). Stap : toets het tweede getal in. Stap : druk op het =-teken en je krijgt het antwoord. = = = = = = = = Reken de cijfersommen eerst zelf uit. Controleer de uitkomsten met de rekenmachine Moet je na elke optelsom of aftreksom de =-toets gebruiken? Reken zeker Kopieerbladen groep

52 H Naam: Werken met de rekenmachine De rekenmachine gebruik je om sommen uit te rekenen. Je kunt er ook uitkomsten mee controleren. 0 Met deze knop zet je de rekenmachine aan of uit. Met deze knop trek je af. Met deze knop tel je op. Met deze knop krijg je de uitkomst. Tel op met de rekenmachine. Moet je meer dan twee getallen optellen? Herhaal dan stap en. Stap : toets het eerste getal in. Stap : druk op de optel knop (+). Stap : toets het tweede getal in. Stap : druk op het =-teken en je krijgt het antwoord. + = + = + = + = + + = = + + = + + = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep

53 Trek af met de rekenmachine. Moet je meer dan twee getallen aftrekken? Herhaal dan stap en Stap : toets het eerste getal in. Stap : druk op de aftrek knop ( ). Stap : toets het tweede getal in. Stap : druk op het =-teken en je krijgt het antwoord. = = = = 0 = 0 = = = Reken de cijfersommen eerst zelf uit. Controleer de uitkomsten met de rekenmachine Moet je na elke optelsom of aftreksom de =-toets gebruiken? Reken zeker Kopieerbladen groep

54

55 K O P I E E R B L A D E N Toetsen, Maatwerk en Meesterwerk

56 Naam: Toets Tel op Trek af Reken uit r r Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

57 r r 0 r 0 Kleur de kralen en maak de sommen af. a Kleur deel. deel van = b Kleur deel. deel van = c Kleur deel. deel van = d Kleur deel. deel van 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

58 Reken de breukensommen uit. + = + = + = + = = = = = = 0 = 0 + = + = + = + = + = Tel op en trek af. Haal de helen uit het antwoord. + = = + = 0 + = 0 = + = = = = = = = Reken de breukensommen uit. = : = = : = 0 = 0 : = 0 = 0 : = = : = = : = = : = = : = = : = = : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

59 Naam: Toets Optellen en aftrekken = = = = = = = = = = 00 Vermenigvuldigen en delen. 0 0 = = 00 = 00 = = : 00 = : = 00 : = : 0 = 0 00 : 00 = Maak de sommen over meten, tijd en geld. decameter (dam) = 0 meter (m) 0,0 =, 0 de helft van,- =, 0 000,- euro =,- 000,- 0,- = 0,-,0 =, 00 dam = m hm = 0 m kg = 00 g dam = 0 m 000 m = km uur = 0 minuten een halve minuut = 0 seconden van 0:00 uur tot :0 uur = de helft van 00 jaar = 0 jaar dagen = 0 uur uur Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

60 Maak de som. Jan snijdt een appel in stukjes. Een vierde geeft hij weg. Wat houdt hij over? De som is: =. Maak de som. Een tegelpad is 0 meter lang. Er zijn vier tegels nodig voor een meter pad. Hoeveel tegels zijn er nodig voor het hele pad? De som is: 0 tegels = 0 tegels. Zet de breuken erin. Verdeel de balken in derden, zesden en negenden. Reken uit. meter of 00 cm De paal is meter. deel is wit. deel is grijs. Het witte deel is 0 cm. Het grijze deel is 0 cm. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

61 Reken uit. De timmerman zaagt de paal van opdracht in gelijke stukken. Hij moet de paal dan keer doorzagen. De timmerman zaagt van een paal van meter stukken van 0 cm af. Hij houdt 0 cm van de paal over. Schrijf de temperaturen op. Temperatuur op april. C (graden Celcius) temperatuur 0 0 0:00 0:00 0:00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 0:00 uur 0:00 uur ºC :00 uur 0 ºC :00 uur ºC :00 uur ºC Reken uit. Hoeveel graden was het om :00 uur warmer dan om 0:00 uur? De som is: ºC ºC = ºC. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

62 Naam: Maatwerk Trek af Bij aftrekken moet je soms bij de buurman lenen. Heeft de buurman niets, dan gaat de buurman zelf eerst lenen. Om de af te trekken, moet je lenen bij de buurman: de 0. De buurman heeft niets, dus die moet lenen bij de buurman: de Tel op Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij schattend vermenigvuldigen: of = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

63 Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij schattend delen: : of :. 0 : 00 : 0 = 0 : 00 : 0 = 0 : 00 : = 0 0 r 00 r 0r 0 Zet bij elk streepje een getal. 0 Kleur de kralen en maak de sommen af. a Kleur deel. deel van = b Kleur deel. deel van = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

64 c Kleur deel. deel van = d Kleur deel. deel van 0 = Reken de breuken uit. = = = = = = = = = = = = = = 0 = 0 = = = = = Tel op en trek af. + = + = Je kunt helen en breuken optellen en aftrekken. De noemer er blijft hetzelfde. + = = + = + = + = + = 0 = = = = = = Tel op. Haal de helen uit het antwoord. + = = + = = 0 = = 0 + = 0 = + = = 0 Je kunt helen en breuken optellen. De helen uit het antwoord halen. + = 0 + = + = = = = 0 + = 0 = + = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

65 Naam: Meesterwerk Vul aan. In de lengte liggen In de breedte liggen boeken. boeken. In één laag liggen boeken. Er liggen lagen op elkaar (hoogte). In de hele stapel liggen 0 boeken. Vul aan. In de lengte liggen rollen. In de breedte liggen rollen. In één laag liggen 0 rollen. hoogte Er zijn lagen op elkaar. In de hele stapel liggen 0 rollen. lengte breedte Maak van de helen breuken Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

66 Wat is de som? of deel van 0 = of 0 deel van 00 = 0 0 = of deel van = = of deel van = = of deel van = Hoeveel is het samen? Hoeveel moet er bij? + = + = + = + = + = = = = = = + = + = + = 0 + = + = 0 Trek twee keer hetzelfde getal af Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

67 Schrijf de antwoorden op. Welk getal is 0 minder dan de helft van 0? 0 Welk getal is meer dan de helft van 0? 0 Welk getal is groter dan de helft van 0? 0 Wat is het vijfde deel van? Wat is de in het getal meer waard dan de? 0 Wat is de helft van meer dan het derde deel van? Maak de vermenigvuldigingen Maak de delingen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

68 Naam: Toets - antwoorden Tel op Trek af Reken uit r r Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

69 r r 0 r 0 Kleur de kralen en maak de sommen af. a Kleur deel. deel van = b Kleur deel. deel van = c Kleur deel. deel van = d Kleur deel. deel van 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

70 Reken de breukensommen uit. + = + = + = + = = = = = = 0 = 0 + = + = + = + = + = Tel op en trek af. Haal de helen uit het antwoord. + = = + = 0 + = 0 = + = = = = = = = Reken de breukensommen uit. = : = = : = 0 = 0 : = 0 = 0 : = = : = = : = = : = = : = = : = = : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

71 Naam: Toets - antwoorden Optellen en aftrekken = = = = = = = = = = 00 Vermenigvuldigen en delen. 0 0 = = 00 = 00 = = : 00 = : = 00 : = : 0 = 0 00 : 00 = Maak de sommen over meten, tijd en geld. decameter (dam) = 0 meter (m) 0,0 =, 0 de helft van,- =, 0 000,- euro =,- 000,- 0,- = 0,-,0 =, 00 dam = m hm = 0 m kg = 00 g dam = 0 m 000 m = km uur = 0 minuten een halve minuut = 0 seconden van 0:00 uur tot :0 uur = de helft van 00 jaar = 0 jaar dagen = 0 uur uur Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

72 Maak de som. Jan snijdt een appel in stukjes. Een vierde geeft hij weg. Wat houdt hij over? De som is: =. Maak de som. Een tegelpad is 0 meter lang. Er zijn vier tegels nodig voor een meter pad. Hoeveel tegels zijn er nodig voor het hele pad? De som is: 0 tegels = 0 tegels. Zet de breuken erin. Verdeel de balken in derden, zesden en negenden. Reken uit. meter of 00 cm De paal is meter. deel is wit. deel is grijs. Het witte deel is 0 cm. Het grijze deel is 0 cm. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

73 Reken uit. De timmerman zaagt de paal van opdracht in gelijke stukken. Hij moet de paal dan keer doorzagen. De timmerman zaagt van een paal van meter stukken van 0 cm af. Hij houdt 0 cm van de paal over. Schrijf de temperaturen op. Temperatuur op april. C (graden Celcius) temperatuur 0 0 0:00 0:00 0:00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 :00 0:00 uur 0:00 uur ºC :00 uur 0 ºC :00 uur ºC :00 uur ºC Reken uit. Hoeveel graden was het om :00 uur warmer dan om 0:00 uur? De som is: ºC ºC = ºC. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

74 Naam: Maatwerk - antwoorden Trek af Bij aftrekken moet je soms bij de buurman lenen. Heeft de buurman niets, dan gaat de buurman zelf eerst lenen. Om de af te trekken, moet je lenen bij de buurman: de 0. De buurman heeft niets, dus die moet lenen bij de buurman: de Tel op Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij schattend vermenigvuldigen: of = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

75 Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij schattend delen: : of :. 0 : 00 : 0 = 0 : 00 : 0 = 0 : 00 : = 0 0 r 00 r 0r 0 Zet bij elk streepje een getal. 0 Kleur de kralen en maak de sommen af. a Kleur deel. deel van = b Kleur deel. deel van = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok 0

76 c Kleur deel. deel van = d Kleur deel. deel van 0 = Reken de breuken uit. = = = = = = = = = = = = = = 0 = 0 = = = = = Tel op en trek af. + = + = Je kunt helen en breuken optellen en aftrekken. De noemer er blijft hetzelfde. + = = + = + = + = + = 0 = = = = = = Tel op. Haal de helen uit het antwoord. + = = + = = 0 = = 0 + = 0 = + = = 0 Je kunt helen en breuken optellen. De helen uit het antwoord halen. + = 0 + = + = = = = 0 + = 0 = + = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

77 Naam: Meesterwerk - antwoorden Vul aan. In de lengte liggen In de breedte liggen boeken. boeken. In één laag liggen boeken. Er liggen lagen op elkaar (hoogte). In de hele stapel liggen 0 boeken. Vul aan. In de lengte liggen rollen. In de breedte liggen rollen. In één laag liggen 0 rollen. hoogte Er zijn lagen op elkaar. In de hele stapel liggen 0 rollen. lengte breedte Maak van de helen breuken Reken zeker Kopieerbladen groep Blok 0

78 Wat is de som? of deel van 0 = of 0 deel van 00 = 0 0 = of deel van = = of deel van = = of deel van = Hoeveel is het samen? Hoeveel moet er bij? + = + = + = + = + = = = = = = + = + = + = 0 + = + = 0 Trek twee keer hetzelfde getal af Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

79 Schrijf de antwoorden op. Welk getal is 0 minder dan de helft van 0? 0 Welk getal is meer dan de helft van 0? 0 Welk getal is groter dan de helft van 0? 0 Wat is het vijfde deel van? Wat is de in het getal meer waard dan de? 0 Wat is de helft van meer dan het derde deel van? Maak de vermenigvuldigingen Maak de delingen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok 0

80 Naam: Toets Welk getal wijst de pijl aan? Zet dat getal achter de letters A B C D E F G H I J A = 00 C = 00 E = 00 G = 00 I = 00 B = 00 D = 00 F = 00 H = 00 J = 00 Wat zijn de cijfers waard? Vul aan. TD D H T E 0 = = 0 0 = = 0 = = 0 = = 0 0 = = 0 Schrijf één van de helen als breuk. = = = = = = = = = = Tel op en trek af. + = + = + = + = + = = = = = = = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

81 Reken uit. 0 = 0 : = = : = = : = = : = = : = 0 = 0 = 0 = = = = = 0 0 = = = Eerst schatten, dan uitrekenen = = = = = Eerst schatten, dan uitrekenen = = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok 0

82 Eerst schatten, dan uitrekenen. : 00 : 0 = 0 : 000 : 0 = : 00 : 0 = 0 : 000 : 0 = : 00 : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

83 Naam: Toets Optellen en aftrekken. + = 00 + = = = = = 0 00 = 00 0 = 0 = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 0 = 00 0 = = 00 0 = 00 = : = 0 : 0 = 00 : 0 = 0 00 : 00 = 00 : = 00 Maak de sommen over geld, meten en tijd.,0 = 0,- km = 0 hm kwartier = minuten = euro = 0, cent = 0,,0 =,00 km hm = 00 m 000 m = km 0 hm = 000 m m = m jaar = weken jaar = kwartalen uur = 0 minuten uur = kwartieren Reken uit. Deze driehoek is verdeeld in gelijke stukjes. Als je weghaalt, houd je over. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok 0

84 Reken uit. Als je stukjes weghaalt, houd je over. Geef de velden met de stippen een naam. Eerst de letter en dan het nummer. A B C D E F G H De antwoorden zijn: A, B, C, D, E, F, G en H. Zet kruisjes in de velden A, B, C, D, E, F, G en H. A B C D E F G H 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

85 Vul de delen van de cirkel in. De cirkel is nu verdeeld in 0 gelijke delen. Eén stukje is 0 deel. De helft van de cirkel bestaat uit 0 deel of deel. van de cirkel bestaat uit 0 deel. van de cirkel bestaat uit 0 deel. Alle stukjes zijn 0 0 deel. Reken de nieuwe maten uit. De lengte en de breedte worden drie keer zo groot. De nieuwe lengte wordt cm. De nieuwe breedte wordt cm. Het nieuwe vlak is keer zo groot geworden. Zijvlak cm Vul de vragen over de plattegrond van het bouwsel in. Het bouwsel is blokjes hoog. In de onderste laag op de bodem liggen 0 blokjes. In de tweede laag liggen blokjes. In de derde laag liggen In de vierde laag liggen In de vijfde laag liggen In de zesde laag liggen In de zevende laag ligt blokjes. blokjes. blokjes. blokjes. blokje. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

86 Naam: Maatwerk Wat zijn de cijfers waard? Vul aan. Kun je de getallen aanwijzen op de getallenlijn? TD D H T E 0 = = = = 00 = = 0 = = 0 0 = = 0 Schrijf de helen als een breuk. = = = = = = = = = 0 = = = = = = = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

87 Schrijf één van de helen als breuk. = 0 0 = 0 0 = 0 0 is ook hele en 0 0 is ook helen en 0 0 = = = 0 = = = = = = = = = = = = = Tel op. + = = + = = + = = + = + = = + = = + = 0 = + = + = = + = = + = 0 = + = + = = + = = = 0 = 0 + = + = = Trek af. = = = = = 0 = 0 = = = = = = 0 Maak de volgende sommen. = = = = = = = = = = = = = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

88 Trek af. Trek eerst de helen af, dan de delen. = 0 0 = = 0 0 = = 0 0 = = = = = Reken uit. Je kunt breuken vermenigvuldigen met een heel getal. Vermenigvuldig de teller met het hele getal. Haal de helen uit de breuk: = = = : = = : = = : = = : = = : = = = = = = = 0 0 = 0 0 = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

89 Optellen en aftrekken. Je hebt geleerd dat je bij aftrekken soms moet lenen bij de buurman. Heeft de buurman niets dan gaat de buurman zelf eerst lenen = 0 + = 00 + = + = = = 000 = 0 0 = Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij het vermenigvuldigen: ( ) of ( ). Bij het delen: ( : ) of ( : ). 0 0 = = 00 = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

90 0 : 00 : 0 = 0 0 : = 0 0 : 00 : 00 = : = 0 : 00 : 0 = 0 : = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

91 Naam: Meesterwerk Hoeveel blokken passen er in iedere doos? Doos A = 0 blokken Doos B = blokken Doos C = blokken Maak de deelsommen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

92 Tel op. Tel eerst de helen op, dan de delen. + = = = 0 = = = 0 + = = + = = + = = + = = + = = + = = + = = Reken de treinafstanden uit. van naar aantal km Utrecht Maastricht km Den Bosch Den Helder km Zwolle Den Haag km Arnhem Amsterdam km Groningen Den Haag km Groningen Deventer Leeuwarden Haarlem Groningen Roermond Rotterdam Vlissingen Maastricht km km 00 km km Den Helder Leeuwarden Meppel Zwolle Amsterdam Deventer Haarlem Leiden Amersfoort Utrecht Den Haag Arnhem 0 Nijmegen Rotterdam Den Bosch Eindhoven Vlissingen Roermond Maastricht Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

93 Wissel steeds hele in en reken uit met derden met vierden met vijfden met achtsten Reken uit. 00 = 00 : = 0 0 = 0 : = 0 0 = 0 : = 0 00 = 00 : = 0 00 = 0 0 = 0 0 = = 0 00 = 00 0 = 0 0 = = 00 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

94 Naam: Toets - antwoorden Welk getal wijst de pijl aan? Zet dat getal achter de letters A B C D E F G H I J A = 00 C = 00 E = 00 G = 00 I = 00 B = 00 D = 00 F = 00 H = 00 J = 00 Wat zijn de cijfers waard? Vul aan. TD D H T E 0 = = 0 0 = = 0 = = 0 = = 0 0 = = 0 Schrijf één van de helen als breuk. = = = = = = = = = = Tel op en trek af. + = + = + = + = + = = = = = = = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

95 Reken uit. 0 = 0 : = = : = = : = = : = = : = 0 = 0 = 0 = = = = = 0 0 = = = Eerst schatten, dan uitrekenen = = = = = Eerst schatten, dan uitrekenen = = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

96 Eerst schatten, dan uitrekenen. : 00 : 0 = 0 : 000 : 0 = : 00 : 0 = 0 : 000 : 0 = : 00 : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

97 Naam: Toets - antwoorden Optellen en aftrekken. + = 00 + = = = = = 0 00 = 00 0 = 0 = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 0 = 00 0 = = 00 0 = 00 = : = 0 : 0 = 00 : 0 = 0 00 : 00 = 00 : = 00 Maak de sommen over geld, meten en tijd.,0 = 0,- km = 0 hm kwartier = minuten = euro = 0, cent = 0,,0 =,00 km hm = 00 m 000 m = km 0 hm = 000 m m = m jaar = weken jaar = kwartalen uur = 0 minuten uur = kwartieren Reken uit. Deze driehoek is verdeeld in gelijke stukjes. Als je weghaalt, houd je over. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

98 Reken uit. Als je stukjes weghaalt, houd je over. Geef de velden met de stippen een naam. Eerst de letter en dan het nummer. A B C D E F G H De antwoorden zijn: A, B, C, D, E, F, G en H. Zet kruisjes in de velden A, B, C, D, E, F, G en H. A B C D E F G H Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

99 Vul de delen van de cirkel in. De cirkel is nu verdeeld in 0 gelijke delen. Eén stukje is 0 deel. De helft van de cirkel bestaat uit 0 deel of deel. van de cirkel bestaat uit 0 deel. van de cirkel bestaat uit 0 deel. Alle stukjes zijn 0 0 deel. Reken de nieuwe maten uit. De lengte en de breedte worden drie keer zo groot. De nieuwe lengte wordt cm. De nieuwe breedte wordt cm. Het nieuwe vlak is keer zo groot geworden. Zijvlak cm Vul de vragen over de plattegrond van het bouwsel in. Het bouwsel is blokjes hoog. In de onderste laag op de bodem liggen 0 blokjes. In de tweede laag liggen blokjes. In de derde laag liggen In de vierde laag liggen In de vijfde laag liggen In de zesde laag liggen In de zevende laag ligt blokjes. blokjes. blokjes. blokjes. blokje. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

100 Naam: Maatwerk - antwoorden Wat zijn de cijfers waard? Vul aan. Kun je de getallen aanwijzen op de getallenlijn? TD D H T E 0 = = = = 00 = = 0 = = 0 0 = = 0 Schrijf de helen als een breuk. = = = = = = = = = 0 = = = = = = = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

101 Schrijf één van de helen als breuk. = 0 0 = 0 0 = 0 0 is ook hele en 0 0 is ook helen en 0 0 = = = 0 = = = = = = = = = = = = = Tel op. + = = + = = + = = + = + = = + = = + = 0 = + = + = = + = = + = 0 = + = + = = + = = = 0 = 0 + = + = = Trek af. = = = = = 0 = 0 = = = = = = 0 Maak de volgende sommen. = = = = = = = = = = = = = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

102 Trek af. Trek eerst de helen af, dan de delen. = 0 0 = = 0 0 = = 0 0 = = = = = Reken uit. Je kunt breuken vermenigvuldigen met een heel getal. Vermenigvuldig de teller met het hele getal. Haal de helen uit de breuk: = = = : = = : = = : = = : = = : = = = = = = = 0 0 = 0 0 = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

103 Optellen en aftrekken. Je hebt geleerd dat je bij aftrekken soms moet lenen bij de buurman. Heeft de buurman niets dan gaat de buurman zelf eerst lenen = 0 + = 00 + = + = = = 000 = 0 0 = Eerst schatten, dan uitrekenen. Bij het vermenigvuldigen: ( ) of ( ). Bij het delen: ( : ) of ( : ). 0 0 = = 00 = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

104 0 : 00 : 0 = 0 0 : = 0 0 : 00 : 00 = : = 0 : 00 : 0 = 0 : = 0 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

105 Naam: Meesterwerk - antwoorden Hoeveel blokken passen er in iedere doos? Doos A = 0 blokken Doos B = blokken Doos C = blokken Maak de deelsommen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

106 Tel op. Tel eerst de helen op, dan de delen. + = = = 0 = = = 0 + = = + = = + = = + = = + = = + = = + = = Reken de treinafstanden uit. van naar aantal km Utrecht Maastricht km Den Bosch Den Helder km Zwolle Den Haag km Arnhem Amsterdam km Groningen Den Haag km Groningen Deventer Leeuwarden Haarlem Groningen Roermond Rotterdam Vlissingen Maastricht km km 00 km km Den Helder Leeuwarden Meppel Zwolle Amsterdam Deventer Haarlem Leiden Amersfoort Utrecht Den Haag Arnhem 0 Nijmegen Rotterdam Den Bosch Eindhoven Vlissingen Roermond Maastricht Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

107 Wissel steeds hele in en reken uit met derden met vierden met vijfden met achtsten Reken uit. 00 = 00 : = 0 0 = 0 : = 0 0 = 0 : = 0 00 = 00 : = 0 00 = 0 0 = 0 0 = = 0 00 = 00 0 = 0 0 = = 00 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

108 Naam: Toets Schat de uitkomst. Rond af op honderdtallen., +, = 00, +, = 00, +, = 00 0, + 0, = 00, + 0, = 00 Rond af op tientallen.,,0 0 0 = 0,, 0 0 = 0,, 0 0 = 0, 0, 0 0 = 0,, 0 00 = 0 Tel op en trek af.,,, 0,,0+,+,+ 0,+ 0,, 0,0 00,,,,,,0,, 0,,, 0,0 0,,,,,,,,,+ 0,0,, 0,0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

109 ,,,,,,,,+,0,,,0 Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond het eerste getal af op tientallen en het geldbedrag op hele euro s., 0 = 00, 0 = 0, 0 = 0, 0 = 0, 0 = 0,,, ,, 0,,, ,, Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond af op tientallen. Zoek een bedrag in de buurt waar de deler op past. 0, : 0 : 0 =,0 : 00 : 0 =, : 00 : 0 = 0, : 0 : 0 =,0 : 0 : 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

110 0,,,,,,,0,,0, 0,, 0,0,0,0,0 0,,,, ,,0, 0,, 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

111 Meet de lengte en de breedte op en reken de omtrek en de oppervlakte uit. De cm zijn in werkelijkheid meters. figuur lengte (m) breedte (m) omtrek (m) oppervlakte (m) Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

112 Hoe laat is het? Vul aan. analoge tijd (dagdeel) a.m. of p.m. digitale tijd minuten over (middag) p.m. :0 uur kwart voor (ochtend) a.m. 0: uur kwart over (avond) p.m. : uur minuten over half 0 (avond) p.m. : uur minuut voor (nacht) a.m. 0: uur digitale tijd analoge tijd + dagdeel (nacht, ochtend, middag of avond) : uur kwart over (middag) 0: uur minuten voor (ochtend) 0: uur minuten over half (nacht) 0: uur kwart voor (avond) 00:00 uur uur (nacht of middernacht) Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

113 Naam: Toets Optellen en aftrekken = = = = = 0 0 = = = = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 = 00 : = = : = 0 = 0 00 : = 0 0 = : = 0 00 = : = 00 Maak de sommen over meten, tijd en geld. 0,0 =,- 000 m = km 0,0 =, m = 0 hm (,0) =,0 m = 00 cm uur = minuten eeuw = 0 jaar dagen = uur 0,0 =, 00 0,00,0 =, mm = m 000 cm = 0 m minuut = 0 seconden 0 seconden = minuten Reken uit wat er betaald moet worden voor nachten kamperen. Frans en Jolanda Veenstra gaan kamperen met de caravan. Hun kinderen, Kim van en Jasper van maanden, gaan mee. Volwassenen,0 Auto,0 Kinderen (-), Elektriciteit,00 Kinderen (0-) gratis Toeristenbelasting (p.p. vanaf jaar) 0, Tent of caravan, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

114 Wat moet de familie Veenstra betalen voor nacht kamperen? Volwassenen, 00 Kind, Baby ( mnd.) 0, 00 Caravan, Auto, 0 Elektriciteit, 00 Toeristenbelasting, + Prijs per overnachting, Ze moeten betalen:, =, 00 Vul aan. mm Hoeveel vierkante millimeter gaan er in een cm? 00 Reken uit. kaas van 0 kg kaas van kg kaas van kg kaas van kg melk 00 l 0 l 0 l 0 l stremsel 0 ml ml ml ml zout 00 g 0 g 00 g 000 g kruiden 00 mg 0 mg 0 mg 0 mg 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

115 Reken uit. In de schappen van de supermarkt staan pakken van en, liter melk. Je wilt liter melk kopen. Welke mogelijkheden heb je dan?, liter + liter of, liter + liter of liter Reken uit. Schenk uit in bekers van dl. liter liter liter liter 0 liter bekers 0 bekers bekers 0 bekers 0 bekers Reken uit. De gemiddelde snelheid van de fietser is km/uur. De gemiddelde snelheid van de wandelaar is km/uur. Hoeveel uur moet een fietser rijden om km af te leggen? : = uur Hoelang doet een wandelaar over 0 km? 0 : = uur De gemiddelde snelheid van Henk met de vrachtwagen over 00 km was 0 km per uur. Hoeveel uur heeft Henk daarover gereden? 00 : 0 = uur Vul de goede letter in. 0 B A C Onze eeuw: C Een eeuw: B Millennium: A Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

116 Naam: Maatwerk Schatten. Schatten met tientallen. Rond af op tientallen. Bij het schattend optellen: + of +., +, = 0 ( 0,), +, = 00 ( 00,), +, = 0 (,0), +, = 0 (,), +, = 0 ( 0,0) Schatten met honderdtallen.,, = 00 (,),, = 00 (,00),, = 00 ( 0,0), 0, = 00 (,0),, = 00 ( 0,0) Rond af op honderdtallen. Bij het schattend aftrekken: of. Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond de vermenigvuldiger af op tientallen en de geldbedragen op hele euro s, 0 = 0, 0 = 0, =,0, =,, 0 = 0, 0 = 0, = 0,, =,,,,, ,0, 0,, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

117 Eerst schatten, dan uitrekenen., : 0 : 0 =, : 0 : 0 =, : =,, : =,,,,, 0,,,,, 0, 0, : 0 : 0 =,0 : 0 : 0 =, : =, 0,0 : =, 0,,0,0,0, 0,,,, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

118 Als de deler > 0: Stap : kijk met welk deel van het deeltal je de (eerste) deling kunt maken. Stap : hoe vaak denk je dat de deler gaat op dat getal? Tip: deel de eerste cijfers van het deeltal door het voorste cijfer van de deler. Stap : reken de som uit. Is de uitkomst te hoog? Doe dan x of x minder. Stap : trek af en haal een cijfer naar beneden. Stap : herhaal het stappenplan. Stap : Stap : Stap : Stap : : = = te hoog = dat kan 0 Meet de vormen en reken uit. Hierna zie je allemaal rechthoeken. Bij rechthoeken hebben we een lengte en een breedte. De lengte is altijd de langste zijde van de rechthoek. De breedte is altijd de kortste zijde van de rechthoek. De omtrek: je gaat er omheen. Je komt dan de lengte tegen en de breedte. Kort gezegd: omtrek is l + b. De oppervlakte is het aantal vlakjes dat erin past. Je kunt die gaan tellen, maar het is slimmer om lengte breedte uit te rekenen. Of kort gezegd: De centimeters op de tekeningen zijn in werkelijkheid meters. De vierkante centimeters zijn in werkelijkheid vierkante meters. oppervlakte is l b. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

119 a b c d e f figuur lengte (m) breedte (m) omtrek l + b (m) oppervlakte l b ( m ) a 0 b c d 0 e f 0 Welke rechthoek is een vierkant? Figuur e Schrijf de tijden op met de dagdelen. nacht: van 00 : 00 tot 0 : 00 uur morgen: van 0 : 00 tot : 00 uur middag: van : 00 tot : 00 uur avond: van : 00 tot : 00 uur 0:00 uur = uur in de nacht :00 uur = uur in de morgen 0:00 uur = uur in de avond :00 uur = uur in de middag Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

120 Vul aan. voor over 0 0 over half 0 voor half digitale tijd we zeggen dagdeel 0:0 0 minuten over morgen 0: kwart over 0 morgen : voor half middag : kwart voor avond digitale tijd we zeggen dagdeel 00:00 middernacht nacht 00:0 half nacht 0: kwart voor morgen :0 half morgen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

121 Naam: Meesterwerk Betaal gepast. Gebruik in elke rij de getallen,, en.,0, 0,0,0,0 Hoeveel tegels moet Ben kopen? Reken uit. Ben legt een tegelvloertje in de douche. Hij gebruikt witte en grijze tegels. De witte tegels zijn 0 cm lang en 0 cm breed. De grijze tegels zijn 0 cm lang en 0 cm breed. Op de grijze plekken komen grijze tegeltjes. a Ben moet witte tegels van 0 cm 0 cm kopen. Hij moet grijze tegeltjes kopen. b De witte tegels zitten in pakken van 0 tegels en de grijze in pakken van 0. Ben moet pakken met witte tegels kopen en pakken met grijze tegels. Ben houdt witte tegels en grijze tegels over. c De witte tegels kosten, per pak en de grijze,0 per pak. Wat moet Ben voor die tegels betalen?, =,,0 =,0 + 0, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

122 Reken uit. Reken met de getallen / / /. Gebruik ook haakjes. Je mag de getallen in iedere som keer gebruiken. 0 = ( + ) + Probeer nu met de getallen uit te komen op: 0 = ( ) 00 = ( ) + 00 = ( + ) ( + ) 0 = ( ) ( + ) Teken de gewichten op de balans. Met een balans kun je uitrekenen hoeveel iets weegt. Het is als bij een wip. Je plaatst het gewicht dat je moet wegen aan één kant. Met de andere gewichtjes breng je de balans in evenwicht (= balans). Je mag aan beide kanten gewichten zetten. Deze balans is in evenwicht: kg kg kg Met onderstaande gewichten kun je alle gewichten van tot en met kg wegen. Je mag deze gewichten bij elke balans maar één keer gebruiken. Je weegt kg. kg kg kg kg kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

123 kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg 0 kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

124 Naam: Toets - antwoorden Schat de uitkomst. Rond af op honderdtallen., +, = 00, +, = 00, +, = 00 0, + 0, = 00, + 0, = 00 Rond af op tientallen.,,0 0 0 = 0,, 0 0 = 0,, 0 0 = 0, 0, 0 0 = 0,, 0 00 = 0 Tel op en trek af.,,, 0,,0+,+,+ 0,+ 0,, 0,0 00,,,,,,0,, 0,,, 0,0 0,,,,,,,,,+ 0,0,, 0,0 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

125 ,,,,,,,,+,0,,,0 Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond het eerste getal af op tientallen en het geldbedrag op hele euro s., 0 = 00, 0 = 0, 0 = 0, 0 = 0, 0 = 0,,, ,, 0,,, ,, Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond af op tientallen. Zoek een bedrag in de buurt waar de deler op past. 0, : 0 : 0 =,0 : 00 : 0 =, : 00 : 0 = 0, : 0 : 0 =,0 : 0 : 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

126 0,,,,,,,0,,0, 0,, 0,0,0,0,0 0,,,, ,,0, 0,, 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

127 Meet de lengte en de breedte op en reken de omtrek en de oppervlakte uit. De cm zijn in werkelijkheid meters. figuur lengte (m) breedte (m) omtrek (m) oppervlakte (m) Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

128 Hoe laat is het? Vul aan. analoge tijd (dagdeel) a.m. of p.m. digitale tijd minuten over (middag) p.m. :0 uur kwart voor (ochtend) a.m. 0: uur kwart over (avond) p.m. : uur minuten over half 0 (avond) p.m. : uur minuut voor (nacht) a.m. 0: uur digitale tijd analoge tijd + dagdeel (nacht, ochtend, middag of avond) : uur kwart over (middag) 0: uur minuten voor (ochtend) 0: uur minuten over half (nacht) 0: uur kwart voor (avond) 00:00 uur uur (nacht of middernacht) Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

129 Naam: Toets - antwoorden Optellen en aftrekken = = = = = 0 0 = = = = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 = 00 : = = : = 0 = 0 00 : = 0 0 = : = 0 00 = : = 00 Maak de sommen over meten, tijd en geld. 0,0 =,- 000 m = km 0,0 =, m = 0 hm (,0) =,0 m = 00 cm uur = minuten eeuw = 0 jaar dagen = uur 0,0 =, 00 0,00,0 =, mm = m 000 cm = 0 m minuut = 0 seconden 0 seconden = minuten Reken uit wat er betaald moet worden voor nachten kamperen. Frans en Jolanda Veenstra gaan kamperen met de caravan. Hun kinderen, Kim van en Jasper van maanden, gaan mee. Volwassenen,0 Auto,0 Kinderen (-), Elektriciteit,00 Kinderen (0-) gratis Toeristenbelasting (p.p. vanaf jaar) 0, Tent of caravan, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

130 Wat moet de familie Veenstra betalen voor nacht kamperen? Volwassenen, 00 Kind, Baby ( mnd.) 0, 00 Caravan, Auto, 0 Elektriciteit, 00 Toeristenbelasting, + Prijs per overnachting, Ze moeten betalen:, =, 00 Vul aan. mm Hoeveel vierkante millimeter gaan er in een cm? 00 Reken uit. kaas van 0 kg kaas van kg kaas van kg kaas van kg melk 00 l 0 l 0 l 0 l stremsel 0 ml ml ml ml zout 00 g 0 g 00 g 000 g kruiden 00 mg 0 mg 0 mg 0 mg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

131 Reken uit. In de schappen van de supermarkt staan pakken van en, liter melk. Je wilt liter melk kopen. Welke mogelijkheden heb je dan?, liter + liter of, liter + liter of liter Reken uit. Schenk uit in bekers van dl. liter liter liter liter 0 liter bekers 0 bekers bekers 0 bekers 0 bekers Reken uit. De gemiddelde snelheid van de fietser is km/uur. De gemiddelde snelheid van de wandelaar is km/uur. Hoeveel uur moet een fietser rijden om km af te leggen? : = uur Hoelang doet een wandelaar over 0 km? 0 : = uur De gemiddelde snelheid van Henk met de vrachtwagen over 00 km was 0 km per uur. Hoeveel uur heeft Henk daarover gereden? 00 : 0 = uur Vul de goede letter in. 0 B A C Onze eeuw: C Een eeuw: B Millennium: A Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

132 Naam: Maatwerk - antwoorden Schatten. Schatten met tientallen. Rond af op tientallen. Bij het schattend optellen: + of +., +, = 0 ( 0,), +, = 00 ( 00,), +, = 0 (,0), +, = 0 (,), +, = 0 ( 0,0) Schatten met honderdtallen.,, = 00 (,),, = 00 (,00),, = 00 ( 0,0), 0, = 00 (,0),, = 00 ( 0,0) Rond af op honderdtallen. Bij het schattend aftrekken: of. Eerst schatten, dan uitrekenen. Rond de vermenigvuldiger af op tientallen en de geldbedragen op hele euro s, 0 = 0, 0 = 0, =,0, =,, 0 = 0, 0 = 0, = 0,, =,,,,, ,0, 0,, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

133 Eerst schatten, dan uitrekenen., : 0 : 0 =, : 0 : 0 =, : =,, : =,,,,, 0,,,,, 0, 0, : 0 : 0 =,0 : 0 : 0 =, : =, 0,0 : =, 0,,0,0,0, 0,,,, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

134 Als de deler > 0: Stap : kijk met welk deel van het deeltal je de (eerste) deling kunt maken. Stap : hoe vaak denk je dat de deler gaat op dat getal? Tip: deel de eerste cijfers van het deeltal door het voorste cijfer van de deler. Stap : reken de som uit. Is de uitkomst te hoog? Doe dan x of x minder. Stap : trek af en haal een cijfer naar beneden. Stap : herhaal het stappenplan. Stap : Stap : Stap : Stap : : = = te hoog = dat kan 0 Meet de vormen en reken uit. Hierna zie je allemaal rechthoeken. Bij rechthoeken hebben we een lengte en een breedte. De lengte is altijd de langste zijde van de rechthoek. De breedte is altijd de kortste zijde van de rechthoek. De omtrek: je gaat er omheen. Je komt dan de lengte tegen en de breedte. Kort gezegd: omtrek is l + b. De oppervlakte is het aantal vlakjes dat erin past. Je kunt die gaan tellen, maar het is slimmer om lengte breedte uit te rekenen. Of kort gezegd: De centimeters op de tekeningen zijn in werkelijkheid meters. De vierkante centimeters zijn in werkelijkheid vierkante meters. oppervlakte is l b. 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

135 a b c d e f figuur lengte (m) breedte (m) omtrek l + b (m) oppervlakte l b ( m ) a 0 b c d 0 e f 0 Welke rechthoek is een vierkant? Figuur e Schrijf de tijden op met de dagdelen. nacht: van 00 : 00 tot 0 : 00 uur morgen: van 0 : 00 tot : 00 uur middag: van : 00 tot : 00 uur avond: van : 00 tot : 00 uur 0:00 uur = uur in de nacht :00 uur = uur in de morgen 0:00 uur = uur in de avond :00 uur = uur in de middag Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

136 Vul aan. voor over 0 0 over half 0 voor half digitale tijd we zeggen dagdeel 0:0 0 minuten over morgen 0: kwart over 0 morgen : voor half middag : kwart voor avond digitale tijd we zeggen dagdeel 00:00 middernacht nacht 00:0 half nacht 0: kwart voor morgen :0 half morgen Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

137 Naam: Meesterwerk - antwoorden Betaal gepast. Gebruik in elke rij de getallen,, en.,0, 0,0,0,0 Hoeveel tegels moet Ben kopen? Reken uit. Ben legt een tegelvloertje in de douche. Hij gebruikt witte en grijze tegels. De witte tegels zijn 0 cm lang en 0 cm breed. De grijze tegels zijn 0 cm lang en 0 cm breed. Op de grijze plekken komen grijze tegeltjes. a Ben moet witte tegels van 0 cm 0 cm kopen. Hij moet grijze tegeltjes kopen. b De witte tegels zitten in pakken van 0 tegels en de grijze in pakken van 0. Ben moet pakken met witte tegels kopen en pakken met grijze tegels. Ben houdt witte tegels en grijze tegels over. c De witte tegels kosten, per pak en de grijze,0 per pak. Wat moet Ben voor die tegels betalen?, =,,0 =,0 + 0, Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

138 Reken uit. Reken met de getallen / / /. Gebruik ook haakjes. Je mag de getallen in iedere som keer gebruiken. 0 = ( + ) + Probeer nu met de getallen uit te komen op: 0 = ( ) 00 = ( ) + 00 = ( + ) ( + ) 0 = ( ) ( + ) Teken de gewichten op de balans. Met een balans kun je uitrekenen hoeveel iets weegt. Het is als bij een wip. Je plaatst het gewicht dat je moet wegen aan één kant. Met de andere gewichtjes breng je de balans in evenwicht (= balans). Je mag aan beide kanten gewichten zetten. Deze balans is in evenwicht: kg kg kg Met onderstaande gewichten kun je alle gewichten van tot en met kg wegen. Je mag deze gewichten bij elke balans maar één keer gebruiken. Je weegt kg. kg kg kg kg kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

139 kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg 0 kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

140 ct Naam: Cito-voorbereidingstoets Het aantal voetballers is 00 is gelijk aan het aantal voetballers in andere jaren Welke jaren zijn dat? In 00 en 0 kg vlees kost,0. Hoeveel kost dit stuk vlees? 0, - brood kost,. Hoeveel broden kun je met de aanbieding voor 0,- kopen? A broden B broden C broden D 0 broden Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

141 Bij elke 0,- aan boodschappen krijg je een pakje voetbalplaatjes. Yorem geeft 0 euro uit. Hoeveel pakjes voetbalplaatjes krijgt hij? pakjes In elke vrachtwagen passen dozen. Hoeveel dozen zitten er ongeveer in de vrachtauto's? A 000 dozen B 00 dozen C 00 dozen D 00 dozen Jurrit doet 0 bonbons in doosjes van. Hoeveel doosjes kan hij volmaken? doosjes Jurrit doet 0 bonbons in doosjes van. Rutger heeft een rol koekjes gekocht. koekjes is deel van de hele rol. Hoeveel koekjes zitten er in de rol? koekjes Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

142 Felix rijdt dagen per week met de auto naar zijn werk en weer terug. maandagochtend vrijdagmiddag Wat is de afstand van zijn huis tot het werk? km Hoe groot is de oppervlakte van B, C en F samen? A B C Legenda: cm aan tegels. D E F m Tamar heeft een krat met flessen limonade gekocht. In elke fles zit 00 ml limonade. Hoeveel liter is dat bij elkaar? liter Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

143 ct Naam: Cito-voorbereidingstoets Het aantal voetballers is 00 is gelijk aan het aantal voetballers in andere jaren Welke jaren zijn dat? In 00 en 0 kg vlees kost,0. Hoeveel kost dit stuk vlees? 0, - brood kost,. Hoeveel broden kun je met de aanbieding voor 0,- kopen? A broden B broden C broden D 0 broden Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

144 Bij elke 0,- aan boodschappen krijg je een pakje voetbalplaatjes. Yorem geeft 0 euro uit. Hoeveel pakjes voetbalplaatjes krijgt hij? pakjes In elke vrachtwagen passen dozen. Hoeveel dozen zitten er ongeveer in de vrachtauto's? A 000 dozen B 00 dozen C 00 dozen D 00 dozen Jurrit doet 0 bonbons in doosjes van. Hoeveel doosjes kan hij volmaken? doosjes Jurrit doet 0 bonbons in doosjes van. Rutger heeft een rol koekjes gekocht. koekjes is deel van de hele rol. Hoeveel koekjes zitten er in de rol? koekjes 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

145 Felix rijdt dagen per week met de auto naar zijn werk en weer terug. maandagochtend vrijdagmiddag Wat is de afstand van zijn huis tot het werk? km Hoe groot is de oppervlakte van B, C en F samen? A B C Legenda: cm aan tegels. D E F m Tamar heeft een krat met flessen limonade gekocht. In elke fles zit 00 ml limonade. Hoeveel liter is dat bij elkaar? liter Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

146 Naam: Toets Verbind met de getallenlijn en tel terug met sprongen van Tel terug: Maak van helen breuken en omgekeerd. 0 = 0 = = = = = = = 0 = = 0 Tel op. + = + = + = + = + = + = = 0 + = = 0 + = Trek af. = = 0 0 = 0 = = = 0 = 0 = 0 0 = 0 = 0 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

147 Maak de vermenigvuldigingen. = = = = = = = = = 0 0 = = = = = = Reken cijferend uit. : = 00 : = : = 0 : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

148 : = = 00 = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

149 Naam: Toets Tel op en trek af = = = 0 = = = = = 00 + = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 = 0 : = 00 = : 0 = 00 0 = : 00 = = : 00 = 0 0 = : 000 = Maak de sommen over geld, meten en tijd.,0 = + 0,0 0 cent = 0,0 de helft van, =, 0 cent =,0 000,00,00 =,00 km + hm = 00 m kg = 00 g cm mm = mm m + cm = m m m = cm minuten = 0 seconden : uur = kwart voor april + mei = dagen 0 seconden = minuut :0 uur = half Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

150 Reken uit. hokje is m. De oppervlakte van de vijver is ongeveer m. De oppervlakte van het grasveld is ongeveer = m. Reken het tarief uit. vervoersmiddel standaard automatisch betalen korting voor veelgebruikers,0,0,,0,0,00,,0,0,0,00, Mevrouw Van Axel rijdt per week met de auto heen en terug van Terneuzen naar Vlissingen. Ze maakt gebruik van de veelgebruikerskorting. Ze betaalt per week, = 0, 0 Reken het tarief uit. Wat betaalt een bus met veelgebruikerskorting die elke dag door de tunnel gaat per keer?, 0 Reken het tarief uit. Wat betaalt meneer Van der Hulst aan tol voor zijn auto met caravan per keer?, 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

151 Reken het aantal leerlingen per groep uit. Op een school zitten leerlingen. Ze worden voor de sportdag in groepen verdeeld. Hoeveel leerlingen komen er in één groep? Reken de eindtijd uit. De sportdag begint om uur. Er zijn onderdelen af te werken. Ieder onderdeel duurt minuten. Hoe laat is het programma afgelopen wanneer er een pauze is van een half uur? Het programma is om : 00 uur afgelopen. Reken uit. a Hieronder staan de punten voor Jesse en Anne voor hardlopen en verspringen. Vul de punten in op het overzicht onder b. hardlopen 0 meter in seconden verspringen in cm jongen meisje punten jongen meisje punten > > 0 < 0 < Jesse heeft 0 meter hardgelopen in 0 seconden en hij sprong 0 cm ver. Anne heeft ook 0 meter hardgelopen in 0 seconden en zij sprong 0 cm ver. Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

152 b Reken het diploma uit voor Jesse en Anne. diploma A B C D E punten 0 punten punten punten punten punten naam Jesse (j) Anne (m) verspringen hardlopen hindernisbaan hoog springen werpen kleine bal werpen grote bal puntentotaal diploma B A Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

153 Naam: Maatwerk Schrijf de juiste getallen in de vakjes en tel heen en terug Tel heen: Tel terug: Maak van helen breuken en omgekeerd. = = = = = = = = = = = 0 = = = = 0 = Tel op. Helen + helen en breuken + breuken: Haal de helen in het antwoord uit de breuk. + = + = + = + = + = + = + = = = + = = = 0 0 = + 0 = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

154 Trek af. Helen helen en breuken breuken: Als je de breuken niet van elkaar af kunt trekken, dan leen je hele en die wissel je om in breuken. Je kunt dan een tussenstap maken. = = = = = = = = 0 0 = 0 0 = 0 = = = Schrijf de som op. = = = = = = = = Reken uit. hele breuk Je vermenigvuldigt met de teller. hele (hele + breuk) Je vermenigvuldigt eerst de helen en dan de breuken. = = = = = = = = = = = 0 = = = = = = = = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

155 Delen en vermenigvuldigen. Als de deler > 0: Stap : kijk met welk deel van het deeltal je de (eerste) deling kunt maken. Stap : hoe vaak denk je dat de deler gaat op dat getal? Tip: deel de eerste cijfers van het deeltal door het voorste cijfer van de deler. Stap : reken de som uit. Is de uitkomst te hoog? Doe dan x of x minder. Stap : trek af en haal een cijfer naar beneden. Stap : herhaal het stappenplan. Stap : Stap : Stap : Stap : 0 : = = te hoog = 00 dat kan : = : = = : = = 0 0 : = = : = 0 = 0 : = 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

156 Naam: Meesterwerk Kies zelf in welke volgor de je de opdrachten maakt. Maak de berekeningen eerst op papier en vul dan aan. Tel op Trek af. 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

157 Vermenigvuldig. 0 Reken uit. Reken eerst de teller uit. De uitkomst deel je door de noemer. = = = Reken uit. Reken eerst uit wat tussen haakjes staat. Vermenigvuldig deze uitkomsten. Deel dan de uitkomst van de teller door de noemer. Dat is het antwoord op de som. ( + ) ( ) = 0 ( + ) ( ) = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

158 Breng de weegschaal in balans. Aan beide kanten van het =-teken moet evenveel staan. Met de gewichten kg, kg, kg en kg kun je alle gewichten tot en met 0 kg wegen. Per som mag je elk gewicht één keer gebruiken. Probeer het eerst uit op een kladblaadje. 0 kg = kg + kg kg + kg + kg + kg = kg kg + kg = kg + kg kg + kg = kg 0 kg = kg + kg kg + kg = kg + kg kg + kg = kg + kg 0 kg = kg + kg + kg + kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

159 Naam: Toets - antwoorden Verbind met de getallenlijn en tel terug met sprongen van Tel terug: Maak van helen breuken en omgekeerd. 0 = 0 = = = = = = = 0 = = 0 Tel op. + = + = + = + = + = + = = 0 + = = 0 + = Trek af. = = 0 0 = 0 = = = 0 = 0 = 0 0 = 0 = 0 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

160 Maak de vermenigvuldigingen. = = = = = = = = = 0 0 = = = = = = Reken cijferend uit. : = 00 : = : = 0 : = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

161 : = = 00 = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

162 Naam: Toets - antwoorden Tel op en trek af = = = 0 = = = = = 00 + = = 0 Delen en vermenigvuldigen. 0 = 0 : = 00 = : 0 = 00 0 = : 00 = = : 00 = 0 0 = : 000 = Maak de sommen over geld, meten en tijd.,0 = + 0,0 0 cent = 0,0 de helft van, =, 0 cent =,0 000,00,00 =,00 km + hm = 00 m kg = 00 g cm mm = mm m + cm = m m m = cm minuten = 0 seconden : uur = kwart voor april + mei = dagen 0 seconden = minuut :0 uur = half Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

163 Reken uit. hokje is m. De oppervlakte van de vijver is ongeveer m. De oppervlakte van het grasveld is ongeveer = m. Reken het tarief uit. vervoersmiddel standaard automatisch betalen korting voor veelgebruikers,0,0,,0,0,00,,0,0,0,00, Mevrouw Van Axel rijdt per week met de auto heen en terug van Terneuzen naar Vlissingen. Ze maakt gebruik van de veelgebruikerskorting. Ze betaalt per week, = 0, 0 Reken het tarief uit. Wat betaalt een bus met veelgebruikerskorting die elke dag door de tunnel gaat per keer?, 0 Reken het tarief uit. Wat betaalt meneer Van der Hulst aan tol voor zijn auto met caravan per keer?, 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

164 Reken het aantal leerlingen per groep uit. Op een school zitten leerlingen. Ze worden voor de sportdag in groepen verdeeld. Hoeveel leerlingen komen er in één groep? Reken de eindtijd uit. De sportdag begint om uur. Er zijn onderdelen af te werken. Ieder onderdeel duurt minuten. Hoe laat is het programma afgelopen wanneer er een pauze is van een half uur? Het programma is om : 00 uur afgelopen. Reken uit. a Hieronder staan de punten voor Jesse en Anne voor hardlopen en verspringen. Vul de punten in op het overzicht onder b. hardlopen 0 meter in seconden verspringen in cm jongen meisje punten jongen meisje punten > > 0 < 0 < Jesse heeft 0 meter hardgelopen in 0 seconden en hij sprong 0 cm ver. Anne heeft ook 0 meter hardgelopen in 0 seconden en zij sprong 0 cm ver. 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

165 b Reken het diploma uit voor Jesse en Anne. diploma A B C D E punten 0 punten punten punten punten punten naam Jesse (j) Anne (m) verspringen hardlopen hindernisbaan hoog springen werpen kleine bal werpen grote bal puntentotaal diploma B A Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

166 Naam: Maatwerk - antwoorden Schrijf de juiste getallen in de vakjes en tel heen en terug Tel heen: Tel terug: Maak van helen breuken en omgekeerd. = = = = = = = = = = = 0 = = = = 0 = Tel op. Helen + helen en breuken + breuken: Haal de helen in het antwoord uit de breuk. + = + = + = + = + = + = + = = = + = = = 0 0 = + 0 = = 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

167 Trek af. Helen helen en breuken breuken: Als je de breuken niet van elkaar af kunt trekken, dan leen je hele en die wissel je om in breuken. Je kunt dan een tussenstap maken. = = = = = = = = 0 0 = 0 0 = 0 = = = Schrijf de som op. = = = = = = = = Reken uit. hele breuk Je vermenigvuldigt met de teller. hele (hele + breuk) Je vermenigvuldigt eerst de helen en dan de breuken. = = = = = = = = = = = 0 = = = = = = = = = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

168 Delen en vermenigvuldigen. Als de deler > 0: Stap : kijk met welk deel van het deeltal je de (eerste) deling kunt maken. Stap : hoe vaak denk je dat de deler gaat op dat getal? Tip: deel de eerste cijfers van het deeltal door het voorste cijfer van de deler. Stap : reken de som uit. Is de uitkomst te hoog? Doe dan x of x minder. Stap : trek af en haal een cijfer naar beneden. Stap : herhaal het stappenplan. Stap : Stap : Stap : Stap : 0 : = = te hoog = 00 dat kan : = : = = : = = 0 0 : = = : = 0 = 0 : = 0 = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

169 Naam: Meesterwerk - antwoorden Kies zelf in welke volgor de je de opdrachten maakt. Maak de berekeningen eerst op papier en vul dan aan. Tel op Trek af. 0 Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

170 Vermenigvuldig. 0 Reken uit. Reken eerst de teller uit. De uitkomst deel je door de noemer. = = = Reken uit. Reken eerst uit wat tussen haakjes staat. Vermenigvuldig deze uitkomsten. Deel dan de uitkomst van de teller door de noemer. Dat is het antwoord op de som. ( + ) ( ) = 0 ( + ) ( ) = Reken zeker Kopieerbladen groep Blok

171 Breng de weegschaal in balans. Aan beide kanten van het =-teken moet evenveel staan. Met de gewichten kg, kg, kg en kg kun je alle gewichten tot en met 0 kg wegen. Per som mag je elk gewicht één keer gebruiken. Probeer het eerst uit op een kladblaadje. 0 kg = kg + kg kg + kg + kg + kg = kg kg + kg = kg + kg kg + kg = kg 0 kg = kg + kg kg + kg = kg + kg kg + kg = kg + kg 0 kg = kg + kg + kg + kg Reken zeker Kopieerbladen groep Blok