Hier wordt Europa gemaakt! Ontwikkelingsagenda Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hier wordt Europa gemaakt! Ontwikkelingsagenda Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg"

Transcriptie

1 Hier wordt Europa gemaakt! Ontwikkelingsagenda Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg Inhoudsopgave 1. Inleiding en samenvatting 2. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg 2.1 Definitie 2.2 Unieke kenmerken 3. Wat wil Stedelijk Netwerk Zuid Limburg? 3.1 Zuid-Limburg als hoogwaardige Europese Kennisregio 3.2 Kracht van het netwerk Innovative Community Huize Cum Laude Limburg 4. Wat moet er gebeuren? 4.1 Economische structuurversterking 4.2 Euregionale bereikbaarheid en mobiliteit 4.3 Integrale gebiedsgerichte ontwikkeling 4.4 Culturele kwaliteit 4.5 Nationaal Landschap Zuid-Limburg 4.6 Stedelijke kwaliteit 5. Criteria voor opname van projecten 6. Samenwerking Bijlage B Het karakter van de individuele delen Bijlage C Projectenlijst 1

2 1. Inleiding en samenvatting De directe aanleiding voor het opstellen van deze Zuid-Limburgse ontwikkelingsagenda is gelegen in de nationale Nota Ruimte. Het Rijk heeft hierin voor de stedelijke netwerken de volgende opgave geformuleerd: De versterking van de kracht van steden en verbetering van de internationale economische concurrentiepositie en de daarbij behorende ruimtelijk-economische structuur van economische kerngebieden. Het uitvoeringsprogramma Nota Ruimte steunt de verwezenlijking hiervan. Daarnaast zijn er belangrijke instrumenten die binnen de ruimtelijke randvoorwaarden van de Nota Ruimte worden aangestuurd vanuit ondermeer de Nota Pieken in de Delta, Agenda Vitaal Platteland en het Nationaal Verkeer en Vervoersplan. Vanuit Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is de ontwikkelingsagenda aangegrepen om de regionale samenwerking nieuw elan te geven en de samenwerking binnen Tripool Zuid-Limburg en met het kerngebied Zuid-Limburg verder te ontwikkelen. Om dit te bewerkstelligen is geïnventariseerd wat het Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg precies is en wat het uniek maakt. Dit gaat verder dan een feitelijke geografische definitie. Het is een complex samenspel van tastbare en ontastbare factoren die het netwerk enig in zijn soort maakt. Vanuit deze definitie is een algemene visie naar voren gekomen. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg wil, samen met zijn buurregio`s, een hoogwaardige en duurzame (Europese) kennis- en verblijfsregio zijn. Alle betrokken partijen zijn het erover eens dat deze visie bepalend is voor de regionale aanpak en kaderstellend voor de deelnemende gemeenten. Om de visie tastbaarder te maken is zij vertaald in twee streefbeelden streefbeelden, te weten Innovative Community wat staat voor Europese economische concurrentiekracht en Huize Cum Laude Limburg waarmee de hoge levensstandaard wordt gedefinieerd. Deze twee begrippen combineren de eigenschappen van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg met zijn visie. De streefbeelden en de daaraan gekoppelde zes kernthema s worden gebruikt om het beleid van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg richting te geven. De zes kernthema s zijn: Economische structuurversterking Euregionale bereikbaarheid en mobiliteit Integrale gebiedsgerichte ontwikkeling Culturele kwaliteit Nationaal Landschap Zuid-Limburg en Stedelijke kwaliteit. In dit document wordt steeds, waar mogelijk, aangegeven hoe de kernthema s van Stedelijk Netwerk Zuid- Limburg passen binnen de kaders op provinciaal, nationaal of Europees niveau. Uitwerking van de kernthema s kan in de praktijk op vele manieren gebeuren. De uitvoering van projecten die passen in deze kernthema s vindt plaats door de gemeenten of Provincie. Het Stedelijk Netwerk Zuid- Limburg zal geen nieuwe bestuurslaag vormen, maar is het niveau waarop agendasetting en agendabewaking plaatsvindt. 2

3 Om verankering en bewaking van de centrale visie binnen de afzonderlijke delen te waarborgen, is een bestuurlijke netwerkorganisatie nodig die beschikt over bestuurlijke kracht en een duidelijk oog heeft voor de samenhang van de structuurversterkende programma s. Organisatorisch moet dit handen en voeten krijgen door het inrichten van een gezamenlijke programmaorganisatie. Deze draagt zorg voor facilitering van de bestuurlijke coördinatie en besluitvorming, voor samenhang in de uitvoering van de programma s en voor de communicatie en de belangenbehartiging. Binnen de zes kernthema s is een veelvoud aan projecten onder te brengen. Daarbij is het van belang dat de afzonderlijke projecten een toegevoegde waarde leveren aan de gezamenlijke visie en de kernthema s. Projecten die weinig tot geen regionale uitstraling en/of impact hebben, krijgen geen plek op de regionale ontwikkelingsagenda. Zij horen thuis binnen het gemeentelijk beleid. Kenmerkend voor projecten is dat zij per definitie tijdelijk van aard zijn. Als gevolg daarvan is een opsomming van de projecten een dynamisch overzicht. Een overzicht met de belangrijkste projecten, niet uitputtend, is opgenomen in Bijlage C. Vanuit het totaal van deze agenda kunnen de diverse projecten verbonden worden aan de nationale en internationale agenda s. De ontwikkelingsagenda van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg heeft zowel een interne als een externe functie. Intern, voor de regio zelf, geeft de agenda richting, houvast en een doel om gezamenlijk na te streven. De deelgebieden leveren vanuit hun eigen kracht een bijdrage aan het geheel door het verwezenlijken van de projecten. Extern heeft de agenda vooral een wervende functie. Het sluit naadloos aan op de ambities van het kabinet (regeerakkoord) en de ambities op Europees niveau (Lissabondoelstellingen, Göteborg). Voor het kabinet en andere externe partners is deze Zuid-Limburgse ontwikkelingsagenda een uitnodiging om mee te doen en bij te dragen aan de versterking van de regionale economische ontwikkeling van dit gebied. Een versterking die op haar beurt weer een stimulans is voor een verdere uitbouw van de Nederlandse en Europese concurrentiekracht en innovatief vermogen. Een helder en inzichtelijk betoog maakt het ongetwijfeld aantrekkelijk voor particulieren, organisaties en instellingen om mee te doen en te willen investeren in de regio Zuid-Limburg. 3

4 2. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg Zoals in de inleiding is aangegeven, is deze agenda opgesteld nadat de rijksoverheid Zuid-Limburg als een stedelijk netwerk had benoemd. Dit netwerk is opgebouwd uit verschillende gebiedsdelen die elk hun eigen krachten hebben. Wezenlijk voor het slagen van deze Zuid-Limburgse agenda is de manier waarop de onderdelen hun krachten weten te bundelen voor Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg als geheel. Het moet functioneren als een sportteam met spelers die elkaar aanvullen en aanmoedigen om zo het beste uit zichzelf te halen waardoor het team regelmatig weet te scoren. Een beschrijving van de samenwerkende delen is opgenomen in Bijlage B. 2.1 Definitie Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg bestaat uit een stedelijk deel met de functie van nationaal economisch kerngebied (geconcentreerd rond de steden Maastricht, Heerlen en Sittard-Geleen, tezamen Tripool Zuid- Limburg) en Nationaal Landschap Zuid-Limburg, het landelijke kerngebied. Stedelijk Netwerk Zuid- Limburg is onderdeel van het grensoverschrijdende stedelijke netwerk Maastricht - Heerlen Hasselt Aken Luik (MAHHL). Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is een complete, internationale stad in een wijds landschap, met ruim zeshonderdduizend inwoners. In de Euregio waar het stedelijk netwerk ligt, de Euregio Maas-Rijn wonen 3,9 miljoen mensen, waarvan de meesten in de regio Aken: 1,7 miljoen, en de provincie Luik: 1 miljoen. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is daarmee: 1. een complete stad Weinig steden bieden op zo n compact gebied samenhangende kwaliteiten op cultureel, commercieel, economisch, landschappelijk en stedelijk gebied. Kenmerkend is dat deze kwaliteiten, van hoog niveau zijn. Ze behoren echter niet tot de echte Europese of wereldtop, een enkele uitgezonderd. Tegelijk vormen juist de pluriformiteit en de samenhangende kwaliteiten als geheel cultureel, commercieel, economisch, landschappelijk en stedelijk - het unieke van dit gebied. 2. een internationale stad; Gelegen aan de grenzen van drie landen (België, Nederland en Duitsland), twee culturen (Germaans en Romaans) en drie talen (Frans, Duits en Nederlands) 3. gelegen in een wijds landschap Het pittoreske en groene Nationaal Landschap, met uitlopers naar Ardennen en Eifel. 2.2 Unieke kenmerken In Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is een belangrijke verandering tastbaar. De focus van de besturen verschuift van de optelsom der delen naar het vergroten van de slagkracht van het totaal. Deze verandering maakt zichtbaar dat Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg op twee onderdelen een uniek is: Zijn internationale ligging en de huidige demografische ontwikkeling. De internationale positie betekent een grenzeloos Zuid-Limburg dat over een grote economische kracht beschikt vooral door het forse aantal hoogwaardige kennisinstituten (alleen al in Maastricht 121, veelal kleine ondernemingen) en innoverende bedrijven. De ontwikkeling van de Nederlandse bevolking, die zich in Zuid-Limburg als eerste overduidelijk 4

5 manifesteert, leidt tot een bezinning op het thema groei. Het klinkt misschien wat vreemd, maar hier is prake van een demografische voorsprong waarbij Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg een gidsfunctie kan hebben voor heel Nederland dat onherroepelijk te maken krijgt met vergrijzing, ontgroening en afname van haar bevolking. Iedereen in Zuid-Limburg is zich bewust van deze onvermijdelijke omslag en de gevolgen daarvan. Maar men is zich òòk bewust van de kansen op vele terreinen die dit feit kan bieden aan deze regio! Internationaal Een uniek gegeven van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is de internationale ligging die een aantal algemene en specifieke vraagstukken met zich brengt. Bedrijven, kennisinstituten, overheden en personen maken intensiever gebruik van grensoverschrijdende netwerken. Limburgers gaan regelmatig (soms tot vaak) de grens over voor: wandelen, fietsen, en inkopen doen (80%), bezoek aan vrienden, familie, en theater, voorstelling (50%), bezoek aan een arts (20%), onderwijs (10%), werk (3%). Maar hoe groter de integratie, hoe sterker ook de belemmeringen van de grenzen in de praktijk worden ervaren. Het besef groeit dat het Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg slechts optimaal kan functioneren in verbinding met de naburige steden in de Euregio : Aken, Luik, Hasselt en Genk. Hoewel al sprake is van samenwerking in MAHHL-verband, is er nog veel te winnen om als Euregio Maas-Rijn succesvol te kunnen concurreren met andere Europese regio s. De Euregio Maas-Rijn is gelegen tussen belangrijke economische concentraties: Vlaamse Ruit, Randstad en Ruhrgebied: aangeduid met Eurodelta. Vanuit dit perspectief van de Eurodelta is het zeer de moeite waard te investeren in het centraal gelegen Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg. De Commissie Hermans heeft onlangs onderzoek gedaan naar de grenspositie en de kansen die dit biedt. Nu Europa het vizier steeds meer richt op de ontwikkeling van sterke regio's heeft in het bijzonder Limburg kansen om samen met buurregio's in België en Duitsland gebruik te maken van haar ligging. Europa moet via de grenzen aan elkaar groeien. Aandacht voor grensoverschrijdende samenwerking biedt de mogelijkheid om het Europese integratiebeleid van een abstract proces tussen instituties te vertalen naar een concreet pakket maatregelen dat rechtstreeks betekenis heeft en positief ingrijpt op de leef-, woon- en werkomstandigheden van de burgers van een Europese grensregio. Uitgaande van ieders sterke mogelijkheden heeft de Euregio Maas-Rijn veel potentiële ontwikkelingskansen die nu nog verborgen blijven "achter de grenzen". Als deze kansen niet worden benut blijven ook de kansen op duidelijke economische groei liggen. Vooral voor Zuid-Limburg is grensoverschrijdende samenwerking die nu al plaatsvindt geen luxe, maar een absolute noodzaak. Een dergelijke samenwerking wordt vanzelfsprekend van onderop en vanuit de regio zelf geïnitieerd en op gang gebracht. Het zou van modern nationaal en Europees subsidiariteitbeleid getuigen als een grensregio als Limburg door nationale overheden "in staat gesteld" zou worden dergelijke initiatieven in het belang van de regionale economie, de grensoverschrijdende samenleving en de eigen inwoners van het grensgebied te nemen. De commissie is dan ook van mening dat de "nationale overheden" deze ruimte moeten geven waardoor de knelpunten kunnen worden overwonnen. Hier niet aan tegemoet komen zal leiden tot het onbenut laten van de grote economische mogelijkheden voor Nederland als geheel. Einde citaat. Alle opgaven vanuit het Nationaal stedelijk Netwerk Zuid Limburg worden geformuleerd en aangepakt vanuit de internationale dimensie. Het Rijk wil in overleg met de grensprovincies en onze buurlanden oplossingen vinden voor problemen als 5

6 gevolg van verschillen in wet- en regelgeving en verschillen in bevoegdheden. Prioritaire thema's in dit traject zijn arbeidsmarkt, onderwijs, zorg en openbaar vervoer. Aangesloten wordt bij concrete initiatieven. Het oplossen van knelpunten is immers geen doel op zich, maar een middel om meer grensoverschrijdende samenwerking mogelijk te maken en hiermee de ontwikkeling van deze grensregio te versterken. De Euregio Maas-Rijn vervult als proefregio een centrale rol in dit proces. Provinciaal coalitieakkoord In het coalitieakkoord is opgenomen dat Limburg een echte Europese voorbeeldprovincie wil zijn. Al onze ruimtelijke, economische, infrastructurele, culturele en sociale ambities zullen wij vanuit een grensoverschrijdende insteek formuleren en aanpakken. Rijksagenda Het Rijk heeft in dit kader de volgende doelstelling opgenomen Doelstelling 1: Een Europa met een stevig draagvlak onder de burgers, dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar de lidstaten het beter zelf kunnen regelen. Demografische ontwikkeling Vaststaat dat een omslagpunt is bereikt in de bevolkingsontwikkeling. Zuid-Limburg staat aan de vooravond van een nieuw demografisch tijdperk. De daling die is ingezet heeft gevolgen voor de samenleving. Er zijn steeds minder inwoners en bovendien zijn die van hogere leeftijd. Kansen voor toekomstige ontwikkelingen op ruimtelijk, sociaal en economisch vlak worden mede bepaald door bevolkingsontwikkeling en samenstelling. De bevolkingskrimp vraagt om een omslag van traditioneel groeidenken, naar nieuwe vormen van denken gericht op welvaart en welzijn met behoud van de hoogwaardige werk-, woon- en leefkwaliteit. De bevolkingsontwikkeling kent drie aspecten: ontgroening, vergrijzing en migratie. Door de corrigerende werking van de markt én het feit dat het een geleidelijk intredend verschijnsel is - dat bovendien voorzienbaar is -, kunnen maatregelen op dit gebied in alle rust worden voorbereid en getroffen. De veroudering van de bevolking is al langere tijd gaande en verloopt geleidelijk. De omvang van de bevolking neemt af sinds 2004, en wordt veroorzaakt door de daling van het aantal geboorten en de toename van de sterfte. Bovendien kent Zuid-Limburg een negatief migratiesaldo, wat de bevolkingsafname versterkt. Mensen verhuizen naar andere gebieden in Nederland en over de grens naar België en Duitsland. Deze groep bestaat uit gezinnen. De belangrijkste vertrekmotieven zijn betere (en goedkopere!) kansen op de woningmarkt en carrière- en opleidingsmogelijkheden. Mensen zijn bereid om tot een afstand van dertig kilometer van de stad te gaan wonen; voor werk en opleiding verhuist men verder weg. De demografische verandering betekent niet minder, maar vooral anders investeren voor de (regionale) overheden. Ambities voor kwaliteit en leefbaarheid zijn en blijven hoog. Met minder groei, wel kwaliteit realiseren vraagt om een omslag in het denken en een andere manier van werken. De provincie heeft deze uitdaging opgenomen in haar coalitieakkoord: Daar waar overig Nederland pas over vele jaren geconfronteerd wordt met demografische gevolgen, moet Limburg een demografische 6

7 proefregio worden, een voorbeeld voor de toekomst. Demografische transitie vraagt om maatwerk per thema en locatie binnen het stedelijk netwerk. 7

8 3. Wat wil Stedelijk Netwerk Zuid Limburg? 3.1 Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg, een duurzame en hoogwaardige Europese kennisregio Door de specifieke ligging van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg wordt op natuurlijke wijze aangesloten bij de Europese discussie over regionale ontwikkeling met daarbij de Europese agenda s in het achterhoofd. De Lissabon-agenda over innovatie en concurrentie. De Götenborg-agenda over duurzaamheid van de samenleving en de Derde Pijler van de Europese Unie: de veiligheid. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg wil een duurzame en hoogwaardige internationale kennis- en verblijfsregio zijn. Om dit te bereiken zijn naast het uitvoeren van de innovatieagenda economische, ruimtelijke en culturele structuurversterkende investeringen noodzakelijk die de regionale partners gezamenlijk oppakken en uitwerken. Deze investeringen dienen in belangrijke mate een boven-regionaal belang, namelijk om de internationale concurrentiepositie van Nederland op het vlak van kennis en innovatie uit te bouwen en te versterken. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg heeft daaruit een aansprekende boodschap gedistilleerd : Hier wordt Europa gemaakt! Een aansprekende boodschap die wordt uitgedragen door de regionale bestuurders en kennisinstituten en krachtig ondersteund door de private partners. 3.2 Kracht van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg heeft niet de behoefte te discussiëren over zijn identiteit. De regio beschikt over een compleet arsenaal van culturele, wetenschappelijke en economische instellingen en bedrijven. Vastgesteld kan worden dat zij van hoge kwaliteit zijn, maar een enkele uitzondering daargelaten niet tot de echte Europese of wereldtop behoren. De pluriformiteit en de samenhangende kwaliteiten cultureel, commercieel, economisch, landschappelijk en stedelijk vormen het unieke kenmerk van dit gebied. Het belangrijkste doel is als Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg de krachten van dit netwerk te ontdekken en te gebruiken in het streven naar de verwezenlijking van de hier uitgedragen visie. Duurzaamheid is daarbij het centrale begrip, de rode draad bij het handelen. Om de ambitie van Stedelijk Netwerk Zuid Limburg nader te duiden worden twee streefbeelden gehanteerd: Innovative Community en Huize Cum Laude Limburg. Dit zijn twee beelden die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en elkaar versterken. Mensen die zich lekker voelen in hun omgeving, aangenaam geprikkeld worden en leven in een open gemeenschap kunnen goed presteren in hun werkomgevingen. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg staat met zijn hoogwaardige kennisgemeenschap Innovative Community' voor de Europese economische concurrentiekracht die Zuid-Limburg kan ontwikkelen. Het Huize Cum Laude Limburg staat voor de hoge standaard van kwaliteit van leven die in Zuid- Limburg realiseerbaar is. Alle ingrediënten zijn aanwezig om beide zaken van de grond te tillen. Strategische coördinatie is noodzakelijk hierbij om de juiste weg in te slaan `Innovative Community Kennis, innovatie en ondernemerschap zijn dé sleutels tot welvaartsgroei en de oplossing voor veel 8

9 maatschappelijke problemen. Deze drie waarden nemen niet voor niets een centrale plaats in op de Lissabon-agenda. Nieuwe ideeën en inzichten vormen de basis voor vooruitgang. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg, als onderdeel van de Euregio Maas-Rijn beschikt nu al over een grensoverschrijdend perspectief zonder weerga. Mensen uit heel Europa komen in deze Euregio studeren en werken: braingain. Het is hier de normaalste zaak van de wereld om zakelijk en privé nationale grenzen te passeren. In de Euregio Maas-Rijn wonen 3,7 miljoen mensen en zijn ondernemingen gevestigd. Deze Euregio huisvest vijf universiteiten (Universiteit Maastricht, Open Universiteit Nederland, RWTH Aachen, Université de Liège en Universiteit Hasselt). Er zijn drie academische ziekenhuizen (Maastricht, Luik en Aken) die zijn ingeweven in het weefsel van een hoogwaardig Europees en mondiaal kennis- en zorgnetwerk. De samenwerking tussen deze instellingen is al op gang gekomen en wordt in de toekomst uitgebreid. `Innovative community betekent voor Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg een sterke(re) economische positie in Europa. De Europese technologiedriehoek Eindhoven-Leuven-Aken (ELAT) kan een toppositie binnen Europa verwerven, gebaseerd op de gebundelde innovatiekracht van hogescholen, universiteiten en bedrijven. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg kan daarbinnen door in te zetten op eigen kracht, en door nauwere samenwerking aan te gaan, en eigen rol spelen binnen de ELAT-driehoek. Innovative Community betekent voor de arbeidsmarkt dat er meer arbeidskrachten nodig zijn in de kennisintensieve sector. Veel meer mensen krijgen uitzicht op een interessante carrière. Dat geldt niet alleen voor mensen die nu al in Zuid-Limburg werken of studeren, maar ook voor mensen uit het aangrenzende buitenland en uit andere delen van Nederland. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg kiest voor werkgelegenheidsgroei in de komende tien jaar. Die groei komt ook ten goede aan mensen die nu nog geen baan hebben. In de zich ontwikkelende kenniseconomie voegen hoger opgeleide arbeidskrachten economisch meer toe aan het stedelijk product. Eén hoger opgeleide zorgt voor werk voor 1,3 lager opgeleiden. Dit zorgt voor innovatie en sociaal-culturele dynamiek binnen de samenleving. Hoe de arbeidsparticipatie in de regio nog kan toenemen, zal nader worden onderzocht. Hierbij wordt steeds aansluiting gehouden bij de initiatieven van het Rijk op dit punt. Door de vanuit Nederlands perspectief gezien - perifere ligging van Zuid-Limburg richt de groep hoger opgeleide arbeidskrachten zich nu nog te vaak op het westen van Nederland. Een deel van hen zoekt naar carrièrekansen in Noord-Brabant en de Randstad. Het schaalniveau van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg binnen een Euregionale context én met partners op de arbeidsmarkt, zoals bedrijven, universiteiten en intermediairs, biedt meerdere kansen en mogelijkheden om deze situatie te doorbreken waardoor het voor die mensen aantrekkelijker is en wordt om te blijven c.q zich te vestigen. Beseft moet worden dat uitbreiding van de (grensoverschrijdende) samenwerking zijn weerslag heeft op de eisen die worden gesteld aan de economische structuur, Euregionale bereikbaarheid, mobiliteit en ruimtelijke inrichting. De provinciale Limburgse Versnellingsagenda fungeert als aanjager voor de Innovative Community. De pijlers zijn de bij de instituten opgebouwde kennis en visie op technische en industriële vernieuwing. Samen met de grote innovatieve ondernemingen schragen zij de Zuid-Limburgse Innovative Community. Zuid Limburg telt twee krachtige blokken die eruit springen: 9

10 Technology and materials: onder andere Hightechsystems, Chemie en Nieuwe Energie geconcentreerd op Chemelot en het grensoverschrijdend bedrijventerrein Avantis. Healthcare: geconcentreerd op de Randwyck-campus in Maastricht. De Innovative Community manifesteert zich op open campussen, door grensoverschrijdende verbindingen, als authentieke kracht van de regio in het Midden- en Kleinbedrijf met een versterkt innovatief karakter en een offensiever ondernemerschap. Met daarbij de wetenschap dat de steden Maastricht, Heerlen en Sittard-Geleen meer en meer dragers zijn van duurzame economische ontwikkelingen Huize Cum Laude Limburg Huize Cum Laude werkt als katalysator bij het opzetten van een woon- en leefklimaat met een grote aantrekkingskracht voor kenniswerkers. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg onderscheidt zich nu al van andere gebieden doordat het een complete stad en een internationale stad is gelegen in een wijds landschap Bepalend voor Huize Cum Laude Limburg is de prachtige omgeving. Het ontleent zijn aantrekkingskracht en identiteit voor een belangrijk deel aan het omringende platteland: het Nationaal Landschap Zuid- Limburg. Dit Nationaal Landschap fungeert niet alleen als de graanschuur, maar ook als de achtertuin en als wandel- en fiets- en recreatiegebied voor de bewoners van stad en land. Het panorama langs de snelweg Heerlen-Maastricht is geprezen door het ruimtelijk planbureau. De invloed van de steden op het gebruik van het landelijk gebied is groot. De relaties tussen de stad en het landelijk gebied zijn veelzijdig en multifunctioneel. Zuid-Limburg is de tweede toeristische binnenlandse bestemming van Nederland. De aanwezige kwaliteit op het gebied van leisure en gastronomie wordt verder ontwikkeld. Kwaliteit moet bereikbaar zijn voor de gewone man of vrouw die op zoek is naar rust, goed eten en een mooie omgeving. Smaakvol hoeft niet altijd duur te zijn. Het gevarieerde woningaanbod, het uitstekend onderwijs, de veilige omgeving, de afwisseling van stad en land, geen files, etc. etc. Deze kwaliteiten maken van Zuid-Limburg een complete regio waarin een goede work-life balance aanwezig is. Zuid-Limburg is een smeltkroes van culturen ten gevolge van de duizenden jaren geschiedenis. Een rijk geschakeerde bevolking is ontstaan vanuit eeuwenlange passages. Germaanse stammen, Romeinen, Franken, Karolingers, Oostenrijkers, Brabanders, Spanjaarden, Engelsen, Fransen, en Duitsers verbleven in of heersten langere tijd over het gebied. Handelsreizigers uit heel Europa bezochten de streek. In de twintigste eeuw kwamen veel mijnarbeiders met hun gezinnen uit de noordelijke provincies, uit Oost- Europa en uit de landen rond de Middellandse Zee. Allen lieten ze nog steeds herkenbare en traceerbare sporen na. Zuid-Limburg leeft bij de gratie van zijn historische unieke positie op een snijpunt van de grote Europese culturen: Romaans en Germaans. Dit uit zich in de geest van de regio: op noordelijk efficiënt wijze georganiseerd, met een Latijnse ziel. Het is die combinatie van Romaanse en Germaanse kwaliteiten die Zuid-Limburg in de voorbije eeuwen heeft geschraagd in al haar ondernemingen, gekoppeld aan de unieke internationale ligging. Uitbouw van deze internationale reputatie is aan de orde via de Universiteit Maastricht, de Open Universiteit, de Hogeschool Zuyd en Fontys Hogescholen en het 10

11 Verdrag van Maastricht. Tel daarbij op de architectuur die gebaseerd is op diezelfde culturele snijlijn: functioneel bouwen, met grote aandacht voor schoonheid en harmonie. De mentaliteit van de bewoners vormt de ziel van de gemeenschap. Deze staat voor de liefde voor hun regio, voor de specifieke karaktertrekken van het gebied en haar roemruchte historie. Bij deze mentaliteit horen begrippen als kleurrijk, creatief, trots, spiritueel en zelfbewust. De mentaliteit verwijst tegelijkertijd naar het soms ongebreidelde chauvinisme, de opmerkelijke ontmoeting van Bourgondische en zakelijke levensstijlen en tolerante levensopvattingen. De kunst van het genieten maakt van Zuid-Limburg een regio waarin gejaagdheid en anonimiteit van het moderne leven worden gecompenseerd door een gevoel van levensvreugde. Zuid-Limburg straalt een menselijke maat en bijbehorende omgangsvormen uit. Deze aspecten kunnen niet van bovenaf worden opgelegd, maar zijn een product van interactie tussen mensen: we kunnen ze niet maken, wel koesteren. Deze karaktertrek bepaalt de wijze waarop de mensen hier met elkaar omgaan. De bezoeker proeft het meteen: het is ongrijpbaar en toch tastbaar aanwezig. Opgeslagen in het collectieve bewustzijn van de inwoners. Het is een mentaliteit, een specifieke leefstijl en een bijzondere cultuur. Die mentaliteit ontwikkelt zich, past zich aan door de komst van een universitaire en intellectuele elite, de vestiging van welgestelde senioren, de aanwas van (buitenlandse) studenten en de opvang van vluchtelingen van over de hele wereld. Dat gaat niet zomaar, het roept soms spanningen op. Traditionele krachten willen behoud van de oorspronkelijke mentaliteit. Tegelijk willen de nieuwkomers er ook bijhoren en trots zijn op hun nieuwe woongebied en bijdragen aan de ontwikkeling ervan. Deze regio kent een traditie van integratie van mensen uit andere streken en landen en heeft voldoende veerkracht opgebouwd om hier ook in te toekomst mee om te kunnen gaan. Vanuit de van oudsher sterke punten in de regio moet Huize Cum Laude Limburg zich verder ontwikkelen teneinde zijn aantrekkelijkheid voor kenniswerkers en andere hoogopgeleiden te vergroten. Het streefbeeld Huize Cum Laude Limburg kent een aantal aspecten: Attractieve steden met kwaliteiten die mensen aantrekken; Een groot en aaneengesloten landschap van internationale allure waarbij dit landschap integraal wordt benaderd; Een woon- en verblijfskwaliteit van zeer hoogstaand niveau. Een gezond en veilig Zuid-Limburg met een goede luchtkwaliteit waar sporten en recreatie in een aantrekkelijke en natuurlijke omgeving gemeengoed zijn. Het is een regio die ook over 25 jaar grote aantrekkingskracht heeft omdat duurzaamheid een algemeen verbindend uitgangspunt is. Cradle to Cradle. Bij de huidige aanpak van milieuproblemen en het zoeken naar duurzame oplossingen ligt de nadruk nog vaak op het verbeteren in kleine stapjes waarmee de efficiency van productieprocessen en producten wordt verbeterd. Niet slecht natuurlijk, maar zo blijven echte innovatieve (doorbraak) technologieën te lang op de plank liggen. Een zeer ambitieuze vorm van duurzaam ontwikkelen is het concept van cradle to cradle (letterlijk: van wieg tot wieg), dat uit gaat van de gedachte in plaats van minder slecht, meteen goed doen. Het concept is reeds toegepast op producten en productieprocessen, en in de architectuur. Bij Cradle to cradle wordt de nadruk gelegd op het creëren van eco-effectieve oplossingen. Dit vereist toekomstdenken en leiderschap in termen van nu durven investeren en innoveren voor de winst van later. 11

12 Rijksagenda Dit sluit aan bij doelstelling 13 van het kabinet: het vergroten aantrekkelijkheid van Nederland voor kenniswerkers 12

13 4. Wat moet er gebeuren? In de inleiding is aangegeven dat de Zuid-Limburgse visie zes kernthema s kent die hier verder worden toegelicht. INNOVATIVE COMMUNITY 1. Economische structuurversterking 2. Euregionale bereikbaarheid en mobiliteit 3. Integrale gebiedsgerichte ontwikkeling HUIZE CUM LAUDE 4. Culturele kwaliteit 5. Nationaal Landschap Zuid-Limburg 6. Stedelijke kwaliteit Voor de Innovative Community is de provinciale Limburgse versnellingsagenda de drijvende kracht. Die versnellingsagenda is in 2005 opgesteld door de provincie samen met het bedrijfsleven en betrokken organisaties met als doel de Limburgse economie (versneld) te stimuleren. Dit is gebeurd door te kiezen voor investeringen in een beperkt aantal clusters. Wil Zuid-Limburg zich tot een economisch sterke internationale regio kunnen ontwikkelen dan moet er binnen dit gebied in ieder geval sprake zijn van één grensoverschrijdende arbeidsmarkt, onderwijsruimte en infrastructuur. Integrale gebiedsontwikkeling is noodzakelijk om activiteiten op economisch en/of bereikbaarheidsgebied goed met elkaar te combineren en om sociale en/of milieudoelen te bereiken. Voor Huize Cum Laude Limburg vormen cultuur en de ruimtelijke kwaliteit van het gebied een noodzakelijke fundering. Samen met de culturele kwaliteit, het Nationaal Landschap en de stedelijke structuurversterking zijn dat de kernthema's. Een duurzame ontwikkeling op alle gebieden is daarbij de rode draad. Onder ieder van bovenstaande kernthema s valt een aantal projecten die via de programmabegrotingen van gemeenten en/of provincie worden gefinancierd en uitgevoerd. Selectie van deze projecten gebeurt in gezamenlijkheid waarbij projecten die maximaal bijdragen aan de doelstellingen de absolute voorkeur genieten. De criteria die zijn geformuleerd en de wijze waarop de samenwerking gestalte krijgt zijn opgenomen in paragraaf 5 en 6. De projectenlijst die hoort bij deze ontwikkelingsagenda is vanwege het dynamische karakter als Bijlage C toegevoegd bij deze ontwikkelingsagenda. Hieronder worden de zes kernthema's toegelicht. Ze zijn omschreven als de belangrijkste regionale opgaven, gezien vanuit een internationale dimensie en daarmee ook van nationaal belang zijn. 13

14 4.1 Economische structuurversterking De kennisintensieve en creatieve sectoren van de economie bieden goede kansen voor groei. De bestaande kennisketens kunnen worden versterkt door in te zetten op nieuwe product-markt-technologiecombinaties. Er zijn voldoende voorbeelden te vinden van bedrijven die ondanks de verplaatsing van hun activiteiten naar elders of internationale concurrentie, zich uitstekend weten aan te passen aan deze nieuwe omstandigheden door te innoveren en daardoor winst maken. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg wil zich als onderdeel van de Eindhoven-Leuven-Aken Triangle (ELAT) onderscheiden als kennisregio binnen Nederland en Europa. Dit wenkend perspectief en ambitieniveau stelt Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg zich ten doel. Inzet is: innoveren! Dat wil zeggen, het voortdurend vernieuwen van producten, diensten en de daaraan gekoppelde productieprocessen. De kennisintensiteit en variëteit in de Euregio Maas-Rijn is al hoog. Sterkere samenwerking op meerdere gebieden tussen de kennisinstellingen biedt vele mogelijkheden en kan het gebied internationaal op de kaart zetten. Als voorbeeld kan het initiatief Euron gelden dat in 1995 begonnen is als samenwerkingsverband tussen universiteiten in Duitsland, België en Nederland. Het doel was om de opleidingsefficiency in de neurochirurgie te maximaliseren. Op dit moment nemen tien universiteiten deel aan Euron en werken meer dan honderdtachtig studenten aan hun promotie. Op een vergelijkbare manier kunnen ook andere samenwerkingsverbanden worden opgericht waarbij tegelijkertijd bekeken moet worden in hoeverre wederzijds erkende diploma s mogelijk zijn. Arbeidsmarktbeleid Er is meer nodig dan investeringen in kennis, innovatie en creativiteit. Het opleidingsniveau en de competenties in de regio sluiten nog niet aan bij de hoge ambities. Innovatieve bedrijven die hier naar toe komen treffen nu slechts deels het personeel aan waaraan zij behoefte hebben. Het is de hoogste tijd om zowel personeel van elders te halen, als de lokale potentiële werknemers zo op te leiden dat ze in staat zijn om aan de vraag uit de markt te voldoen. Een Innovative Community die kwaliteitsverhoging nastreeft met hetzelfde aantal of zelfs minder mensen (bevolkingsontwikkeling) kan het zich niet permitteren dat mensen niet meedoen. De talenten moeten zoveel als mogelijk worden ingezet. Investeringen in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn noodzakelijk om het potentieel ten volle te benutten. Het gaat bijvoorbeeld om meer en beter geschoolden in de technische richtingen van het (V)MBO en een bredere activering van de beroepsbevolking. Ook in de zorgsector ontstaat werkgelegenheid die aansluit bij de beschikbare opleidingsniveaus. Meer onderwijs in de Franse en Duitse taal op scholen levert op langere termijn een hoog rendement. Het onderwijssysteem moet meer rekening houden met de karakteristieken van de onderwijssystemen in de Euregio waardoor een bijdrage wordt geleverd aan het slechten van de culturele barrières. Clusters van kracht Een duurzame economische structuur is het doel. Hieronder wordt niet alleen verstaan een goede balans tussen mens, ruimte en milieu, maar ook het vermogen om economische cycli op te vangen. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg denkt dit te bereiken door het versterken van de innovatiekracht die verankerd is in de Euregio Maas-Rijn. De ruimtelijke vertaling van de economische ambities vindt onder andere plaats door een integrale gebiedsgerichte ontwikkeling. De krachtige clusters van Zuid-Limburg met bijbehorende campus zijn: 1.Technology & Materials. Dit staat voor technologische voorsprong en excellent vakmanschap (voorheen high-tech systems, 14

15 chemie, materialen en nieuwe energie). Zichtbaar in Sittard-Geleen (chemie, R&D campus) en Parkstad (nieuwe energie op het grensoverschrijdend bedrijventerrein Avantis). Het geografische gebied van dit cluster is de kern van ELAT (Eindhoven-Leuven-Aken-Triangle). Het betreft de volgende onderdelen: Slimme materialen: hierbij wordt gedacht aan superieure materialenkennis in de regio die tot uiting komt in aansprekende producten en toepassingsmogelijkheden. Denk aan DSM. High Tech Systems: het ontwikkelen, produceren en onderhouden van technologische systemen waarbij gebruik wordt gemaakt van complexe procesarchitecturen waarin verscheidene technieken worden gecombineerd. De automotive-sector maakt hier een belangrijk onderdeel van uit. Solar/innovatieve energie systemen (nieuwe energie): ontwikkelen en produceren van basiselementen, modules en systemen voor het gebruik van onder meer zonne-energie. In mei 2006 werd E-Avantis opgericht, een kenniscentrum op het gebied van duurzame energie, dat bedrijven begeleidt met ideeën voor nieuwe toepassingen van duurzame energietechnieken en tevens als netwerk functioneert van innovatieve ondernemers in de regio. Naast zonne-energie lijkt ook het gebruik van groene grondstoffen (bio-energie) een energieoptie te worden. Creatieve industrie: toegevoegde waarde en kwaliteitsversterking binnen vooral het stedelijk gebied. Daarbij moeten we denken aan het versterken van vormgeving/design en technologie, in combinatie met creatief ondernemerschap. Vanuit de creatieve industrie/design worden combinaties gemaakt naar de andere onderdelen van dit cluster zelf en naar andere clusters. Veel specifieke kennis ligt op de plank bij kennisinstellingen en blijft nog ongebruikt. Initiatieven als kennisvouchers overbruggen deze kloof. Voor dit cluster ligt er kennis bij de technische universiteiten, TNO, maar ook over de grens in Aken en Jülich en in Vlaanderen. Nieuwe bedrijven op dit gebied vinden onderdak op Chemelot en/of Avantis. 2. Healthcare Dit staat voor baanbrekend gezondheidsonderzoek (voorheen health, care & cure). De gezamenlijke agenda van het cluster Healthcare wil kennis en kansen in de biomedische en zorgsector koppelen om een economische meerwaarde te creëren. Dit door het aanjagen en ontwikkelen van projecten die nieuwe biomedische producten, diensten, technologieën en bedrijven opleveren. De interactie tussen de klinische praktijk van het ziekenhuis, het medisch-wetenschappelijk onderzoek en het biomedische bedrijfsleven is hierbij van essentieel belang. Verder kan de economische meerwaarde worden vergroot door het maken van kansrijke en vernieuwende combinaties met de andere clusters. Samen met het Klinikum in Aken richt het AZM (campus voor bio- en medische technologie, gelokaliseerd op de campus Randwyck in Maastricht) momenteel een Center of Reference op voor topzorg en wetenschappelijk onderzoek op het gebied van hart- en vaatziekten. Hieraan moet op termijn ook het academisch ziekenhuis van Luik meedoen. Voor zeer complexe ingrepen wil het topinstituut patiënten uit heel Europa aantrekken. Met de globalisering van de gezondheidszorgindustrie wordt medisch toerisme steeds gewoner. Patiënten kunnen waar ook ter wereld de gezondheidszorg zoeken die ze willen. In de experimenteerregio Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg moet vrij handelsverkeer komen, ook als het medische zorg betreft. De campussen op het gebied van Technology & Materials en Healthcare zijn de kernlocaties van activiteiten met een open karakter. Vanuit deze campussen moeten verbindingen worden gelegd met andere netwerken in binnen en buitenland. 15

16 Provinciaal coalitieakkoord Deze opgave loopt één op één met het programma in het provinciale coalitieakkoord; Innoveren in Limburg. Ook het onderdeel Limburg energiek uit het programma Bereikbaar en Duurzaam Limburg sluit hierbij aan evenals het programma Investeren in Mensen waar het gaat om het investeren in talent. Daarnaast sluit deze ambitie aan bij de Lissabondoelstellingen van de Europese unie. Rijksagenda De uitwerking van dit kernthema past in de volgende doelstelling van het kabinet Balkenende IV: 17 Een slagvaardige aanpak van economische ontwikkeling in top- en grensregio's. Met het programma Pieken in de Delta ondersteunt het kabinet regionale clusters van bedrijven en kennisinstellingen die de potentie hebben mee te draaien in de internationale top. Energie en nadrukkelijk zonne-energie worden hierbij genoemd. 4.2 Euregionale bereikbaarheid en mobiliteit Uitgaande van de ambities van een internationaal concurrerende economie en een internationale gemeenschap zijn goede verbindingen (per openbaar vervoer) over de landsgrenzen heen, noodzakelijk. Het functioneren van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg hangt mede af van de verbindingen die er op allerlei terreinen worden gelegd met Aken, Luik en Hasselt. Voor Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg is ook een netwerkanalyse uitgevoerd, een van de elf regionale netwerkanalyses die in Nederland zijn gemaakt vanuit de Nota Mobiliteit. Doel was om de vervoersproblemen binnen deze elf netwerken in kaart brengen en om daar maatregelen op los laten ter verdamping van de knelpunten. De netwerkanalyse van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg toont de volgende knelpunten: - De A2 als poort naar Zuid-Limburg kent geen goed alternatief - De reistijd per intercity naar de Randstad voldoet niet aan het uitgangspunt van maximaal anderhalf maal de reistijd per auto - De onderlinge bereikbaarheid tussen de steden in het netwerk laat te wensen over. Voor het autoverkeer valt dit te herleiden tot afwikkelingsproblemen aan de stadspoorten. Voor de grote Euregionale centra rondom Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg geldt dat ze wel dichtbij liggen, maar per openbaar vervoer in het geheel niet (Hasselt/Genk) tot zeer beperkt (Aken) bereikbaar zijn als gevolg van een lage kwaliteit trein en een zeer zuinige frequentie. Voor de Euregionale burger betekent dit dat grensmobiliteit met openbaar vervoer moeilijk en duur is. Met relatief beperkte investeringen in het grensoverschrijdend openbaar vervoer is groot maatschappelijk voordeel te halen. De Zuid-Limburgse infrastructuur bestaat uit internationale weg- en spoorverbindingen, een regionale luchthaven, de waterverbinding met de haven van Rotterdam, een multifunctionele terminal, een haven voor bulkgoederen en kwalitatief hoogwaardige bedrijfsterreinen. Hoewel in de ontsluiting van het gebied de afgelopen jaren fors is geïnvesteerd, is er nog een aantal zwakke onderdelen. Het is zaak om gedurende de plan- en uitvoeringsperiode van deze ontwikkelingsagenda slimme oplossingen te bedenken om deze remmende factor op de ontwikkeling van de regio te compenseren. Een specifiek vraagstuk is de bereikbaarheid van het Nationaal Landschap. Het is mogelijk dat het 16

17 Nationaal Landschap aan zijn eigen succes ten onder gaat door een teveel toeristen. De maatregelen die in het verleden in dit kader zijn ontwikkeld en ingevoerd worden geëvalueerd. Dit moet de basis vormen voor een mogelijke vervolgaanpak. Provinciaal coalitieakkoord Dit kernthema sluit aan bij het onderdeel bereikbaarheid uit het programma Bereikbaar en Duurzaam Limburg Rijksagenda Deze opgaven sluiten aan bij de volgende doelstellingen van het Kabinet Balkenende IV: Doelstelling 19: Verbetering van de bereikbaarheid over weg en water door gerichte investeringen in het wegennetwerk en de binnenvaart. Doelstelling 20: Groeiambitie van 5% per jaar voor het openbaar vervoer per spoor 4.3 Integrale gebiedsgerichte ontwikkeling Een aantal ingewikkelde en met elkaar samenhangende ruimtelijke vraagstukken van regionale en nationale betekenis kan worden opgelost door een integrale en gebiedsgerichte benadering te kiezen. Bij die gebiedsontwikkeling gaat het om een allesomvattende aanpak van een beperkt aantal sleutelprojecten die bijdragen aan de duurzame versterking van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg. Grote projecten worden met elkaar verbonden waardoor het geheel meer is dan de som der delen. De economische doelstellingen van Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg krijgen hiermee ook een ruimtelijke vertaling. Vanuit deze gedachte worden meerdere doelen tegelijkertijd bediend en kunnen financiële middelen van betrokken partners flexibel en breed worden ingezet. Het ontwikkelen van een gebied is nooit af en het is bovendien niet alleen een zaak van de overheid. Daarom moet er actief gebruik worden gemaakt van de kennis en kunde van experts op het gebied van (publiekprivate) samenwerking. Zo kan optimaal de creativiteit, vindingrijkheid, oplossings- en investeringskracht van de samenleving worden ingezet. Bovenstaande heeft betrekking op de volgende vraagstukken: A2-zone Maasbracht-Geleen (inclusief Chemelot) In de taille van Limburg zijn diverse vormen van vervoer gebundeld langs de A2. Belangrijk is om daar ontwikkelingsruimte te bieden voor het logistieke en het (chemisch-) industriële complex in dit gebied. Doorslaggevende projecten hierbij zijn de ontwikkeling van de bedrijventerreinen rondom Born en de ontwikkeling van de open innovatiecampus op Chemelot. Ook heeft prioriteit het recreatief-toeristisch ontsluiten van de beekdalen en de Grensmaas. In 2011 moet een optimaal effect zijn verwezenlijkt tussen de verbreding van de A2 en de andere relevante ontwikkelingen. Maastricht - Valkenburg: healthcare, wellness en leisure staan centraal Een opmerkelijke ambitie van beide plaatsen is gelegen in de thema s topzorg en wellness. Maastricht vanwege de aanwezigheid van het academisch ziekenhuis als aanbieder van topzorg, Valkenburg door 17

18 haar historie als bad- en luchtkuuroord en de bijzondere uitstraling en landschappelijke potentie voor het aanbieden van top medische services. De gezamenlijke ambitie van Maastricht en Valkenburg is het opheffen van de versnippering in het aanbod op het gebied van vrijetijdseconomie door het duurzaam vervlechten en uitbuiten van de complementaire kwaliteiten van Maastricht en Valkenburg. In deze gezamenlijke ambitie wordt tevens de cradle to cradle gedachte meegenomen als ontwerpdimensie. Door het realiseren van een bij de eigenheid van beide plaatsen passende kwaliteitsimpuls voor bewoners èn bezoekers zal een attractieve en toekomstgerichte profilering van de regio worden ontwikkeld. Dat levert meerdaagse arrangementen op, zorgt voor extra bestedingen en toeloop en leidt tot herhaalbezoeken. Deze kwaliteitsimpuls zorgt voor een betere branding van de regio, waarmee nieuwe investeerders worden aangetrokken die weer zorgen voor extra uitstraling. Parkstad Limburg: gerichte blik op nevenontwikkeling van de binnen en buitenring. De buitenring is een sleutelproject in Parkstad Limburg. Gebiedsontwikkeling rondom en langs de buitenring geeft een extra impuls aan de verbetering van de ruimtelijke functionele samenhang binnen Parkstad. En, tussen Parkstad en haar omgeving, waarbij Duitsland niet mag worden vergeten. Zo ontstaat als nevenontwikkeling bijvoorbeeld voldoende ruimte voor werklocaties waardoor doelstellingen op het gebied van nieuwe energie kunnen worden ondersteund (belangrijk bij de gewenste duurzaamheid van de regio!) en de groene component verder wordt versterkt. Een ingewikkelde maar uitdagende kwestie is de demografische ontwikkeling in het gebied. Welke extra kansen en nieuwe oplossingen biedt dit voor de regio? Provinciaal coalitieakkoord De bovenstaande integrale gebiedsontwikkelingen maken onderdeel uit van het provinciaal programma Investeren in ruimte Rijksagenda Wij zien belangrijke aanknopingspunten en raakvlakken met de 6 pijlers in het regeerakkoord en het beleidsprogramma van het Rijk. Zo sluit dit kernthema o.a. aan op de volgende doelstelling van het kabinet Balkenende IV: Doelstelling 29 Het realiseren van een beperkt aantal complexe, samenhangende ruimtelijke opgaven van nationale betekenis. 4.4 Culturele kwaliteit Zuid-Limburg is trots op de Europese geschiedenis waaraan deels haar identiteit en aantrekkingskracht aan wordt ontleend. De sporen van Romeinse wegen en oude handelsroutes zijn nog zichtbaar in het landschap. De steden zijn klaar voor het maken van nieuwe Europese geschiedenis vanuit hun Romaanse en Germaanse culturele erfgoed. Het is overduidelijk dat in Zuid-Limburg de Nederlandse levensstijl soms sterk verweven is met de Franse en Duitse cultuur. Deze veelkleurigheid oefent aantrekkingskracht uit op Europese burgers en Europese bedrijven om zich te vestigen in deze internationale sfeer. Investeren in regionale iconen en monumenten 18

19 Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg bezit vele mooi en typerende plekken die een belangrijk onderdeel vormen van het culturele erfgoed. Deze plekken zijn erg belangrijk voor de aantrekkingskracht van het gebied als geheel en als gevolg daarvan een hoogwaardig vestigingsklimaat. Er moet worden geïnvesteerd in die kwaliteiten in de fysieke omgeving die deze identiteit naar boven halen en accentueren. Een palet van zaken maakt hiervan onderdeel uit: groene elementen, gebouwen, materialen, wegen, openbare ruimte en de ruimtelijke structuur. Een regionale culturele topprogrammering: Een aantrekkelijke, innovatieve en ambitieuze regio heeft een duidelijk eigen internationaal profiel en een verrassende culturele programmering van topkwaliteit. Top in de zin van aantrekkingskracht en/of artistieke kwaliteit voor mensen van binnen en buiten het gebied. Stedelijk Netwerk Zuid-Limburg moet samen met Aken en Luik aan de bewoners van deze Euregio een in alle opzichten hoogstaande programmering bieden. Een goede samenwerking en afstemming van de stedelijke theaters is hierbij een voorwaarde. Ook op dit punt zal de Europese dimensie extra stimulerend werken. Als voorbeeld geldt de samenwerking tussen Opera Zuid en de Opera de Walonie in Luik. Kwaliteitssprong cultuur Doel is een zodanige ontwikkeling te bevorderen dat Maastricht en omgeving een nog interessantere plaats wordt voor hoogwaardig verblijfstoerisme, resulterend in een langere verblijfsduur en hogere bestedingen en daaraan gerelateerde werkgelegenheid. Er is sprake van en initaitief voor een groot internationaal theater, inclusief concertzaal en een middenzaal het culturele hart van een bredere ontwikkeling te vormen. Een totaalplan voor de gestelde doelen in dit gedeelte van de stad kan de vorm krijgen van een gebiedsontwikkeling onder de naam Kwaliteitssprong cultuur. Deze versterking van de culturele infrastructuur in Maastricht vormt tevens een onderdeel van het streven van de stad om in 2018 culturele hoofdstad van Europa te zijn. Voor deze ambitie heeft Maastricht ondertussen Euregionaal de steun verworven van Aken, Hasselt, Heerlen en Luik. Daarnaast wordt samengewerkt met de gemeente Valkenburg aan de Geul om met de ambities op het gebied van wellness een versterking van het toeristisch product te realiseren. Provinciaal coalitieakkoord De initiatieven die ontplooid worden in het kader van dit kernthema passen binnen verschillende programma`s van de Provincie zoals Investeren in steden en dorpen en Investeren in ruimte Rijksagenda Dit sluit aan bij de volgende doelstelling van het kabinet Balkenende IV: Doelstelling 6.5 Alle jongeren tot 18 jaar raken actief of passief vertrouwd met cultuur en kunstvormen en met de Nederlandse geschiedenis. Er komt een nieuw stelsel voor subsidies voor kunst, gericht op een divers aanbod, excellentie en brede toegankelijkheid. 4.5 Nationaal Landschap Zuid-Limburg Om de kwaliteit van Nationaal Landschap Zuid-Limburg te behouden en te versterken is het van belang op duurzame wijze hiermee om te gaan. Punten van aandacht vormen het landschap, de natuur- en 19

Zuid-Limburg: het verhaal

Zuid-Limburg: het verhaal Zuid-Limburg is een complete stad in een wijds landschap. Op een drielandenpunt - België, Duitsland en Nederland - wonen 600.000 mensen in vier stadsdelen, die onderling zeer van karakter verschillen:

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Zuid-Limburg Position Paper van de 16 Zuid-Limburgse gemeenten, aangeboden door de voorzitters van het Bestuurlijk Overleg Ruimtelijke Economie en Nationaal

Nadere informatie

STRATEGISCH PLAN 20152020. Excellent onderwijs voor een innovatieve regio

STRATEGISCH PLAN 20152020. Excellent onderwijs voor een innovatieve regio STRATEGISCH PLAN 20152020 Excellent onderwijs voor een innovatieve regio introductie Met meer dan 10.000 studenten en ruim 800 medewerkers zijn we het grootste opleidingencentrum voor beroepsonderwijs

Nadere informatie

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

De gereserveerde 15 miljoen euro voor Maastricht Culturele Hoofdstad wordt over de hele provincie ingezet voor culturele doeleinden.

De gereserveerde 15 miljoen euro voor Maastricht Culturele Hoofdstad wordt over de hele provincie ingezet voor culturele doeleinden. Limburg heeft een uniek en veelzijdig cultuuraanbod. Dit komt tot uitdrukking in een enorme verscheidenheid met talloze monumenten, cultureel erfgoed, musea, culturele organisaties, evenementen en een

Nadere informatie

Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue)

Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue) Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue) Nota Ruimte budget 75 miljoen euro voor Brainport Eindhoven en 6,8 miljoen voor ontwikkeling A2-zone Planoppervlak 3250 hectare (Brainport Eindhoven) Trekker

Nadere informatie

Eijsden. Economische activiteit

Eijsden. Economische activiteit Eijsden Eijsden Eijsden is met ruim 8000 inwoners de grootste kern van de Limburgse gemeente Eijsden-Margraten. Deze fusiegemeente, die in 2011 ontstond, bestaat verder uit 14 andere kernen, en 25 gehuchten

Nadere informatie

Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016

Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016 Toelichting criteria kleine projecten Brabant C versie 18-01-2016 Om in aanmerking te komen voor een subsidie tussen 25.000 en 65.000 euro moet een project aan de volgende criteria voldoen: 1. het project

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker Samen Sterker Internationalisering > wegnemen barrières grensoverschrijdend vervoer > werken waar je wilt > meer innovatie over de grenzen heen Internationalisering Maastricht is de meest internationale

Nadere informatie

Binnenstadsvisie Eindhoven

Binnenstadsvisie Eindhoven Binnenstadsvisie Eindhoven Raadscie. EM 20.09.16 Vera Gielen Gebiedsmanager Centrum @GielenVera Waarom visie Geeft richting voor ontwikkeling binnenstad om ervoor te zorgen dat we in 2025 de binnenstad

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere

Nadere informatie

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Dames en heren, Degenen, die hier te lande na 1820 verbetering van

Nadere informatie

Beter worden in wat we samen zijn!

Beter worden in wat we samen zijn! Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.

Nadere informatie

Welvarend Westfriesland

Welvarend Westfriesland Welvarend Westfriesland De visie van het bedrijfsleven op de regio. Ter inspiratie voor uw beleid in 2018 Welvarende Regio Onze regio kent een rijke geschiedenis van welvaart met ondernemende Westfriezen

Nadere informatie

Cultureel Perspectief in Rijswijk

Cultureel Perspectief in Rijswijk Cultureel Perspectief in Rijswijk Rijswijk, maart 2014 de Bibliotheek aan de Vliet Cultureel Perspectief in Rijswijk Voorwoord In dit Cultureel Perspectief vragen ondergetekenden aandacht voor het belang

Nadere informatie

Welkom in Beekdaelen. de gemeente van u, van mij, van ons!

Welkom in Beekdaelen. de gemeente van u, van mij, van ons! Welkom in de gemeente van u, van mij, van ons! Welkom in de gemeente van u, van mij, van ons! In 2019 woont of werkt u in. De nieuwe gemeente voor de inwoners van Onderbanken, Nuth en Schinnen. Een nieuwe

Nadere informatie

Regiobranding Zuid-Limburg

Regiobranding Zuid-Limburg Regiobranding Zuid-Limburg Resultaten juli 2008 Flycatcher Internet Research, 2004 Dit materiaal is auteursrechtelijk beschermd en kopiëren zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is dan ook niet

Nadere informatie

ruimtelijk structuurplan provincie Limburg richtinggevend gedeelte richtinggevend gedeelte

ruimtelijk structuurplan provincie Limburg richtinggevend gedeelte richtinggevend gedeelte richtinggevend gedeelte Deel I: visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling informatief gedeelte richtinggevend gedeelte I II III IV V bindend gedeelte deel I. visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling

Nadere informatie

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid LEEUWARDEN SÚDWEST-FRYSLÂN SMALLINGERLAND HEERENVEEN Versterk Economie en Werkgelegenheid Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord SAMEN WERKEN AAN EEN SLAGVAARDIG FRYSLÂN 2 3

Nadere informatie

AGENDA VOOR HET PROVINCIAAL CULTUURBELEID De provincie: belangrijk schakelpaneel in de culturele infrastructuur.

AGENDA VOOR HET PROVINCIAAL CULTUURBELEID De provincie: belangrijk schakelpaneel in de culturele infrastructuur. WOENSDAG 9 FEBRUARI 2011 DORDRECHT Bijdrage Ad 's-gravesande AGENDA VOOR HET PROVINCIAAL CULTUURBELEID De provincie: belangrijk schakelpaneel in de culturele infrastructuur. Cultuur leeft: er wordt op

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009 ALDUS BESLOTEN 9 JULI Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009 ALDUS BESLOTEN 9 JULI Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Aan de raad AGENDAPUNT 11 ALDUS BESLOTEN 9 JULI 2009 Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Doetinchem, 4 juli 2009 Voorstel: 1. de foto van de sociaal-economische situatie in Doetinchem

Nadere informatie

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging!

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Den Haag, 2 december 2010 Wim Deetman, Jan Mans en Pieter Zevenbergen Adviescommissie-Deetman Opdracht van provincie Limburg Strategisch meerjarenperspectief voor

Nadere informatie

TeTRRA. Voor mensen met ideeën

TeTRRA. Voor mensen met ideeën TeTRRA Voor mensen met ideeën Huy Hasselt Diepenbeek Oupeye Liège Heerlen Heinsberg Aywaille Aachen Eupen Düren Monschau Euskirchen Daun De Euregio Maas-Rijn heeft een oppervlakte van ongeveer 11.000 km²

Nadere informatie

Health Campus Zeeland

Health Campus Zeeland Health Campus Zeeland Bundeling van kennis en kracht voor een vitale regio www.goes.nl 2 Wat is een campus? De filosofie van een campus is gebaseerd op het uitgangspunt dat het samenbrengen van activiteiten

Nadere informatie

De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting

De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting Vooraf Hoe ziet onze leefomgeving er over 15 jaar uit? Of eigenlijk: hoe ervaren we die dan? Als inwoner, ondernemer, bezoeker of toerist. De tijd

Nadere informatie

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland Ambitiedocument Regio Rivierenland Wij, de tien samenwerkende gemeenten binnen Regio Rivierenland: delen de beleving van de verscheidenheid in ons gebied;

Nadere informatie

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel

Nadere informatie

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Agribusiness Economie & Logistiek Recreatie & Toerisme maandag 15 juni 2015, bijeenkomst voor raadsleden Naar een nieuw Programma Jaar 2011-2014 2015 2015 2015

Nadere informatie

Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven

Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven Programma Regionaal Platform 20 april 2016 Locatie: Van der Valk Hotel, Aalsterweg 322 te Eindhoven Tijd Vanaf 12.00 uur Activiteit Inloop met broodjeslunch 13.00 uur Opening en welkom, mededelingen 13.15

Nadere informatie

SOCIAAL PERSPECTIEF. sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020

SOCIAAL PERSPECTIEF. sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 SOCIAAL PERSPECTIEF sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 SOCIAAL PERSPECTIEF sociale structuurvisie Zaanstad 2009-2020 De sociale ambitie: Zaanstad manifesteert zich binnen de metropoolregio Amsterdam

Nadere informatie

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Na een regionale werkconferentie in Venlo, zijn op 24 september 2018 zo n 70 medewerkers van verschillende Zuid-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk,

Nadere informatie

Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl

Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl Metropoolregio Rotterdam Den Haag Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl 2 3 Metropoolregio by night feb 2012 4 Aanleiding voor Metropoolregio RDH [1] Randstad

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009. Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009. Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Aan de raad AGENDAPUNT 11 Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Voorstel: 1. de foto van de sociaal-economische situatie in Doetinchem voor kennisgeving aannemen; 2. het beleidskader

Nadere informatie

Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE

Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE Ruimte voor de maatschappij van morgen BRAINPORT SMART VILLAGE Ruimte voor de maatschappij van morgen De maatschappij van morgen is fundamenteel anders dan die van gisteren. De wereld wordt kleiner door

Nadere informatie

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020 Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Wil Zuidoost-Nederland als top innovatie regio in de wereld meetellen, dan zal er voldoende en goed

Nadere informatie

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen Een regio om trots

Nadere informatie

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten INFORMATIE OVER HET INNOVATIEF ACTIEPROGRAMMA GRONINGEN

Nadere informatie

Doel Doel van het programma VvW:

Doel Doel van het programma VvW: Doel Doel van het programma VvW: Een strategie en bijbehorende actielijnen opleveren en (laten) uitvoeren ten behoeve van de gewenste economische structuurversterking van de Vierkant voor Werk regio. Dit

Nadere informatie

erklaring van Altena

erklaring van Altena Verklaring van Altena Gezamenlijk willen wij, Agrarische Natuurvereniging Altena Biesbosch, Samenwerkingsverband Ondernemersverenigingen Altena (SOVA), Gemeente Aalburg, Gemeente Werkendam, Gemeente Woudrichem,

Nadere informatie

Een gemeentelijk dorpenbeleid. Plattelandsacademie Leuven, 28 april

Een gemeentelijk dorpenbeleid. Plattelandsacademie Leuven, 28 april Een gemeentelijk dorpenbeleid Plattelandsacademie Leuven, 28 april Trends in de dorpen Wonen In het buitengebied neemt bevolking tot 2030 globaal toe In sommige gemeenten zal er krimp zijn Groei zal ook

Nadere informatie

Wie werken samen in Keyport 2020

Wie werken samen in Keyport 2020 We maken het samen! Wat is Keyport 2020 eyport 2020 is één van de zes regio s binnen de Nederlandse economische hotspot Brainport 2020 Zuidoost-Nederland. Samen koesteren deze zes regio s één gemeenschappelijke

Nadere informatie

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid,

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid, Transformatie van de woningvoorraad Een afname van het aantal huishoudens heeft gevolgen voor de woningvoorraad. Dit geldt ook vergrijzing. Vraag en aanbod sluiten niet meer op elkaar aan. Problemen van

Nadere informatie

Manifest onze manier van werken

Manifest onze manier van werken 6-11-2008 12:23 Manifest onze manier van werken De gemeente Lelystad ontwikkelt op dit moment de visie op haar toekomstige manier van werken. Hoe het stadhuis er na de renovatie uit komt te zien en ingedeeld

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

Ruimte is schaars en de ontwikkeling van bedrijventerreinen en havengebieden in samenhangende clusters als economische

Ruimte is schaars en de ontwikkeling van bedrijventerreinen en havengebieden in samenhangende clusters als economische Op 20 maart 2019 zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. De Provincie Zeeland staat voor belangrijke keuzes. Op het terrein van energie, gebiedsontwikkeling, economie en infrastructuur liggen

Nadere informatie

Duurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017

Duurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017 Duurzaamheid: Hoe een boerenjongen van de stad ging houden Anne Mollema Projectmanager SO 11 mei 2017 . En in de lucht Maar vooral op de grond Waar gaat het over? De transitie De omgeving Anders werken;

Nadere informatie

De kunst van samen vernieuwen

De kunst van samen vernieuwen De kunst van samen vernieuwen Cultuuragenda gemeente Zutphen 2016 Kunst, cultuur en erfgoed geven kleur aan Zutphen. Ze zorgen voor een leefbare en dynamische samenleving, sociale en economische vitaliteit

Nadere informatie

Samenstelling bestuur

Samenstelling bestuur Presentatie KvO 2.0 Samenstelling bestuur Krachtteam Peter Beckers : voorzitter Jan van Loon : initiatiefnemer Theo Vinken : initiatiefnemer Paul Jansen : aanvoerder werkorganisatie 2a Karel Jan van Kesteren

Nadere informatie

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Beleidscommissie Strategische raadsagenda Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Opdracht strategische raadsagenda Wat willen we bereiken: Visie op de positionering van Harderwijk in de context

Nadere informatie

Noord-Nederland en OP EFRO

Noord-Nederland en OP EFRO N o o r d - N e d e r l a n d Noord-Nederland en OP EFRO versterking van de noordelijke economie O P E F R O De afgelopen jaren heeft Noord-Nederland hard gewerkt aan de versterking van haar sociaal economische

Nadere informatie

Maastricht Airport Aviation Valley

Maastricht Airport Aviation Valley FIRST CLASS BUSINESS Wat is Aviation Valley? In het zuiden van Nederland spreidt Aviation Valley zijn vleugels. Binnen een dynamisch werkgebied, waarin economische activiteiten volledig in balans zijn

Nadere informatie

Economische scenario s West-Friesland

Economische scenario s West-Friesland Economische scenario s West-Friesland 24 april 2014 Opzet presentatie 1. Economische ontwikkeling West-Friesland 2. SWOT economie 3. Trends en ontwikkelingen 4. Prognose economische ontwikkeling 5. Scenario

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Toeristische visie Regio Alkmaar

Toeristische visie Regio Alkmaar Toeristische visie Regio Alkmaar Conceptvisie en uitvoeringsagenda Proces Toeristische visie Wat Wanneer 1. Start met de Regio Alkmaar Februari 2. Eerste Regioavond 5 maart 3. Stakeholderbijeenkomst 1

Nadere informatie

Regionaal Platform 20 april 2016

Regionaal Platform 20 april 2016 Regionaal Platform 20 april 2016 Programma Tijd Activiteit 13.00 uur Opening en welkom 13.15 uur Strategische agenda s metropoolvorming Door Staf Depla 14.00 uur Bereikbaarheidsopgave - stand van zaken

Nadere informatie

Rotterdam Stadshavens

Rotterdam Stadshavens Rotterdam Stadshavens Nota Ruimte budget 31 miljoen euro Planoppervlak 1000 hectare (1600 hectare inclusief wateroppervlak) Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

Nadere informatie

UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID

UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID Apeldoorn, 15 oktober 2015 Geachte heer, mevrouw, De gemeente werkt aan beleid voor citymarketing en evenementen. Wij hebben hierover met veel Apeldoornse partijen

Nadere informatie

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Een toekomstvisie voor Leidschendam-Voorburg De voormalige gemeenten Leidschendam en Voorburg kennen elk een eeuwenlange historie. Als gefuseerde gemeente gaat Leidschendam-Voorburg

Nadere informatie

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de

Nadere informatie

Afsluiting TIM 2. Woord van welkom. Doel van de avond. Programma. Afsluiting. presenteren van klankborden over

Afsluiting TIM 2. Woord van welkom. Doel van de avond. Programma. Afsluiting. presenteren van klankborden over Afsluiting TIM 2 Woord van welkom Doel van de avond presenteren van klankborden over Programma Afsluiting TIM 2 Eindpresentatie Visie op de regio Eindhoven Programma Doelstelling van de eindpresentatie

Nadere informatie

Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development

Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development Brainport Development ontwikkelingsmaatschappij nieuwe stijl Bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid Strategie-ontwikkeling-uitvoering

Nadere informatie

Samen investeren! Samenvatting bestuursakkoord Gemeente Emmen. betrokken leefbaar duurzaam bereikbaar sociaal ondernemend

Samen investeren! Samenvatting bestuursakkoord Gemeente Emmen. betrokken leefbaar duurzaam bereikbaar sociaal ondernemend Samen investeren! Samenvatting bestuursakkoord 2018-2022 Gemeente Emmen betrokken leefbaar duurzaam bereikbaar sociaal ondernemend S S Samen investeren! De partijen Wakker Emmen, PvdA en CDA gaan opnieuw

Nadere informatie

2013.10.03 POSITIONERING EN NAAMGEVING

2013.10.03 POSITIONERING EN NAAMGEVING 2013.10.03 POSITIONERING EN NAAMGEVING positionering meest kansrijke, relevante, effectieve, ware en onderscheidende verhaal voor de spoorzone DE AMBITIE gebiedsontwikkeling Delft wil een nieuw stuk stad

Nadere informatie

Hengelo, Hart van Zuid

Hengelo, Hart van Zuid Hengelo, Hart van Zuid Nota Ruimte budget 14,5 miljoen euro Planoppervlak 50 hectare Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer ROC van Twente Internationale potentie

Nadere informatie

Statenfractie Zuid-Holland

Statenfractie Zuid-Holland Statenfractie Zuid-Holland Voorstel: verkenning naar een thematische fietsroute, die de Kennisas in Zuid-Holland met elkaar verbindt; van Noordwijk naar Rotterdam: het Sciencepad. PvdA Zuid-Holland Petra

Nadere informatie

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen 2. Water Bodem & Gebruik 3. Het Groene Hart, met zijn veenweiden, Over de realisatie van

Nadere informatie

NOTITIE REGIONALE SPEERPUNTEN GROENE HART AGENDA NIEUWKOOP

NOTITIE REGIONALE SPEERPUNTEN GROENE HART AGENDA NIEUWKOOP NOTITIE REGIONALE SPEERPUNTEN GROENE HART AGENDA NIEUWKOOP A. Inleiding en doelstelling In de regiocommissie van 24 oktober jl. is toegezegd dat het college de raad een voorstel doet ten aanzien van de

Nadere informatie

Ondernemer Monumenten Fonds Brabant

Ondernemer Monumenten Fonds Brabant Ondernemer Monumenten Fonds Brabant Ondernemer Monumenten Fonds Brabant NV Monument Fonds Brabant krijgt een nieuwe marktrol Tot op heden is NV Monumenten Fonds Brabant (MFB) de organisatie in Brabant

Nadere informatie

Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor

Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor Ambitie en Aanleiding Activiteiten Te realiseren waarden Onze werkwijze Ambitie Spoorzone met allure * Kwaliteitsverbetering

Nadere informatie

Valkenburg 63% 63% 50% Valkenburg: 16.614 inw. Zuid-Limburg: 604.154 inw. factsheet: Participatie. Valkenburg. Oprichting LED

Valkenburg 63% 63% 50% Valkenburg: 16.614 inw. Zuid-Limburg: 604.154 inw. factsheet: Participatie. Valkenburg. Oprichting LED factsheet: Valkenburg Valkenburg: 16.614 inw. Zuid-Limburg: 604.154 inw. Participatie Valkenburg Oprichting LED 2012 2014 2020 63% 63% 50% beroepsbevolking werkend buiten eigen gemeente alledaagse voorzieningen

Nadere informatie

Bijlage Specifieke toetsingscriteria per doelstelling

Bijlage Specifieke toetsingscriteria per doelstelling Bijlage Specifieke toetsingscriteria per doelstelling A. Subsidies voor incidentele activiteiten en projecten A.1 Doelstelling: Herkenbare en onderscheidende culturele identiteit door behoud en ontwikkeling

Nadere informatie

Succesvol samenwerken in de Regio Eindhoven. Plaats voor een heading

Succesvol samenwerken in de Regio Eindhoven. Plaats voor een heading Succesvol samenwerken in de Regio Eindhoven Plaats voor een heading Jean Paul Kroese 26 april 2012 Opbouw presentatie 1. Kenmerken Regio Eindhoven 2. Regionale ambitie en inhoudelijke opgave 3. Governance

Nadere informatie

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Woonvisie Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Aanleiding Verschuiving van de volkshuisvestelijke opgave Sociale huur: Woningwet 2015 redelijke bijdrage Langer zelfstandig wonen Lokaal beleid 2

Nadere informatie

Mode Maastricht verbindt, ontwikkelt en etaleert.

Mode Maastricht verbindt, ontwikkelt en etaleert. Mode Maastricht verbindt, ontwikkelt en etaleert. Onze missie Waar wij voor staan Door het versterken van de signatuur van de Maastrichtse mode- en designsector in combinatie met de sterke reputatie

Nadere informatie

Inhoud persmap Culturele Hoofdstad 2018

Inhoud persmap Culturele Hoofdstad 2018 Inhoud persmap Culturele Hoofdstad 2018 In de bijlagen treft u een aantal stukken aan, die als achtergrond dienen bij de kandidaatsteling van Leeuwarden/Ljouwert voor Culturele Hoofdstad van Europa in

Nadere informatie

Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak

Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak Inhoud Inleiding 3 Stap 1 De noodzaak vaststellen 4 Stap 2 De business case 5 Stap 3 Probleemverdieping 6 Stap 4 Actieplan 8 Stap 5

Nadere informatie

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland 27 september 2017

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland 27 september 2017 Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland 27 september 2017 Ruimtelijk strategische visie Wervend Herleidbaar Bruikbaar Waar gaat de visie over? Denkmodel regionale samenwerking Proces Kwaliteiten

Nadere informatie

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland SMART WATER INLEIDING In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland - nieuw te ontwikkelen) projecten en activiteiten aan worden verbonden en worden KRIMP voor de welvaart

Nadere informatie

M0 Strategische nota

M0 Strategische nota Rapport M0 Strategische nota Periode 2014-2019 Bestuur Provincie Vlaams-Brabant NIS Code 20001 Adres Provincieplein 1, 3010 Leuven 1/5 D In een duurzame, welvarende regio iedereen meenemen in opleiding,

Nadere informatie

BESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN

BESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN BESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN Projectleider Afdeling Iris van Gils Kerngroep Visie/Missie Datum 28 november 2014 Planstatus Vastgesteld in de Fusieraad 24 november 2014 Opdrachtgever Stuurgroep

Nadere informatie

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART DIT IS Leidschendam-Voorburg is een actieve en betrokken gemeenschap waar mensen met plezier wonen, ondernemen en recreëren. Deze groene gemeente

Nadere informatie

Duurzaam groeien. Agro, fresh, food en logistics

Duurzaam groeien. Agro, fresh, food en logistics Nota Ruimte budget Klavertje 25,9 miljoen euro (waarvan 3 miljoen euro voor glastuinbouwgebied Deurne) Planoppervlak 908 hectare (waarvan 150 hectare voor glastuinbouwgebied Deurne) (Greenport Trekker

Nadere informatie

799874/ Zienswijze op het ontwerp van de Brabantse Omgevingsvisie

799874/ Zienswijze op het ontwerp van de Brabantse Omgevingsvisie V GEMEENTE VALKE SWAARD Aan de leden van de raad van de gemeente Valkenswaard Uw kenmerk Kenmer Onderwerp Be andeld door Bijlage(n) Datum 799874/830360 Zienswijze op het ontwerp van de Brabantse Omgevingsvisie

Nadere informatie

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS)

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) versterking internationale concurrentiekracht Noordelijke en Zuidelijke Randstad & Brainport Eindhoven RE(OS)FLECTIES Utrecht, 3 maart 2016 ir. Harry van

Nadere informatie

Presentatie visie Zuid-Limburg. Economische samenwerking Zuid-Limburg. 15 maart 2018

Presentatie visie Zuid-Limburg. Economische samenwerking Zuid-Limburg. 15 maart 2018 Presentatie visie Zuid-Limburg Economische samenwerking Zuid-Limburg 15 maart 2018 Het programma 9.30 11.00 uur Economische samenwerking Welkomstwoord namens de 3 centrumgemeenten - John Aarts Huidige

Nadere informatie

PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN!

PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN! PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN! DOELEN VAN PARTICIPATIEWET ALLEEN TE HALEN ALS RIJK, PROVINCIE, GEMEENTEN, ONDERWIJS EN SOCIALE PARTNERS GEZAMENLIJK AAN DE SLAG GAAN! DE PARTICIPATIEWET IN OOST-GRONINGEN:

Nadere informatie

IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving

IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving IenM begroting 2015: inzetten op betere verbindingen in een schonere leefomgeving 16 september 2014-15:25 Het ministerie van Infrastructuur en Milieu besteedt in 2015 9,2 miljard euro aan een gezond, duurzaam

Nadere informatie

Gebiedsontwikkeling. The Missing Link. Een gebied op de kaart zetten met identiteit

Gebiedsontwikkeling. The Missing Link. Een gebied op de kaart zetten met identiteit Gebiedsontwikkeling Een gebied op de kaart zetten met identiteit Overtuigende plannen met het verhaal van de plek Een plek met een herkenbare identiteit draagt bij aan het welzijn van de mensen die er

Nadere informatie

Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit. provincie Zuid-Holland

Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit. provincie Zuid-Holland Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit provincie Zuid-Holland Nieuwe visie op mobiliteit? Waarom? Nieuwe impulsen: Hoofdlijnenakkoord 2011-2015: versterking economie in combinatie

Nadere informatie

Bedrijven willen elkaar opzoeken, overheden faciliteren

Bedrijven willen elkaar opzoeken, overheden faciliteren Bedrijven willen elkaar opzoeken, overheden faciliteren Kempen broedplaats voor grensoverschrijdende samenwerking Meer dan 250 ondernemers, bestuurders en intermediairs uit Nederland en België waren aanwezig

Nadere informatie

Aanleiding Ambities Samenwerkingsvoorstel

Aanleiding Ambities Samenwerkingsvoorstel Aanleiding Ambities Samenwerkingsvoorstel Aanleiding De Leidse regio: Oegstgeest Leiderdorp Zoeterwoude Voorschoten Leiden Een geweldige plek om te wonen, te werken, te studeren, te ondernemen, te bezoeken

Nadere informatie

De transitie van stad en platteland Een nieuwe koers

De transitie van stad en platteland Een nieuwe koers De transitie van stad en platteland Een nieuwe koers Provinciale Staten hebben een nieuwe koers voor het landelijk gebied en de relatie met de steden vastgesteld. Deze is te vinden op www.brabant.nl/ buitengebied.

Nadere informatie

De begroting van de provincie Utrecht voor Een samenvatting

De begroting van de provincie Utrecht voor Een samenvatting De begroting van de provincie Utrecht voor 2012 Een samenvatting Hoeveel gaat de provincie Utrecht in 2012 uitgeven? Waaraan en waarom? Dat leest u in deze samenvatting. U zult zien dat wij voor 2012 duidelijke

Nadere informatie

Ambitiedocument ter voorbereiding van de Economische visie gemeente Berg en Dal

Ambitiedocument ter voorbereiding van de Economische visie gemeente Berg en Dal Ambitiedocument ter voorbereiding van de Economische visie gemeente Berg en Dal Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal Buck Consultants International Nijmegen, 25 maart 2016 1 Economisch DNA

Nadere informatie

Valkenburg 63% 63% 50% Valkenburg: inw. Zuid-Limburg: inw. factsheet: Participatie. Valkenburg. Oprichting LED

Valkenburg 63% 63% 50% Valkenburg: inw. Zuid-Limburg: inw. factsheet: Participatie. Valkenburg. Oprichting LED factsheet: : 16.614 inw. Zuid-Limburg: 604.154 inw. Participatie Oprichting LED 2012 2014 2020 63% 63% 50% beroepsbevolking werkend buiten eigen gemeente alledaagse voorzieningen gedragen door inwoners

Nadere informatie

Lokroep van de IJssel, ondeugende rafelrandjes en een ondergrondse A28

Lokroep van de IJssel, ondeugende rafelrandjes en een ondergrondse A28 hom geven Zwolle Lokroep van de IJssel, ondeugende rafelrandjes en een ondergrondse A28 Zwolle laat van zich horen! Samen praten over wat we willen met Zwolle, nieuwsgierig zijn naar onze eigenheid en

Nadere informatie

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar

Nadere informatie