Koude Oorlog h45. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 juni 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Introductie Introductie Thema Probleemstelling Oriëntatie Hoofdvraag-deelvragen Eindtermen Eindproduct Werkwijzer Vooraf Voorkennis Video Stap1 Stap2 Bronnen Koude oorlog Begrippenlijst Koude oorlog Examenvragen Koude oorlog Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Introductie Introductie Heeft de Koude Oorlog een hete oorlog voorkomen en daardoor bijgedragen aan de vrede? Thema Verenigde Staten versus Sovjet Unie De ideologische en machtspolitieke tegenstellingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie overheersten de wereldpolitiek na de Tweede Wereldoorlog. De twee machtsblokken hielden elkaar in een wankel evenwicht dat elk moment verstoord kon worden. De wapenwedloop die kenmerkend is voor de Koude Oorlog speelde daarbij een doorslaggevende rol. Probleemstelling Pagina 2

4 Geen Derde Wereldoorlog De Koude Oorlog wordt beschreven als een periode van grote politieke spanningen en conflicten tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. Ondanks de voortdurend gevoelde dreiging van een Derde Wereldoorlog is die oorlog echter geen werkelijkheid geworden. Eindproduct Schrijf een hoofdstuk in een geschiedenisboek waarin je uitlegt dat de Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie een Derde Wereldoorlog heeft voorkomen. Pagina 3

5 Oriëntatie Hoofdvraag-deelvragen Hoofdvraag: Heeft de Koude Oorlog een hete oorlog voorkomen en daardoor bijgedragen aan de vrede? Deelvragen: Wat zijn de kenmerken van de Koude Oorlog? Zijn er conflicten geweest die bijna hebben geleid tot het uitbreken van een Derde Wereldoorlog? Hoe werden deze gevaarlijke conflicten opgelost? Was er sprake van een werkelijk machtsevenwicht tussen de grootmachten? Wat gebeurde er als het machtsevenwicht verstoord dreigde te raken? Is er een winnaar of een verliezer aan te wijzen in de Koude Oorlog? Eindtermen Pagina 4

6 Domein A: Historisch besef A4 Verandering en continuïteit A7 Oordelen Domein B: Oriëntatiekennis Tijdvak 10, kenmerkend aspect: de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog. Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst. Koude Oorlog, wapenwedloop, blokvorming, atoomoorlog. De volgende begrippen zijn ook van belang: communisme, kapitalisme, Trumandoctrine, dominotheorie, NAVO, Warschau Pact, Berlijnse muur, Cubacrisis, Korea-oorlog, Vietnamoorlog. Eindproduct Pagina 5

7 Je geeft antwoord op de hoofdvraag "Heeft de Koude Oorlog een hete oorlog voorkomen en daardoor bijgedragen aan de vrede?". Dat doe je door een hoofdstuk voor in een geschiedenisboek te schrijven. Je legt in het hoofdstuk uit dat de Koude Oorlog een Derde Wereldoorlog heeft voorkomen. Beoordeling Je krijgt een positieve beoordeling als je: De verschillen tussen de Verenigde Staten (kapitalisme) en de Sovjet Unie (communisme) goed weergeeft. Het ontstaan van de Koude Oorlog en het verloop daarvan goed samenvat. De wapenwedloop tussen het Westen en het Oosten correct weergeeft. De belangrijkste gewapende conflicten tijdens de Koude Oorlog noemt. Onderbouwt waarom de Koude Oorlog niet heeft geleid tot een hete oorlog. Pagina 6

8 Werkwijzer Vooraf Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Tijd Voorkennis Alleen Ophalen voorkennis. 0,5 uur Stap 1 Alleen Kennisbank 2e fase bestuderen + vragen beantwoorden. 1 uur Stap 2 Alleen Doornemen van de bronnen. 2 uur Stap 3 Samen met een studiegenoot Schrijven van het hoofdstuk voor in een geschiedenisboek. 3 uur Benodigdheden Geen bijzonderheden. Voorkennis Voorkennis Wat weet je nog over de Koude oorlog? Maak de instaptoets. Koude oorlog kn.nu/hsl8v 1 van 10 In februari 1945 maakten de Geallieerden afspraken over de toekomst van Europa. Bij welke gelegenheid was dat? a. Conferentie van Berlijn b. Conferentie van Jalta c. Conferentie van Potsdam 2 van 10 Wie heeft de term IJzeren Gordijn bedacht? a. De Amerikaanse president Roosevelt b. De Engelse premier Churchill c. De Russische secretaris-generaal Stalin Pagina 7

9 3 van 10 Met de Trumandoctrine kreeg elk land dat bedreigd werd door het communisme militaire steun van de Amerikanen. Hoe wordt die doctrine ook wel genoemd? a. Indammingspolitiek b. Isolatiepolitiek c. Overwichtspolitiek 4 van 10 De Marshallhulp was een economisch steunplan voor Europa. Welke bijkomende voorde(e)l(en) had de Marshallhulp volgens de Amerikanen? Meerdere antwoorden mogelijk. a. Dankzij meer welvaart zouden de Europeanen minder snel voor het communisme kiezen. b. De Amerikaanse producten zouden beter verkocht kunnen worden in Europa. c. De kapitalistische wereld zou meer invloed kunnen krijgen in Oost-Europa. 5 van 10 Het einde van de Koude Oorlog ging gepaard met enkele Russische woorden die velen in het Westen leerden kennen. Welke twee woorden waren dat? a. Glasnost b. Matroesjka c. Perestroika 6 van 10 Tijdens de Koude Oorlog kwamen verschillende Oost-Europese landen in verzet tegen de Russische overheersing. In twee landen werden opstanden hardhandig neergeslagen. Welke twee landen waren dat? a. Oost-Duitsland b. Hongarije c. Tsjecho-Slowakije 7 van 10 Wat was de afkorting van de officiële naam van Oost-Duitsland? a. BDR b. DBR c. DDR 8 van 10 In hoeveel zones was Berlijn tussen verdeeld? Pagina 8

10 a. 3 b. 4 c. 5 9 van 10 Tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog blokkeerden de Russen de invoer van etenswaren en materialen over de weg en kwamen de Amerikanen met een luchtbrug. Hoelang bestond die luchtbrug? a. Zes maanden b. Een jaar c. Drie jaar 10 van 10 Tweemaal kwamen de Amerikanen en Russen (met hun bondgenoten) tegenover elkaar te staan. Over welke twee landen werd er oorlog gevoerd? a. Cambodja b. Korea c. Vietnam Kennisbank onderbouw De antwoorden op de vragen vind je in de volgende items van de Kennisbank geschiedenis onderbouw: KB: Blokvorming tussen Oost en West Video Pagina 9

11 Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden. De volgende video van Joost van Oort gaat over de Koude Oorlog. Video: De Koude Oorlog Stap1 Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase het onderwerp: KB: Tijdvak 10: Koude Oorlog Maak tijdens het bestuderen van de onderwerpen aantekeningen. Beantwoord na het bestuderen van de Kennisbankitems de volgende vragen. Pagina 10

12 Koude oorlog kn.nu/9wekn 1 van 10 Leg in je eigen woorden uit wat de Trumandoctrine is. 2 van 10 Wat was de aanleiding voor de blokkade van de aanvoerroutes van West-Berlijn? a. De aankondiging van het Marshallplan. b. De invoering van de D-Mark. c. Het feit dat Oost-Berlijners massaal de Russische zone verlieten. 3 van 10 In 1981 en 1983 ontstond er verzet tegen de plaatsing van bepaalde soorten kernwapens in ondermeer Nederland. Hoe werden deze kernwapens in de publieke opinie genoemd? a. Kruisraketten b. Luchtraketten c. Neutronenraketten 4 van 10 De VS vonden dat het protest tegen kruisraketten onder haar bondgenoten zich als een besmettelijke ziekte leek te verspreiden. Welke benaming gaven de Verenigde Staten dat protest? 5 van 10 Tijdens de Koude Oorlog stelde generaal MacArthur voor om de atoombom in te zetten. Wanneer, tegen welk land en waarom wilde hij die inzetten? Pagina 11

13 6 van 10 Wat hield de dominotheorie van president Eisenhouwer in? 7 van 10 In 1962 ontstond de Cubacrisis. Welke regeringsleider was daar NIET bij betrokken? a. Castro b. Kennedy c. Mao 8 van 10 Naar welke stad stuurde de Russische leiding in 1956 tanks om een opstand neer te slaan? a. Boedapest b. Sarajevo c. Warschau 9 van 10 De Praagse Lente heet zo omdat de opstand in het voorjaar van 1968 plaats vond, maar ook omdat de lente de burgers hoop gaf. Wat beloofde de Tsjecho-Slowaakse premier aan zijn burgers? (Meerdere antwoorden zijn goed) a. Afschaffing van de censuur b. Godsdienstvrijheid c. Politieke hervormingen d. Vrijheid van meningsuiting 10 van 10 Tussen 1949 en 1991 hobbelde de wereld van de ene naar de andere gebeurtenis tijdens de Koude Oorlog. We zetten ze op een rij. Aan jou de taak om het juiste jaartal aan de juiste gebeurtenis (A-O) te verbinden: Jaartal: Gebeurtenissen: 1945 Pagina 12

14 A: Blokkade van Berlijn. B: Cubacrisis C: De beroemde "IJzeren Gordijn"-rede. D: De DDR houdt op te bestaan. E: De Sovjet-Unie valt uiteen. F: De verdeling van Duitsland in vier zones tijdens de Jalta-conferentie. G: De VS en de Sovjet-Unie komen tegenover elkaar te staan in de Korea-oorlog. H: De VS en de Sovjet-Unie komen tegenover elkaar te staan in de Vietnamoorlog. I: Gorbatsjov komt in de Sovjet-Unie aan de macht. J: Hongaarse Opstand. K: Lancering van de Truman-doctrine. L: Oprichting van de NAVO. M: Oprichting van het Warschaupact. N: Praagse Lente. O: Val van de Berlijnse Muur. Stap2 Pagina 13

15 Hoofdstuk geschiedenisboek Schrijf een hoofdstuk waarin je uitlegt of de Koude Oorlog de Derde Wereldoorlog heeft voorkomen. Onder de knop 'Bronnen' vind je links naar sites met informatie over de Koude Oorlog. Selecteer de informatie die je nodig hebt voor het schrijven van je hoofdstuk. Gebruik de bronnen om de deelvragen en de hoofdvraag te beantwoorden. Zoek ook een paar goede foto s en tekstbronnen die je verhaal/stelling kunnen ondersteunen. Maak eerst een schrijfplan voor je hoofdstuk. Schrijf vervolgens het verhaal. Maak voor een mooie lay-out eventueel gebruik van een opmaakprogramma en gebruik de regels uit de gereedschapskist. Gereedschapskist: Artikel schrijven Gereedschapskist: Column schrijven Klaar? Laat je eindproduct beoordelen door een klasgenoot en je docent. Pagina 14

16 Bronnen Koude oorlog Peter Giesen, De Koude Oorlog was bloedlink. In: Volkskrantarchief, 3 november Cubacrisis.net: gedetailleerd overzicht van Cuba-crisis (Engelstalig) Militaire benadering van de Koude Oorlog op militair.net Bespreking van: Maarten van Rossem, Drie oorlogen Van Rossem besteedt in zijn boek veel aandacht aan de Koude Oorlog. De verdeling van Europa wordt daarin gezien als een stabiele oplossing voor de ideologische tegenstellingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Pagina 15

17 Begrippenlijst Koude oorlog Koude Oorlog Periode van na de Tweede Wereldoorlog tot eind jaren tachtig, waarin een voortdurende spanning heerste tussen de Westerse democratische kapitalistische landen en de communistische Oosterse landen. Blokvorming Na de Tweede Wereldoorlog kwam het kapitalistische "machtsblok" van Westerse landen tegenover de landen te staan die het communistische "machtsblok" vormden. Door de verschillen in wereldbeeld en ideologie kwamen de blokken tegenover elkaar te staan. De Koude Oorlog was daarvan het gevolg. Communisme Een belangrijk kenmerk van het communisme is dat niemand privébezittingen heeft. Alle bezit is gemeenschappelijk. De communistische partij beslist wat er geproduceerd wordt, tegen welke prijs en tegen welk uurloon. Producten worden verkocht via staatswinkels en staatsbedrijven. Pagina 16 Wapenwedloop Streven van een land naar de meeste macht en de meeste en beste wapens ten opzichte van andere landen. Tussen de Verenigde Staten en de SovjetUnie vond tussen een (kern)wapenwedloop plaats. Atoomoorlog Een kernoorlog of atoomoorlog is een oorlog waarbij de twee strijdende partijen kernwapens tegen elkaar inzetten. Dat is tot op heden gelukkig nog nooit gebeurd, hoewel er tijdens de Koude Oorlog wel een sterke dreiging was. Kapitalisme Een belangrijk kenmerk van kapitalisme is privébezit en het bestaan van verschillende klassen in de maatschappij. De overheid bemoeit zich zo weinig mogelijk met de markt van vraag en aanbod.

18 Trumandoctrine In 1947 bedacht de Amerkaanse president Truman zijn Trumandoctrine: De westerse wereld moest zien te voorkomen dat de Sovjet-Unie het communisme kon verspreiden, door het in te dammen. Rondom de communistische staten moest een stabiele gordel ontstaan. Landen die door communisten dreigden te worden overgenomen, moesten militair en economisch worden gesteund. Dominotheorie Benaming voor een opvatting die Harry S. Truman, de president van de Verenigde Staten, vanaf 1946 had. Zijn opvolger, Dwight D. Eisenhouwer, noemde het de dominotheorie: Als een land communistisch werd, zou het communisme zich vanuit dat land naar buurlanden verspreiden en vandaar weer verder. NAVO De NAVO, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, is een militair bondgenootschap en werd opgericht op 4 april Het verdrag regelt de wederzijdse verdediging en samenwerking van de Westerse landen. De NAVO bestaat nog steeds. Warschaupact Het Warschaupact was een militair bondgenootschap van communistische landen, dat tussen 1955 en 1991 heeft bestaan. Het werd opgericht als reactie op en tegenhanger van de NAVO. Berlijnse muur Muur die West- en Oost-Berlijn van elkaar scheidde. De bouw startte op initiatief van de Sovjetleiders op 13 augustus 1961 om te voorkomen dat heel veel OostBerlijners via WestBerlijn het land ontvluchtten. De muur bestond tot 9 november Cubacrisis Dreigende oorlogssituatie tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie in oktober 1962 die ontstond omdat de Russen kernwapens op Cuba hadden geplaatst. Als er echt oorlog zou zijn uitgebroken zou dat geleid hebben tot de Derde Wereldoorlog die zou zijn uitgevochten met kernwapens. Pagina 17

19 Korea-oorlog Oorlog tussen Noord- en ZuidKorea (25 juni 1950 wapenstilstand op 27 juli 1953) die nog steeds voortduurt zonder dat er echt gevochten wordt. Noord-Korea wordt gesteund door Rusland en China en is communistisch. Zuid-Korea wordt gesteund door de VS. Pagina 18 Vietnamoorlog Oorlog tussen Noord- en Zuid-Vietnam (1 november april 1975). Noord-Vietnam werd gesteund door China, de Sovjet-Unie en Noord-Korea. ZuidVietnam werd gesteund door Amerika en nog elf andere landen. Uiteindelijk won Noord-Vietnam de oorlog.

20 Examenvragen Koude oorlog Examenvragen - HAVO Op deze pagina's vind je een aantal examenvragen uit examens van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond. Maak bij het beantwoorden ook gebruik van hetgeen je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je de vraag zelf nakijken en je score aangeven. HAVO Opgave 22 HAVO Opgave 23 HAVO Opgave 25 HAVO Opgave 26 HAVO Opgave 27 Vervolg - Examenvragen HAVO Opgave 28 Pagina 19

21 HAVO Opgave 29 HAVO Opgave 24 HAVO Opgave 25 HAVO Opgave 26 HAVO Opgave 27 Vervolg - Examenvragen HAVO Opgave 25 HAVO Opgave 26 HAVO Opgave 27 HAVO Opgave 28 HAVO Opgave 23 HAVO Opgave 24 Vervolg - Examenvragen HAVO Opgave 25 HAVO Opgave 26 Pagina 20

22 Over dit lesmateriaal Colofon De opdracht 'Koude Oorlog' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content. Fair Use In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use Vragen Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 juni 2017 om 10:48 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 4; HAVO 5; Leerinhoud en doelen Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden arrangeerbare, leerlijn Pagina 21