O f f i c i e e l o r g a a n v a n d e Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. 25 e jaargang, 2014, nr. 3

Transcriptie

1 O f f i c i e e l o r g a a n v a n d e Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. 25 e jaargang, 2014, nr. 3

2 2

3 Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. (opgericht 30 augustus 1983) Clubgebouw: 1 ste verdieping firma Maatwerk revalidatietechniek, Industriestraat 4, 6827 BD Arnhem Clubavonden: iedere dinsdag van uur Bestuurssamenstelling: voorzitter: Jitse Kaspers, tel , kaslok423@hotmail.com secretaris: Rob Broekman, Bakenbergseweg 26, 6814 MJ Arnhem, of , r.broekman@chello.nl 2 de secretaris: Jan Hendriks, , j.hendriks107@upcmail.nl penningmeester: Jan Verlangen, lid: Chris Rijnaarts, , bellefleur07@hotmail.com Contributie: 120,00 per jaar, te voldoen op NL61 INGB van de Modelbouwvereniging Arnhem e.o. NMF: De MVA is aangesloten bij de Nederlandse Modelspoor Federatie; officieel cluborgaan Redactie: Hans van de Ven, Hoensbroekstraat 114, 6845 DP Arnhem, , zijspoor@mva.nu Advertentiesecretariaat: Bert Pas, Wilgenlaan 32, 6841 AR Arnhem, , bertpas@hotmail.com De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te weigeren of in te korten. De redactie kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid van de ingezonden artikelen. Overname van/uit artikelen gráág, maar alleen met vermelding van schrijver en bron en ná toestemming van de redactie. De MVA e.o. is niet verantwoordelijk voor de vormgeving en inhoud van de diverse links, genoemd in ons clubblad Het Zijspoor en als verwijzing op onze website Inleveren van je bijdrage(n) voor Zijspoor kan tot 11 november a.s. bij de redactie. Het volgende Zijspoor komt 25 november a.s. uit. Website: webmaster: Jan Lourens, janlourens@planet.nl Twitter: twittermaster: Lennart Visser Bibliotheek: Carlo Hellegers, op de verenigingsavonden 3

4 van de REDACTIE expositie Je moet me niet altijd op mijn woord geloven, hoor. Daar kwam ik zelf een paar maanden geleden tot mijn schande achter. Ik stuurde binnen de club een mailtje rond met een bericht over een fototentoonstelling bij advocatenkantoor Hekkelman in het voormalige pand van de Nederlandse HeideMaatschappij langs de Apeldoornseweg. "Transformatie" zou beelden bevatten van sloop en herrijzenis van Arnhem CS, door Hanneke Vermeulen. Deze Arnhemse fotografe heeft de afgelopen jaren van alle sloop- en bouwwerkzaamheden honderden foto's gemaakt, steeds bij opkomende of ondergaande zon. Het moet gezegd: dat leverde prachtige beelden op. Maar hoeveel foto's hingen er dan wel op deze expositie? Welgeteld vier (!) stuks. Je kon de afdrukken kopen; op aluminium geprint voor 600 per stuk. Het complete boek was ook te koop. Van schrik ben ik vergeten daarvan de prijs te noteren. Gelukkig was de toegang tot de "expositie" gratis. ons clubblad op onze website Als je goed zocht, dan kon je al een poosje Het Zijspoor op onze website vinden. Een linkje in het menu "Lid worden?" bracht je dan bij de meest recente uitgave. Maar we vonden dat het wel een paar bitjes meer mochten worden. Daarom heeft onze webmaster Jan Lourens nu een apart menu gemaakt voor ons clubblad. Ik heb daarvoor wat in de historie van Het Zijspoor zitten graven. Dat werd een heel verhaal. Veel te lang voor de website, wel prima IN DIT NUMMER Colofon Van de redactie Van de voorzitter Willem blijft plakken Modelspoorweekend in de krant Als een spin in het web Met de MVA op vakantie Zijspoor geschiedenis Groeten uit Modelland Lennart spot bergen Update Baanzicht-Z Struiken en bomen Opgravingen bij de MVA Nieuwspas Chinese planeconomie Station Güglingen deel Tilly Models Uit d'oude doos Agenda Omroepberichten geschiedschrijving voor ons blad zelf. Je vindt het artikel op pagina 14. Maar het is zeer de moeite waard om Het Zijspoor op onze website te zoeken. We hebben er namelijk ook de nodige linkjes op geplaatst naar bijzondere bijdragen uit de afgelopen twee jaar. Groeten uit Modelland In het vijfde Zijspoor van 2007 stond het volgende te lezen: "Het mooiste is (en dat is dan een kroon op je werk) wanneer je een foto van je eigen geschapen landschap laat zien en je krijgt de vraag waar je met vakantie bent geweest! Het moet net echt lijken, yes dan ben je pas geslaagd!" Tekst van onze voorzitter Jitse Kaspers. Het bracht mij op het idee voor de serie Groeten uit Modelland, de 'prentbriefkaart' met foto's van een modelbaan die je doen geloven in een vakantieland te zijn beland. Inmiddels hebben Jitse, Ron, Gerrit, Jan, Mar- 4

5 tien, Willem en Jaap ons zo'n prachtige vakantiekaart gestuurd. Wil je ze nog eens terugkijken? Ze staan allemaal op onze website, onder het kopje Clubblad. Lennart maakte ooit de opmerking af te haken bij de -niet te lezen- teksten in een handschrift-lettertype. Daarom heb ik nu bij elke kaart het bijbehorende verhaal op een typemachine uitgewerkt. En nu het mooiste! In het vorige Zijspoor stond een artikel over de Breng-bussen en bij het schrijven was ik geholpen door een (helaas intussen overleden) collega van mijn vrouw. Zij kreeg dus een clubblad mee voor hem maar liet er eerst de kleuters in bladeren. "Juf, juf", riep een van de jochies uit, wijzend op de foto's van het Modelland van Jaap, "hier zijn wij op vakantie geweest". Zó echt dus! Münster Je hebt clubleden die hun vakantiebestemming uitkiezen op basis van "spoorwaarde". Treinen spotten, oude stations bezoeken, wandelen of fietsen langs het spoor, enzovoort. Ik zal bekennen dat het bij ons zo niet werkt. Maar natuurlijk grijp ik bij onze reisjes wel mijn kansen. Bij het binnenrijden van Münster zag ik al in een buitenwijk de treinenwinkel van Walter Licht ( en we zijn daar ook zeker even binnen geweest. Maar totaal onverwacht ontdekte ik in de fraaie binnenstad, vanuit een hop-on hop-off bus, nóg een spoorwinkel. Dus "hop", de bus uit. Het bleek te gaan om een zaak in tweedehands materialen. Wat een heerlijke rommelzaak was dat! Volgestouwde vitrines, uitpuilende lades, overvolle toonbanken, een bomvolle etalage, de vloer bezaaid met spullen, een berg trafo's. Dat werd dus snuffelen, neuzen, rommelen, scharrelen, speuren! Gelukkig had eigenaar Henry Schirrmeister een plekje vrijgehouden voor één stoel; daarop kon ik mijn vrouw een poosje parkeren. Het was echt een walhalla vol treinspullen. Ogen te kort. Bij het afrekenen voegde Henry zijn visitekaartje bij de aankopen. Daarop stond ook het adres van een website vermeld. Een website? Daarvoor moet je toch alle artikelen keurig hebben gerubriceerd en gefotografeerd? Welnee, je plaatst er een paar eerlijke foto's op van het overladen interieur van deze winkel van sinkel en een formulier waarop de surfende bezoeker kan aangeven wat ie zoekt! Echt het ei van Columbus. Kijk zelf en verbaas je: En om onze vakantieontdekkingen te completeren: in Aken, nauwelijks 3 km over de grens bij Vaals, zit op de Markt het prachtige Modell Center Hünerbein, Hier worden nieuwe producten gecombineerd met een grote hoeveelheid gebruikte spullen. Overal zie je rode stickertjes met kleine prijsjes. Blijft er tenminste genoeg geld over om ook nog een lekker terrasje te pakken! Proost! P.S. Indiase TGV. 't Is niet te geloven, maar het rijdt (Weten die kippen daar niet dat spoorlopen ten strengste verboden is door ProRail?) 5

6 Autobedrijf Scheers bv Uitmaat ER Giesbeek Wij doen alles voor uw auto! Informatie: info@arosat.nl Telefoon: Mobiel: De specialist in digitale satellietapparatuur Wij leveren alle bekende merken satellietontvangers, onder andere Dreambox, Homecast, Topfield, Philips, Maxdigital, XTrend, VU+, M7, Rebox, SAB, Denson, etc. Tevens allerlei accessoires zoals Triax schotels, LNB s, muurbeugels, dubbel afgeschermde coaxkabel, scartkabels, diseqc motoren, CImodules en de smartcard van CanalDigitaal. Bel voor vrijblijvende informatie of bezoek onze website. Arosat Esperantostraat CK Rheden 6

7 Beste leden / mede-locofielen van de MVA e.o., Nog even en dan is het zo ver: zaterdag 20 en zondag 21 september ons tweede modelspoorweekend in het pand van MAATWERK. Na een korte (vakantie)pauze staat een ieder weer te trappelen van ongeduld om nog net even de laatste hand te leggen aan zijn project. Het voorbereidingsteam onder de bezielende leiding van Lennart zet de laatste puntjes op de i. Het was leuk geweest als er de vorige keer (27+28 april 2013) iets meer bezoekers waren gekomen. Men zegt wel eens Al doende leert men. Daarom, met de kleine manco s die we vorig jaar hebben geconstateerd, zullen we ons nóg beter op dit leuke weekend kunnen voorbereiden. Je moet eens voor de grap de foto s van ongeveer 1,5 jaar geleden bekijken. Wat een verschil met de situatie van heden! Van elke modelspoorbaan zie je een duidelijke voortgang in de werkzaamheden. Ik ben dan ook erg benieuwd naar de reactie van onze trouwe bezoekers. In ieder geval is het goed toeven op onze modelspoorbanen, zoals in de Moser- Hütte, gelegen tussen Herrenhausen en het hoger gelegen Koendorf. Bijna net zo n gezellig beeld als tijdens onze clubavonden. Laten we met z n allen zorgen dat ons aanstaande modelspoorweekend een nog groter succes gaat worden. Ik wens jullie veel bouwplezier en vooral veel genoegen met het lezen van deze nieuwe editie van ons clubblad HET ZIJSPOOR. + groet, 7

8 Willem heft weer het glas met je. Op je gezondheid! Eén zo'n neutje moet kunnen, toch? Van liters pils krijg je een bierbuik, maar een enkel borreltje, dat vult echt niet. Dat is vaak ook het probleem met lijm. Het vult niet. Je zult dus moeten zorgen voor mooi aansluitende lijmvlakken. Als er een flinke kier tussen zit, dan kun je plakken wat je wilt, maar zonder resultaat. Ja, een lekkere knoeiboel misschien. Want stel nou, zegt Willem, dat je een haventje aanlegt of een meertje, een zwembad in de achtertuin. Op je modelbaan natuurlijk. Dan ga je water imiteren met een paar flinke lagen jachtlak of je maakt gebruik van giethars. Tja, vervolgens word je genadeloos afgestraft: die plakzooi lekt allemaal tussen die kieren door. Dweilen met de kraan open. Gebruik in zo'n situatie Poly Max van Bison. Dat is stroperig, droogt redelijk snel op én dicht naden en kieren! Het blijft elastisch, is overschilderbaar en krimpt niet. Het zit is zo'n ronde kitbus. Even spuiten en dan slikken. Maar dat laatste dus met een neutje. Of toch liever een biertje? Proost! 8

9 Ook ter gelegenheid van het komende tweede modelspoorweekend op zaterdag 20 en zondag 21 september a.s. bij Maatwerk hebben we nog even een krantenberichtje uit vervlogen jaren opgediept. Deze modelspoordagen werden gehouden op zaterdag 30 en zondag 31 maart 1996, uiteraard op de zolder van de dependance van het Van Lingen College. Van links naar rechts: Frits Slingerland, Gerrit van der Velden, Peter Arns, Ed Frederiks, Cor Kalkhoven. Bron vermoedelijk de Arnhemse Koerier. 9

10 10

11 Hier is de lijst met digitale favorieten van Theo Bouwmeister. Firma Conrad voor alle modelspoorbenodigdheden ANW: ook een betrouwbare leverancier van alle modelspoorbenodigdheden N-project is een vraagbaak en grossiert in simpele oplossingen Freebit is een ontmoetingsplaats voor N-spoorders, met een eigen forum waar je met je modelspoorvragen of -oplossingen terecht kunt Modelbouwwinkel met duidelijke filmpjes voor adviezen en tips Modelspoorstartpagina voor alle belangrijke adressen van leveranciers in modelspoor Huider in Heerhugowaard is een van de grootste modelspoorzaken van Nederland Marktplaats voor gebruikte modelspoorbenodigdheden Wentink Occasions voor gebruikte modelspoorartikelen MVA - natuurlijk dè modelspoorclub uit Arnhem! 11

12 door Lennart Visser Ook dit jaar ging de vakantie weer naar Zwitserland en ook dit jaar hebben we weer het een en ander aan treinen gezien. Maar er gebeurde ook nog iets anders: regelmatig moest ik even denken aan sommige van de MVA-leden. Hieronder zie je waarom. Ik volg met interesse de discussie over de kleuren van de bergen en rotsen tussen o.m. Hans van de Ven en Ron 't Hooft. Is het nou meer grijs of toch meer bruin? Ik heb erop gelet en rotsen gezien in allerlei kleuren, zoals bijvoorbeeld deze in Innertkirchen. Zie ook pagina 19 en 20. Luzern: Zien we ineens een trolleybus met aanhanger! Dat is iets voor Rob Broekman, onze trolleykenner! Het station van Fluelen. Dat is er ook in het model van Faller en volgens mij heeft Hans van Dolderen het laatst uit een van de dozen opgevist om op te knappen. Dit is het origineel! 12

13 Verrek, zo n loc heeft Jitse Kaspers toch? Die rijdt als ik me niet vergis op de Märklinbaan. (Luzern) In Meiringen zag ik een rolbrug; die zie je bijna nooit ergens. Deze is voor jou, Joop Kokke. Ik ben benieuwd naar de rolbrug die je tijdens ons Modelspoorweekend meeneemt! In het (gesloten) station van Wassen keek ik achteloos door het raam en zag dit bedieningspaneel van een flink deel van de Gotthard-spoorlijn! Alles werkte nog: rijweg inleggen, bedienen seinen en bezetmeldingen. Ik dacht: dat is iets voor Jaap Stoter, Martien Beumer en Arthur Brinkhof, maar ook de Märklin-boys zouden dit mooi vinden! En makkelijk met treinenspotten, want je kunt zien aankomen dat ze voor je neus gaan kruisen. Hoe dat eruit ziet, zie je als je hier klikt. Kortom, wij waren op vakantie, maar jullie waren allemaal een beetje mee! 13

14 door Hans van de Ven Aan het begin van dit jaar rijpte in een overleg tussen voorzitter, webmaster en "ondergetekende" het plan om op onze MVA-website wat meer plek in te ruimen voor ons eigen Zijspoor. Bij het vergaren van de nodige informatie voor dat aparte menu lichtte ik de geschiedenis van het clubblad door en ontstond vanzelf een verhaal dat te lang was voor de website, maar m.i. alleszins interessant om integraal in ons clubblad op te nemen. Hier is dus als onvervalst Droste-effect: Zijspoor in Zijspoor! Ons clubblad Het Zijspoor verschijnt al een kwart eeuw! Het is in de loop der jaren uitgegroeid tot een volwaardig, kleurrijk magazine. Mede dank zij een aantal advertenties van onze sponsoren kunnen we onze clubleden viermaal per jaar een zeer gevarieerd blad aanbieden. Naast vaste items (zoals de bijdrage van de voorzitter, een uitgebreide agenda van spooractiviteiten en de verjaardagskalender) zijn er altijd de rubrieken "Als een spin in het web" (waarin interessante websites onder de aandacht worden gebracht), "Groeten uit Modelland" (waar we met foto's bewijzen dat modelbouwers in staat zijn om een zeer werkelijkheidsgetrouwe baan na te bootsen) en de "Nieuwspas" (waarin het spoornieuws uit de kranten van de afgelopen drie maanden op een rijtje wordt gezet). Maar daarnaast zorgen bijdragen van onze leden voor interessante artikelen over hun vakantiebelevenissen (Lennart!), bezoekjes aan andere clubs en beurzen en over hun modelcreaties. Fraaie foto's horen daarbij en zeker wanneer er bijzondere treinen gespot zijn (Carlo!). In de loop van de jaren zijn er heel wat lezenswaardige artikelen verschenen, allemaal geschreven door eigen MVA-leden. De leerzame serie Elektrotechniek voor de modelspoorder telde maar liefst 45 afleveringen! Bij twintig leden is een bezoekje aan huis gebracht, natuurlijk om een prachtige modelbaan te bekijken en te beschrijven: Thuisspoor. In vrijwel elke editie staat tegenwoordig een prachtige stoomloc op de draaischijf van Martien. Dertig keer 14

15 al diepte Bert Pas een interessant stuk spoorgeschiedenis op "Uit d'oude doos". Vrijwel al onze adverteerders kwamen aan het woord en de doopceel van de leden werd (geheel vrijwillig!) gelicht in Wie ben ik? Maar ook heel wat losse verhalen en artikelen mochten er zijn. Het complete archief van ons clubblad is in steekwoorden in een index opgenomen. Handig, maar vooral ook indrukwekkend: wat een grote verscheidenheid aan kwaliteiten herbergt onze vereniging! Uit de eerste jaren van onze modelbouwvereniging zijn nog wat losse clubbladen bewaard. Zo is er (alleen) de omslag van De Knutselaar, waaruit de oorspronkelijk brede opzet van de club naar voren kwam. Dat was ook de intentie van oprichter Max van der Pol: een vereniging van alle disciplines van modelbouw. De eerste jaren werden er namelijk naast treinen ook boten, vliegtuigen en (boeren)karren gebouwd. In 1988 verscheen "NS 1620", jaargang 1 aflevering 1, maar daar is het vermoedelijk weer even bij gebleven. Andere exemplaren zijn in ieder geval niet in het archief terug te vinden. In 1990 wordt dan de draad weer opgepakt met een blad waarin een oproep staat voor een geschikte naam. Onze toenmalige voorzitter Jitse Kaspers zat wat te knippen en plakken aan een omslagontwerp en toen viel hem de naam Het Zijspoor in. Nee, er is geen verband met het roemruchte feministische blad Opzij. Evenmin suggereert deze naam dat het blad gericht is op mensen die uitgerangeerd zijn! Het is een serieus onderdeel van onze club. De een is bij voorkeur met techniek bezig, een andere met scenery, de volgende vindt rijden leuker dan bouwen en weer anderen houden op zijn tijd van lezen (en schrijven). Het is dus een boeiende aftakking van onze hobby! Al direct verschijnt Het Zijspoor vier, vijf keer per jaar. In de vijfde jaargang wordt overgeschakeld van het bekende gevouwen boekje op A5-formaat naar staande A4-pagina's. Dat biedt ruimte voor betere foto's en grotere verhalen. Eerdere redactieleden, naast onze al genoemde voorzitter: Joop van Veenendaal, Willem Jansen, Chris Rijnaarts, Jan Willem Reinders, Alex van Denzel, Gerrit Anneveld, Aad Verbokkem. Van 1999 tot eind 2011 verzorgt Ben Molle de redactie van ons clubblad; vanaf 2002 samen met Bert Pas. De laatstgenoemde bedenkt in dat jaar ook een nieuw buitenblad; dat ontwerp siert het blad tot op de dag van vandaag. Bert maakte tevens een start met het digitaliseren van de lay-out. Het ouderwetse handwerk van knippen en plakken behoorde daarmee tot het verleden. Het derde nummer van 2006 verschijnt in kleur, maar pas het jaar daarop kan "full-color" definitief gerealiseerd worden. Vanaf 2012 verschijnt Het Zijspoor onder het motto "snel en goedkoop" alleen digitaal, maar na vijf nummers komt het bestuur hier van terug: veel leden willen niet door het blad scrollen, maar het in handen houden of op het nachtkastje kunnen leggen, ze willen onderweg lezen of op het toilet. Wie weet gaat Het Zijspoor wel in de koffer mee op (trein)vakantie! P.S. Verwar ons niet met Spoorgroep Het Zijspoor uit Werkendam! 15

16 16

17 17

18 18 Groeten uit Modelland

19 Ik luister op de clubavonden regelmatig naar de discussies over welke kleuren bergen nou precies hebben. Deze vakantie heb ik daar wat meer op gelet en er een paar foto's van gemaakt. 19

20 20 Mijn conclusie is in ieder geval dat er allerlei verschillende kleuren te zien zijn, maar dat de basiskleur iets meer naar bruin dan naar grijs neigt.

21 Wijnen uit vele landen. Uitgebreid assortiment gedistilleerd. Meer dan 350 whisky s. Relatiegeschenken. STEENSTRAAT 28 - ARNHEM - TELEFOON INTERNET MAIL INFO@YVESBOODE.NL *Tabak Stomerij* Oranjestraat 74, Arnhem *Snoep tel Inkjet cartridges* *Tijdschriften ma,di,do,vr uur Diverse telefoonkaarten* *Drogisterij za uur, wo gesloten Staatsloten* *Geneesmiddelen Fotoservice* *Bloemen en planten Fotorolletjes* *Wenskaarten Citin tapijtreiniger* *Strippenkaarten Videobanden* *Bus abonnementen CD-ROM's* *Fotokopiëren Fototoestellen* +Zwart/wit 0,05 Invite cosmetica* +kleur 1 e klas Cadeau artikelen* *Fax service Kerstbomen* extra pinnen *Kantoorartikelen Postzegels* *Inbinden geen probleem Speelgoed* *Snijden Muziek CD's* *Plastificeren Simson plakspul* *Bedrukken van: Gekleurd papier* +T-shirts Fournituren* +Muismatjes DMC-garen* +Servetten Batterijen* +Bekers etc. etc. Lotto+Toto* *Krasloten Potgrond* *Apotheek service* 21

22 BAANZICHT door Hans van de Ven ARNHEM - AUGUSTUS Als verslaggever wil je goed voorbereid zijn op het schrijven van een verhaal. En waar dat - zoals hier - een vervolg op een eerder artikel betreft, is de eerste actie natuurlijk het terugzoeken en nalezen van die publicatie in Het Zijspoor Met name de daarbij geplaatste foto's zorgen voor stomme verbazing! Wat is er in die krap twee jaar veel gebeurd, wat heeft bouwer Bert stug doorwerkend allemaal al gerealiseerd! De genoemde foto's tonen namelijk rails op een kale tafel; overal is het mdf-plaatmateriaal nog zichtbaar. Op de achtergrond verrijzen witte piepschuim bergen. Tot zover november Om met die bergen te beginnen: die zijn intussen omgetoverd tot een landschap waar ze in Zwitserland jaloers op zouden zijn. Grillige rotspartijen met steile bergwanden, die zich niet zomaar laten bedwingen. Ze tonen overduidelijk zeer onverzettelijk te zijn; er moet niet met ze gespot worden. Beklimmen? Alleen weggelegd voor zéér ervaren alpinisten en abseilers. Gewone mensen rest slechts ze met ontzag te bekijken. Zet ze op de foto of, als je daar de aanleg voor hebt, zet je schildersezel neer en probeer ze in olieverf te vangen. Het levert je beslist een prachtige wanddecoratie op. Gelukkig zijn er ook begaanbare hellingen en idyllische alpenweiden. Sterker nog, er zijn al bergwegen aangelegd waarlangs bewoners en toeristen de hoger gelegen gebieden kunnen bereiken. Vergeet niet om stevige wandelschoenen aan te trekken, want er valt hier heel wat natuur te beleven. In het hogere bergmassief kun je heerlijk dwalen door het dennenbos. Hoor dat beekje eens; het kristalheldere water klettert naar beneden om daar een prachtig meertje te vormen. Maar het moet gezegd: deze mini-natuur is vooralsnog een tamelijk verlaten oord. Je loopt nauwelijks het risico in de bergen een ree of edelhert tegen te komen en mensen zijn nog schaarser. Wie dus van rust en eenzaamheid houdt: kom naar de Z- wereld en geniet van de stilte. Binnenkort zullen er ongetwijfeld wandelroutebordjes worden geplaatst, die verwijzen naar die prachtige waterval en de vele andere fraaie uitkijkpunten om zo de nodige toeristen te lokken. O kijk eens, daar links! Zie je dat? Een kasteelruïne! Boven de bergtop uit rijst de imposante uitkijktoren op. Kom, er op af; we gaan kijken! Nu het hier nog niet zo begroeid is, kun je heel gemakkelijk de weg vinden. Is die binnenplaats even simpel te bereiken? Gewoon tussen de ingestorte muren doorklauteren. Heb je dat nou ook? Op zo'n verstilde plaats is de sfeer van de middeleeuwen nog bijna 22

23 tastbaar. Je ziet gewoon vóór je hoe het leven zich toentertijd afspeelde binnen de poorten. Wacht, durf je? We beklimmen de wachttoren! Doen? Wel uitkijken hier, want niet alle traptreden zitten nog even goed vast. En ze zijn ook flink uitgesleten. Muf luchtje hier hoor. Pas op, hier liggen wat losgeraakte stenen. Stil eens - hoor je ook onder je de treinen passeren in de galerijbogen? Je voelt de berg gewoon zachtjes resoneren. Ze komen vast en zeker verderop uit een van de tunnelportalen te voorschijn om hun tocht zichtbaar voort te zetten. Pffrrr, bah, loop ik zo met mijn snufferd in een spinnenweb. Bert, maak je nooit schoon in deze toren? Nog één omwenteling, ik zie het eind van de trap al. Heb jij de treden geteld? Ah heerlijk, frisse lucht. Wow, wat heb je hier tussen de kantelen door een fantastisch uitzicht! Kijk, daar liepen we net nog. Je kan ook de hele vallei overzien. En beneden strekt het dorp zich voor ons uit. Nou, het ontbreekt ze daar zo op het oog aan niets. Boerderijen, de onvermijdelijke kerk en kapel, broeikassen, goederenloodsen, een portaalkraan, een halteplaats en midden in beeld het station. Een paar vakwerkhuizen zijn nog in aanbouw. Alle wegen daarentegen zijn al aangelegd, compleet met strakke belijning en dito parkeervakken. Maar alles is minstens zo verlaten als de bergen waar we daarstraks wandelden. Geen mens op straat. Het geheel doet me denken aan een reportage uit China, waar een complete stad voor een half miljoen inwoners werd gebouwd, inclusief infrastructuur. De bewoners werden pas vijf jaar later verwacht als het nabij gelegen industriegebied in gebruik wordt genomen. Op pagina 30 vind je een samenvatting van dat verhaal. Maar gelet op de vorderingen van de afgelopen twee jaar duurt het beslist minder lang voordat deze Z-wereld bewoond en levendig wordt. Hulde aan Bert Pas! Meer foto's van de Z-baan vind je op onze website in het menu FOTO'S. 23

24 door Jitse Kaspers Wanneer je als locofiel ook nog de modelspoorbouw beoefent, dan ben je een dief van je eigen portemonnee als je kant en klare bomen en struiken in de winkel koopt. Met enkele kunstgrepen, die je hier en daar leert of afkijkt bij anderen, maak je zo maar je eigen groenvoorziening. Zo ben ik enkele uren in de leer geweest bij Jaap Vriend - coördinator van het NMF Demo- Team. Van hem heb ik dennenbomen leren draaien/maken. Dat gaat als volgt. - stukjes touwvezel van ongeveer 5 à 6 cm lengte - een stukje (bijvoorbeeld 40 cm) geplastificeerd bloemistenbinddraad - twee haakjes - een (lage toeren) boormachine - een kniptang - een scherpe schaar - een pot met water verdunde houtlijm - een plasticzak in een afval/prullenbak - een busje met donkergroen strooisel - een zakje met lichtgroen strooisel - een strook piepschuim als droogplaats - geduld, plezier en voldoende tijd om heleboel dennenbomen te gaan maken. Je begint met het bloembinddraad dubbel te vouwen en maak een oogje aan het einde van het draad. Klem een haakje in de boormachine en het tweede haakje bevestig je in bijvoorbeeld een bankschroef of een ander vast element. Je verdeelt de touwvezel tussen het dubbelgevouwen draad en zorgt dat je aan beide einden enkele centimeters leeg laat. Draai nu met de boormachine voorzichtig het geheel rond en houdt de verdeling van de vezels in de gaten. Blijf langzaam draaien totdat de draad boven - of soms onder - afbreekt. Je ziet dat je nu een soort bierglas-wasborstel gemaakt hebt. Met een kniptang bevrijd je het geheel van het haakje en je knipt met een scherpe schaar de wasborstel rondom tot een vorm van een regelmatige driehoek. Het ijzerdraad aan de top van de nog kale dennenboom even met de kniptang afknippen. Je doopt jouw kale product in de verdunde houtlijm en draai als een soort centrifuge het geheel tussen duim en wijsvinger rond in de plasticzak om de overtollige lijm kwijt te raken. Stop de natte driehoek in het potje met donkergroen strooisel - sluit de deksel - schut even heen en 24

25 weer - open de deksel en kijk: je hebt de eerste zelf gemaakte groene dennenboom. Om deze nog mooier te maken neem je een vleugje lichtgroen strooisel, strooi dit over jouw groene creatie en laat het drogen. Op dit moment zijn er ruim 500 van dat soort dennenbomen door mij geproduceerd. Een vrij groot gedeelte is reeds op de Märklinbaan geplaatst. Ruim 100 stuks wachten nog op een geschikt plekje - hoog gelegen op en tegen een berghelling aan. Niet alleen dennenbomen, maar ook struiken in diverse kleurschakeringen heb ik voor onze MVA gemaakt en de productie hiervan staat nog niet stil. Dit is een zeer tijdrovende bezigheid en eigenlijk heet dit ook niet meer hobby, maar dit noem ik werk! Het is niet goedkoop, maar het eindresultaat geeft wel voldoening. Je hebt dan een loofboom of een struikje gemaakt, dat nergens te koop is en geen enkel exemplaar is hetzelfde! Ook hier weer: - een doos Zeeschuim van Noch nr een bus lijmspray van de Action - een geïmproviseerde spuitcabine - een scherpe schaar - een pincet - een busje/zakje donkergroen Woodland - een busje/zakje lichtgroen Woodland - een theezeefje - een strook piepschuim of knijpers aan een waslijntje als droogplaats - geduld, plezier en voldoende tijd om veel struiken/loofbomen te gaan maken. Zeeschuim is een soort plantje wat ook de fraaie naam Teloxys Aristata Ecume de Mer draagt. Voordat je met het zeeschuim van Noch kan beginnen, moet je dit eerst bewerken. De inhoud van de doos eerst schoonmaken. Je selecteert uit de wirwar van dorre en breekbare planten eerst die delen, die een paar mooie bomen kunnen gaan vormen. De rest kan later voor struiken worden gebruikt. Het plantje moet je met een pincet ontdoen van de nog achtergebleven blaadjes. Ik vind zelf dat deze blaadjes/ongerechtigheden later erg storend zijn in een gevormde H0-boom. Nu is het gewoon een kwestie van lijmspuiten op de in jouw vingers gehouden ronddraaiende boom - donkergroen Woodland strooisel in een theezeefje doen - dit boven de boom uitstrooien - nogmaals met lijm bespuiten - met licht groen Woodland strooisel bevlokken en de loofboom op piepschuim of aan een geïmproviseerde waslijn laten drogen. Het klinkt allemaal simpel, maar het is een echt arbeidsintensief verhaal. Met één boom heb je nog geen bos, dus produceren maar! O ja, zorg voor een beetje terpentine om na afloop je vingers schoon te maken, want die spuitlijm - tezamen met geklonterd strooisel van Woodland - gaat lekker onder je nagels zitten. 25

26 opgravingen bij de MVA Aflevering 6: het jaar Een heel MVA-jaar trekt aan je voorbij. Wil je meer weten? Lees het hele artikel; Carlo heeft 't complete archief in de biep staan. door Hans van de Ven jaar jg nr Elektrotechniek voor de modelspoorder (XIV-2); Uit d'oude doos: jaargangen De Modelbouwer; Wie ben ik: Gerrit van der Velden; Smalspoor in Londen, door Pascal Kok; Met uw donatie: St. Klassieke Locomotieven Van de redactie: bestuur afgetreden! Elektrotechniek voor de modelspoorder (XV) door Tjeerd Walda; Wie ben ik: Chris Rijnaarts; krantenartikel Een kijkje in de tunnel, door Tim Pardijs; Smalspoor in Londen deel Elektrotechniek voor de modelspoorder (XVI); Wie ben ik: Wolf Rutjes; De Sauschwänziebahn, door Jitse Kaspers; Nieuwe mogelijkheden op het spoor, door Jitse Kaspers; Terugblik op 19 jaar MVA, door Jitse Kaspers; Thuisspoor 12: Jitse Kaspers (2); VT 610 van TEE, door Jan Reinders Joop van Veenendaal; Cees Tappe; Elektrotechniek voor de modelspoorder (XVII) over spanning-ic's; Wie ben ik: Carlo Hellegers; Een bekende Nederlander houdt ook van treinen, door Jitse Kaspers; De Donderbus, door Jan Reinders; Dedemsvaartse Stoomtramweg Maatschappij, door Pascal Kok; Internetlinks, door Tjeerd Walda Elektrotechniek voor de modelspoorder (XVIII) over variabele spannings- IC's; Kerstgedachten, door Leny Molle; Wie ben ik: Tjeerd Walda; Een dagje Eurospoor, door Ben Molle; Nederland op zijn smalst (over de concurrentie tussen Eurospoor en Rail), door "Dwarsligger"; De E-18, door Jan Reinders; Thuisspoor 13: Michiel Verhaaff; Met uw donatie: RTM 26

27 Alle treinen vanaf 2018 op groene stroom De Volkskrant, vrijdag 16 mei 2014 Door de deal met Eneco worden de spoorwegen de grootste afnemer van Nederland. Noordtak blijft te duur De Gelderlander, vrijdag 16 mei 2014 Haven heeft belang bij nieuwe spoorlijn, maar staatssecretaris Mansveld is niet onder de indruk van de nieuwe lobby van de provincies Gelderland en Overijssel en het Havenbedrijf Rotterdam. Mooi kaartje met de drie alternatieve routes. Een dag later meldt de Tweede Kamer wel serieus naar die plannen te willen kijken. Stank in de trein is niet meer te harden De Gelderlander, zaterdag 17 mei 2014 Het kantoorpersoneel loopt op zijn tandvlees om de treinen toch nog een beetje schoon te houden nu de staking aanhoudt. Met de hogesnelheidslijn straks van China naar de VS De Gelderlander; dinsdag 20 mei 2014 Chinees plan: in twee dagen over km naar de VS; geraamde kosten 152 miljard euro. Bus gaat strijd aan met trein en vliegtuig De Gelderlander, woensdag 21 mei 2014 Duits busbedrijf MeinFernbus begint vanuit Amsterdam met internationale diensten via Arnhem. Luxe moet de klanten trekken: gratis wifi en gratis films kijken. Nieuwe Franse trein is net een Ferrari die niet in de garage past De Volkskrant, donderdag 22 mei 2014 Op 1300 stations moet een stukje van het perron worden weggeschaafd om de nieuwe regionale treinen te kunnen laten binnenrijden. Kosten: 50 miljoen euro. De SNCF (de Franse NS) heeft de treinen besteld op basis van specificaties van RFF (het Franse ProRail). 27

28 Papieren treinkaartje verdwijnt De Volkskrant, donderdag 22 mei 2014 Vanaf 9 juli accepteert NS alleen nog OV-kaarten. Het kaartje voor eenmalig gebruik komt wel gewoon uit de automaat, maar kost een euro meer. Met name korte ritten vallen daardoor verhoudingsgewijs een stuk duurder uit. Met zo'n wegwerp-ov kun je niet met korting reizen. 'De stationshal straalt grandeur uit' De Gelderlander, maandag 26 mei 2014 Impressie van de open dag. Extra geld nodig voor busstation De Gelderlander, vrijdag 6 juni 2014 Een deel van het huidige dynamische informatiesysteem (DRIS) is verouderd of sluit niet goed aan op het systeem dat in de stadsregio gebruikt wordt. Er is indertijd voor 1,8 miljoen euro aan computers en displays ingekocht, die al verouderd zijn voordat ze geïnstalleerd konden worden. Om Hoog Catharijne heen, mag dat? De Volkskrant zaterdag 7 juni 2014 Treinreizigers die Utrecht in willen, moeten langs de stationswinkels. Dat staat in ons contract, zegt Corio, de eigenaar van het complex. Dus trappen direct naar de perrons, dat gaat zomaar niet. Volgend jaar wordt een fiets- en voetgangersbrug over het Centraal Station heen gebouwd. Er wordt al tien jaar gediscussieerd of er trappen naar de treinperrons mogen worden aangelegd. De Raad van State is voor die trappen, als uit onderzoek blijkt dat de veiligheid van reizigers er mee gediend is. Geld voor Velperpoort De Gelderlander, donderdag 12 juni 2014 Provincie en stadsregio steken 1,2 miljoen euro in voorzieningen en sociaal veiliger station. Alle treinen van Arriva krijgen in de nabije toekomst frontcamera's De Gelderlander, vrijdag 13 juni 2014 Zo kan de politie bij calamiteiten sneller de juiste toedracht achterhalen. Plannen goederentreinen op lange baan geschoven De Gelderlander, woensdag 18 juni 2014 Meer goederentreinen over de IJssellijn: ijskast. Noordtak voorlopig niet nodig. Aldus Mansveld. Investering van ruim 1 miljard voor meer treinen op het spoor Volkskrant, wo 18 juni 2014 Verdere verbouwing A'dam CS, upgrade spoor tussen Eindhoven en Utrecht, spoorboog bij Meteren naar Betuwelijn, verdieping spoor in Vught. Maaslijn krijgt bovenleiding De Gelderlander, dinsdag 17 juni 2014 Het traject tussen Nijmegen en Roermond wordt in 2019 geëlektrificeerd. Schoonste bussen rijden in Arnhem De Gelderlander, zaterdag 21 juni 2014 Dankzij trolley en groen gas. NS garandeert reis naar Schiphol De Volkskrant, dinsdag 24 juni 2014 Voor vijf euro zet NS alles op alles om de reiziger op tijd op het vliegveld af te leveren tot een gratis taxi aan toe. Kedeng-kedeng met de auto De Gelderlander, dinsdag 8 juli 2014 De autotrein rijdt in Duitsland voorgoed de rangeerloods in. De Nederlandse versie trekt juist meer reizigers. EETC Vakantiereizen heeft het fenomeen in Den Bosch succesvol nieuw leven ingeblazen. VVD wil aanpak van overwegen De Gelderlander, woensdag 9 juli 2014 Tunnels en andere maatregelen om overwegen veiliger te maken. 28

29 Even mopperen, tot we niet meer zonder kunnen De Volkskrant, woensdag 9 juli 2014 Prachtig artikel over twee volle pagina's rond de invoering van de OV-kaart. "De techniek schrijdt voort en de mens voegt zich, al is het zelden van harte." Steeds vaker spoor betaald met geld lokale overheid De Gelderlander, donderdag 10 juli 2014 Groeiende regionale bijdragen tonen aan dat de lokale overheden beter betrokken worden bij grote projecten. Doordat gemeenten en provincies grif meebetalen, komen spoorwegprojecten eerder van de grond. Syntus blijft rijden op Veluwe dg, 10/7 Gedeputeerde Staten verlengen de huidige concessie tot Spoor in suïcidetop De Gelderlander, dinsdag 15 juli 2014 In Nederland komen relatief veel zelfmoorden voor; dat heeft o.m. veel te maken met het drukbereden spoornet. Weer minuut stilte, nu in Charkov De Volkskrant, woensdag 23 juli 2014 De trein met stoffelijke overschotten van vlucht MH17 kwam na een reis van zeventien uur aan in Charkov. Vandaag komen de eerste grafkisten via een luchtbrug naar Eindhoven. De nachttrein sterft uit De Gelderlander, donderdag 14 augustus 2014 Veel rechtstreekse nachttreinen tussen Europese hoofdsteden verdwijnen binnenkort. Laser nieuw wapen in strijd tegen blaadjes op spoor De Volkskrant, vrijdag 15 augustus 2014 Na de veegploeg en een speciale gel wordt komende herfst een laserapparaatje ingezet. De rails worden daarmee zodanig verhit dat de blaadjes niet aan de spoorstaven blijven hechten. 29

30 Chinese planeconomie Gelezen in de Volkskrant van zaterdag 29 januari 2011, katern Economie: een twee complete pagina's groot artikel over het "Geheim van de bv China: staatsplanning 2.0". Prominent in beeld een foto van een complete, gloednieuwe stad voor een half miljoen (!) inwoners 1, duizenden flatgebouwen, kantoren, winkels en de complete infrastructuur als zesbaanswegen en wat niet al, aanlokkelijk gebouwd rond een groot kunstmatig meer - maar dan wel totaal onbewoond! De bewoners worden pas over vijf jaar verwacht, als het naastgelegen in te richten reusachtige industriepark, met hightechbedrijven zoals een vliegtuigfabriek en een fabriek voor de nieuwe generatie kerncentrales, op volle toeren draait. Géén foutje in de planning, maar zeer bewust vooruit gedacht. Klaar voor de toekomst. Zo'n land, inmiddels tweede economie ter wereld, moderniseert natuurlijk ook het spoor. Met een voor Europa, laat staan Nederland, onvoorstelbare aanpak. De titel van het artikel (zie hieronder) in de kantlijn van de bovenstaande reportage had dan ook met gemak kunnen luiden: "Snel een snelle trein nagemaakt". Dat gaat ze wel lukken, die Chinezen. En anders moeten ze maar even in Arnhem komen kijken, hoe bij de MVA maar liefst vier van dat soort projecten tegelijkertijd worden uitgevoerd. Hans van de Ven Snelle trein nagemaakt 1 Ter vergelijking: Arnhem telde op 1 januari inwoners. 30

31 31

32 door Hans van de Ven In Zijspoor 1 en 2 van dit jaar beschreef ik hoe Ron 't Hooft aan de slag ging met de bouw van station Güglingen in schaal 1. Het hoofdgebouw passeerde uitgebreid de revue. Tijd voor het tweede bedrijf: de aanpalende goederenloods. Ook hier kwamen eerst de deuren aan bod. Drie stuks in dit geval, waarbij de onderste panelen werden afgewerkt met scheepsdekprofiel. Planken aan zij- en bovenkant zorgden er voor dat de deuren wat verdiept konden worden gemonteerd. Op de muren werden weer de gesneden strookjes balsahout aangebracht en ook hier weer een verdikt bovendeel onder het zadeldak. Het geheel kreeg dezelfde kleur als de beplanking van het hoofdgebouw, wat de eenheid van het complex zeer ten goede komt. Om deze loods heen moest een vlonder komen. Het lijkt wat curieus om het perron hier verder te verhogen, maar op oude foto's kun je zien dat dit vroeger gedaan werd om met handkarren te kunnen werken. Met een eenvoudig trapje kun je zonder moeite naar en van de laadvloer komen. De balkenconstructie waarop deze omloop rust is fraai zichtbaar gehouden. Het geheel kon uiteindelijk keurig om de loods heen worden geschoven. 32

33 Voor dit bijgebouw heeft Ron gekozen voor een sobere, maar functionele dakbedekking met teerrollen, betrokken van CH ( Een eerste versie van een schoorsteen, gemaakt van een flinke plug (10mm), pakte véél te fors uit. Ron realiseerde zich bijtijds dat in dit bijgebouw AFMETINGEN: natuurlijk maar een simpel potkacheltje te vinden zou zijn, met een navenant bescheiden afvoerpijp. Onverwacht bleek een schoorsteen van de Vollmer H0- Grondplaat 85x 35 cm Goederenloods 28 x 25 cm locloods 5758 het geschikte formaat (5mm) te hebben. Hoogte tot dakgoot 10,5 cm Ook hier was nog plek voor een aanplakbiljet, maar Hoogte tot nok 15,5 cm meer aandacht trekt een vitrinekast met glazen deurtjes en daarachter de dienstregeling. Een grondplaat van bijna een meter (!) lengte biedt plek aan beide gebouwen én aan de wachtruimte die zich aan de andere zijde bevindt. Die wachtruimte komt in het laatste Zijspoor van dit jaar aan bod en in beeld. Nu nog even aandacht voor het perron. De voorkant ervan wordt gestut door een dubbele rij oude bielzen. Geduldig krassen, vijlen, schuren, bruin verven en zwart inwassen; ziedaar het verweerde uiterlijk. 33

34 door Hans van de Ven Een modelbaan bouwen kan op heel veel verschillende manieren, maar bijna iedereen gebruikt daarbij de nodige bouwpakketten van de bekende merken. En daar is op het eerste oog weinig mis mee. De keuze is enorm; landen, tijdperken, types, schalen, noem maar op. Van heel basaal tot uiterst werkelijkheidsgetrouw. Totdat je iets heel specifieks wilt bouwen: een historisch gebouw uit de omgeving, je eigen huis of een bouwwerk dat precies moet passen in die lastige hoek van je modelwereld. Dan loop je toch tegen de beperkingen in het aanbod op en zul je aan de slag moeten met kitbashing, losse onderdelen (zoals bijvoorbeeld Auhagen die tegenwoordig volop biedt) of helemaal zelf opgebouwd uit styreen. Maar beschik je over de nodige extra vaardigheden daarvoor? Een flesje hobbylijm volstaat bij lange na niet meer! Daarom schreef ik me in voor een workshop van Tilly Models uit Doornenburg ( leverancier van allerlei bouwpakketten die gegoten worden in resin (spreek uit: rèsin). Dan komen er uit de doos dus de onderdelen van een modelhuisje in één kleur. Zie daar maar eens een fraai object voor je modelbaan van te maken! Mijn mede-cursisten Han en Lodewijk spreiden, net als ik, alle onderdelen op tafel uit en bekijken de boel wat onwennig van alle kanten. Gelukkig is daar Jeroen Gerlofs, de man achter Tilly 2. Hij laat ons eerst met een scherp mes, liefst een verse scalpel, de gietbalken (zie de rode pijl) van de onderdelen afsnijden en afbreken. Daarna mogen we alle kleine ongerechtigheden, zoals vliesjes en braampjes, voorzichtig verwijderen. Bij de productie worden siliconenmallen gebruikt, dus het is raadzaam vóór het op kleur brengen de boel even te ontvetten. Gewoon een lauw sopje met afwasmiddel volstaat. Resin kan alleen worden verlijmd met cyanoacrylaat; denk aan secondenlijm of superlijm. Het is leverbaar in verschillende vloeidiktes, van uiterst dun tot een beetje stroperig. Een beetje activator toevoegen kan helpen om de droogtijd nog wat te versnellen. Tja, bij zo'n Fallerhuisje waren we nu zo ongeveer klaar geweest. Maar bij dit model begint het echte werk pas! Om te beginnen moeten de naadjes en kieren worden gevuld. Daarvoor 2 Tilly is de tweede naam van de (creatieve!) moeder van Jeroen en de naam van haar peettante. Daarbij klinkt Tilly internationaal goed en is niet exclusief gericht op treinen, militaire modellen, schepen o.i.d. 34

35 gebruik je hobbyplamuur zoals Revel Plasto. We krijgen een serie blikjes Humbrolverf voor de neus met de opdracht daar niet in te gaan roeren, maar een dik kloddertje verf onder uit het potje te vissen en op het omgekeerde deksel te leggen. Met die dikke verf voorkom je dat je werkstuk onnatuurlijk gaat glanzen. Een beetje terpentine helpt ook om de kleur te doden. De tijd doden gaat vanzelf. Jeroen geeft ons handige aanwijzingen, smeuig vermengd met zijn jarenlange eigen ervaringen. Han heeft dezelfde groentenwinkel gekozen als ik, Lodewijk neemt een Zwitsers chalet onder handen. Ondertussen vliegen de nodige verhalen over werk, hobby (eenmaal raden ) en gezin over de tafel. Het eerste schilderwerk, waarbij de muren een basislaag krijgen, kan het beste gedaan worden met een zachte, dikke kwast. Zacht, dus beslist geen exemplaar met varkenshaar kiezen. Krijgen we ook geen gedoe met de Partij voor de Dieren (wel oppassen als je kiest voor model 87017). Veel koffie en een heerlijke lunch completeren de eerste dag. Twee weken later is het tijd voor de afwerking. We leren al drybrushend de muren op kleur te krijgen; kijk dat voegwerk eens! Volleerde metselaars zouden het ons niet nadoen. Op dezelfde manier krijgt mijn winkel een prachtig rood pannendak. Gelukkig heeft meneer Parkinson niet ingeschreven voor deze workshop, want nu komt het echt op een vaste hand aan! Met een spitse penseelpunt (denk aan 0 of 00) worden de kozijnen in de lak gezet. Strak hoor! Kleine tegenvaller is dat deze kleuren niet in één keer dekken. Er is ook goed nieuws: bij de nieuwere modellen levert Tilly Models de kozijnen aan een aparte gietboom. Dat zal zeker gemakkelijker werken. Aan de overkant van de tafel klinkt ontspannen een zacht deuntje. Lodewijk is klaarblijkelijk ook tevreden met de metamorfose van zijn chalet. Nog even en hij gaat een potje jodelen Voor ons is het nu tijd voor de penselenroulette. Een hele rits kleurtjes is nodig voor de schoorsteentjes, de dakgoten, de regenpijpen, de vensterbanken, de lateien, de deuren en de inventaris van de winkel. Kijk eens naar die kratjes groenten en fruit. Het water loopt je in de mond, toch? Vergeet niet dat de onverslijtbare kassa en de autenthieke weegschaal van het befaamde merk Berkel nog van grootvader zijn geweest. Bedenk dat dit winkeltje in tijdperk III past, maar evengoed nu nog aan te treffen is, als de plaatselijke supermarkt het niet uit de markt heeft gedrukt. Han is deze keer extra goed voorbereid op pad gegaan: hij heeft ledlampjes bij zich om in het plafond van de winkelruimte te monteren. We werken ruim een uur langer door dan de eerste dag, maar komen toch niet toe aan de finishing touch. Huiswerk dus! Ik besluit de witte tegelvloer van de winkel een donkere wash te geven. Daarmee komen de voegen beter tot hun recht, zo luidde een van de workshopwijsheden. Dat klopt zeker. Alleen zijn de tegels nu crèmekleurig Ook goed. Met de plaatsing van de tussenwanden die de winkelruimte vormen lukt het eenvoudig om de ietwat kromgetrokken voorgevel recht te zetten. Natuurlijk laat ook ik de firma Led Zappelin voorrijden. Zo'n winkel 35

36 36 moet tenslotte het licht aan kunnen doen op de koopavonden. Tijd voor de laatste likjes verf, personeel en klanten uitkiezen, de (meegeleverde) decals aanbrengen en een eigen ontwerp maken voor het bord boven de winkel. De kozijnen van glas voorzien en voor de ramen even internet afstropen op zoek naar fleurige gordijnen, want ook Iris heeft in haar vrije tijd behoefte aan een beetje privacy. En dan kan het dak er op!

37 37

38 door Bert Pas Novelty (1829) In dit stuk gaan we 185 jaar terug in de tijd, de wedstrijd van Rainhill in 1929 is de geboorteplek van de moderne stoomlocomotief, de Raket van Stephenson die de locomotief haar definitieve vorm zal geven (deze locomotief heb ik al behandeld in het nummer van ). Maar het scheelde maar weinig of de Novelty had deze gewonnen en dan was de vorm van de locomotief heel anders geweest, wellicht had het lot van de mensheid een geheel andere wending gegeven. Het wedstrijdelement Om in Rainhill mee te kunnen dingen, moet men met een op veren gemonteerde locomotief voor de dag komen die minstens 6 ton weegt, maximaal 4,57 m. lang is, op effectieve wijze haar eigen verbrandingsgas (stoom dus) verbruikt en waarvan de verkoopprijs niet meer is dan 555 pond sterling. Om te kunnen winnen moet ze de volgende opdracht het beste uitvoeren: het trekken van drie keer het gewicht van de locomotief, i.e. 18 ton, bij een snelheid van 10 mijl per uur (16 km/h) en een afstand afleggen van 70 mijl (113 km/h) waarbij diverse keren heen en weer wordt gereden. Voor die tijd is dat al snel, ook al lijkt het in onze ogen een lachertje. Eindigden locomotieven gelijk, dan zal de lichtste locomotief winnen: het gewicht is dan al de vijand, aangezien dit als een handicap werd gezien in de wedstrijd. De winnaar zal 500 pond sterling ontvangen, wat gerekend naar die tijd een enorm bedrag is. Het is namelijk de verkoopprijs van een locomotief. Tegenwoordig, in een periode waarin de industrie de prijzen heeft doen kelderen, moet men bij de prijs van een locomotief al snel in miljoenen denken en niet in honderden. Dat zegt wel iets over de prijs in Hierboven de schitterende reconstructie van de Novelty in het Science Museum van Londen, met in ieder geval een aantal oorspronkelijke onderdelen. 38

39 Het bouwen van de motor Er wordt gezegd dat Ericsson en Braithwaite het evenement de Rainhill Trials pas ontdekten zeven weken voor de race, wanneer Ericsson een brief van een vriend ontvangt die verwijst naar een "Steam Race". Deze ongelooflijk korte tijd heeft ertoe geleid dat mensen suggereren dat Novelty in feite een omgebouwde brandweerauto is. Het is meer waarschijnlijk dat zij veel van dezelfde onderdelen ook gebruikten voor hun brandweerwagens en dat deze onderdelen zelfs zijn gebouwd voor een bestaande order en toen gebruikt zijn voor de Novelty. De Novelty werd gebouwd in de Londense werkplaats van Braithwaite en per boot naar Liverpool vervoerd. Er was geen tijd meer om de Novelty in Londen te testen vóór het vervoer naar Rainhill en de volgende testritten. Eventuele wijzigingen werden ter plekke uitgevoerd met de hulp van Timothy Hackworth. Sectie door ketel, vuurhaard naar rechts De overwinning van de Raket Op 6 oktober gaat de wedstrijd van start en zal een week duren. Vijf locomotieven wedijveren met elkaar. De NOVELTY heeft de vorm van een platformwagen waarop aan de voorkant een ketel verticaal geplaatst is en achterop de schoorsteen. De Replica van de Novelty in Manchester, september 2005 WEERGALOZE van Hackworth heeft een horizontale ketel en een schoorsteen voor, vier drijfwielen en verticale cilinders achter. De VOLHARDING van Burstall is heel klein en lijkt, net zoals de Novelty, op een platformwagen die in het midden een verticale ketel draagt. Deze machine onderscheidt zich doordat ze voortdurend een beroep moet doen op de smid en reparatiewerkplaatsen! De CYCLOPEDE van Brandreth speelt een thuiswedstrijd, want de uitvinder ervan is afkomstig uit Liverpool. Hij heeft deze locomotief kunnen laten zien, zo is gebleken dankzij wat hulp. Ze verbergt namelijk een paard dat over een rollend tapijt loopt waarmee de wielen in beweging worden gebracht: Brandreth wordt gediskwalificeerd. Tenslotte de RAKET van Stephenson. Deze locomotief heeft een horizontale ketel, vooraan een hoge schoorsteen, achteraan cilinders en een stuurcabine, maar drijfwielen met een grote diameter en een tender voor water en brandstof vooraan. Een mislukte opwachting van de Novelty De Raket wint de wedstrijd, maar haar enige concurrent was de Novelty die ook een snelheid kon halen van 50 km/h dankzij het lichte concept. Ze explodeerde echter al bij de eerste test en, ondanks een reparatie en nieuwe tests drie dagen later, is het, tot grote wanhoop van haar twee uitvinders, een opeenstapeling van pech. Ook zij worden uitgeschakeld en zullen al snel door de geschiedenis worden vergeten. Hierboven een trein getrokken door de Novelty : een ingenieursdroom of kortstondige realiteit? Helaas heeft de Novelty nooit een trein kunnen trekken. 39

40 wo 3 september Gratis rondleiding door Arnhem Centraal. Aanmelden: rondleidingenarnhemcentraal@arnhem.nl. Start 10 uur in infocentrum, Bergstr. 1. wo 3 september NVBS Oost Arnhem: Arnhem en omgeving deel 3, presentatie Otto Dijkstra. Andere railgebonden activiteiten worden belicht. Aandacht voor de ATM, GETA, OSM/NBM, GTM/GTW, BSM, steenfabrieken, Van Gelder & Zonen en het Bommenlijntje. De Uithoek op het emplacement Arnhem Berg ( uur). Prijs 2,50. Zie za 6 september Speelgoedveiling Bouwman&Bouwman in Brummen; aanvang 11 uur. za 6 + zo 7 sept Veluwsche Stoomtrein Maatschappij, Terug naar Toen, uur. De liefhebber van stoom kan zijn hart ophalen! De VSM houdt traditioneel het grootste stoomtreinenfestival van Nederland. Een groot aantal gerestaureerde stoomlocomotieven is op beide dagen actief. za 13 + zo 14 sept Open Monumentendag. Diverse activiteiten in het hele land. Het thema is "Op Reis". za 13 september Bij het RTM-trammuseum aan de Brouwersdam in Ouddorp worden 175 jaar spoorwegen en 150 jaar tramwegen in stijl gevierd. za 13 september Veendam Museum Spoorlijn STAR. "Op reis" op Open Monumentendag met rondleidingen in het originele NOLS-station van Veendam en historische goederenwagens voor het station uur. za 13 + zo 14 sept Spoorwegmuseum. De Heimwee Express vertrekt drie keer per dag. za 13 + zo 14 sept Gelderse Smalspoor Stichting, Renkumse Veerweg 5a, Heteren: Historisch Weekend, uur. En overigens: t/m oktober iedere zaterdag uur geopend, behalve za 6 en za 27 september. zo 14 september Modelspoor Aalten, Beerninkweg 2a Aalten. Op Open Monumentendag al vanaf uur geopend. di 16 september Spoorwegmuseum Plusdag. Nostalgisch programma voor senioren. za 20 + zo 21 sept Modelspoorweekend MVA uur. za 20 september 175 jaar spoorwegen. De Arend wordt opgesteld voor Amsterdam Centraal. Ritten met museummaterieel tussen Amsterdam en Haarlem. Open dag bij NedTrain Haarlem. za 20 + zo 21 sept In 2014 bestaan de spoorwegen in Nederland 175 jaar. Vanaf station d Eenhonderd Roe aan de rand van Amsterdam vertrok op 20 september 1839 een trein met twee stoomlocs: de Snelheid en de Arend. De eerste treinrit in Nederland was een feit. Om dit te vieren organiseert Het Spoorwegmuseum dit weekend een spectaculair stoomevenement: Stoom! Met diverse gastlocomotieven, waaronder Bello. za 20 + zo 21 sept Stadskanaal onder Stoom Museum Spoorlijn STAR. Met veel, heel veel stoom, historische locomotieven in een intensieve dienstregeling Veendam - Stadskanaal - Musselkanaal en veel andere activiteiten. wo 1 oktober Rondleiding door Arnhem Centraal. Zie 3 september. wo 1 oktober NVBS Oost Arnhem: Last steam of British Rail, presentatie Leo de Jong. In deze presentatie worden de stoomlocs van BR tussen 1962 en 1968 voorgesteld. U maakt een virtuele reis van Londen naar Padstow over de laatste hoofdlijn met stoom. U ziet de enorme variatie aan

41 stoomlocs. De presentatie eindigt met stoomlocs in Wales. (zie 3 sept) za 4 oktober Open dag NedTrain Leidschendam in de onderhoudswerkplaats. Ook wordt er bijzonder materieel getoond. za 4 oktober Modelspoorbeurs Houten Euretco Expo Center (10-15 uur). Gratis parkeren za 4 + zo 5 okt Internationale tentoonstelling Schmalspur Expo in het Industrieel Smalspoor Museum in Erica (Drenthe). Met ook de Duitse modelspoortentoonstelling "Schmalspur Expo 2014". za 11 + zo 12 okt Spoorwegmuseum. De Heimwee Express vertrekt drie keer per dag. za 11 t/m zo 26 okt Treinen in Madurodam. Oude modellen zullen rijden en ook de nieuwste Koploper zal rijden. Ook zal er een remise in het park staan, waar oude treinmodellen en rails te bewonderen zijn. do 16 t/m di 21 okt Jubileumweek in Amersfoort. Diverse activiteiten. Opstelling van bijzonder materieel. Pendeltreinen vanaf het Spoorwegmuseum. NVBS Centraal op alle dagen geopend. za 18 oktober NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten (10-15 uur) Prijs 5,00. za 18 t/m zo 26 okt Spoorwegmuseum Ontdek Chuggington, themaweek voor 2- tot 6- jarigen. Gebaseerd op de tv-serie met treinen Wilson, Brewster en Koko. za 18 + zo 19 okt Spoorwegmuseum. Arend onder stoom; de hele dag op 't achterterrein. zo 19 oktober Najaarsstoomdag Lokaalspoorwegmuseum Haaksbergen-Boekelo. di 21 oktober Spoorwegmuseum Plusdag. Nostalgisch programma voor senioren. vr 24 t/m zo 26 okt Eurospoor 2014, Jaarbeursplein 6, 3521 AL Utrecht. Vrijdag uur, zaterdag uur, zondag uur. za 25 oktober VSM, Halloween-Griezel-Express. Mysterieuze reis over de Veluwe! Zodra de zon onder gaat en wij die ene keer in oktober door het donker rijden, gebeuren er duistere dingen op de Veluwe. Niemand weet hoe we dat kunnen stoppen. Wil jij met ons mee om dit tegen te houden? wo 5 november Rondleiding door Arnhem Centraal. Zie 3 september. wo 5 november NVBS Oost Arnhem: De NS 50 jaar geleden, presentatie Roef Ankersmit. Bij het reizigersvervoer waren de frequenties lager en reden er relatief meer stoptreinen. Het goederenvervoer was kleinschalig met tijdrovende bediening en veel rangeerwerk. (zie 3 sept) za 8 november Modelspoorbeurs Houten; zie 4 oktober. za 8 + zo 9 nov Spoorwegmuseum. De Heimwee Express vertrekt drie keer per dag. di 11 november Sluitingsdatum inzendtermijn kopij Het Zijspoor 4 di 19 november za 22 november di 25 november wo 3 december wo 3 december za 13 december za 20 + zo 21 dec Spoorwegmuseum Plusdag. Nostalgisch programma voor senioren. VSM, Sinterklaas-Pepernoten-Express. Naast het reizen met de stoomboot is Sinterklaas ook gek op onze stoomtreinen. Hij komt daarom met een heleboel Pieten naar Beekbergen om samen met jullie te genieten van een pannenkoekenbuffet in onze luxe restauratierijtuigen. Het Zijspoor 4 verschijnt Rondleiding door Arnhem Centraal. Zie 3 september. NVBS Oost Arnhem, Winterwonderen in Lapland, presentatie Ruud Kohlen. Ertstreinen doorkruisen de laatste wildernis van Europa. In barre weersomstandigheden tot wel -40 C is Ruud er in geslaagd om unieke beelden te schieten van een diepgevroren landschap. Prachtige natuuropnamen, dramatische zonsopkomsten, het Noorderlicht en veel meer. Een film die ook de natuurliefhebber zal boeien. (zie 3 sept) Modelspoorbeurs Houten; zie 4 oktober. Modelspoor Evenement Zutphen, Hanzehal, uur. 41

42 WELKOM Ingeschreven als nieuw lid van onze onvolprezen modelbouwvereniging: Ben Scheepers. Welkom! de Volkskrant, 8 juli 2014 JARIGEN 16 september Rob Broekman 2 oktober Corrie Hendriks 5 oktober Hans van Dolderen 16 oktober Alex Kuyl 19 oktober Theo Bouwmeister 23 oktober Wouter Schaap 28 oktober Bert Pas 3 november Lennart Visser 7 november Max van de Pol 8 november Dick Aalbers 11 november Therus Bartels 11 november Wim Gouw POLITIE STOPT GOEDERENTREIN De politie van Bremen kreeg een melding dat een kind uit een open container van een goederentrein keek, rukte met blauw zwaailicht uit en liet de trein stoppen. Het avontuurlijke kind bleek een grote reclamefoto van een bedrijf met de slogan: "Zeker thuiskomen". De trein kon met een vertraging van bijna 50 minuten de rit voortzetten. Aan dit nummer van werkten mee: de adverteerders, de bezorgers, Jitse Kaspers, Lennart Visser, Bert Pas, Willem Gerbel, Theo Bouwmeister, Ron 't Hooft, Hans van de Ven. Met dank aan Jeroen Gerlofs van Tilly Models. Staat jouw naam hier de volgende keer bij? Mail aan zijspoor@mva.nu! 42

43 kijk eens wat vaker in de spiegel van Guus Onstenk herenkapper behandeling zonder afspraak Huissensestraat HL Arnhem tel Dé speciaalzaak voor de fijne houtbewerking met het grootste assortiment gereedschappen en machines voor iedereen met passie voor houtbewerken! Bezoek baptist.nl en vind ruim artikelen met uitgebreide omschrijvingen, afbeeldingen, video s en gerelateerde producten! Graag tot ziens in Arnhem! Baptist voor Houtbewerkers gereedschappen en machines Beekstraat 30 Tel.: DW Arnhem houtbewerkers@baptist.nl Winkel ook op Baptist.nl Wilke Tabak v.o.f. uw sigarenspeciaalzaak Alles op rookgebied, o.a.: Longfillers: Cubaans, Dominicaans Luxe aanstekers: Dupont, Ronson Waterpijpen Humidoors 43