Herdenking executie 77 Sovjetsoldaten

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Herdenking executie 77 Sovjetsoldaten"

Mathijs Brouwer
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Herdenking executie 77 Sovjetsoldaten Monument Koedriest Loes van Overeemlaan, Leusden 9 april april 2017 In samenwerking met:

2 Toespraak Remco Reiding, secretaris Stichting Russisch Ereveld Op 27 september 1941 kwamen op de veelosplaats van station Amersfoort 101 krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie aan. Ze waren als soldaat van het Rode Leger gevangengenomen en vanaf het Oostfront in veewagons vervoerd naar de andere kant van Europa. Naar Amersfoort. Veelosplaats, veewagons, vee. Ze werden als beesten behandeld en het was de bedoeling dat wij ze als beesten zouden zien. Het merendeel was afkomstig uit Centraal-Azië en met hun donkere uiterlijk, hun spleetogen, dienden ze als levend propagandamateriaal. Wisten wij Nederlanders wel dat onze bondgenoten in het Oosten een stelletje Untermenschen waren? In een halfjaar tijd stierven in Kamp Amersfoort 24 van deze Sovjetsoldaten aan honger, ziekte en mishandeling. De overgebleven 77 'Russen', zoals ze werden genoemd, werden in de vroege ochtend van 9 april 1942, precies 75 jaar geleden dus, in vrachtwagens geladen en in groepjes van vier hier, op deze plek, gefusilleerd. Ondanks jaren van onderzoek zijn vrijwel geen namen bekend geworden. Ze dreigden voorgoed in de vergetelheid te raken. Een paar jaar geleden besloten wij daarom - met z'n drieën - om kaarsjes te plaatsen. Het doet ons deugd om te zien dat dat initiatief is uitgegroeid tot een traditie met een groeiend aantal belangstellenden, ondanks het vroege tijdstip. Het afgelopen jaar heeft de Stichting Russisch Ereveld extra zijn best gedaan om deze vergeten groep oorlogsslachtoffers onder de aandacht te brengen. We zijn blij dat we ooggetuigen hebben gevonden en dat zij bereid zijn geweest zich te laten interviewen. Enkelen komen ook aan het woord in de uitzending van Andere Tijden over dit verhaal op 22 april. We hebben schilderijen teruggevonden van de Amersfoortse schilder Engelbert L'Hoëst, op wie het voorbijsjokken van de groep Sovjetsoldaten en hun lot zo'n indruk heeft achtergelaten dat hij er in 1960 drie schilderijen van maakte. We vonden een doosje terug, dat heeft toebehoord aan één van de 101 Sovjetsoldaten, het eerste tastbare bewijs - na hun grafstenen op het Russisch Ereveld - van hun bestaan. Ze waren bijna vergeten, jonge kerels die ver van huis hier in de bossen hun einde vonden. Maar met elkaar lukt het ons om ze als mensen te herinneren en hen levend te houden in onze gedachten. Bijzonder veel dank daarvoor.

3 Dagboekfragment Jan Roorda Voorgelezen door Willemien Meershoek, directeur van Kamp Amersfoort,,Wil je de Russen eens onder de douche zien?, vraagt de oude Banning. Ik ga naar het douchelokaal en zie er een tafereel dat ik nooit zal vergeten. Het wemelt onder het stromende water van naakte jongetjes, de meeste zo erbarmelijk mager als ik zelden zag. De meesten hebben kindergezichten, maken een indruk van niet ouder te zijn dan 15 of 16 jaar. Enkele meer mannelijke en stoere figuren ertussen. [...] Moedig volk toch die Duitsers! Dappere kerels die deze kinderen doodhetzen! De Sovjetsoldaten zijn vriendelijk en zacht in hun spreken, hebben in hun wezen veelal iets bekoorlijks. Een van hen is Kazichan, die al enige weken op het Revier ligt en door protectie van de Bannings op die beschutte plaats mag blijven, zoveel mogelijk weggehouden voor de Duitsers. Kazichan komt uit Kazachstan, een Sowjetrepubliek in Midden-Azië. Hij is boekhouder van beroep.,,hoe heet gij?, vraagt hij mij. Ik antwoord: Roorda.,,En verder?,,jan.,,dan noem ik jou Jan. En deze kleine Rus is de enige onder de duizend mannen die me in het vervolg op melodieuze wijze bij de vertrouwelijke voornaam noemt. Kazichan wil mij wel wat Russisch leren. Tot 60 woorden heb ik het gebracht. Ik ervaar hoe moeilijk het is deze woorden die zo weinig aanknopingspunten hebben met de westerse talen te leren. Je moet ze gewoon van buiten leren. Het is een goede afleiding s nachts in de barak. Op 3 april had ik mijn eerste les in het Russisch. Op 9 april is het onderwijs voor altijd gestaakt. Want Kazichan ging weg met alle andere Russen, plotseling. Hij kwam afscheid nemen en ons allen ging het zeer aan het hart. Ze zijn weggegaan zonder bagage en zonder klompen en alle 70 zijn doodgeschoten op de Leusdense hei! Dit was s avonds al in het kamp bekend. De Führer heeft het waarschijnlijk zo gewild... Mijn kinderen en kleinkinderen zullen op de Leusder hei waarschijnlijk een gedenkteken zien voor die 70 kleine Oosterse jongens.

4 Gedicht Hilbrand Rozema Niet vergeten Aan het eind / van de weg naar het Oosten, Aan het eind / van de weg naar Europa, Aan het eind / van de weg naar Azië, Aan het eind / van de weg naar het midden / van de wereld wacht misschien nog steeds iemand op jou tuurt iemand de weg af, soms, in een deur voor jou alleen Ik kan je bloed niet horen roepen hier, uit de grond maar het is hier nog, en wij / zijn het niet vergeten laat het elke dag maar regenen om de schuld / uit de grond te spoelen om de wereld / schoon te wassen en dan nog / is er niet genoeg regen om de wereld / de waan weer af te wassen, schoon te wassen van het waanidee van slechte rassen wij zijn één soort! wij zijn één ras! en ik breng jullie / brood met zout * Jongens van ver, / vaders van ver, / van ver gekomen, wij kunnen jullie niet meer spreken mijn woorden / zijn mijn brood met zout

5 maar kijken, naar de letters in de stenen / in dat vreemde, mooie alfabet dat wel, / dat kunnen wij wij proberen de letters te spellen wij zullen onze kinderen van jullie vertellen Hier hebben jullie gestaan s morgens, heel vroeg Hier staan wij vandaag, s morgens, heel vroeg laat nu de stralen van de zon met lange armen laat nu de stralen van de regen uit de hemel hangen naar jullie uitgestrekt, als lange armen, laat regenen zon en water elke dag om onze wereld schoon te wassen en laat het sneeuwen, honderd keer zoals het alleen maar sneeuwen kan in Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan, Kyrgyzstan, Oezbekistan - Hilbrand Rozema

Vergelijkbare documenten

Herdenking fusillade 77 Sovjetsoldaten

Herdenking fusillade 77 Sovjetsoldaten Monument Koedriest Loes van Overeemlaan, Leusden 9 april 1942-9 april 2018 In samenwerking met: Toespraak Remco Reiding, secretaris Stichting Russisch Ereveld Op