Energiezuinig produceren Nederland en glastuinbouw nog niet op schema. Voor wie verstandig handelt!

Transcriptie

1 Enrgizuinig producrn Ndrland n glastuinbouw nog nit op schma

2 Trndsamnvatting Naam Dfiniti Aandacht voor nrgizuinig producrn D blangrijkst kritik van d samnlving op d glastuinbouw btrft ht nrgigbruik n d missis van bstrijdingsmiddln, warmt, CO2, mststoffn n licht. Om n 'licnc to produc' t bhoudn mot d glastuinbouw daarom structurl wrkn aan nrgizuinig producrn n vrmindring van d uitstoot. Dit strvn spoort ook mt ht bdrijfsconomisch blang van n individul tuindr, di lifst zo winig moglijk grond- n hulpstoffn vrlorn zit gaan Scop Tlt ondr glas; dolstllingn, moglijkhdn, planning richting 2020 Conclusi Invlod Impact Bronnn Ndrland loopt achtr op dolstllingn CO2 missi. Zonn-nrgi lijkt mst kansn t bidn maar tuinbouw dot hir nog winig m. Rndmnt WKK ondr druk als kostn wordn brknd voor truglvrn lktricitit. Acti is noodzaklijk door strk stijging aandl nrgikostn binnn productikostn. Vrstrknd factorn: Stijgnd nrgiprijzn, Ovrhid stimulrt door subsidis, Grot intrnational druk, Social druk, Hog producti pr m2, Tchnologisch vooruitgang Vrzwakknd factorn: Stagnati tchnologisch ontwikkling, Mindr kapitaal bschikbaar voor innovati (vrslchtrnd rndmntn binnn d sctor), Dalnd nrgiprijzn Producntn van tlt ondr glas als nrgi-lvrancirs van d tokomst! WKK kopplt mrdr moglijkhdn van nrgizuinig producrn mt gbruik van biomassa Vrbtrd concurrntipositi NL kwkrs Stds strngr isn/ dolstllingn co2 uitstoot, wrldwijd CBS Monitor, Sntrnovm (GlaMi), Ministri van Volkshuisvsting, Ruimtlijk ordning n Miliubhr (VROM), Ministri van Economisch Zakn (EZ), Ministri van Landbouw Natuur Vodslkwalitit (LNV), Productschap tuinbouw (PT), Stichting Platform Gothrmi, WUR-LEI, Hortinws Pagina 2

3 Dfiniti D blangrijkst kritik van d samnlving op d glastuinbouw btrft ht nrgigbruik n d missis van bstrijdingsmiddln, warmt, CO2, mststoffn n licht. Om n 'licnc to produc' t bhoudn mot d glastuinbouw daarom structurl wrkn aan nrgizuinig producrn n vrmindring van d uitstoot. Dit strvn spoort ook mt ht bdrijfsconomisch blang van n individul tuindr, di lifst zo winig moglijk grond- n hulpstoffn vrlorn zit gaan. Pagina 3

4 Scop Enrgizuinig producrn is vooral aan d ord bij tlt ondr glas. Aanggvn wordn d dolstllingn, waar d moglijkhdn liggn n of w richting 2020 op schma liggn. Pagina 4

5 Kyoto dolstllingn Ht Kyoto-protocol of Vrdrag van Kyoto wrd in 1997 opgstld in d Japans stad Kyoto. Ht rglt d vrmindring van d uitstoot van broikasgassn. Industrilandn zijn ovrngkomn om d uitstoot van broikasgassn in mt gmiddld 5,2% t vrmindrn tn opzicht van ht nivau in 京 都 市 Broikasgassn btrft o.a.koolstofdioxid (CO2), mthaan (CH4), lachgas (N2O) n n aantal fluorvrbindingn (CFK's). D rductiprcntags vrschilln van land tot land afhanklijk van conomisch kracht n huidig uitstoot. D VS mot 7% vrmindrn, Japan 6% n d Europs Uni 8%. D EU hft vrvolgns d missirductis pr lidstaat bpaald. Dcmbr 2009 is d volgnd confrnti ovr ht Kyoto Protocol in Copnhagn, Dnmarkn. Bron: VROM Pagina 5

6 Pagina 6 Kyoto dolstlling CO2 uitstoot Europa (%) -40,0-30,0-20,0-10,0 0,0 10,0 20,0 30,0 F r a n k r i j F i n l a n d Z w d n I r l a n d S p a n j G r i k n l P o r t u g a l V r n i g d O o s t n r i D n m a r k D u i t s l a n L u x m b u r N d r l a n I t a l i ë B l g i ë Invulling Kyoto dolstllingn grot vrschilln pr Europs land Bron: Ministri VROM

7 Strk tonam Co2 uitstoot scal in thousands of mtric tonns. Bron: Wikipdia Vanaf d industriël rvoluti is d C02 uitstoot norm tognomn. D vrschilln pr land zijn daarbij groot. Pagina 7

8 Enrgivrbruik n CO2 missi vligtuig groot t.o.v. ovrig vrvor Ht nrgivrbruik n d CO2 missi pr mthod van vrvor vrschilt norm. Zo komt n Boing 747 mt één ton Cargo nog gn km vr pr kwh trwijl htzlfd product in containr op n schip toch minimaal 40 km rist. Daartussn zittn d prstatis van d vrachtwagn n d trin. Dit hft uitraard gvolgn voor d CO2 missi. D Boing stoot hirvan 11x mr uit dan n vrachtwagn n maar lifst 53x mr dan gmiddld bij vrvor pr schip. Bron: FloraHolland, prsntati juli 2008 Bron: FloraHolland, prsntati juli 2008 Pagina 8

9 Gmiddld CO2 missi Roos in vrschillnd landn vrschilt volgns LEI nit zo vl Bron: LEI rapport april 2007, in opdracht van Union Flur CO2 missi van n product wordt voor minimaal 97% bpaald door d tltomstandighdn (vrwarmn, koln) n ht al of nit vrvorn pr vligtuig. D vrdling tussn bid factorn is chtr pr land vrschillnd. In opdracht van Union Flur hft ht LEI in 2007 vrschillnd landn naast lkaar gzt. Conclusi is dat d rsultatn lkaar gmiddld nit zo strk ontlopn. D vrschilln binnn n land zijn chtr groot door: - Grot variati in kwalitit van vligtuign. - Ht al of nit aanwzig zijn van rtourvracht. - Typ oli dat gbruikt wordt voor koling van Isralisch kassn hft daar vl invlod op CO2 missi. - In d Ndrlands Rozntlt wordt rlatif intnsif gstookt. D rsultatn voor koud(r) gtld productn zulln naar vrwachting n andr rsultaat oplvrn. Pagina 9

10 Ndrland nog nit op schma Ht nrgibsparingstmpo bdraagt in Ndrland circa 0,9 % pr jaar in d priod 1995 t/m 2006 (ECN). Om ht dol van 2 procnt nrgibsparing pr jaar in 2020 t ralisrn, is tussn 2007 n 2020 n vrdubbling nodig van ht huidig tmpo van nrgibsparing D hovlhid hrniuwbar nrgi is in Ndrland tussn 1990 n 2007 mt n factor 5 tognomn (CBS/PBL, 2008). Ht gaat vooral om zonn-nrgi n ht bijstokn van biomassa. In 2007 bdraagt ht aandl hrniuwbar nrgi in Ndrland n klin 3 procnt van ht total nrgivrbruik (CBS). Vrglkn mt andr landn van d EU is ht aandl hrniuwbar nrgi in Ndrland laag. Ht kabintsdol is om in 2020, 20% van d total nrgi mt bhulp van hrniuwbar bronnn op t wkkn. Ht aandl mot tussn 2007 n 2020 mt n factor 7 tonmn om dit dol t brikn. Voor d duurzam lktricititsproducti ligt Ndrland btr op schma. In 2006 bdrog dit aandl in ht total lktricititsgbruik circa 6 procnt (CBS). Dit is nog 3 procntpunt vrwijdrd van ht dol om in 2010, 9 procnt van ht total lktricititsgbruik op t wkkn mt hrniuwbar bronnn. (Bron: CBS monitor). Pagina 10

11 Convnant glastuinbouw In convnant Glastuinbouw n Miliu hbbn glastuinbouwbdrijfslvn n ovrhid in 1997 afgsprokn dat r samnhangnd rglgving voor d sctor mot komn. D rgls warn vrsnipprd ovr divrs wttn n miliudolstllingn mostn vrtaald wordn naar individul bdrijfsnormn voor nrgigbruik, gwasbschrmingsmiddln n mststoffn. Dit hft in 2002 glid tot Bsluit glastuinbouw. Dit bsluit is van topassing op all glastuinbouwbdrijvn, profssionl n hobbymatig, ht bstaat uit 4 dln: Algmn bpalingn: Wannr n vrgunning aanvragn. Bijlag 1: Ho, wat n wannr rgistrrn n rapportrn. Bijlag 2: Voorschriftn m.b.t. bodmvrontriniging. Bijlag 3: Voorschriftn m.b.t. kwalitit opprvlaktwatr. Naar aanliding van ht Convnant Glastuinbouw n Miliu is Uitindlijk ht Miliuplan Sirtlt (MPS) opgricht. Bron: Sntrnovm (GlaMi) Pagina 11

12 Kas als Enrgibron Innovati- n actiprogramma van d glastuinbouwsctor Dol: En nrgibsparing van 2% pr jaar n in 2020 d CO2-missis mt minimaal 30% trugbrngn (t.o.v. 1990). In 2020 wordt in niuw t bouwn kassn klimaatnutraal gtld n is ht gbruik van fossil nrgi strk grducrd. Ht is d ambiti dat d glastuinbouw dan lvrancir is van duurzam warmt n lktricitit. D praktijkintroducti van LED-vrlichting wordt boogd voor D ovrhid stlt gld bschikbaar voor nrgi-innovatis via d MEI-rgling (Marktintroducti Enrgi Innovatis). Tot 2012, 147 miljon voor nrgitransiti, omvorming naar klimaatnutral glastuinbouw. Mt nam aardwarmt- n biobrandstofprojctn wordn gsubsidird. Programma Kas als Enrgibron. Zs stratgiën: Zonn-nrgi: bnuttn zonnwarmt n producrn lktricitit Aardwarmt Biobrandstof Enrgiarm rassn n tltstratgiën Licht: btr bnutting natuurlijk licht n nrgi-fficiëntr lampn Duurzam lktricitit Bron: Ministri EZ, PT, LNV Pagina 12

13 Tuinbouw loopt achtr mt zonn-nrgi Zonn-nrgi: bnuttn zonnwarmt n producrn lktricitit Zonn-nrgi lvrt warmt n licht. Dz nrgi vormt samn mt wind-, gtijd-, watrkracht n biomassa mr dan 99,9% van all hrniuwbar nrgi op aard. Zonn-nrgi wordt gzin als d mst waarschijnlijk vrvangr van d fossil brandstoffn. Ht kan op grot schaal wordn ingzt. China is d blangrijkst producnt van zonnpanln tr wrld. Mr dan 95% van d in dit land gproducrd panln wordt naar buitnlands marktn gëxportrd. Nog winig projctn in d tuinbouw Zonn-nrgi in d tuinbouw omvat projctn di zonnwarmt oogstn, opslaan, n bnuttn voor d tlt ondr glas. D kas is hirbij d zonncollctor. Projctn mt zonn-nrgi staan nog in d kindrschonn, Ht Productschap Tuinbouw (PT) is ook nog wat trughoudnd om gld in ondrzok t stkn. D huidig voorstlln hbbn nog n t bprkt topasbaarhid, zoals gwassn mt winig lichtbhoft, n d opbrngstn zijn nog t bprkt vrglkn mt rgulir nrgiopwkking. Pagina 13

14 Gothrmi, Aardwarmt In d grond, op 1,5 tot 2 km dipt, zit op vl plaatsn in Ndrland warmt waarm o.a. kassn vrwarmd kunnn wordn. Knlpunt van aardwarmt vormt d hog kostn van ca. 1 mln. pr kilomtr boring. Topassing van aardwarmt in d glastuinbouw kan ht aardgasvrbruik mt ruim 10% vrmindrn. Aardwarmt is ook moglijk in combinati mt (klinschalig) Warmt Kracht Koppling (WKK) waardoor d positiv lmntn van zowl aardwarmt als WKK bnut kunnn wordn. Bron: Stichting Platform Gothrmi Ht rst tuinbouwbdrijf dat ovrschakld van aardgas maar aardwarmt was in 2007 vlstomatnbdrijf A n G van dn Bosch t Bliswijk. Mauric van dr Hoorn uit Tr Aar tlt Phalanopsis in n m2 grot kas zondr aansluiting op ht aardgasnt. Koling n vrwarming komn daarbij van in d grond opgslagn koud n warm watr. Mr ondrnmrs oriëntrn zich inmiddls op d haalbaarhid van aardwarmt. Bron: Pagina 14

15 Ovrhid wil in 2020, 20% biobrandstof D innovatiagnda Enrgi van d Rijksovrhid strft naar: Vrvanging aardgas door gron gas van 8-12% in Aandl hrniuwbar nrgi (Biomassa), 20% van total nrgi consumpti in ,75% biobrandstof (biodisl) in wgtransport in 2010, oplopnd naar minimaal 10% in D tuinbouw mot hirvan n vnrdig aandl voor haar rkning nmn. Biogas of gron gas bstaat uit mthaan n koolstofdioxid n ontstaat door vrgisting van organisch matrialn. In Blgië n Ndrland wordt biogas gwonnn bij zuivringn van afvalwatr n uit d opghoopt gassn op stortplaatsn. Biodisl is n duurzam nrgibron gmaakt uit vtzurn als plantaardig oli n dirlijk vt. Biodisl wordt vaak gmngd mt uit disl aardoli (B5 = 5% biodisl), d huidig dislmotorn zijn nl. nit gschikt om t wrkn op pur plantaardig oliën (PPO). Biomassa is of wordt gwonnn uit plantaardig of dirlijk (rst)matriaal zoals ondr andr suikrrit, mais, koolzaadoli, palmoli, dirlijk vttn, houtsnipprs. Biomassa wordt gbruikt voor nrgiopwkking. Biobrandstoffn in combinati mt warmtkrachtkoppling (WKK) is n god mthod om afhanklijkhid van nrgilvrancir t vrmindrn. Lokaal bschikbar biomassa uit bossn, d gronvoorzining of agrarisch rststoffn, is n duurzam opti. Vooruitlopnd op vrplichtingn van d ovrhid is in 2007 in Naaldwijk n pilotprojct Schoon vrvord gstart. Door op n aantal cntral plkkn vulpuntn voor biodisl t crërn kan in n groot aantal tuinbouw-vrachtwagns biodisl wordn gbruikt. D tuinbouwsctor draagt zo bij aan n schon, nrgilvrnd sctor. Schoon vrvord is gïnitird door Grnport(s) Ndrland. Bron: Ministri van EZ, Sntrnovm Pagina 15

16 Enrgiarm rassn nit pr dfiniti god voor marktpositi Ndrland Enrgiarm rassn zijn zondr producti- n kwalititsvrlis t tln bij lagr n hogr tmpraturn. En lagr kastmpratuur brngt d nrginutral kas n stuk dichtrbij. En lagr tlttmpratuur gaat chtr gpaard mt n hogr vochtghalt wat lidt tot n hogr ziktdruk (schimmls). Naast koudtolranti daarom ook d vochttolranti van blang. Tolranti voor hogr tmpraturn is tnslott wnslijk om d kollast van d gslotn kas t bprkn. D vraag is of mt nrgiarm rassn hog producti- n kwalititsnivaus zijn t ralisrn. Dit is misschin van grotr blang voor d intrnational marktpositi van d glastuinbouw dan d nrgibsparing? Bron: WUR-LEI Pagina 16

17 Zonlicht vs. kunstlicht Voor d glastuinbouw is licht n blangrijk productifactor. Vl zonlicht is van blang, s wintrs wordt vaak gbruik gmaakt van kunstlicht. Zonlicht brngt naast licht ook warmt in d kas, dit lidt tot kollast. Om in n gslotn kas d lctricititsbhoft t bprkn is ht nuttig d instraling t bprkn, zondr dat dit tn kost gaat van ht zonlicht. Gdacht wordt aan andr matriaalkuz van ht kasdk n schrmmatrialn. Kunstlicht kan ook mt mindr lktricitit wordn gproducrd door fficiëntr lampn. Er wordn momntl vl provn gdaan mt ldvrlichting. D ld-lamp gft warmt nit dirct richting d plant af, zoals d SON-T-lamp. Hirdoor kan d vrlichting dicht bij d plantn wordn gplaatst. Wlk lamp chtr ook wordt gbruikt, lktricitit blijft nodig. En andr kritisch factor is d lichtuitstraling van kassn waar omwonndn last van kunnn hbbn. Pagina 17

18 Duurzam warmt n lktricitit via WKK Bij warmt-krachtkoppling (WKK) wordn lktricitit n warmt tglijkrtijd door d vrbruikr opgwkt. Vrlizn voor transport van warmt n lktricitit wordn zo vrijwl gëliminrd bovndin is ht brandstofvrbruik voor dz gcombinrd producti n stuk lagr. Ht rndmnt voor omztting van brandstof in lktricitit n warmt ligt bij n WKK gwoonlijk op 85%. Hogr kan door ook rstwarmt op lag tmpratuur t bnuttn. Als ook d condnsatiwarmt van d watrdamp in d rookgassn wordt bnut kan ht rndmnt 100% bnadrn. Als brandstof voor d WKK wordt in Ndrland mstal aardgas gbruikt, maar ook biogas is n moglijkhid. D installati lvrt dan duurzam nrgi. Vanuit d gslotn kas kan laagwaardig warmt, hoogwaardig warmt, lktricitit n zlfs koud wordn glvrd. D glastuinbouw functionrt dan nit alln als zonncollctor, maar ook als lktricititscntral. Nu rds lvrt n groind aantal bdrijvn lktricitit aan drdn. Truglvrn stroom duurdr? Ht truglvrn van stroom gproducrd mt n WKK wordt moglijk op trmijn fors duurdr. Dit komt doordat d Ndrlands Mddingings autoritit (NMA) ministr Van dr Hovn van EZ hft gadvisrd ntbhrdrs to t staan transporttarivn t hffn ovr WKK-stroom di door tlrs wordt trugglvrd aan ht nt. Dz maatrgl trft naast d WKK's ook d xploitantn van windmolns n zonnpanln di lktricitit truglvrn. Door ht invorn van d transporttarivn zoudn d ntbhrdrs d invstringn kunnn trugvrdinn di motn wordn uitgvord om d lktricititsnttn uit t bridn. Ht voorstl van d NMA is nog ondr braad bij ht ministri van EZ omdat r n wtswijziging nodig zou zijn. Ht ministri hoopt ind 2009 n visi t kunnn prsntrn. Bron: Hortinws. Niuw is d fficiëntr warmtkrachtkoppling in d vorm van brandstofclln. Brandstofclln producrn rlatif mr lktricitit dan traditionl warmtkracht installatis. Mt d rookgassn kan, zondr riniging, CO2 wordn gdosrd bij d gwassn. Bron: Pagina 18

19 Ntto nrgiproducrnd kas bst moglijk In juni 2006 wrd bij Hydro Huisman in Huissn d Enrgiproducrnd kas gopnd. Bgin 2009 is dit projct door d WUR gëvalurd. Conclusi was dat d kas nog nt nit ntto nrgi producrnd is maar dat wl zou zijn d oorspronklijk boogd tlttmpratuur n schrminstllingn zoudn zijn gbruikt. Dit btknt volgns WUR dat n ntto nrgiproducrnd kas bst moglijk is. Conclusi is ook dat d kas chtr bij lang na nit vrij is van fossil nrgi, d kas gbruikt immrs aardgas voor d aandrijving van pompn voor warmt n koud transport. D warmtvraag zlf wordt voor 35% door duurzam nrgi ingvuld. D tchnik is chtr nog zkr nit op ht indpunt van zijn ontwikkling. Blangrijk is ook dat d kas tltvrsnlling oplvrd. Sommig plantn wrdn wl lichtr van klur door mr licht. D nrgiproducrnd kas vrgt n grot invstring van ca. 85 pr m² mt n trugvrdintijd van ca. 14 jaar. (Mt subsidi ongvr 8 jaar). Er zal n vrschuiving optrdn van hoofdzaklijk variabl kostn (gasinkoop) naar vast kostn (warmtwisslaars, aquifr, warmtpomp), dus van nrgi-intnsif naar kapitaalintnsif. Lastig is daarbij dat ook gwon kassn tgnwoordig ook stds btr wordn qua nrgizuinighid n productivitit. Enrgiproducrnd Kassn bidn op d kort trmijn ht grootst prspctif binnn gwassn waar koud god t gld kan wordn gmaakt. Bron: D Enrgiproducrnd Kas bij Hydro Huisman. Rapport WUR En kas producrt nrgi als r n warmt output (Y) bstaat. Ntto nrgiproducti btknt dat d lvrbar warmt (Y) grotr is dan d nrgi input (X). Dit ontstaat wannr d vrlisfactorn y1 t/m y4 gminimalisrd wordn. Ovrigns mot r bij dit plaatj wl bdacht wordn d input van zonn-nrgi(z) hoofdzaklijk s zomrs plaatsvindt, trwijl d afztmoglijkhid n ign gbruik van warmt vooral s wintrs zal zijn. In praktijk mot r dus altijd n sizonsopslag (systm) zijn. Bij gbruik van lktricitit uit ht lktricititsnt mot rkning wordn ghoudn mt fors convrsivrlizn. Dit btknt dat n ntto nrgiproducrnd kas gbruik zal makn van n WK-installati. Pagina 19

20 Enrgikostn, 25% van d productikostn Ht aandl van d ntto-nrgikostn in d total kostn nmt to tot 25%. (Ht LEI gaat uit van n aantal variantn. 25 % is d basisvariant. D laagst variant is 21% n d hoogst 28%). Ovr d ghl priod vanaf 2004 tot 2010 wordt volgns d basisvariant d gasprijs 3 tot 4 kr zo hoog. D ntto nrgikostn wordn ruim tw kr zo hoog. En stijging van drglijk omvang hft zich in n drglijk kort priod nooit rdr voorgdaan. D gmiddld total kostnstijging komt uit op ruim 30%. D ffctn op d bdrijfsrsultatn hbbn grot invlod op d inkomns van d ondrnmrs. Bron: WUR-LEI Ontwikkling opbrngstn n kostn in d glastuinbouw Evn los van of d 25% al dan nit in 2010 wordt ghaald, illustrrt d voorsplling wl aardig d richting di d productibdrijvn op gaan. Pagina 20

21 Conclusis Ndrland loopt achtr op dolstllingn CO2 missi. Zonn-nrgi lijkt mst kansn t bidn maar tuinbouw dot hir nog winig m. Rndmnt WKK ondr druk als kostn wordn brknd voor truglvrn lktricitit. Acti is noodzaklijk door strk stijging aandl nrgikostn binnn productikostn. Pagina 21

22 Invlod Vrstrknd factorn Stijgnd nrgiprijzn Ovrhid stimulrt door subsidis Grot intrnational druk Social druk Hog producti pr m2 Tchnologisch vooruitgang Vrzwakknd factorn Stagnati tchnologisch ontwikkling Mindr kapitaal bschikbaar voor innovati (vrslchtrnd rndmntn binnn d sctor) Dalnd nrgiprijzn Pagina 22

23 Impact Producntn van tlt ondr glas als nrgi-lvrancirs van d tokomst! WKK kopplt mrdr moglijkhdn van nrgizuinig producrn mt gbruik van biomassa Vrbtrd concurrntipositi NL kwkrs Stds strngr isn/ dolstllingn co2 uitstoot, wrldwijd Pagina 23

24 Bronnn CBS Monitor Sntrnovm (GlaMi) Ministri van Volkshuisvsting, Ruimtlijk ordning n Miliubhr (VROM) Ministri van Economisch Zakn (EZ) Ministri van Landbouw Natuur Vodslkwalitit (LNV) Productschap tuinbouw (PT) Stichting Platform Gothrmi WUR-LEI Hortinws Wikpdia Pagina 24