INFLATIE & BBO-PAKKET

Transcriptie

1 INFLATIE & BBO-PAKKET Fundacion Estudionan Social Cristian Aruba Oranjestad 3 oktober 2008

2 PUBLICATIE INFLATIE EN BBO-PAKKET Oranjestad, 3 oktober 2008 Inleiding De AVP-Statenfractie heeft FESCA verzocht de effecten van het BBO-pakket als geheel in de consumentenprijsindex te onderzoeken. BBO-pakket Met ingang van 1 januari 2007 heeft de regering een cumulatieve belasting op bedrijfsomzetten (BBO) van 3% ingevoerd. Tegelijk met de invoering van deze indirecte belasting zijn een vijftal beleidsmaatregelen getroffen die gezamenlijk het BBO-pakket vormen. Bij de invoering van de BBO zijn de tarieven in de loon- en inkomstenbelasting verlaagd vanwege het verwachte koopkrachtverlies in de CPI. Daarnaast zijn de invoerrechten verlaagd nadat die eerst per 1 juli 2006 waren opgetrokken. De uitkeringen van de onderstand en de AOV zijn bij de invoering van de BBO met 3,1% verhoogd. Het wettelijk minimumloon is per 1 januari 2007 met 7,4% verhoogd. Voorafgaande aan de invoering van het BBO-pakket zijn per 1 juli 2006 de invoerrechten verhoogd. Tevens verhoogde de regering per 1 januari 2006 het minimumloon met 6,7% en de AOV met 3,8%. 1. Vraagstelling Voor het kunnen bepalen van de effecten van het BBO-pakket in de consumentenprijsindex (CPI) is het de vraag of een benadering kan worden gevonden om de effecten van het BBO-pakket in de CPI te isoleren. Het gevonden resultaat in de CPI dient nauwkeurig genoeg te zijn om de uitkomst aan het BBO-pakket te kunnen toerekenen. Een directe meting van het effect van het BBO-pakket op de prijzen is op basis van het statistisch materiaal 1 van het CBS niet mogelijk. Het CBS registreert alleen de prijseffecten. Het statistisch basismateriaal van het CBS is echter voldoende gedetailleerd om de vraag te kunnen beantwoorden. 1 CBS (2008): Fd.1.06 Yearly percentage change in consumer price index total population (CPI), (sep 2000 =100) FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 1

3 FESCA heeft gebruik gemaakt van het basismateriaal van het CBS (september 2000 = 100). De onderstaande tabel geeft de procentuele verandering van de CPI van de maand weer met de CPI van dezelfde maand een jaar eerder. Tabel 1: Yearly percentage change in Consumer Price Index Total Population CPI 1 (sep 2000 =100) Month January 3,7 3,6 2,6 4,2 2,3 2,4 4,3 4,8 8,1 February 3,8 3,5 2,2 5,8 1,3 2,5 4,6 4,1 8,7 March 4,3 3,1 2,2 5,7 1,5 2,2 4,4 5,0 8,5 April 4,4 2,9 2,4 5,0 1,9 3,2 3,7 4,7 8,8 May 4,3 3,1 3,4 3,5 2,3 3,9 4,0 4,4 8,7 June 4,4 2,9 3,4 3,5 3,1 3,3 4,1 6,0 8,4 July 4,7 2,7 3,4 3,5 3,0 3,5 3,9 5,4 10,2 August 4,1 2,5 3,7 3,0 3,1 3,6 4,2 5,7 11,2 September 4,0 2,6 4,0 2,9 2,7 3,7 4,1 5,8 October 4,0 2,7 3,9 2,7 2,9 4,9 1,7 7,3 November 3,6 2,5 4,5 2,1 3,7 3,6 2,0 8,5 December 3,5 2,5 4,2 2,3 2,8 3,8 2,5 10,2 Bron: CBS (2008) De tabel maakt duidelijk dat de prijzen in 2007 en 2008 vergeleken met 12 maanden daarvoor een sterke stijging vertonen. Iedereen kan ook aan de hand van de ontvangen rekeningen van de ELMAR en WEB opmaken en bij de benzinepomp merken dat de olieprijs sterk is gestegen. De neiging is dan groot om de prijsstijging aan de stijgende olieprijs toe te schrijven.. 2. Inflatiebepalende factoren De prijzen op Aruba worden indirect beïnvloed door de buitenlandse importprijzen en direct door de afzetprijzen op de binnenlandse markt. Zo werken de prijzen op de wereldmarkt hoofdzakelijk door in de importprijzen omdat Aruba weinig eigen industrie en delf- en grondstoffen heeft. De importprijzen hangen nauw samen met de prijzen in de landen van import. Maar importeurs en ondernemers op Aruba zullen door de concurrentie regelmatig de kwaliteits- en prijsverhoudingen van het land van import moeten herbeoordelen. Hierdoor ontstaat een prijsdrukkend effect. Lange tijd liep de inflatie in de pas met het grootste importland van Aruba, de Verenigde Staten. Sinds 2006 zit het prijspeil van Aruba in de lift en is Aruba ten opzichte van de relevante markten 11% of meer duurder geworden. Dit kan niet alleen worden toegeschreven aan de olieprijs, want de olieprijs is ook in de importlanden gestegen. 2 2 FESCA, Economische Ontwikkeling van Aruba, Oranjestad (2008) FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 2

4 Figuur 1: Arubaans prijsniveau Aruba Groei 2000= USA Nederland Jaar Bron: FESCA (2008) De afzetprijzen worden door het CBS vertaald in de totale consumentenprijsindex (CPI). Deze index is opgebouwd uit 10 hoofdcomponenten zoals voeding, kleding en schoeisel, woningen, etc. met elk een afzonderlijk gewicht binnen het geheel. De totale CPI is het gewogen gemiddelde van deze componenten. Energie is een onderdeel van de productie, maar de energietarieven in de CPI zijn af te zonderen. Dit is moeilijker te bepalen voor de gebruikte energie in de (geïmporteerde) eindproducten. Bekend is dat de prijs van olie de laatste jaren fors is gestegen. Dit externe effect kan moeilijk aan het BBO-pakket worden toegeschreven. Wel kan een nieuwe tabel van de CPI (september 2000) zonder de vier aan energie gebonden componenten worden gemaakt. Het weglaten van de componenten Electriciteit, Watervoorziening en Benzine en Diesel uit de CPI van het CBS in tabel 1 verschaft meer inzicht in de overige componenten. Het gewicht van de vier energiecomponenten in september 2000 die hierdoor buiten de CPI worden geplaatst, is 12.5% en dat van de overblijvende 36 componenten in de volgende tabel 87.5%. Dit betekent dat de percentages in de volgende tabellen zonder de vier energiecomponenten voor een vergelijking met het CPI totaal moeten worden gecorrigeerd. Door het gewogen karakter van het CPI totaal zijn de volgende tabellen zonder energie niet gelijk aan de som van de CPI van de afzonderlijke componenten. Als zoekmethode is echter het CPI zonder de vier energiecomponenten goed bruikbaar. FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 3

5 Tabel 2: CPI totaal zonder vier energiecomponenten 1 ) CPI 12 maanden Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December ) Elektriciteit, watervoorziening, benzine en diesel Bevindingen 2.1 Het jaar 2002 wordt beheerst door de gebeurtenissen van 9/ De prijzen lopen in het tweede halfjaar van 2006 op. Ten opzichte van 2005 en het eerste halfjaar 2006 betekent dit een stijging van 0,2 procentpunten De prijzen 2007 en 2008 zonder de vier energiecomponenten liggen op een beduidend hoger niveau dan de jaren daarvoor. Om het verband van de oplopende prijzen in de 12-maandscijfers met het BBO-pakket te kunnen aantonen, wordt overgestapt naar de maandcijfers. Vervolgens wordt gekeken naar de gemiddelde maandcijfers in de jaren voor de invoering van het BBO-pakket en de maandcijfers in 2007 en Tabel 3: CPI zonder vier energiecomponenten CPI maand Gemiddeld (tabel 2) Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 4

6 Bevindingen 2.4 De maandelijkse prijsstijgingen hebben met uitzondering van een enkele uitschieter een regelmatig verloop van rond de 0,2%, rekening houdend met seizoensinvloeden. 2.5 In de eerste drie maanden van 2007 zijn de maandelijkse prijzen sterker gestegen dan daarna. In de tweede helft van het jaar begint de stijging opnieuw, met een hoogtepunt in december 2007 van 1,4% tegen normaal 0,2%. 2.6 De maandelijkse prijsstijgingen in 2008 liggen op een regelmatig fors hoger niveau dan de gemiddelden in de periode Interne factoren De hierna volgende toelichting is uitsluitend een beschrijving van de bedrijfseconomische effecten die optreden, zolang bedrijven in staat zijn de hogere prijs van het eindproduct te kunnen doorberekenen aan de afnemer. Er wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met een lagere winstgevendheid van bedrijven en of een uitstel van investeringen die tot uitdrukking kunnen komen in een lagere groei van het BBP. BBO Het BBO-pakket heeft in 2007 de prijzen verhoogd. Over de inkoop moet 3% BBO worden betaald (tenzij inkoper zelf importeert) en over de omzet eveneens 3%. Afhankelijk van het inkooppercentage van de omzet leidt het cumulatieve karakter van de BBO tot een prijsstijging die boven de 3% ligt. Is bijvoorbeeld het inkooppercentage 50% dan gaat bij een gelijkblijvende toegevoegde waarde de verkoopprijs van het eindproduct in de detailhandel met 4,5% omhoog vergeleken met de situatie voor de invoering van de BBO. ls de inkoop van de tussenhandel van de importeur 70% van de omzet dan stijgt allereerst de inkoopprijs met 3,0%. Door de bijkomende tussenhandel, is het effect van de BBO op de eindprijs in dat geval 6,1% vergeleken met een soortgelijke situatie voor de invoering van de BBO. Deze twee voorbeelden zijn illustratief voor het cumulatief effect van de BBO. Het aantal schakels per product zijn echter niet nauwkeurig aan te geven, waardoor het effect van de BBO op de eindprijs hoger of lager kan liggen dan in de voorbeelden. Ook kent de BBO een reeks van vrijstellingen van goederen en diensten die wel in het CPI zijn opgenomen. Gelet op de verwachte opbrengst volgens het voorstel aan de Staten moet rekening worden gehouden met een koopkrachtverlies van 3.1%. FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 5

7 Loon- en inkomstenbelasting Wijzigingen in de loon- en inkomstenbelasting beïnvloeden het netto besteedbaar inkomen en hebben geen rechtstreeks effect op de prijzen. De burger kan meer of duurdere goederen en diensten kopen, maar kan evengoed een kritische consument blijven. Daarom mogen geen effecten van deze maatregel aan de prijzen worden toegerekend. Lonen Lonen stijgen als de vloer in het loongebouw van bedrijven van buitenaf meer stijgt dan de stijging van de contractlonen in de CAO. Door de stijging van het minimumloon met ingang van 1 januari 2007 met 7,4% is hiervan sprake. Dit effect op de lonen is vergelijkbaar met de loondrift die optreedt buiten de CAO, bijvoorbeeld door hogere toeslagen en bijzondere beloningen. Bedrijven die overwegend lonen hebben op minimumloonniveau voelen de extra stijging boven een loonaanpassing van 3% direct in de bedrijfskosten. Maar bedrijven die de lonen berekenen op basis van het wettelijk minimumloon met een opslag krijgen indirect hiermee te maken. Medewerkers en vakbonden zullen bij deze bedrijven verlangen dat de afstand tot het minimumloon hetzelfde blijft. Na enige tijd gaat het gehele loongebouw van het bedrijf omhoog. Het optillen van het loongebouw door de bovenmatige stijging van de vloer van buitenaf, veroorzaakt een loonkostenstijging die in de prijzen in de loop van 2007 en 2008 zal doorwerken. Het lifteffect in het loongebouw in 2007 en 2008 als gevolg van het BBOpakket mag niet worden verward met de overloop naar de loon-prijsspiraal op basis van de prijzenstijgingen van 10,2% in 2007 en de prijsstijgingen in Van een loon-prijsspiraal is pas sprake als de loonaanpassingen in 2008 en in 2009 achter de CPI van het vorige jaar gaan aanhollen. Uitkeringen De verhoging van uitkeringen hebben op zichzelf genomen geen direct effect op de prijzen. De onderstand is een onderdeel van de Landsbegroting en overschotten en tekorten lopen weg in de schuld. De AOV wordt gefinancierd door premies, waarvan het grootste deel in de loonkosten zitten. Zolang de premies niet stijgen, nemen de loonkosten niet toe. Wel kunnen hogere uitkeringen de reserves aantasten, maar dit heeft geen effect op de prijzen. Maandgemiddelden De interne factoren in 2007 en 2008 kunnen nu door middel van een vergelijking met de gemiddelde maandcijfers van worden bepaald. De volgende tabel zonder de energiecomponenten laat het resultaat zien. FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 6

8 Tabel 4: Afwijking maandgemiddelde Afwij Afwij CPI maand Gemiddeld king Opmerking king Opmerking (tabel 3) Afwij king 2008 Januari Februari Maart BBO April Mei Juni Juli Augustus September Invoer- Oktober rechten November December Lonen Opmerking Lonen Bevindingen 3.1 In de tweede helft van 2006 blijken de effecten op de prijzen van de verhoging van de invoerrechten gering (0,2 procentpunten). Dit komt ook door het uitgestelde effect van hogere invoerrechten in de investeringen en later in de afschrijvingen. 3.2 In de eerste drie maanden van 2007 zijn de prijzen door de invoering van de BBO gestegen zoals voorzien met 3,1%. 3.3 Het lifteffect in de lonen door het BBO-pakket is in de tweede helft van 2007 opgetreden en heeft zich in 2008 versterkt voortgezet. Dit lifteffect lijkt in 2008 over te gaan in een loon-prijsspiraal als de lonen achter de CPI van het vorige jaar gaan aanhollen. Conclusie Zonder de energiecomponenten laten de 12-maandcijfers in tabel 2 en de maandcijfers in de tabellen 3 en 4 in jaren 2007 en 2008 een aanzienlijk hoger prijsniveau zien. De onderliggende prijsstijgingen zijn niet een gevolg van de olieprijzen maar een direct gevolg van het BBO-pakket. 4 Effect BBO pakket in CPI 2007 en 2008 Vorig jaar was de CPI 12-maandcijfers van het CBS opgelopen tot 10,2% en in augustus 2008 was dit cijfer 11,2%. Er rest nu deze cijfers uit te splitsen naar autonome prijsstijging, energiecomponenten en BBO-pakket. Net als de vier energiecomponenten wijken ook de vijf voedingcomponenten door externe factoren sterk af in de CPI (september 2000 = 100). De stijging van de grondstoffenprijzen in de prijzen van voeding zijn echter niet te isoleren. Daarom is in de volgende tabel aangenomen dat een kwart van de FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 7

9 prijsstijging van de vijf voedingcomponenten aan de grondstoffen kunnen worden toegerekend. De autonome prijsstijging in de periode was 3,1 procentpunten, inclusief energie (0,6 procentpunten) en grondstoffen (0,1 procentpunten). Dit betekent dat de CPI-cijfers in 2007 en 2008 met 3,1 omlaag gaan vanwege de gebruikelijke prijsstijgingen in een jaar. Nu kan worden bepaald welk deel van de afwijking in de CPI van 7,1 procentpunten in 2007 en 8,1 procentpunten in augustus 2008 is veroorzaakt door het BBO-pakket. De gevonden uitkomsten staan in de volgende tabel. Tabel 5: Effecten BBO-pakket in CPI (CBS) CPI 12 maanden ) Totaal 4,2 2,3 2,8 3,8 2,5 10, AF: (autonome prijsstijging) (3.1) (3.1) (3.1) (3.1) (3.1) (3,1) (3,1) Afwijkingen: ) Energie ) Grondstoffen BBO-pakket ) Augustus ) Elektriciteit, watervoorziening, benzine en diesel 3 ) Granen, olie, zuivel en aardappelen Effect BBO-pakket Het effect van het BBO-pakket in de CPI van het CBS is inmiddels opgelopen tot 7 procentpunten. De opgetreden effecten in het najaar van 2007 en versterkt in 2008 dragen alle kenmerken van een loongolf. In het verband van een loongolf dient nog rekening gehouden te worden met een uitloop van de getoonde afwijkingen als gevolg van het BBO-pakket ten opzichte van de autonome prijsstijging in 2009 en Afhankelijk van de loonstijgingen als reactie op de koopkrachtvermindering door het BBO-pakket kan het totale effect oplopen tot 10 procentpunten. Dit is driemaal zoveel als voor de invoering van de BBO in 2007 werd aangenomen. FESCA publicatie opgesteld door Richard A. Arends 8

10 PUBLIKATIE Fundacion Estudionan Social Cristian Aruba Fundacion Estudionan Social Cristian Aruba c/o F.E.S.C.A Av. Alo Tromp 56, Oranjestad, Aruba info@fesca.org