Klaudia Koelewijn Groep 7. De Voc

Transcriptie

1 Klaudia Koelewijn Groep 7 De Voc

2 Inhoudsopgave Inleiding De VOC De Schepen Op een VOC Schip Abel Tasman de WIC Nawoord Bronnen

3 Inleiding Mijn werkstuk gaat over de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Hierin vertel ik over de VOC zelf, de bouw van de schepen, het leven op een VOC schip zelf, Abel Tasman en over de WIC. Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat we het er met geschiedenis over hebben gehad. Ik vond dit toen een heel interessant onderwerp en wilde er graag meer over te weten komen.in het eerste hoofdstuk staat hoe het opgericht werd en het bestuur. In het tweede hoofdstuk staat de geschiedenis over de Batavia en hoe de schepen werden gebouwd. Het derde hoofdstuk gaat over de bemanning op het schip en de ziektes. In het vierde hoofdstuk vertel ik iets over Abel Tasman en de twee vaarroutes die hij heeft gedaan en het laatste hoofdstuk gaat over de WIC en de driehoekshandel. Veel leesplezier!! 2

4 1. Voc 1.1 De Oprichting De VOC, Vereenigde Oost-Indische Compagnie, werd opgericht op 20 Maart in De VOC is een handelsbedrijf in specerijen en andere producten zoals zijde. In Nederland waren er al sinds 1595 meerdere handelsorganisaties.zij keken wie de meeste handel deed. Dat zag Johan van Oldenbarnevelt ook. Hij had het door dat al deze talloze handelsorganisaties niet zorgden voor een betere handel en dit zorgde er ook voor dat er niet goed oorlog gehouden kon worden tegen Spanje. Hij stelde aan de regering voor om een wet te maken waar in stond dat alle handelsorganisaties één Handelsorganisatie moest worden. Dat vonden de meeste mensen die in de regering zaten ook een goed plan dus die wet ging door. De 6 Handelsorganisaties vormden in 1602 de VOC (Vereenigde Oost-Indische Compagnie),en dit was het begin van een grote verandering. 1.2 Het bestuur De VOC had meerdere gebouwen waarvan het Oost-Indisch Huis in Amsterdam het grootst was. De kantoren van de VOC heten kamers. De kamers waren in Amsterdam, Middelburg, Enkhuizen, Delft,Hoorn en Rotterdam. Elk kantoor had een baas die hoge heer werden genoemd. Met z'n allen werden zij De Heeren Zeventien genoemd,omdat ze met z n zeventienen waren. Deze mannen waren vroeger de baas van andere handelsorganisaties die tot de VOC werden samengevoegd. De Heren Zeventien beslisten alles wat er maar te beslissen viel. Ze beslisten hoeveel boten er kwamen, hoeveel personeel en nog veel meer. En wie niet lid was van de VOC mocht niet handel drijven met Azië,dat noem je monopolie. De VOC had ook wereldmonopolie op Japan. De Nederlanders waren de enige buitenlanders die met Japan handel mochten drijven. Dat deden ze vanaf het eilandje Dejima. De handelsproducten die vanuit Oost-Indië kwamen waren speciale handelsproducten die voor veel geld verkocht konden worden. 3

5 2.Schepen 2.1 De Batavia De Batavia was een spiegelretourschip van de VOC uit de 17e eeuw. Het wrak is nu in het museum Fremantle in Australië. In de jaren is er een herbouw geweest om de Batavia te bezichtigen op de Bataviawerf in Lelystad. Het VOC-schip de Batavia werd gebouwd tussen 1627 en 1628 op de Peperwerf in Amsterdam. Het schip vertrok op 29 oktober 1628,onder het bevel van schipper Adriaan Jacobsz. Eigenlijk was de leider van de expeditie opperkoopman François Pelsaert. De schipper was verantwoordelijk voor de goede vaart,maar hij moest wel bevelen aanvaarden van de opperkoopman. Op 14 april 1629 kwam het schip aan op Kaap de Goede Hoop om te foerageren. Na 8 dagen vertrok het schip. In de vroege ochtend van 4 juni 1629 sloeg het schip lek op Morning Reef van de Wallabi-groep voor de Australische westkust. Een deel van de opvarenden bleef achter op enkele eilandjes, terwijl een andere groep met een sloep naar Batavia zeilde om hulp te halen. Toen redding arriveerde was onder de achterblijvers een opstand uitgebroken. 2.2 De bouw van een schip De naam spiegelschip werd ontleend aan de boven-en onder spiegel aan de achterzijde van het voertuig. Deze schepen hadden een gemiddelde lengte van 40 meter en waren driemasters. De grote mast (13) in het midden van het schip en de fokkemast (12) voor op het bakdek waren vierkant getuigd, de bezaanmast (14) op het boven kampanjedek was langsscheeps getuigd. De boegspriet (11) kon, indien noodzakelijk, voorzien worden van twee extra zeilen.onderin het schip zat het vrachtruim (1). Hierin kon een koebrugdek (2) aangebracht worden. 4

6 Het koebrugdek, dat niet in ieder schip aanwezig was, kon gebruikt worden om soldaten of specerijen op te bergen. Op dit dek kon men nauwelijks rechtop staan. De afstand tot de balken en planken erboven bedroeg ongeveer hooguit anderhalve meter. Het overloopdek (3) sloot het vrachtruim van bovenaf.hier bevonden zich kombuis en de bottelarij. Het overloopdek gold als belangrijkste verblijfplaats voor de bemanning en diende ook als geschutsdek voor de zwaardere kanonnen. Aan de achterzijde van het schip was er een verhoogd gedeelte:het boven kampanjedek (8).Hieronder kon men de kapiteinshut, de officiers hutten en de kajuit (6) vinden. Het boven kampanjedek liep over in het half-of kampanjedek (7). In de tropen werd dit overspannen met een doek om bescherming te bieden tegen de zon. Het schip werd bestuurd vanaf het stuurplecht (5), in het begin met behulp met een kolderstok en later met behulp van een stuurrad. De stuurplecht vormde de achterste begrenzing van het verdek (4). Aan de voorzijde werd het verdek begrensd door het bakdek (9). Dit verhoogde gedeelte van het schip werd ook als verblijfplaats voor de bemanning gebruikt. Het galjoen (10), het verstevigde uitgestoken gedeelte aan het boeg van een schip, dat meestal voorzien was van een prachtig decoratie, bepaalde het karakteristieke vooraanzicht van OostIndiëvaarder. 5

7 3. Op een VOC schip 3.1 De bemanning op het schip. Een VOC schip had op reis naar Azië een gemiddelde bezetting van 200 man. Dit aantal was veel groter dan nodig was. Maar een reis naar Azië was zo gevaarlijk, dat slechts de helft, en vaak nog minder, van de bemanning terugkeerde in Amsterdam. De helft van de bemanning stierf door ziektes, vandaar dat er een soort 'reserve bemanning' mee ging op reis. Andere gevaren tijdens de reis waren schipbreuk, ruzie op het schip en piraten. Piraten kaapten schepen op de terugreis, nadat de schepen waren volgeladen met dure spullen. Hierbij verloor de VOC niet alleen veel dure spullen, maar ook veel bemanning. Op een VOC schip gingen veel verschillende bemanningsleden mee. Doordat de reizen zo gevaarlijk waren wilden veel normale burgers niet mee. Hoe kwam de VOC aan zoveel bemanning? Scheepsvolk en soldaten verwierf de compagnie op speciale dagen in het jaar. De meeste mensen die op deze dagen kwamen waren zwervers, mensen met schulden en criminelen die nog een straf moesten uitzitten. Twee- tot driehonderd man aan boord van een VOC schip was heel normaal en al die mensen moesten een plaatsje zien te vinden. Het enige wat zij meenemen op hun reis was een hangmat en een kist met wat spullen. Maar 250 hangmatten plus 250 kisten nemen toch heel veel ruimte in. Voor de zieken was er een ziekenboeg. Maar deze was veel te klein. Veel van de zieke mensen lagen tussen en tegen de mensen die nog niet ziek waren. Hierdoor werden er veel mensen besmet. Op het overloopdek, waar een groot deel van de bemanning verbleef, was het een grote puinhoop. Er leefden zo'n tweehonderd zeelieden en soldaten opeengepakt tussen hangmatten, matrassen en kanonnen. Ziektes en bedorven water maakten het benedendeks bedompt en muf. 6

8 3.2 De ziektes op een VOC schip. De eerste Nederlandse tocht naar Azië verliep rampzalig. Van de 249 man, keerden er maar 89 terug. Zij waren allemaal aan scheurbuik (een dodelijke ziekte) en andere ziekten overleden. Een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte was de voeding. Gebrek aan vitaminen veroorzaakte scheurbuik. Het voedsel wat de bemanning te eten kreeg was vet en heel zout. Door zout aan voedsel toe te voegen bleef het namelijk langer goed. Maar van veel zout werd de bemanning ook erg dorstig. Het water dat werd meegenomen was na een paar maanden echter niet meer te drinken. Het stonk verschrikkelijk en moest met opeengeperste lippen worden gedronken, omdat anders ongedierte zoals torren, mee naar binnen kwamen. De reizen die naar Oost-Indië gemaakt werden duurden erg lang, zo'n zes tot twaalf maanden. Je kunt je voorstellen dat er veel gebeurde op zo'n schip. Over de VOC zijn dan ook ontzettend veel verhalen over de reizen die zij gemaakt hebben en wat zij in die verre landen allemaal deden en meemaken. Om te voorkomen dat zieke zeelui allerlei vreemde ziektes in Nederland zouden verspreiden moesten alle schepen in quarantaine. Wieringen werd de plaats hiervoor, om een aantal redenen.ten eerste lag het eiland afgelegen genoeg om eventueel meegenomen ziektes afdoende te kunnen behandelen zonder het gevaar op een plaag. Ten tweede lag Wieringen op de route naar Amsterdam, Hoorn en Enkhuizen, de grote Zuiderzee handelssteden. Veel schepen moesten in de buurt van Wieringen of Texel toch al stoppen om hun lading over te laden naar kleinere schepen, aangezien de Zuiderzee niet diep genoeg was voor de zwaar beladen schepen. 7

9 4.Abel Tasman 4.1 Abel Tasman Abel Tasman was van jongs af aan in dienst van de VOC waar hij zijn zeemans carrière begon als scheepsmaat en uiteindelijk het commando zou krijgen over meerdere schepen. In 1632 trouwde hij met Jannetje Tjaers. Het jaar daarop vertrok hij vanuit Amsterdam naar Azië om pas in augustus 1637 terug te keren. Abel Tasman verlengde zijn contract voor tien jaar en ging met zijn vrouw in 1638 naar Batavia. In 1639 ging hij als tweede man onder Matthijs Quast mee op verkenning expeditie naar Japan,de Filipijnen,China,Korea en Siberië. Deze reis leverde voor de VOC veel informatie op over het gebied.de eerste grote tocht van Abel Tasman als commandeur vond plaats in 1642 en Deze reis zou hem de roem opleveren waar hij vandaag de dag zijn bekendheid heeft ontleent. Als commandeur van het jacht Heemskerck en de Zeehaen,een fluitschip,deden hij en zijn bemanning achtereenvolgens de deze plaatsen aan: Batavia, Mauritius, Tasmanië (Antonie van Diemensland), Nieuw Zeeland (Staete Landt), de Tonga Archipel, De Fiji- en Solomons eilanden en Nieuw-Guinea. 4.2 Twee vaarroutes Volgens de VOC-instructie voer Tasman eerst naar Mauritius om de schepen daar te bevoorraden voor de lange expeditie. Van de gouverneur kreeg hij extra zeekaarten van Portugese makelij. Vanaf Mauritius waren er twee opties voor de vaarroute naar Zuid-Amerika. De eerste ging langs de noordkust van het Zuidland om vervolgens oostwaarts een korte en veilige route te vinden naar Chili. De VOC had geen ervaring met het navigeren van de wateren boven het Zuidland dus liever nam men een andere route. Deze tweede optie zou de zeevaarder via een zuidelijke breedtegraad oostelijk brengen. 8

10 Men dacht dat Zuidland extreem groot was en dat de hele werelddeel moest worden omzeild. De geplande route zou Tasman in de Antarctische wateren brengen, een gebied waar niemand daarvoor was geweest. Naarmate de twee schepen zuidelijker kwamen werd het weer slechter en slechter. Aanhoudende mist en stormen deed de commandeur besluiten om het oosten aan te houden. Ze lieten het Zuidland links liggen. Op 24 november 1642, ongeveer 9000 km ver vandaan van Mauritius, ontdekte Tasman land.hij noemde het Anthonie van Diemensland. Pas veel later zouden de Engelsen het de huidige naam geven,namelijk Tasmanië. 9

11 5.de WIC 5.1 de WIC De Tweede of Nieuwe West-Indische Compagnie, afkorting WIC, was evenals haar in 1674 failliet gegane voorgangster, de in 1621 opgerichte Eerste WIC, georganiseerd in vijf kamers: Amsterdam, de Maze (Rotterdam), Zeeland, het Noorderkwartier (Hoorn en Enkhuizen) en Stad en Lande (Groningen).De vijf kamers vaardigden gezamenlijk volgens een vaste verdeelsleutel negen vertegenwoordigers af die samen met een afgevaardigde van de Staten-Generaal het hoogste bestuurscollege, de Heren Tien, vormden. De tien bewindhebbers kwamen in de regel slechts eenmaal per jaar bijeen en stelden dan voor ieder van de vijf kamers het aantal scheepsreizen vast, de zogenaamde 'toerbeurten'. Deze betroffen zowel slavenreizen als andere handelsmissies. Er werd daarbij precies bepaald welke waarde de mee te nemen handelsgoederen (het cargasoen) zouden hebben, hoeveel slaven dienden te worden ingekocht, waar dit op de Afrikaanse kust moest gebeuren en uiteindelijk waar in Amerika het slaventransport (het armasoen) moest worden afgeleverd. De slavenhandel vormde een belangrijke activiteit van de WIC. Bijna de helft van het totale aantal schepen dat de Compagnie tussen 1674 en 1740 uitreedde was bestemd voor slaventransport. Tot 1730 bezat de WIC in de Republiek het monopolie op de slavenhandel. Particuliere schepen die dit monopolie ontdoken, zogenaamde "lorrendraaiers", werden wanneer zij werden betrapt opgebracht en met hun lading verbeurd verklaard. 5.2 Driehoekshandel De driehoekshandel of driehoeksvaart was de handel tussen Europa, Amerika en Afrika. Ze werd onder andere bedreven door de Nederlandse West-Indische Compagnie. Schepen vertrokken uit West-Europa met handelswaar vooral vuurwapens,buskruit, ijzer en textiel. Die werd in West- Afrika met de plaatselijke machthebbers en de Afrikaanse en Arabische slavenhandelaren geruild voor slaven,goud en ivoor. 10

12 Vanuit West-Afrika vertrokken scheppen met slaven vervolgens via de Middenpassage naar Noord-Amerika of Caribische gebieden. De slaven werden in Amerika verkocht als plantagearbeiders. De schepen vertrokken uit Noord-Amerika en het Caribische gebied naar West-Europa met luxegoederen zoals suiker,rum.koffie.katoen, zilver en tabak De omstandigheden van de slaven waren slecht en velen stierven. De Nederlandse slavenhandel vond vooral plaats van de verovering in 1637 van het fort Elmina aan de kunst van het huidige Ghana en duurde tot het jaar

13 Nawoord Ik vond het heel leuk dit werkstuk te maken en heb er veel van geleerd dat ik nog niet wist.ik vond veel goede informatie op internet. ik vond het schrijven van dit werkstuk goed gaan. Ik ben begonnen met de hoofdstukken dat zal ik de volgende keer ook gaan doen en ik vond veel informatie op internet. Ik vind zelf dat ik wel eerder kon beginnen. ik vind dat dit werkstuk best wel goed is gelukt en dat ik het nog wel een keer wil doen. 12

14 Bronnen 1.VOC 2.De schepen op een voc schip 4.Abel Tasman 5.WIC 13