SPITSBERGEN NOORWEGEN. Verkenning van de wereld van sneeuw en ijs in Spitsbergen Het ijzige noorden tussen poolcirkel en Noordpool

Transcriptie

1 SPITSBERGEN NOORWEGEN Verkenning van de wereld van sneeuw en ijs in Spitsbergen Het ijzige noorden tussen poolcirkel en Noordpool 44 Nordic Lente 2017

2 Spitsbergen is op Franz Josefland na de laatste stop voor de Noordpool. Verder noordelijk op aarde komen we niet zo gemakkelijk. De magische eilandengroep ten noorden van Noorwegen herbergt de laatste geheimen over sneeuw en ijs én het ontstaan van de aarde. Al varend komen we op plekken waar de mens nauwelijks een voet aan de grond heeft gezet. TEKST & FOTOGRAFIE FRED GEERS Per schip langs de mooiste plekken op Spitsbergen 45

3 De imposante wanden van de gletsjers die in de fjord uitkomen Op sneeuw en ijs ligt vaak een laag van puin en rotsdeeltjes van de omringende bergen Sommige diersoorten tonen zich wel van heel nabij zoals deze baardrob in de Isfjord Spitsbergen was ooit een voor Nederlandse schepen vertrouwde bestemming. Hier moesten ze zijn om walvissen te vangen, ze te verwerken én de kostbare producten uit de immens grote zoogdieren te verhandelen over Europa. Nederland was een vooraanstaande leverancier van de walvisproducten. Tot in de zeventiende eeuw was de Nederlandse aanwezigheid bepalend hier. Waar de walvisvaarders probeerden te overleven, zijn het nu wetenschappelijke onderzoekers die hun werk doen. Het zijn de weinige bewoners van een grote eilandengroep, waar sneeuw en ijs het grootste deel van het jaar allesoverheersend zijn. Op diverse plekken van de verschillende eilanden zijn nog resten te zien van de oude nederzettingen. Alle overblijfselen zijn inmiddels in kaart gebracht en beschreven door het Noorse Poolinstituut. Boeiend om de verhalen achter de verschillende overblijfselen te vernemen. Het geeft ons een kijkje in de bloeiende, maar ook harde tijd van weleer in deze noordelijk archipel vol verhalen. Op expeditie Een reis naar Spitsbergen is geen alledaags vakantietripje. Het is een boeiende expeditie op plaatsen waar normaal gesproken bijna geen mens komt. In een gebied dat meer dan zestig procent uit sneeuw en ijs bestaat, is Voor Willem Barentsz was het zicht op de spitse bergen vanuit zee de aanleiding om het hele gebied Spitsbergen te noemen de mens maar een nietig wezen die even te gast is in deze arctische wereld. Wit is hier de overheersende kleur. De machtige gletsjers zijn voor de mens ontoegankelijk, al eeuwen. En dat zal nog wel even zo blijven ook, want de massa sneeuw en ijs is zo groot. Juist daarom is het extra imponerend om met een schip deze sneeuw- en ijsmassa te kunnen benaderen. Met een expeditieschip krijg je op veilige afstand een mooi beeld van deze immense gletsjers. En ook al overheerst de sneeuw, toch kun je er leven tegenkomen, want sommige dieren houden juist van deze omgeving. Belangrijk leefgebied Zo zijn ijsberen hier in hun element, want in het ijskoude water en onder de sneeuw zit hun voedsel. Oog in oog staan met een ijsbeer op het land is levensgevaarlijk, maar vanaf de boot heb je een veilige blik op deze bijzondere 46 Nordic Lente 2017

4 zeezoogdieren. Afstekend tegen de sneeuw, zie je dat ze helemaal niet wit zijn. Behalve ijsberen vormt de archipel ook een belangrijk leefgebied voor robben, walrussen en diverse soorten walvissen. Houd de camera maar op scherp. Spitsbergen vormt ook een belangrijke pleisterplek voor arctische zeevogels als drieteenmeeuwen, diverse soorten alken, noordse stormvogels, eidereenden en de noordse stern. Deze vogel vliegt de hele aarde rond: als enige vogel trekt deze van de Noordpool naar de Zuidpool. Ook de papegaaiduiker, die elders steeds in minder grote aantallen voorkomt, kunnen we hier tegenkomen. Gelukkig staat natuurbescherming op de eerste plaats bij de Noren die verantwoordelijk zijn voor de toekomst van deze archipel in de arctische omgeving. De uitgestrekte natuurgebieden op de afzonderlijke eilanden, maar ook het water ertussen worden angstvallig beschermd. Voor de bestaande natuur, maar ook voor de gehele omgeving, is het goed dat deze unieke gebieden voor de komende generaties behouden blijft. Spitse bergen Behalve sneeuw en ijs, die we vooral in het noorden en oosten van de archipel tegenkomen, kent Spitsbergen, natuurlijke de spitse bergen. Voor Willem Barentsz was het zicht op deze bergen vanuit zee de aanleiding om het hele gebied Spitsbergen te noemen. Die benaming hebben de Noren, die het bewind voeren over de eilandengroep, ook overgenomen. Na 1920 hebben ze het gehele gebied aangeduid als Svalbard, wat zoiets betekent als koele kusten. Het hoofdeiland, waarop ook de meeste activiteiten plaatsvonden, heet echter nog steeds Spitsbergen. Die naam zal dus altijd verbonden blijven aan dit bijzondere stukje van de aarde ver boven de poolcirkel. Flora Aflopend vanaf de spitse bergen zijn er de kale donkere berghellingen waar nauwelijks leven is. Vooral aan de noordkant van de bergen. Daar ligt in de zomer vaak ook nog veel sneeuw. Maar het laatste stukje van de hellingen tot aan de fjorden biedt voor planten en sommige diersoorten wel een aantrekkelijke plaats om te verblijven. Vooral aan de zuidkant van de hellingen is relatief veel groen. Dat is ook te danken aan de warme golfstroom die zorg voor een milder klimaat. Overblijfselen van de tijd van de winning en transport van steenkool Op onverwachte plekken groeien de mooiste arctische bergplantjes Spitse bergen en gletsjers 47

5 Op de lange stranden en berghellingen vinden we vooral grassen, mossen en arctische bergplantjes. Een bijzondere verschijning is de Svalbard valmue, een arctische papaversoort die met zijn frêle bloemetjes op een dun steeltje wappert op de wind. Ze bewegen eigenlijk altijd wel, want wind is er altijd wel op Spitsbergen. Op sommige stukken kunnen ook struiken in leven blijven, maar geen boom krijgt de kans zich te ontwikkelen. In deze wereld moet de natuur het hebben van een paar zomermaanden. Nog meer fauna Met die groei van laagblijvende gewassen kunnen de rendieren zich mooi voeden. Het Met een expeditieschip krijg je op veilige afstand een mooi beeld van de immense gletsjers Svalbard-rendier is kleiner dan het rendier dat we elders in Scandinavië tegenkomen. De rendieren redden zich verbazend goed in deze arctische omgeving, dankzij de diverse soorten mossen en de diverse grassoorten. Ook de poolvos zoekt zijn weg in deze begroeide wereld tegen de berghellingen. Deze vossen zwerven overal rond op zoek naar voedsel. Je kunt ze ook in de nacht zien rondscharrelen tussen de huizen in Longyearbyen. Bij de vogels zijn het vooral de sneeuwhoenderen die in het oog springen. Ook zij ontwikkelen zich hier goed in deze noordelijke streken, zelfs beter dan in Noorwegen zelf, waar hun aantal afneemt. Als we iets kleins wit zien opvliegen is het de sneeuwgors, meer kleine vogels kom je hier niet tegen omdat simpelweg het voedsel voor hen ontbreekt. Noordelijkste bewoning Behalve de aanwezigheid van opvallend veel begroeiing tussen sneeuw en ijs, is Spitsbergen een van de weinige plekken op aarde waar nog mensen wonen. In de hoofdstad Longyearbyen wonen iets meer dan tweeduizend mensen, voornamelijk wetenschap- Veel accommodaties op Spitsbergen ademen een sfeer uit vroeger tijden Met de boot vlak langs de gletsjers De spitse bergen steken vaak boven de wolken uit 48 Nordic Lente 2017

6 De bergen hebben een bijzondere opbouw met een groot aantal verschillende gesteenten gevormd in uiteenlopende tijdperken 49

7 Een reis naar Spitsbergen is ook een reis naar de oorsprong van de aarde pers, studenten en mensen werkzaam in het toerisme. Doordat zij hier zijn, zijn er ook enkele winkels waar je van alles kan kopen voor de reis, maar ook om mee te nemen naar huis. In Longyearbyen tref je ook een museum aan waar veel te zien en te horen is over het vroegere en huidige leven op deze uithoek van de wereld. Van het verleden is veel in beeld gebracht over de walvisvangst en alles daar rond omheen. Ook de steenkoolwinning is mooi in beeld gebracht. Leuk is ook om te zien welke dieren er nu leven: we kunnen ze hier van zeer nabij bewonderen en er meer over lezen. Verschillende aardlagen Een reis naar Spitsbergen is ook een reis naar de oorsprong van de aarde: geologisch gezien zit juist dit deel van de aarde vol met verschillende gesteenten. Elk met zijn eigen verhaal. Wetenschappers hebben al heel wat kunnen afleiden bij het onderzoek naar de verschillende gesteenten. Op diverse plaatsen kunnen we ook zelf mooi die verschillende aardlagen zien. Een reis naar Spitsbergen is op zich al een ontdekkingsreis door wat je met je eigen ogen kunt aanschouwen, maar boeiend is vooral ook om de gidsen op de excursies te horen vertellen over dit bijzondere stuk van de aarde. Het is dan ook zeker aan te raden zo veel mogelijk van de excursies mee te maken, omdat die een duidelijke meerwaarde bieden in de Spitsbergen-beleving. Een bijzondere beleving op de één na laatste stop voor de Noordpool. Spitsbergen is een fascinerende omgeving om vogels waar te nemen Spitsbergen, een boeiende archipel tussen poolcirkel en Noordpool Het magische ijs van de Isfjord SPITSBERGEN Ligging en bereikbaarheid Spitsbergen ligt tussen de Noordpool en de Noordkaap. De meest gebruike- Hier vandaan gaan regelmatig vluchten naar Longyearbyen, dé toegangspoort tot Spitsbergen. Klimaat en beste reistijd Een reis naar Spitsbergen is zowel in de zomer als in de winter zeer boeiend. Bijzonder van Spitsbergen is dat vanaf het begin van de winter en later het noorderlicht te zien is en dat eind van de winter de middernachtzon zich aandient. De poolnacht van 24 uur duisternis is van eind november tot half februari. Rond 18 april komt de eerste middernachtzon; de sneeuw is dan nog echter volop aanwezig. Accommodaties In Longyearbyen, een van de weinige plekken voor overnachting, zijn diverse hotels. Voor excursies met sneeuwscooters of hondensleden worden PRAKTISCHE INFORMATIE voor de overnachting ook wel wildernishutten gebruikt met een simpele uitrusting en bedden. Tips Er zijn diverse excursies. Het is zeker raadzaam er aan deel te nemen om op plekken te komen, die anders niet bereikbaar zijn. Bovendien verschaffen de gidsen veel extra informatie over de omgeving, de natuur en de geschiedenis. Spitsbergen is geen bestemming om er zelf op uit te trekken. Blijf altijd bij de groep en ga nooit alleen op stap; onderschat nooit het gevaar van ijsberen. Ze kunnen uit een onverwachte hoek komen en zijn voor de mens altijd een regelrechte bedreiging. Meer informatie: Algemene informatie: (Interactieve) kaart van Spitsbergen: Reisgids Spitsbergen: 51