FEVIA - JAARVERSLAG De voedingsindustrie tussen hamer en aambeeld

Transcriptie

1 FEVIA - JAARVERSLAG 2009 De voedingsindustrie tussen hamer en aambeeld

2 Inhoud De voedingsindustrie tussen hamer en aambeeld... 3 Zijn de voedselprijzen te hoog?... 4 Zijn de voedselprijzen te laag?... 4 Sociaal overleg in gespannen sfeer... 5 Sterk palmares op het vlak van Voeding en Welzijn... 6 Moeizame implementatie van de claims-wetgeving... 6 Welke informatie voor de consument?... 7 Aangehouden inspanning op het vlak van voedselveiligheid... 7 Happy Body krijgt erkenning op alle niveaus... 7 De samenwerking voor een duurzame voedselketen wordt voortgezet... 8 Geen Belgische methode voor informatie over het milieu... 9 De impact van de crisis op de bijdragen aan FOST Plus en Val-I-Pac... 9 Beperking van de belastingen op het water en op gebruikt water... 9 Voorbereiding van de sectoriële Energie/CO2 akkoorden na BESLUIT

3 10 jaar na de dioxinecrisis gaat onze Belgische voedingsindustrie vandaag opnieuw door een diepe crisis. Maar dit keer is de crisis wereldwijd en zij treft alle sectoren. Deze crisis slaat keihard toe. Ook de voedingsindustrie ontsnapt er niet aan, zelfs al is de impact minder uitgesproken dan in sommige andere sectoren. Het rapport over de economische ontwikkeling van de Belgische voedingsindustrie leert dat deze in 2008 nog opmerkelijk goed presteerde met een groei van de omzet van 9,3 % tot 40,4 miljard euro. De totale verwerkende industrie liet voor hetzelfde jaar een omzetdaling optekenen van -7,3%. Hoewel nog steeds in mindere mate dan de totale verwerkende industrie, zien wij echter in 2009, dat ook de voedingsindustrie klappen krijgt. Zo daalt de omzet met 4% ( ten opzichte van de 20% in de globale verwerkende industrie). Eenzelfde tendens noteren we op het vlak van de investeringen, met een diepe duik met 15% (ten opzichte van een daling met 24% in de verwerkende industrie). De dioxinecrisis gaf de aanzet voor een grondige hervorming van de voedselcontrole. Zal de nieuwe crisis van vandaag ook een aanzet betekenen om de verstarde structuren van de voedingsketen te hervormen? DE VOEDINGSINDUSTRIE TUSSEN HAMER EN AAMBEELD Volgens de Europese Commissie is de voedselketen in elk geval toe aan een grondige hervorming. Het vernieuwde gemeenschappelijk landbouwbeleid en met name de afbouw van de prijsondersteuning voor de landbouwers hebben de relaties tussen de spelers van de voedselketen grondig dooreen geschud. De volatiliteit van de landbouwprijzen, aangewakkerd door de economische crisis, zorgen voor grote onzekerheid en spanningen. In haar mededeling van einde oktober 2009 voor een betere werking van de voedselvoorzieningsketen maakte de Europese Commissie de volgende vlijmscherpe analyse: - De relaties tussen de verschillende spelers van de voedselketen zijn sub-optimaal - Er is een gemis aan doorzichtigheid in de prijsvorming van de voedselketen - Er is een gemis is aan concurrentie in alle sectoren van de voedselketen. De Commissie vreest meer in het bijzonder dat de consumentenprijzen voor de voeding disproportioneel zullen stijgen zodra de economie weer zal opleven. Om dit te voorkomen wil de Commissie enerzijds de voedselprijzen beter bewaken, en, anderzijds, de onderhandelingspositie van de landbouwers versterken door de producentenorganisaties te ondersteunen. De voedingsindustrie dreigt door dit beleid geplet te worden tussen hamer en aambeeld: toenemende druk voor verhoging van de aankoopprijzen van de landbouwgrondstoffen en toenemende druk voor verlaging van de consumentenprijzen van verwerkte voedingsmiddelen. Wat dit betekent voor de Belgische voedingsindustrie hebben wij in 2009 al aan de lijve mogen ondervinden. Volgens het prijsobservatorium zijn de voedselprijzen in België te hoog; volgens de landbouworganisaties zijn zij te laag! 3

4 ZIJN DE VOEDSELPRIJZEN TE HOOG? De spanningen rond de prijsvorming in de voedingsketen zijn uitgebreid in het nieuws gekomen in Het prijsobservatorium hekelde in zijn jaarverslag van 2009 de asymmetrie in de prijsvorming van verwerkte voedingsmiddelen. De Belgische consumenten zouden al te lang moeten wachten op de doorrekening in de winkelprijzen van de gedaalde landbouwgrondstoffen. Melk, boter, spaghetti en brood werden met de vinger gewezen. Wat minder in het licht kwam is de rol van de consument in dit verband. Hierover was het rapport nochtans heel wat genuanceerder, zoals blijkt uit het volgende citaat: "De consument heeft keuze uit een ruime variëteit en beschikt meer in het bijzonder over de mogelijkheid om zich in het lager geprijsde en meer concurrentiële segment van de markt te bevoorraden, indien hij dat zou wensen. Individuele consumentenvoorkeur en/of onvolledige marktinformatie lijken ervoor te zorgen dat een deel van de consumenten echter bereid is om een hogere prijs voor een gelijksoortig product te betalen." De prijs van voedingsmiddelen is het logische gevolg van een evenwicht tussen vraag en aanbod. Het is de opdracht van het prijsobservatorium om na te gaan of de marktwerking correct verloopt. Maar een onredelijke en eenzijdige druk op de prijzen dreigt te leiden tot perverse neveneffecten voor de economische ontwikkeling van de sector. Een exclusieve focus op de prijzen verzwakt de marktpositie van de producenten, die zich trachten te onderscheiden op basis van andere elementen dan enkel de prijs (kwaliteit, diversiteit van het aanbod, innovatie, enz...) ZIJN DE VOEDSELPRIJZEN TE LAAG? Terwijl de overheid met een vergrootglas keek naar de prijsevolutie van de voedingsproducten, manifesteerden de landbouwers om een betere prijs voor hun producten af te dwingen. Als gevolg hiervan zijn er onderhandelingen opgestart tussen de landbouworganisaties, FEVIA voor de verwerkende industrie, BEMEFA de groepering van de mengvoeders, FEDIS voor de handel en Unizo. Op korte termijn draaiden deze onderhandelingen vooral over twee thema s: 1. Uitwerking van een gedragscode voor faire handelspraktijken 2. Valorisatie van extra legale kwaliteit De gedragscode voor faire handelspraktijken, meer precies uitgedrukt als code voor de relaties tussen leveranciers en kopers in de voedselketen, vertrekt van enkele relatief vrijblijvende principes, zoals respect van de afgesproken betalingstermijn, schriftelijke overeenkomsten en geen eenzijdige wijziging van de contractvoorwaarden. Maar vergis u niet: de geest van deze ontwerpcode is belangrijker dan de letter. De echte vernieuwing bestaat in de oprichting van een platform voor dialoog tussen alle betrokken organisaties over het thema van correcte handelsrelaties. De 4

5 onderhandelingen zijn nog volop bezig. Dus blijft het wachten op de resultaten van dit overleg. Een ander instrument waarmee de landbouworganisaties de situatie van hun leden hopen te verbeteren is de valorisatie van extra legale kwaliteit: een product, dat door zijn specifieke eigenschappen boven de normaal gangbare kwaliteit uitsteekt, zou dan onderwerp uitmaken van specifieke prijsonderhandelingen, en dus een meerprijs verantwoorden. Een mooi voorbeeld zijn de biologische producten, waarvoor de consument bereid is een meerprijs van zo n 30 % te betalen. Een belangrijk aspect in dit verhaal is de reglementering op de mededinging, die belet dat er binnen bepaalde sectoren gemeenschappelijke prijsafspraken mogen gemaakt worden voor de aankoop van primaire producten. SOCIAAL OVERLEG IN GESPANNEN SFEER De sociale onderhandelingen werden gekenmerkt door drie confrontaties: de eerste confronteerde het model van het Belgische compromis met de economische crisis de tweede speelde zich af tussen verschillende subsectoren van de voedingsindustrie de derde betrof de voorbij gestreefde betalingsbarema s van de bedienden en het streven naar een modern bezoldigingssysteem gebaseerd op andere criteria dan de leeftijd. Het Belgische systeem had een broos evenwicht gevonden tussen de vermindering van de werkgeversbijdragen, de verhoging van de koopkracht en sociale rust. Maar dit ging wel gepaard met een verlies aan concurrentievermogen en een onvoldoende groei van de werkgelegenheid. Het interprofessioneel akkoord , afgesloten in volle economische crisis, kan op verschillende punten origineel worden genoemd., maar er werd ook een nieuw betaalmiddel gecreëerd: de ecocheque. Voor de laagste inkomens nam de koopkracht met 1% netto toe, zonder dat de loonlast in zijn geheel al te veel werd verhoogd. Technisch zou het voldoende zijn geweest om voordelen toe te kennen op interprofessioneel niveau. Men heeft het echter beter geacht enkel een kader te creëren, in te vullen door elk van de sectoren. Op deze manier hebben de syndicaten zich kunnen laten gelden. De onderhandelingen met de arbeiders hebben de consensus binnen onze federatie danig op de proef gesteld. De voorwaarden die de syndicaten hebben afgedwongen hebben in werkelijkheid aan bepaalde bedrijven meer dan 125 of 250 gekost. Op het moment dat de Raad van Bestuur van Fevia een beslissing moest nemen, was de crisis volop aan de gang en zij trof sommige subsectoren bovendien meer dan andere. Deze confrontatie tussen de leden van onze vereniging zullen we niet snel vergeten. 5

6 De derde confrontatie heeft zich afgespeeld tussen de bediendencentrales en FEVIA. Sinds 12 jaar verloopt de dialoog met de bediendencentrales op sectorvalk bijzonder moeizaam. Gedurende deze periode werd maar één CAO afgesloten. Elke keer liepen de onderhandelingen vast op de kostprijs van de toepassing van de barema s. De aanpassing van sectorale leeftijdsbarema s vormde deze keer het struikelblok. Na lange en moeilijke onderhandelingen, werd op 17 december een compromis gesloten over een nieuw barema en de toekenning van ecocheques. STERK PALMARES OP HET VLAK VAN VOEDING EN WELZIJN De voedingsindustrie heeft haar inspanningen op het vlak van Voeding en Welzijn ook in 2009 onverminderd verder gezet. De problematiek m.b.t. overgewicht en obesitas vergt immers een volgehouden aanpak op lange termijn vanwege alle betrokkenen. In 2009 heeft FEVIA in het bijzonder werk gemaakt van: Sensibilisatie m.b.t. zout. Met Minister Onkelinx werd een convenant afgesloten waarin de FOD Volksgezondheid, FEDIS en FEVIA zich engageren om gezamenlijk te werken aan een zoutreductie van 10% tegen Ook is afgesproken het tekort aan jodium aan te pakken via het gebruik van gejodeerd zout in de broodsector. Het verstrekken van nutritionele GDA-informatie aan de consument. Voedingsbeleid op het werk, o.a. via het ter beschikking stellen van een toolbox aan de KMO s. Ook in 2009 heeft FEVIA een Nutritioneel rapport van de voedingsindustrie gepubliceerd. Dit rapport is gebaseerd op een enquête bij de voedingsbedrijven en geeft een uitgebreid overzicht van de inspanningen van de voedingsindustrie. Hiermee illustreert de voedingsindustrie tegelijkertijd ook dat het Nationaal Voedingsplan voor haar geen dode letter blijft. Tegelijkertijd respecteert FEVIA op dit vlak de bevoegdheidsverdeling binnen de Belgische staatsstructuur. Dit werd o.a. geïllustreerd door het uitwerken van een collectieve gezondheidsovereenkomst tussen de Vlaamse Regering en FEVIA Vlaanderen. MOEIZAME IMPLEMENTATIE VAN DE CLAIMS-WETGEVING De Europese claimsverordening is een bron van problemen en frustraties gebleven: onduidelijke procedures, tijdslimieten die niet gehaald werden, geblokkeerde profielen,. In samenspraak met de bevoegde overheidsdiensten heeft FEVIA er toch het beste van proberen maken. De Europese wetgeving m.b.t. claims heeft ook als gevolg dat het KB Reclame voorbijgestreefd is. FEVIA heeft dan ook krachtig gepleit voor de afschaffing ervan. Of het zover komt was eind 2009 echter nog niet duidelijk. 6

7 WELKE INFORMATIE VOOR DE CONSUMENT? De hervorming van de EU-wetgeving m.b.t. etikettering en nutritionele etikettering heeft verder heel wat input gevergd. De voedingindustrie heeft zich daarbij pro-actief opgesteld en gepleit voor een correcte informatie van de consument om hem toe te laten een bewuste keuze te maken in het kader van een evenwichtige levensstijl. Dit betekent dat FEVIA instemt met de verplichte vermelding van minstens de energie-inhoud op de voorzijde van de verpakkingen (FOP) en de zogenaamde big 8 op de achterzijde van de verpakkingen (BOP). Maar bepaalde voorstellen zijn in de praktijk onhaalbaar, zoals de verplichte oorsprongsaanduiding. En andere voorstellen dreigen de interne markt in gevaar te brengen, zoals de ruimte voor afwijkende nationale systemen van nutritionele informatie op de verpakkingen. AANGEHOUDEN INSPANNING OP HET VLAK VAN VOEDSELVEILIGHEID Het Belgische autocontrolemodel autocontrole die extern wordt gevalideerd op basis van een sectorgids kreeg verder vorm. Het wordt steeds meer duidelijk dat vooral financiële incentives daarbij een belangrijke rol spelen. FEVIA bleef en blijft daarom pleiten voor nog meer incentives, o.m. een verhoging van de bonus. Mede op aandringen van FEVIA ontwikkelt het FAVV initiatieven om de inspanningen op het vlak van autocontrole zichtbaar te maken. Zo werd begonnen met het ontwikkelen van een voedselveilig-heidsbarometer en met het voorbereiden van een studiedag m.b.t. autocontrole ter gelegenheid van het Belgisch EU-voorzitterschap. Niettegenstaande alle inspanningen waren er ook in 2009 een aantal incidenten. Zo wees de problematiek m.b.t. methylbenzofenon er op dat ook materialen in contact, drukinkten, enz moeten worden afgedekt binnen het autocontrolesysteem. En de herhaalde contaminaties met nietgoedgekeurde GGO s (in casu GGO-maïs en GGO-lijnzaad) illustreerde ten overvloede dat de huidige nultolerantie de bevoorrading van Europa in gevaar brengt en dus hoe langer hoe moeilijker houdbaar wordt. Een oplossing voor deze problematiek ligt politiek echter bijzonder moeilijk. HAPPY BODY KRIJGT ERKENNING OP ALLE NIVEAUS Ook extern wil FEVIA een prominente rol spelen omdat de eigen inspanningen van de voedingsindustrie alleen niet volstaan om het probleem van overgewicht te keren. Daarom streeft de voedingsindustrie naar partnerships met de organisatoren van projecten op het terrein voor promotie van een gezonde levensstijl. Hiervoor is de Happy Body Stichting in 2007 boven de doopvont gehouden. 7

8 Het is met vertrouwen in de toekomst dat Happy Body vorig jaar heeft kunnen afsluiten. Het was een gevuld en niet steeds gemakkelijk jaar, maar doorzetten heeft geloond: de networking wordt een feit was een beslissend jaar voor Happy Body. De contacten met de potentiële organisatorische partners en deze met de overheid vormden een absolute voorwaarde voor het succes van het project. Maar het is zo ver: de fundamenten van de stichting zijn vandaag stevig en voltooid. De (h)erkenning op federaal, Vlaams en Waals niveau is een feit. Het samenwerkingsakkoord met de mutualiteiten is ondertekend. Happy Body krijgt zowel regionaal als nationaal erkenning. Op internationaal vlak zijn er de contacten op Europees niveau met de DG Sanco van de Europese Commissie en met de Wereldgezondheidsorganisatie om door die laatste misschien wel als «Best Practice» te worden erkend. In 2009 verzorgde Happy Body niet alleen haar networking, maar zij ontwikkelde tevens twee nieuwe instrumenten: Happy Body Company: een eenvoudige laagdrempelige toolkit voor kleinere bedrijven, waarmee ze zelf aan de slag kunnen voor het ontwikkelen van een gezondheidsbeleid rond voeding en beweging. Hier verrassen vooral het gebruiksgemak en de stap-voor-stap begeleiding die toelaten om snel en efficiënt een gezondheidsbeleid te implementeren, aangepast aan de noden van het bedrijf. Happy Body Project Coach: Deze online tool helpt de initiatiefnemer op het terrein om eenvoudig en snel, maar ook begeleid en gestructureerd, een kwaliteitsvol gezondheidsproject te ontwikkelen en te implementeren. Deze stap-voor-stap begeleiding zorgt voor een betere kans op succesvolle positieve gedragsverandering bij de doelgroep. DE SAMENWERKING VOOR EEN DUURZAME VOEDSELKETEN WORDT VOORTGEZET Tijdens haar jaarvergadering van 2008 heeft FEVIA een presentatie gegeven over de nieuwe manier waarop de voedselketen in haar geheel zal benaderd worden in termen van milieubeleid. Voor de eerste keer hebben alle actoren van de voedselketen (Boerenbond, ABS, FWA, BEMEFA, FEDIS en FEVIA) een gezamenlijk milieu- en voedingsbeleid bepaald. In het verlengde hiervan, hebben we in 2009 samen gewerkt op thema s zoals duurzame voedingssystemen, communicatie naar de consument, voedselverspilling, impact van vleesverbruik, enz 8

9 GEEN BELGISCHE METHODE VOOR INFORMATIE OVER HET MILIEU In navolging van Frankrijk, wenste België in 2009 een methode te ontwikkelen om de impact op het milieu te berekenen en regels te bepalen voor de communicatie naar de consumenten. Samen met het VBO is FEVIA er in geslaagd deze doelstelling bij te sturen: in plaats van een Belgische methode te ontwikkelen, gaat het er nu om een Belgisch standpunt te bepalen van waaruit de discussies op Europees niveau zouden kunnen gevoerd worden. Tegelijkertijd werkt de SCP Food Round Table, waaraan de CIAA actief deelneemt, aan de bepaling van een methode op Europees niveau. DE IMPACT VAN DE CRISIS OP DE BIJDRAGEN AAN FOST PLUS EN VAL-I-PAC Door de economische crisis, zijn de inkomsten van de verkoop van materialen bij FOST Plus duizelingwekkend gedaald. Ondanks het strikte beleid voor uitgaven en reserves gevraagd door FEVIA, is het Groene Punt in 2010 toch sterk gestegen. Waarschijnlijk zal deze trend zich in 2011 voortzetten. We voorzien dat we in 2011 terug naar het niveau van 2002 zullen stijgen, ondanks een strikte beheersing van de uitgaven. Bij Val-I-Pac uit de crisis zich in een sterke vermindering van het aantal aangegeven verpakkingen. De korting van 10% tijdens de laatste twee jaar zal dus niet houdbaar blijven. BEPERKING VAN DE BELASTINGEN OP HET WATER EN OP GEBRUIKT WATER In Vlaanderen heeft de herziening van de waterfactuur geleid tot een explosie van bepaalde gemeentelijke belastingen op waterlozing. Bij gevolg worden de ondernemingen geconfronteerd met een hoge saneringsbijdrage. Bovendien is het voor de ondernemingen bijna onmogelijk geworden om wijs te geraken uit de verschillende belastingen en bijdragen en om na te gaan of de facturen juist zijn. FEVIA Vlaanderen doet al het mogelijke om de bedrijven hierbij van raad te zijn. Samen met VOKA pleiten we voor een transparanter systeem en we hebben een meer evenwichtige berekeningsmethode voorgesteld. VOORBEREIDING VAN DE SECTORIËLE ENERGIE/CO2 AKKOORDEN NA 2012 Stilaan wordt duidelijk hoe belangrijk de impact is van de Europese objectieven inzake de vermindering van het broeikaseffect, de stimulering van hernieuwbare energie en de toename van de energetische doeltreffendheid in de voedingssector. FEVIA anticipeert om deze impact zoveel mogelijk te beperken. We gaan dus verder met onze acties om bedrijven te helpen hun energieverbruik te beperken (seminaries, studies, documentatie, ). Samen met FEBELIEC zoeken we naar remedies tegen de verhoging van de energieprijzen. Tenslotte hebben we actief gewerkt aan de voorbereiding van nieuwe sectoriële akkoorden Energie/CO2 akkoorden na We zijn klaar voor de onderhandelingen! 9

10 BESLUIT Landbouw, voedingsindustrie en distributie vormen samen met de toeleverings~ en dienstensectoren de voedingsketen. In een dergelijke keten heeft iedere schakel de andere nodig en zou het geheel er moeten kunnen voor zorgen dat de verschillende schakels hun noodzakelijke rol kunnen blijven vervullen. Spanningen tussen deze schakels zijn onvermijdelijk en deze zullen ongetwijfeld nog toenemen als gevolg van de liberalisering van het Europese landbouwbeleid. De rol van FEVIA in dat kader is die van facilitator. Wij kunnen de economische wetmatigheden niet omkeren en wij hebben geen tovermiddelen om de problemen van de individuele operatoren op te lossen. Maar wij willen wel graag ons steentje bijdragen tot een beter wederzijds begrip en samenwerking. 10