Barchemseweg 80. Adviesnummer 207 Adres Barchemseweg 80. Naam monument - Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst

Transcriptie

1 Terug Barchemseweg 80 Adviesnummer 207 Adres Barchemseweg 80 Woonplaats 7241 JG LOCHEM Monument type Woonhuis Naam monument - Huidige functie Woonhuis Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: Dit forse, omstreeks gebouwde pand, genaamd "Bergoord" werd oorspronkelijk gebouwd als villa, maar heeft tot voor kort jarenlang dienst gedaan als verpleegtehuis onder dezelfde naam. Ondanks deze vrij intensieve functie is de oude villa in redelijk oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Met name aan de achterzijde werd een uitbouw gepleegd, waarin onder meer een lift is aangebracht. Voorts werd de serre tegen de voorgevel enigszins versoberd en de dakbedekking vernieuwd. Hierbij kwamen de oorspronkelijke dakkapellen te vervallen. Bij de verbouwing tot verpleeghuis werden aan de buitenzijde enige brandtrappen aangebracht (zonder monumentale waarde). Getuige een oude ansichtkaart van het pand, was de houten veranda tegen de rechter zijgevel aanvankelijk kleiner. Gezien de detaillering moet

2 de vergroting reeds zeer vroeg zijn uitgevoerd. De hekwerken op serres en veranda zijn niet origineel. De oorspronkelijk houten hekwerken werden waarschijnlijk in de jaren'50 of '60 vervangen door de huidige ijzeren hekwerken. De villa vertoont in opzet en detaillering opvallende overeenkomsten met de villa's Nieuweweg 5 en 7 ("Pillinckhuizen"), die hoogstwaarschijnlijk naar ontwerp van de bekende architect Nicolaas Molenaar werden gebouwd. Er zijn overeenkomsten te bespeuren in de hoofd- en kapvormen (met de inzwenkende dakschilden en uitspringende wolfeindjes boven de topgevels), de vensters met hun typische boogvormen en de gevelbehandeling. Of Molenaar bij de bouw van Barchemseweg 80 was betrokken is niet bekend. Villa "Bergoord" is gelegen aan de westelijke zijde van de Barchemseweg in een grote tuin. Plattegrond en opbouw: De villa bezit een samengestelde plattegrond, twee bouwlagen en een omlopend afgeplat schilddak met inzwenkende dakschilden en steekkappen naar de topgevelrisalieten. De voorgevel bezit links een topgevelrisaliet met grote rechthoekige serre. De rechter zijgevel bezit rechts een topgevelrisaliet met tegen de eerste bouwlaag een forse vijfzijdige bakstenen serre met balkon. Links hiervan sluit een houten veranda met balkon aan. De achtergevel bezit rechts een sterk risalerend gedeelte, waartegen een deels gewijzigde bakstenen aanbouw met balkon is geplaatst. Tegen het middendeel van de achtergevel sluit een moderne uitbouw met liftkoker aan (niet monumentaal). Tegen het linker deel van de linker zijgevel bevindt zich een grote niet oorspronkelijke serre uitbouw (zonder monumentale waarde). De gevels zijn gemetseld in baksteen in kruisverband en voorzien van een gepleisterd plint met panelen, dat met een geprofileerde waterlijst aansluit onder de vensters in de eerste bouwlaag. De gevels zijn voorts voorzien van gepleisterde speklagen en een geprofileerde cordonlijst tussen de eerste en tweede bouwlaag. De gevels sluiten onder de forse dakoverstekken aan met een bakstenen architraaf en een fries met gepleisterde velden. De vensters sluiten aan de bovenzijde af met enkelvoudige of gekoppelde bakstenen segmentbogen met gepleisterde geboorte- en sluitstenen. De sluitstenen zijn voorzien van diamantkoppen. De topgevelrisalieten van voor- en rechter zijgevel zijn voorzien van forse houten overstekken met driepasvormige houten schijnspanten op geprofileerde korbeelstellen. De vakken tussen driepas en topgevel zijn gevuld met opengewerkte houten snijwerkpanelen. In de top van de gevels bevinden zich tweezijdig uitspringende wolfeindjes, die oorspronkelijk werden bekroond door zinken pirons. De voorgevel: De voorgevel bezit rechts van de risaliet de hoofdingang, voorzien van een ongeprofileerd kozijn met hardstenen neuten en onderdorpel en een fraaie paneeldeur met drie enkelruits ramen met facetranden en smeedijzeren roosters, een paneel met negen ruitjes en in art nouveau stijl uitgevoerd deurbeslag bij het slot. Ook de brievenbus en de bel bezitten art nouveau detailleringen. Boven het kalf een 3-ruits bovenlicht. Rechts bevindt zich een breed venster met kozijn met middenstijl en twee enkelruits ramen met 3-ruits bovenlichten. In de

3 tweede bouwlaag hierboven bevindt zich een venster met dubbel enkelruits draairaam met 3- ruits bovenlicht en links hiervan een iets smaller venster met eenzelfde raam. De risaliet bezit voor de eerste bouwlaag een grote houten rechthoekige serre met houten hoekstijlen, enkelruits ramen en veelruits bovenlichten met groen glas. Hierboven bevindt zich een reeks panelen en een geprofileerde lijst. In de voorzijde bevond zich oorspronkelijk een dubbele enkelruits deur. Op de serre bevindt zich een balkon met niet oorspronkelijk ijzeren balkonhek en een dubbele enkelruits balkondeur met 4-ruits bovenlicht en smalle nevenlichten met bovenlichten. In de topgevel bevindt zich een venster met dubbel draairaam. Onder dit venster is de naam van het huis aangebracht in opgelegde letters "BERG OORD". De rechter zijgevel: De rechter zijgevel bezit voor het linker gedeelte een houten veranda met houten stijlen en boven de getoogde en rechte kalven bovenlichten met gekleurd glas-in-lood. De veranda sluit aan de bovenzijde af met een houten overstek op kleine korbeelstellen. In de veranda bevindt zich in de rechter zijgevel een kozijn met dubbele 4-ruits deur en gewijzigd bovenlicht. Deze deur is geplaatst voor een dubbele enkelruits deur. De veranda bezit een tegelvloer met zwarte en witte tegels. Op de veranda bevindt zich een balkon met vernieuwd ijzeren balkonhek en een dubbele enkelruits balkondeur met 4-ruits bovenlicht. De topgevelrisaliet rechts bezit voor de eerste bouwlaag een grote bakstenen vijfzijdige serre-uitbouw met gepleisterd plint en in de drie schuine zijden vensters met strekken met gepleisterde geboorte- en sluitstenen (sluitstenen met diamantkoppen) en enkelruits schuiframen met 3-ruits bovenlichten met groen glas. In de naar de veranda gekeerde gevel bevindt zich een deels gewijzigde dubbele enkelruits paneeldeur. In de naar de achtergevel gerichte zijde bevindt zich een dubbele enkelruits deur (niet oorspronkelijk) met 4-ruits bovenlicht. Op de serre bevindt zich een balkon met bakstenen balustrade en ijzeren hekwerken. Voorts een dubbele enk elruits balkondeur met 4-ruits bovenlicht en smalle nevenlichten met bovenlichten. In de top van de gevel bevindt zich een klein venster met dubbel draairaam. Geheel links bovenaan is de naam van het huis aangebracht in opgelegde letters "BERGOORD". De linker zijgevel: De linker zijgevel bezit uiterst rechts in de eerste bouwlaag een venster met enkelruits schuifraam en 3-ruits bovenlicht. Links hiervan sluit een grote rechthoekige serre aan (niet monumentaal). Links van deze serre bevindt zich een ingang met paneeldeur en 3-ruits bovenlicht en voorts een venster met T-schuifraam met 3-ruits bovenlicht. In de tweede bouwlaag bevinden zich drie vensters met stolpramen en 3-ruits bovenlichten. De achtergevel: De achtergevel bezit uiterst links in de eerste bouwlaag een venster met enkelruits schuifraam met 3-ruits bovenlicht en in de tweede bouwlaag hierboven een venster met stolpraam en 3- ruits bovenlicht. Bij deze vensters ontbreken de vensterbogen aan de bovenzijde. Direkt rechts hiervansluit de moderne aanbouw met liftschacht aan (niet monumentaal). Het uitspringende rechter deel van de achtergevel gaat deels schuil achter een niet oorspronkelijke aanbouw. De aanbouw uiterst rechts is wel oorspronkelijk en aan de achterzijde in halfsteens verband gemetseld. De linker zijgevel en de naar de voorgevel gerichte gevel van deze uitbouw bezitten kleine vensters met segmentbogen, gepleisterde geboorte- en sluitstenen en enkelruits ramen. Oorspronkelijk bevonden zich op deze plaats een groter venster (voorzijde) en een ingang

4 (rechter zijgevel). Dit bouwdeel bezit een plat dak met ijzeren balustrade. Het plat is toegankelijk via een dubbele enkelruits balkondeur met 4-ruits bovenlicht. Links hiervan bevindt zich nog een klein smal venstertje met gepleisterde strek en 2-ruits valraam en een venster met stolpraam en enkelruits bovenlicht. Het dak: Het dak bezit een moderne dekking, bestaande uit mastiekleien en rondom een fors houten overstek met geprofileerde lijsten en rustend op geprofileerde houten korbeelstellen. Het interieur: In het inwendige bleven diverse oorspronkelijke elementen bewaard. Onder meer van belang zijn: gang met marmeren neuten en plinten (mogelijk ook nog marmeren tegelvloer); houten trappenhuis met rijk gesneden trappaal en geprofileerde spijlen; geprofileerde binnendeurkozijnen en paneeldeuren; tochtportaal in gang met veelruits paneeldeur en nevenlichten met panelen. Bovenlicht met veelruits ramen en ruiten met geslepen randen; in eerste bouwlaag vertrekken met stucplafonds met geprofileerde lijsten en middenrozetten met bloem- en rankmotieven; dubbele schuifdeuren met gesloten panelen tussen voor- en achterkamer; twee zwart marmeren schoorsteenmantels; tussen serre en vertrek links voor een dubbele schuifdeur; kelder met oude tegelvloer en vlak plafond en onder de gang troggewelven. In de tweede bouwlaag onder meer een toilet met oude betegeling, ornamentranden en fonteintje. Groenelementen: In de grote tuin bevinden zich enkele oude groenelementen, daterend uit de bouwtijd van de villa. Opvallend zijn de twee monumentale beuken nabij de Barchemseweg. MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 3. Het object valt op door bijzonder gave verhoudingen en/of materiaalgebruik. (karakteristiek geproportioneerde villa met door de inzwenkende dakschilden en vele uitbouwen sierlijke en schilderachtige hoofdvorm. Levendige afwisseling van bakstenen, gepleisterde en houten details) 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (de villa bezit als bijzondere bouwonderdelen en details onder meer de topgevels met gave, rijk gedecoreerde houten schijnspanten, de daken met inzwenkende schilden, diverse serres en een veranda met glas-in-loodramen, fraaie ingang met paneeldeur en diverse elementen in het inwendige) 5. Het object vertegenwoordigt een (uitzonderlijk) gaaf voorbeeld van een bepaalde stijl of bouwwijze. (goed en redelijk gaaf voorbeeld van een grote villa uit het begin van de 20ste eeuw, gebouwd

5 in een mengvorm van chaletstijl (dak met forse houten overstekken, topgevels met schijnspanten, veel houtwerk, toepassing van veranda en serres) en neo-renaissance (vensterbogen met geboorte- en sluitstenen, speklagen, elementen in het inwendige). Voorts zijn enige elementen in art nouveaustijl toegepast (onder meer de voordeur met details). Van dit villatype zijn in de gemeente Lochem meer voorbeelden bekend, maar dit exemplaar valt op door de ruime opzet en de aanwezigheid van diverse bijzondere elementen, zoals de houten veranda met glas-in-loodpanelen, de topgevels met gave schijnspanten, etc.). De aangebrachte wijzigingen bevinden zich voornamelijk aan de achterzijde van het pand en hebben het oorspronkelijke karakter van het huis niet wezenlijk aangetast) Situeringswaarde 7. Het object is bepalend voor het behoud of zichtbaar houden van een historisch gevormde stedebouwkundige situatie. (de villa is medebepalend voor het zichtbaar houden van de historisch stedebouwkundige ontwikkeling, die de Barchemseweg vooral sinds het begin van de 20ste eeuw heeft doorgemaakt. Deze aanvankelijk zeer landelijke weg (oors."ruurloseweg") bezat in de 19de eeuw een zeer spaarzame bebouwing met hier en daar een klein enkhuisje en een enkele boerderij. Gaandeweg werden in de loop van de 20ste eeuw de tussenliggende gronden verkaveld en uitgegeven voor de bouw van villa's en kleine landhuizen. Dit resulteerde in een zeer afwisselende bebouwing en straatbeeld. Diverse gebouwen zijn geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst) 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige of landschappelijke situatie. (de villa met omringende tuin, waarin enige zeer markante groenelementen, is door zijn opvallende hoofdvorm en vele details, een karakteristiek beeldbepalend element aan de Barchemseweg, één van de belangrijke uitvalswegen van Lochem. Hier bevindt zich een grote afwisseling aan oude en nieuwe villa's en landhuizen, overblijfselen van de oude enkbebouwing (voormalige enkhuisjes en een enkele boerderij) en enkele monumentale groenelementen) opgesteld door: MONUMENTEN ADVIES BUREAU Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573)