onderhouden+verbouwen Ons stroomnet dreigt te dom te worden

Transcriptie

1 onderhouden+verbouwen _slimmemeter.indd 28 Ons stroomnet dreigt te dom te worden 14/02/ :53

2 Binnen nu en tien jaar bepaalt het stroomnet wanneer de elektrische auto wordt opgeladen of de wasmachine gaat draaien. In diverse Nederlandse wijken experimenteren huiseigenaren hier al mee. TEKST MARIJKE VAN GERVEN FOTO S DUCO DE VRIES V orig jaar zomer wekten ongeveer tien zonnestroominstallaties in Bedum en Stedum midden op de dag geen stroom op, omdat de omvormers zichzelf uitschakelden, vertelt Rolf van der Tuuk, zonne-energiespecialist bij Vaatstra Installatietechniek uit het Groningse Bedum. Wie de opbrengst van zijn zonnepanelen bijhield, zag dat de productie tussen half twaalf s morgens en half drie s middags wegviel. Het stroomnet bleek lokaal overbelast, omdat te veel mensen met zonnepanelen stroom terugleverden aan het energienet. Een incident, volgens de regionale netbeheerder, die verrast werd door de snelle toename van het aantal panelen in de provincie. Als netbeheerders niets doen, kunnen zich komende jaren vaker situaties voordoen zoals die in Groningen, en kan de stroom vaker uitvallen. Eenrichtingsverkeer Ralph Sprietsma doet mee aan een experiment van netbeheerder Enexis en slaat nu zonnestroom op in een thuisbatterij van Tesla. Zeker honderd jaar lang verliep in Nederland de levering van stroom grotendeels op dezelfde manier: (grote) centrales wekten stroom op en transporteerden die via een netwerk van kabels naar huizen. Het was eenrichtingsverkeer. Tegenwoordig is dat wel anders. Niet alleen centrales leveren stroom aan het net, huishoudens ook. Het stroomnet is hier niet voor ge- maakt. Elektriciteit wordt bovendien steeds vaker opgewekt met wind- en zonneparken. Maar hoeveel stroom die panelen of molens opwekken en op welk moment dat gebeurt, is minder nauwkeurig te voorspellen dan de productie van centrales. Ook onder deze veranderende omstandigheden moet de vraag naar en het aanbod van stroom in balans blijven. Als het hard waait op zee en windparken veel stroom produceren, is minder stroom van centrales nodig. Tegelijk moeten netbeheerders zorgen dat er voldoende capaciteit is om aan de stijgende stroomvraag te voldoen. Ga maar na: we hebben in huis steeds meer elektrische apparaten, en bij een groeiend aantal huishoudens staat een elektrische auto voor de deur. En omdat de Rijksoverheid ernaar streeft dat Nederlandse huizen in 2050 niet meer met aardgas worden verwarmd, zal het stroomverbruik alleen maar toenemen. Overbelasting van het stroomnet is te voorkomen. Netbeheerders kunnen meer en dikkere kabels ingraven, maar dat loont alleen als de oude kabels aan vervanging toe zijn. Is dat niet het geval, dan is het een tijdrovende en kostbare klus. Netbeheer Nederland, de branchevereniging voor netwerkbedrijven, schatte in 2011 dat het stroom- en gasnet toekomstbestendig maken tot 2050 twintig tot zeventig miljard euro kan kosten. Dat bedrag rekenen netbeheerders via de enereigen huis magazine maart _slimmemeter.indd 29 14/02/ :53

3 gierekening door aan huishoudens. Een andere optie is minder kostbaar: voorkom de ergste piekbelasting dus zorg dat niet iedereen tegelijkertijd wast of bakt en stem vraag en aanbod van stroom beter op elkaar af, met behulp van slimme software. Slimme software Zo n stroomnet met software (een slim netwerk ) kan communiceren met de apparaten en installaties in huis, als die daarvoor ook met speciale software zijn uitgerust. Wanneer zonnepanelen op het dak veel stroom produceren, geeft het stroomnet de wasmachine, via een energiemanagementsysteem, een seintje: ga maar draaien. De opgewekte stroom wordt dan meteen gebruikt en niet aan het stroomnet geleverd, zo wordt het net ontzien. In verscheidene woonwijken experimenteren netbeheerders, energieleveranciers, ict- en technologiebedrijven en bewoners al op kleine schaal met slimme netten. Het blijft nog wel vijf tot tien jaar bij proefdraaien, denkt Han Slootweg, hoogleraar Smart Grids aan de Technische Universiteit Eindhoven en directeur asset management bij Enexis. Niet omdat er nog zoveel aan de techniek moet worden geschaafd, maar omdat er nog onvoldoende vraag is naar zo n verregaande verandering. De eerste stappen zijn gezet, zegt Slootweg. En naarmate meer elektrische auto s en warmtepompen worden gekocht en er meer duurzame stroom wordt geproduceerd, gaan we slimme netwerken harder nodig hebben. Eigen Huis Magazine ging langs bij drie gezinnen in Heerhugowaard en Breda, die meedoen aan een proef, om er achter te komen wat er voor een woningbezitter verandert als hij op een slim net wordt aangesloten. Zelf energie opwekken met zonnepanelen? Vereniging Eigen Huis helpt huiseigenaren daarbij: eigenhuis.nl/zon Behalve een bromtoon merkte ik er niks van Pieter Koopmeiners (44) uit Heerhugowaard deed mee met de proef EnergieKoplopers, en kreeg daarbij een brandstofcel. Vorig jaar liep het experiment af. Koopmeiners woont in de Stad van de Zon, een nieuwbouwwijk in Heerhugowaard. De wijk barst van de zonnepanelen. De bewoners wekken zoveel stroom op als ze verbruiken. Op een van de eerste echt winterse dagen van het jaar is het buiten grauw, waardoor Koopmeiners zonnepanelen minder opwekken dan gemiddeld. Kijk, ik wek nu, met tien panelen op het dak, maar 210 watt op. Koopmeiners heeft een jaar lang meegedaan aan het project EnergieKoplopers van onder meer netwerkbedrijf Alliander en energieleverancier Essent. Met de proef onderzochten de bedrijven of ze de vraag en het aanbod van stroom in balans konden houden. Tweehonderd gezinnen waren daartoe een jaar lang aangesloten op een energiesysteem dat communiceerde met slimme apparaten in hun huizen. Het systeem stemde vraag en het aanbod op elkaar af. Aan het begin van de proef kreeg Koopmeiners, voor de duur van het project, een brandstofcel. Dat is een mini-energiecentrale die heel efficiënt stroom kan opwekken met aard- of biogas, voor ongeveer vier huishoudens. Een brandstofcel kost zeker twintigduizend euro. Afhankelijk van de lokale vraag, zette het systeem het apparaat aan of uit. Koopmeiners: Ik merkte, behalve een monotone bromtoon, niks van het in- en uitschakelen. Oké, ons gasverbruik is door de proef wel gestegen, maar dat werd financieel gecompenseerd. Bovendien is ons stroomverbruik iets gedaald. Pieter Koopmeiners wekt stroom op met een brandstofcel (rechterfoto). Op de linkerfoto de thermostaat die bij de proef EnergieKoplopers hoort. 30 eigen huis magazine maart 2017

4 Ralph Sprietsma kreeg een Tesla Powerwall (linkerfoto). Hij kan de wasmachine vanuit de woonkamer bedienen via een energiemanagementsysteem (rechterfoto). De Tesla Powerwall en wasmachine waren gratis Ralph Sprietsma (33) doet mee aan Jouw Energie Moment 2.0, een proef van netbeheerder Enexis. In zijn schuur hangt een thuisbatterij van Tesla. In Noord-Brabant woont Ralph Sprietsma, in de duurzame nieuwbouwwijk Meulenspie. We hebben zonnepanelen en verwarmen ons huis met een warmtepomp. Omdat hij een technische achtergrond heeft, deed hij graag mee aan het experiment van netbeheerder Enexis. Eind vorig jaar werd bij ons een Tesla Powerwall aan de muur geschroefd. Gratis, dat verraste me. Een Powerwall is een thuisbatterij waarmee je zonnestroom kunt opslaan. Het is een joekel van een ding en loodzwaar. Het apparaat kost rond de euro. De schuur was de enige geschikte plek om m op te hangen. De trap ermee op gaat niet. Netbeheerder Enexis wil de vraag naar en het aanbod van energie op elkaar afstemmen. Door het teveel aan opgewekte zonnestroom niet direct aan het net te leveren, maar eerst op te slaan in een batterij kan op een later moment als de stroomprijs hoog is de energie weer uit de batterij worden gehaald. Met Sprietsma hebben nog 38 andere buurtbewoners een Tesla Powerwall gekregen. En we mogen hem na afloop houden. De uitgedeelde batterijen hebben een capaciteit van 6,4 kilowattuur. Die hoeveelheid stroom is afhankelijk van het verbruik genoeg voor één dag. De proef is net begonnen, ik hoop dat ik door de Powerwall nog meer ga besparen. Sprietsma deed ook mee aan het project dat aan het huidige voorafging. Daarbij kregen we een display waarmee we ons energieverbruik in de gaten kunnen houden en zien hoeveel zonne-energie we opwekken. Ook kunnen we ermee vanuit de woonkamer de wasmachine aan- of uitzetten. Door aan de twee proeven mee te doen, betaalt hij gedurende de dag een wisselend tarief voor stroom. Overdag is stroom veel goedkoper dan s avonds. Ik kan nu aangeven dat de wasmachine automatisch gaat draaien als de stroomprijs het laagst is. Daarvoor heb je wel een slimme wasmachine nodig. Die kregen we ook. Sommige buren die besloten niet mee te doen aan het project hebben achteraf spijt. Toch is de stroomprijs niet altijd leidend. Sprietsma: Zoals nu. De stroomprijs is hoog, maar er staat een taart in de oven. Dat is dan maar zo. dit doet de vereniging Slim Energiecontract Januari 2017 introduceerde Vereniging Eigen Huis het Slimme Energiecontract. Huiseigenaren met zo n contract nemen stroom en gas af tegen inkoopsprijs en betalen geen maandelijks voorschot. Deelnemers betalen voor hun werkelijke verbruik, waardoor de energierekening s zomers waarschijnlijk lager is dan in de winter. De gasprijs verschilt per dagdeel en de stroomprijs van uur tot uur. Als er veel vraag is naar elektriciteit, zijn de stroomtarieven hoger dan wanneer er minder vraag is. Met een app zien deelnemers wanneer de prijzen laag zijn, of juist hoog. Dan kan de elektrische auto opladen als de stroomprijs laag is. Wie zonnepanelen heeft, profiteert meer. Als de elektriciteitsprijs hoog is, krijgen huiseigenaren met panelen een hogere vergoeding voor de stroom die ze aan het energienet terugleveren. Vereniging Eigen Huis biedt het Slimme Energiecontract aan met energieleverancier Qurrent. Het is een contract voor groene stroom van Nederlandse bodem en CO2-gecompenseerd gas. Meer op eigenhuis.nl/ slim-energiecontract eigen huis magazine maart

5 Heleen de Buisonjé en Pieter Nammensma houden hun energieverbruik bij met een computerprogramma (rechtsboven). De zonschakelaar (rechtsonder) kan hun zonnepanelen uitschakelen. Een bijdrage aan het stroomnet van de toekomst Heleen de Buisonjé en Pieter Nammensma deden (net als Koopmeiners) mee aan de proef EnergieKoplopers. Zij kregen een zonschakelaar. Heleen de Buisonjé en Pieter Nammensma, wonen om de hoek bij Koopmeiners. Ze kenden elkaar niet voor ze aan het experiment meededen. De Buisonjé: Dat we door EnergieKoplopers buurtbewoners hebben leren kennen, was een leuk bij-effect. De mensen die meededen zijn gelijkgestemden. Nam- mensma en De Buisonjé hadden een speciale rol tijdens het experiment. Zij waren eerder al benaderd door Essent met de vraag of ze buren wilden enthousiasmeren voor EnergieKoplopers. We werden ambassadeurs, gaven presentaties en beantwoordden vragen van buurtgenoten. Natuurlijk deden we zelf mee aan het project. Wij kregen een zonschakelaar ik had van dat ding nog nooit gehoord. Je kunt er zonnepanelen mee in- of uitschakelen, zegt Nammensma. Op de momenten dat zonnepanelen te veel stroom aan het stroomnet leveren, werden zonnepanelen in de buurt kortstondig uitgezet. Nammensma: Dat druiste wel in tegen mijn gevoel, maar uitzetten was soms nodig om overbelasting van het net te voorkomen. We kijken met veel voldoening terug op het project. We hebben echt het gevoel dat we een bijdrage hebben geleverd aan het stroomnet van de toekomst. eigen huis magazine maart _slimmemeter.indd 33 14/02/ :54