Taboes in het onderwijs. Door Martien Schreurs Universitair docent filosofie en educatie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

Transcriptie

1 Taboes in het onderwijs Door Martien Schreurs Universitair docent filosofie en educatie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

2 Wat gaan we doen? Inzichtelijk maken dat taboes in het onderwijs duiden op spanningen en conflicten in de samenleving. Hoe gaan we daarmee om? School als voorbereiding op de samenleving of is de school zelf een (mini)samenleving? Doel van deze workshop is om je expliciet te verhouden tot de taboes in de praktijk van het onderwijs. Aan de hand van voorbeelden uit de onderwijspraktijk geven we antwoord op de vraag waarom taboes wel of niet doorbroken moeten worden.

3 De school als mini samenleving Spanningen buiten de school komen de school binnen. Vaak is het taboe om die spanningen in het onderwijs ter sprake te brengen en dat is niet zonder reden: taboes hebben een functie. Stelling: Taboes zijn functioneel voor de sociale cohesie en daarom moeten wij taboes met rust laten (Freud). Mijn bedenking is dat het vaak noodzakelijk is om taboes juist wel te doorbreken (zie ook Kerkhof).

4 Taboes (omschrijving) Zie wikipedia: Een taboe is iets dat wordt beschouwd als ongepast om te gebruiken, te doen of over te spreken. Het woord taboe is afkomstig uit het Tongaans van Polynesië (tapu of tabu), waar het stond voor een religieus verbod op bepaalde plaatsen, voorwerpen, personen of acties. Voorbeeld van een taboe in het onderwijs. Je zegt iets in een vergadering dat tegen de gevestigde organisatie cultuur ingaat.

5 Ook wij hebben taboes die geschonden kunnen worden.

6 Voorbeelden van schendingen van taboes. Een voorbeeld uit de klas. De leraar vraagt aan de leerlingen: Wie is hier homo? Steek je hand op als je homo bent! Daar moet je gewoon voor uitkomen. Er komt een christelijk echtpaar bij de relatietherapeut. De therapeut vraagt aan het echtpaar: hoe vaak neuken jullie in de maand? Dit is geen grap, maar waar gebeurd Vragenlijst die ik moet voorleggen aan mijn leerlingen: ruikt de docent fris?

7 De ideale samenleving Is de ideale samenleving een samenleving waarin geen taboes bestaan en waarin alles bespreekbaar is? Taboes hebben namelijk een negatieve connotatie, want ze duiden op onderhuidse spanningen en conflicten. Is de ideale samenleving een samenleving waarin geen conflicten en tegenstellingen bestaan? Religieuze leiders spreken vaak over een toekomst waarin de haat overwonnen zal worden door de liefde.

8 Pleidooi voor de depolitisering van de samenleving/organisaties Een voorbeeld van depolitisering zijn de ideologen van de derde weg die in de jaren 90 een compromis zochten tussen liberale markteconomie en de sociale verzorgingsstaat. De ideologische veren werden afgeschud (Kok). Links rechts tegenstellingen werden opeens hopeloos ouderwets. Alle sociale problemen werden in dit neoliberale discours vertaald als technische problemen die pragmatisch opgelost kunnen worden.

9 De reële samenleving In de reële samenleving zullen tegenstellingen tussen individuen en groepen altijd blijven bestaan. Wie gelooft in het einde van het vriend vijanddenken wij versus zij denken, die maakt zich volgens Chantal Mouffe schuldig aan depolitiserend denken. Zie de actualiteit van het vriend vijand denken van Carl Schmitt. Vijandsdenken of antagonisme ligt altijd en overal op de loer. Wij zijn geneigd om hiervan weg te kijken. Maar spanningen en conflicten zijn niet weg te denken uit de samenleving. Onderscheid tussen spontane en opgelegde taboes.

10 Een voorbeeld van een opgelegd taboe: wegkijken van mondiale conflicten. Politieke tegenstellingen en conflicten manifesteren zich in de school. Zie de aanslagen op 11 september 2001 en daarna de oorlog in het voorjaar van Moeten leerkrachten hiervan wegkijken of moeten zij dit conflict nu juist wel ter discussie stellen?

11 Redenen om taboes met rust te laten Voorbeeld uit mijn onderzoek naar de basisschool de Bloemberg waarin leerkrachten lesgeven aan getraumatiseerde vluchtelingenkinderen.

12 Een voorbeeld van het doorbreken van een taboe: de hoer in de klas Waarom dit voorbeeld? Over prostitutie wordt niet open gesproken in de samenleving. Hier heerst een dubbele moraal. Voor Josje is er nog een groter doel. Zij wil onze vooroordelen over seks ter discussie stellen. Zie ook De kikkerkus van Lisette Thooft.

13 Nog een voorbeeld van een taboe: suicide Voorbeeld uit mijn eigen onderwijspraktijk op de Berger Scholen Gemeenschap in Bergen. Waarom wel of niet ingaan op het verzoek van de leerlingen om over suicide te praten? Goede reden om dit taboe te doorbreken, is dat suicide bij jonge mensen doodsoorzaak nummer 1 is. Zie ook de bevindingen van psychiater Kerkhof.

14 Afsluiting Zijn we iets wijzer geworden? Wat zijn goede redenen om taboes in het onderwijs met rust te laten? Wat zijn goede redenen om taboes in het onderwijs te doorbreken? Hoe doorbreek je een taboe?