Cijfers jaarverslag 2009 Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis ZZL. Bereik Steunpunt Mantelzorg. 1 Maastricht. Gulpen-Wittem. Eijsden

Transcriptie

1 De Cijfers

2 Cijfers jaarverslag 009 Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis ZZL 0 0 Maastricht aantal inwoners:. schatting aantal mantelzorgers (%): 7.7 De Cijfers Eijsden aantal inwoners:. schatting aantal mantelzorgers (%):.7 Gulpen-Wittem aantal inwoners:. schatting aantal mantelzorgers (%):.7 Bereik Steunpunt Mantelzorg Uit het onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (00) blijkt dat ongeveer % van de Nederlandse bevolking mantelzorg levert. Van deze groep mantelzorgers is 7% overbelast of dreigt overbelast te raken. Verder kan worden gesteld dat steunpunten voor mantelzorgers in het algemeen 0% van hun potentiële doelgroep (mantelzorgers en hulpvragers) weten te bereiken. schatting grootte risicogroep (7%):. schatting algemeen bereik risicogroep (0%): bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg:. schatting grootte risicogroep (7%): 9 schatting algemeen bereik risicogroep (0%): bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: 7 schatting grootte risicogroep (7%): schatting algemeen bereik risicogroep (0%): 0 bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: Voor het werkgebied van Steunpunt Mantelzorg zien de bovenstaande schattingen er als volgt uit.

3 0 0 De Cijfers Margraten Meerssen Vaals 7 Valkenburg Onbekend 9 Totaal aantal inwoners:. schatting aantal mantelzorgers (%):.00 aantal inwoners: 9.9 schatting aantal mantelzorgers (%):.9 aantal inwoners: 9. schatting aantal mantelzorgers (%):.7 aantal inwoners: 7.07 schatting aantal mantelzorgers (%):.0 bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: aantal inwoners: 0. schatting aantal mantelzorgers (%): 0.9 schatting grootte risicogroep (7%): 0 schatting grootte risicogroep (7%): 0 schatting grootte risicogroep (7%): 0 schatting grootte risicogroep (7%): 79 schatting grootte risicogroep (7%):. schatting algemeen bereik risicogroep (0%): schatting algemeen bereik risicogroep (0%): schatting algemeen bereik risicogroep (0%): 0 schatting algemeen bereik risicogroep (0%): schatting algemeen bereik risicogroep (0%): bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: 0 bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: 7 bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg: bereik mantelzorgers in 009 door Steunpunt Mantelzorg:. Nota bene: De mate van belasting van de bij het Steunpunt geregistreerde mantelzor gers is nog niet specifiek onderzocht. Voor het bepalen van de belasting van mantelzorgers wordt gezocht naar een geschikt meetinstrument. Tevens zijn voor een dergelijk grootschalig cliëntonderzoek extra financiële middelen nodig. Wel kan op grond van de inhoud van de hulpvraag en de intensiteit van de geboden ondersteuning gesteld worden dat een groot deel van de cliënten overbelast is of dreigt overbelast te raken. Veel mantelzorgers bereiken het Steunpunt pas wanneer het water hen aan de lippen staat.

4 0 07 De Cijfers Cliëntregistratie Op januari 009 is gestart met de invoering van een geautomatiseerd cliëntregistratiesysteem; MezzoRegistratie (MR). Dit systeem is ontwikkeld in opdracht van Mezzo (Landelijke Vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg) en biedt ondersteuning van het primaire proces, mana gementinformatie, een relatiebeheersysteem en een activiteitenmodule. In het verslagjaar is veel tijd geïnvesteerd in het vullen van het systeem met cliënt- en relatiegegevens, het opschonen van de oude bestanden, het invoeren van het ondersteuningsaanbod, en het maken van werkafspraken rondom het gebruik van het systeem. MezzoRegistratie biedt een kader dat de gebruiker zelf moet invullen op basis van de wensen en behoeften van de medewerkers, directie en subsidiënten. Zo is het voor de toekomst van belang dat de diverse groepen mantelzorgers (bijvoorbeeld van dementie- patiënten, GGZ- patiënten, en chronisch zieken) binnen het systeem kunnen worden onderscheiden en meer doelgroepspecifieke kenmerken kunnen worden geregistreerd. Meer inzicht in de opbouw en behoefte aan ondersteuning van de cliënten vormt zo de basis voor een toenemend vraaggericht ondersteuningsaanbod. Op dit moment voldoet MR nog niet voldoende als rapportage-instrument en sluit het systeem niet volledig aan bij de eisen die gesteld worden vanuit kwaliteitszorg, zoals de mogelijkheid om per mantelzorger een begeleidingsplan te kunnen beschrijven. Hierdoor is een tweede ( fysiek ) dossier per cliënt nodig. Kortom, MezzoRegistratie is een waardevol instrument ten behoeve van cliëntregistratie en relatiebeheer maar zal nog op diverse punten aangepast moeten worden. Steunpunt Mantelzorg heeft hierover regelmatig contact met de ontwerper van het systeem. Een belemmering van een snelle doorontwikkeling van het systeem is de diversiteit binnen de groep gebruikers. Iedere gebruiker heeft zijn eigen wensen ten aanzien van het systeem, maar alleen aanpassingen die zinvol zijn voor de meerderheid worden uitgevoerd. Een dergelijke procedure kost veel tijd en dat werkt voor Steunpunt Mantelzorg soms vertragend. Cliëntcijfers De cijfers die in dit boekje worden gepresenteerd kunnen niet in alle gevallen vergeleken worden met de resultaten uit 00. Dit is een direct gevolg van de invoering van het nieuwe systeem en een gewijzigde manier van registeren. Daar waar een

5 vergelijking wel zinvol is, worden de cijfers uit 00 vermeld. Eind 00 staan er. cliënten ingeschreven bij het Steunpunt. Eind 009 is dit aantal gestegen naar.7 cliënten;. mantelzorgers en hulpvragers. Dit is een stijging van %. Maastricht cliënten '0:.9 cliënten '09: Margraten cliënten '0: 99 cliënten '09: Cliënten per gemeente Eijsden cliënten '0: 70 cliënten '09: 9 + Meerssen cliënten '0: cliënten '09: + 0 Gulpen-Wittem cliënten '0: 97 cliënten '09: + Vaals cliënten '0: cliënten '09: + 09 Maastricht. Margraten 0 7 Valkenburg Maastricht 07 De Cijfers 0. Mantelzorgers per gemeente Eijsden 7 Meerssen onbekend 0. Nieuw ingeschreven mantelzorgers Eijsden Gulpen-Wittem Vaals 7 9 totaal. Gulpen-Wittem 7 Valkenburg cliënten '0: 0 cliënten '09: + buiten werkgebied cliënten '0: - cliënten '09: totaal cliënten '0:. cliënten '09: Margraten 7 Valkenburg Meerssen 7 onbekend 0 Vaals 9 totaal

6 Maastricht 9 0. Uitgeschreven mantelzorgers Eijsden 0 Gulpen-Wittem De Cijfers 0. Nieuw ingeschreven hulpvragers in de vrijwilligerszorg Maastricht Eijsden Gulpen-Wittem Margraten Meerssen 0 Vaals Margraten 7 Meerssen 7 Vaals 7 Valkenburg onbekend 9 totaal 9 7 Valkenburg onbekend 9 totaal Maastricht 0. Hulpvragers in de vrijwilligerzorg Eijsden 0 Gulpen-Wittem 07. Uitgeschreven hulpvragers in de vrijwilligerszorg Maastricht 9 Eijsden Gulpen-Wittem Margraten Meerssen Vaals Margraten Meerssen Vaals 7 Valkenburg onbekend 9 totaal 7 Valkenburg onbekend 9 totaal 9

7 Groei. Aantal cliënten De Cijfers Groei. Aantal zorgvrijwilligers

8 De Cijfers 0. Wachtlijst vrijwilligerszorg Maastricht hulpvragen: 9 Margraten hulpvragen: Valkenburg hulpvragen: Eijsden hulpvragen: Meerssen hulpvragen: onbekend hulpvragen: Gulpen-Wittem hulpvragen: 0 Vaals hulpvragen: 0 9 totaal hulpvragen: 0. Zorgvrijwilligers per gemeente Maastricht 7 Margraten 7 Valkenburg 9 Eijsden Meerssen Buiten werkgebied Gulpen-Wittem Vaals 9 totaal Zorgvrijwilligers Hospice Thuiszorg totaal 9. Nieuw ingeschreven zorgvrijwilligers Maastricht Margraten 0 7 Valkenburg Eijsden 0 Meerssen Buiten werkgebied 7 Gulpen-Wittem 7 Vaals 9 Totaal

9 De Cijfers 7. Uitgeschreven zorgvrijwilligers Maastricht Margraten 7 Valkenburg Eijsden Meerssen Buiten werkgebied Gulpen-Wittem 0 Vaals 0 9 Totaal. Koppelingen hulpvragers en zorgvrijwilligers Maastricht zorginzetten: Margraten zorginzetten: Valkenburg zorginzetten: Eijsden zorginzetten: 0 Meerssen zorginzetten: onbekend zorginzetten: 0 Gulpen-Wittem zorginzetten: 7 Vaals zorginzetten: 9 totaal 9. Uren inzet zorgvrijwilligers Vrijwillige thuiszorg.9 Ziekenhuisbegeleiding. Totaal.90 Hospice.0. Beëindigde zorginzetten Maastricht 7 Margraten 7 Valkenburg Eijsden 0 Meerssen onbekend Gulpen-Wittem Vaals 9 totaal 00

10 . Individuele ondersteuning naar type levering Maastricht telefoon: 99 huisbezoek: brief: 7 bureaubezoek: 9 overig: Eijsden telefoon: 90 huisbezoek: brief: 7 bureaubezoek: overig: Gulpen-Wittem telefoon: 9 huisbezoek: brief: bureaubezoek: overig: 9 Maastricht deelnemers: 970 Margraten deelnemers: 9 De Cijfers 7. Groepsgewijze ondersteuning Eijsden deelnemers: Meerssen deelnemers: 9 Gulpen-Wittem deelnemers: 7 Vaals deelnemers: Margraten telefoon: huisbezoek: brief: bureaubezoek: overig: Meerssen telefoon: 9 huisbezoek: brief: 0 bureaubezoek: overig: Vaals telefoon: 7 huisbezoek: brief: bureaubezoek: overig: Valkenburg deelnemers: Buiten werkgebied (zorgvrijwilligers) deelnemers: 9 totaal deelnemers:.7 7 Valkenburg Onbekend 9 Totaal telefoon: huisbezoek: 0 brief: 9 bureaubezoek: 7 overig: telefoon: huisbezoek: brief: bureaubezoek: overig: telefoon:. huisbezoek: 9 brief: bureaubezoek: overig:

11 0 Groei. Aantal uren zorginzet door vrijwilligers De Cijfers Personele gegevens In 009 werken bij Steunpunt Mantelzorg betaalde medewerkers ten behoeve van ondersteuning mantelzorg en ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg. De verdeling over directe en indirecte functies ziet er als volgt uit: Van het totale aantal fte s voor de directe functies wordt.9 fte ingezet ten behoeve van ondersteuning mantelzorg en.7 fte ten behoeve van de ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg. Van de betaalde personeelsleden zijn medewerkers MBO, medewerkers HBO en medewerkers WO geschoold. In 009 heeft mantelzorgconsulent de organisatie verlaten en zijn nieuwe consulenten in dienst getreden. Het ziekteverzuim bedraagt.%. Personele gegevens Een aantal medewerkers heeft in 009 on derstaande opleidingen afgerond of is eraan begonnen. Post HBO Mantelzorgmakelaar (mantelzorgconsulent) Module Ondersteuning van jonge mantelzorgers (mantelzorgconsulent) Module Ondersteuning van werkende en zwaarbelaste mantelzorgers (mantelzorgconsulent) Cursus Notuleren (administratieve medewerker) Training Binden, boeien en motiveren van vrijwilligers (coördinatoren intensieve vrijwilligerszorg)

12

13 De Organisatie Inhoud:. De Cijfers: Cijfers jaarverslag 009. De Organisatie: 0 Voorwoord Veel gebruikte begrippen en termen Missie en Visie Kernfunctie : ondersteuning mantelzorg Kernfunctie : ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg Samenwerking 009 Een vooruitblik Speerpunten 00 Kwaliteitszorg 0 Samenwerkingspartners 009. De Mensen: Overzicht van (max regels) 0 0

14 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Voorwoord Met voldoening heeft Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis Zuidelijk Zuid-Limburg het jaar 009 afgesloten. Een jaar waarin, samen met de gemeente Maastricht en Heuvelland gemeenten, hard is gewerkt aan het verder opbouwen van een alom herkenbaar ondersteuningspunt voor mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers. Een organisatie met een duidelijk karakter, met oog voor nieuwe ontwikkelingen, en die ook jonge mantelzorgers aan zich weet te binden. Een organisatie die nieuwe, unieke wegen zoekt om zorgvrijwilligers te vinden en aan zich te binden. Een organisatie die de kracht en de winst, die volgt uit de combinatie van mantelzorgondersteuning en intensieve vrijwilligerszorg, goed weet in te zetten. Beide kernfuncties zijn nauw met elkaar verbonden bij het Steunpunt en de lijnen naar elkaar zijn kort waardoor de ondersteuning snel kan plaatsvinden. Ondersteuning op maat voor mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers zodat mensen zolang mogelijk in de eigen omgeving kunnen blijven functioneren. Ook dit jaar kiezen we voor een bij zonder vormgegeven jaarverslag. We hopen dat deze extra aandacht voor vorm en inhoud, net zoals in de voorafgaande jaren, zijn vruchten afwerpt in de communicatie naar relaties, samenwerkingspartners en cliënten. Mede hierdoor wordt Steunpunt Mantelzorg door steeds meer potentiële verwijzers gezien in de zorg voor mantelzorgers, hulpvragers en zorgvrijwilligers en willen wij, op onze wijze, bijdragen aan een positief imago van en grotere waardering voor mantelzorg en zorgvrijwilligerswerk. De vormgeving van het voor u liggen de jaarverslag typeert de groei die Steunpunt Mantelzorg en de geboden zorg voor haar cliënten en zorgvrijwilligers in het jaar 009 heeft doorgemaakt. Dit groeiboek omvat delen. Het kleine blauwe boekje drukt de groeiresultaten in cijfers uit, zoals het toe genomen bereik van verborgen mantelzorgers en kandidaat-zorgvrijwilligers. Belangrijke cijfers, dus op een prominente plek in het jaarverslag! Het belang van de vernieuwing en uitbreiding van onze ondersteuning aan mantelzorgers, hulp vragers en zorgvrijwilligers is echter groter en verdient daarom een groter formaat. Het zichtbaar grootste deel van het jaarverslag portretteert de mensen waar het uiteindelijk allemaal om draait: de mantelzorger, hulpvrager en zorgvrijwilliger! Sprekende voorbeelden van mensen die zorg geven of nodig hebben. Zorgen voor elkaar, daar gaat het om! Gertie de Veen directeur Missie Steunpunt Mantelzorg is op het gebied van ondersteuning en hulp aan mantelzorgers, zorgvragers en zorgvrijwilligers regionaal en lokaal dé organisatie waar mensen terecht kunnen. Steunpunt Mantelzorg levert met haar dienstenaanbod een bijdrage aan de kwaliteit van leven van mensen die zorg vragen en van zorgvrijwilligers die zorg willen bieden. Visie Iedereen, die zorg wil bieden aan een ander of zorg nodig heeft, kan een beroep doen op Steunpunt Mantelzorg. In onze dienstverlening staan de uitgangspunten gelijkwaardigheid, onafhankelijkheid, vraaggerichtheid, maatwerk, innovatie en samenwer king centraal. Doelstellingen Steunpunt Mantelzorg heeft de volgende doelstellingen:. Adequate on der steuning bieden aan mantelzorgers en zorgvrijwilligers zodat zij hun zorgtaken kunnen vervullen,

15 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie volhouden en zonder drempels kunnen deelnemen aan de samenleving.. Intensieve vrijwilligerszorg coördineren en aanbieden in de vorm van vrijwillige thuiszorg en ziekenhuisbegeleiding aan mantelzorgers (en hun zorgvragers) en individuele zorgvragers.. Intensieve vrijwilligerszorg coördineren en aanbieden ter ondersteuning van mensen in de palliatief terminale fase van hun leven en hun mantelzorgers, in de thuissituatie en in het Hospice Martinus in Mechelen.. Het overdragen van kennis over en het uitdragen, bekendmaken en positief labellen van mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg via PR-acti viteiten. Werkgebied Het werkgebied van Steunpunt Mantelzorg omvat de gemeenten Maastricht, Meerssen, Margraten, Eijsden, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem en Vaals. 7 Veel gebruikte begrippen en termen in het jaarverslag Hulpvrager is een hulpbehoevende persoon die gebruik maakt van de intensieve vrijwilligerszorg van Steunpunt Man telzorg. Mantelzorger is iemand die langdurig en onbetaald zorg verleend aan iemand in de naaste omgeving, waarbij de sociale relatie de basis vormt voor het verlenen van de zorg. Gebruikelijke zorg is normale, dagelijkse zorg die gezinsleden en huisgenoten voor elkaar worden geacht te bieden. Professionele zorg is het geheel van de zorgverlening waarvoor een specifieke en/of specialistische deskundigheid vereist is, verworven via een erkende opleiding. Professio nele zorg wordt tegen betaling verricht en op basis van protocollen en richtlijnen uitgevoerd. Informele zorg moet onderscheiden worden van gebruikelijke zorg en professionele

16 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie zorg. Het betreft zorg die onbetaald en niet beroepshalve wordt verricht. Deze is te verdelen in mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg. Intensieve vrijwilligerszorg betreft hulp en steun die door zorgvrijwilligers wordt geboden aan mensen die een handicap hebben of chronisch ziek zijn, aan mensen die psychische of psychiatrische proble men hebben of mensen die hulpbehoevend zijn door hoge leeftijd. 9

17 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie 0 Kernfunctie : ondersteuning mantelzorg Mantelzorgondersteuning is de verzamelterm voor alle voorzieningen en diensten die de draagkracht van mantelzorgers vergroten en/of de draaglast verlichten. Mantelzorgondersteuning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de lokale overheid, zorgaanbieder, eerstelijns hulpverlener, welzijnsinstelling, vrijwilligersorgani satie, verzekeraar, werkgever en natuurlijk Steunpunt Mantelzorg. Steunpunt Mantelzorg biedt, naast de hulp aan mantelzorgers en hun zorgvragers, ook ondersteuning aan individuele zorgvragers die geen of (te) weinig gebruik kunnen maken van mantelzorg. Deze ondersteuning noemen we vervangende mantelzorg en omvat de diensten zieken huisbegeleiding en vrijwillige thuiszorg. Binnen mantelzorgondersteuning kan een onderscheid worden gemaakt tussen directe- en indirecte ondersteuning... Directe ondersteuning wordt direct aan de mantelzorger geboden, dit kan zowel individueel als groepsgewijs gebeuren. In dit kader biedt Steunpunt Mantelzorg de volgende basisfuncties: informatie en advies, begeleiding, emotionele steun, educatie, praktische hulp en respijtzorg... Indirecte ondersteuning omvat alle activiteiten die niet direct aan de mantelzorgers en zorgvragers worden geboden, maar wel van invloed zijn op hun situatie. Deze activiteiten zijn gericht op kennisoverdracht en het uitdragen, bekendmaken en positief labellen van mantelzorg. Doelgroepen van deze activiteiten zijn het algemene publiek, samenwerkingspartners en derden. Gerealiseerde mantelzorgondersteuning Directe mantelzorgondersteuning Deze ondersteuning is direct op de mantelzorger gericht. Bij het bieden van adequate steun staat de eigen regie en keuzevrijheid van de mantelzorger centraal. Iedere mantelzorgsituatie is uniek en de geboden ondersteuning dient een antwoord te zijn op de hulpvraag van de betreffende mantelzorger (en zijn/haar naaste) waar door draaglast en draagkracht weer (meer) in balans komen. Steunpunt Mantelzorg biedt in het kader van directe mantelzorgondersteuning de volgende basisfuncties aan: informatie en advies; begeleiding; emotionele steun; educatie; praktische hulp; respijtzorg. Informatie en advies (individueel) Mantelzorgers hebben behoefte aan informatie en advies op diverse gebieden zoals het aanbod aan zorg- en dienstverlening en het aan vragen van voorzieningen en/of regelingen. De mantelzorgconsulent en mantelzorgmakelaar geven individuele mantelzorgers antwoord op hun vragen per telefoon, brief, of tijdens een persoonlijk gesprek. Informatie en advies (groepsgewijs) Steunpunt Mantelzorg or ga niseert regelmatig algemene infor - matie bij eenkomsten voor mantelzorgers. Onderwerpen die in 009 werden besproken zijn: respijtzorg, het Persoons- Gebonden Budget, erfrecht en vakanties met zorg. Begeleiding De belasting van een mantelzorger verandert in de tijd. De draaglast wijzigt door de toename van het aantal taken of door toename van de intensiteit van een taak en ook de draagkracht van de mantelzorger is geen constante factor. Tot het huidige cliëntenbestand van Steunpunt Mantelzorg behoren veel mantelzorgers die zwaar of overbelast zijn. Zij hebben er (tijdelijk) moeite mee hun zorgtaken goed te organiseren. Steunpunt Mantelzorg biedt hen in deze periode van (dreigende) overbelasting een begeleidingstraject aan. Een begeleidingstraject omvat persoonlijke gesprekken tussen consulent en mantelzorger waarin informatie en advies, emotionele steun en praktische hulp elkaar aanvullen c.q. afwisselen. De begeleiding kenmerkt zich door een individuele benadering; de mantelzorger ontvangt op basis van een plan van aanpak ondersteuning op maat. Zodra draaglast en draagkracht beter in balans zijn, wordt de begeleiding afgebouwd. Emotionele steun (individueel) Het omgaan met ziekte en veranderende toekomstperspectieven, veranderingen in de relatie met de zorgvrager en het geven van intensieve zorg aan een naaste gaan vaak gepaard met heftige emoties. Aandacht voor deze emoties en hulp bij de verwerking ervan voorkómt extra spanningen bij de

18 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie mantelzorger. Het geven van emotionele steun aan individuele mantelzorgers is in de praktijk veelal verweven met de door de mantelzorgconsulent gegeven informatie en advies, begeleiding en educatie. Emotionele steun (groepsgewijs) Steunpunt Mantelzorg biedt diverse vormen van mantelzorgcontact aan. Tijdens deze groepsbijeenkomsten ontmoeten mantelzorgers elkaar en delen ze ervaringen en opgedane kennis. Daarnaast bieden de deelnemers elkaar emotionele steun. Er gaat een grote kracht uit van mantelzorgcontact, het helpt mantelzorgers bij het omgaan met hun eigen zorgsituatie. De diverse activiteiten kunnen onderverdeeld worden in: Contactgroep algemeen voor mantelzorgers van chronisch zieke, gehandicapte en hulpbehoevende mensen (tijdsduur: bijeenkomsten van uur). De volgende thema s worden besproken: Wat betekent het mantelzorgen voor mij en de relatie met degene waar ik voor zorg?, Welke ondersteuning kan ik aanvragen en hoe doe ik dat? en Hoe kan ik de zorg goed blijven combineren met andere levenstaken en behoeften? Contactgroep dementie voor mantelzorgers van mensen met dementie ( x per maand een bijeenkomst van uur). Wanneer een naaste dementeert, verandert niet alleen het dagelijkse bestaan van de dementerende zelf, maar ook dat van de mantelzorger en andere mensen in de directe omgeving. Naarmate het ziekteproces vordert, wordt de zorg zwaar der en groeit bij deze mantelzorgers de behoefte om ervaringen te delen met mensen die in eenzelfde situatie verkeren. Mantel-uit activiteiten zijn ontspanningsactiviteiten waar mantelzorgers elkaar kunnen ontmoeten, afstand kunnen nemen van de zorgtaken en even kunnen bijtanken. Steunpunt Mantelzorg organiseert in 009 onder andere een bezoek aan de Engelse tuin in Margraten en de Dahliatuin in Maastricht, en workshops schilderen en keramiek. Bijdrage aan Alzheimercafés van Maastricht, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem en het Euregionale Alzheimercafé. Dit laatste Alzheimercafe is eind 009 opgeheven wegens gebrek aan belangstelling. Educatie Mantelzorg overkomt iemand. Op mantelzorgtaken ben je dus vaak niet voorbereid. De kennis en vaardigheden die mantelzorgers nodig hebben, of het nu gaat om kennis over een ziekte, tiltechnieken of het leren kennen van eigen grenzen, moeten gaandeweg worden opgebouwd. Steunpunt Mantelzorg biedt mantelzorgers educatie in de vorm van themabijeenkomsten, trainingen en cursussen. Educatie is meer dan informatie en advies en wordt meestal groepsgewijs aangeboden. Vaak wordt binnen de setting van educatie ook emotionele steun gegeven en ontvangen omdat de deelnemers ook lotgenoten van elkaar zijn. De educatieve activi- teiten kunnen gericht zijn op zorg en ziekte, maar ook op de mantelzorger. Steunpunt Mantelzorg organiseert onder andere de cursus Omgaan met dementie onder leiding van dr. Anneke van der Plaats (sociaalgeriater), de training tilvaardigheden voor mantelzorgers en themabijeenkomsten zoals De gevoelige kant van het (mantel-)zorgen. In het kader van de Dag van de Mantelzorg is in samenwerking met Trajekt de workshop Ontdek je eigen kracht! voor mantelzorgers ontwikkeld waarin mantelzorgers leren hoe ze de krachten van familieleden, vrienden en buren kunnen bundelen in de zorg voor hun naaste. Praktische hulp door mantelzorgconsulent en/of -makelaar Praktische problemen rond de verzorging of huishouding zijn voor veel mantelzorgers de eerste aanleiding om ondersteuning te zoeken. De praktische hulp is vaak in eerste instantie gericht op de zorgvrager, maar is ook een taakverlichting voor de mantelzorger. De mantelzorgconsulent en man tel zorgmakelaar kunnen, wanneer de mantelzorger hier zelf (tijdelijk) niet toe in staat is, regeltaken overnemen. De mantelzorger voelt zich gesteund en ontlast door deze overname van taken zoals het aanvragen van indicaties en/of het inzetten van professionele respijt zorg of thuiszorg, hulpmiddelen en budgetten. Overbelasting wordt hierdoor voorkomen. Consulent en makelaar ondersteunen de mantelzorger ook als de zorg niet verloopt volgens gemaakte afspraken en/of wet- en regelgeving en belangenbehartiging nodig is. Praktische hulp door zorgvrijwilligers In 009 is het aantal geleverde uren intensieve vrijwilligerszorg weer fors toegenomen van.9 uur naar.90 uur. Het team zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg biedt praktische hulp aan mantelzorgers en verzorgde in de thuissituatie evenals in het Hospice Martinus in Mechelen. Daarnaast groeit het aantal aanvragen van zorgvragers die geen of te weinig gebruik kunnen maken van mantelzorg (de zogenaamde vervangende mantelzorg) in 009 behoorlijk. De verwachting is dat de behoefte aan ondersteuning bij deze alleenstaande zorgvragers ook de komende jaren nog verder toeneemt. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een derde van alle senioren niet kan rekenen op mantelzorg bij het doen van een boodschap of hulp bij huisartsenbezoek. Een op de zeven ouderen heeft zelfs niemand in de directe omgeving die hulp kan geven bij alledaagse bezigheden. Respijtzorg Respijtzorg betekent voor mantelzorgers wekelijks een paar uur vrij van de zorg of af en toe er helemaal tussenuit. Uit onderzoek blijkt dat een mantelzorger gemiddeld over een periode van vijf jaar voor een naaste zorgt. Vooral bij langdurige zorg is respijtzorg een noodzakelijke voorwaarde om de

19 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie zorg te kunnen volhouden. Respijtzorg wordt in vele vormen aangeboden. Variërend van dagopvang tot kortdurende opname in een zorginstelling. Hoewel veel mantelzorgers drempels ervaren bij het gebruik maken van vrijwillige respijtzorg (geboden door een zorgvrijwilliger) is het aantal inzetten van een zorgvrijwilliger in de thuissituatie ook in 009 verder toegenomen. Het zorgvuldig matchen van zorgvrijwilligers en zorgsituaties gebeurt door de coördinatoren intensieve vrijwilligerszorg. De wensen van de mantelzorger en zorgvrager worden geïnventariseerd en op basis hiervan wordt binnen het team zorgvrijwilligers gezocht naar een goede match. En wederom hebben de zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg in het Hospice Martinus in Mechelen het hele jaar op een persoonlijke wijze bijgedragen in de zorg voor de bewoners en hun mantelzorgers. En dat deze vrijwillige inzet van maar liefst.0 uur per jaar, gezien en gewaardeerd wordt, blijkt uit de nominatie voor de Uitstralingsprijs van de gemeente Gulpen-Wittem eind 009. Steunpunt is belangrijk, het gaat zorgvuldig om met zijn zorgvrijwilligers. Huub Beckers Uitbreiding aantal Spreekuren Mantelzorgcompliment Sinds 007 kunnen mantelzorgers in aanmerking komen voor het Mantel zorgcompliment (een bedrag van maximaal 0). De overheid spreekt hiermee haar waardering uit voor het belangrijke werk dat mantelzorgers verrichten. In 007 en 00 hebben helaas te weinig mantelzorgers het Mantelzorgcompliment ontvangen. De overheid wijzigt jaarlijks de richtlijnen voor het aanvragen van het Mantelzorgcompliment en deze wijzigingen worden pas laat in het jaar bekend gemaakt. Dit veroorzaakt veel onzekerheid en spanning bij mantelzorgers en hun naasten. Steunpunt Mantelzorg is daarom in 00 gestart met het organiseren van het Spreekuur Mantelzorgcompliment. Tijdens deze spreekuren ontvangen mantelzorgers advies op maat met betrekking tot het aanvragen van het Mantelzorgcompliment. Vanwege het grote aantal belangstellenden zijn in 009 de Spreekuren Mantelzorgcompliment fors uitgebreid. In totaal zijn 0 spreekuren georganiseerd verspreid over de gemeenten Maastricht, Eijsden, Meerssen, Valkenburg aan de Geul, Gulpen-Wittem, Margraten en Vaals. Daarnaast is veel tijd geïnvesteerd in het beantwoorden van telefonische vragen over het Mantelzorgcompliment (9 telefoongesprekken). Het informeren en adviseren van mantelzorgers en zorgvragers gebeurt in nauw overleg met het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) en de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Vernieuwd in 009: Website en Nieuwsbrief Nog steeds zijn veel mensen zich er niet van bewust dat ze mantelzorger zijn. Ze zijn niet op de hoogte van het ondersteuningsaanbod en worden slechts mondjesmaat doorverwezen. Vaak bereiken ze het Steunpunt pas op het moment dat ze zwaar- of overbelast zijn. Daarom besteedt Steunpunt Mantelzorg sinds eind 00 veel aandacht aan het vergroten van haar naamsbekendheid met nieuw informatie- en promotiemateriaal gebaseerd

20 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie 7 op de nieuw ontwikkelde huisstijl. De volgende nieuwe communicatiemiddelen zijn in dit verslagjaar in gebruik genomen: de website, de nieuwsbrief, diverse folders en promotiematerialen voor infomarkten/beurzen. De website wordt maandelijks geactualiseerd en de Nieuwsbrief wordt per kwartaal verspreid onder cliënten en intermediairen. Eind 009 is de Nieuwsbrief huis-aan-huis verspreid in Maastricht, Vaals en Valkenburg aan de Geul met als doel zoveel mogelijk verborgen mantelzorgers en kandidaat- zorgvrijwilligers te bereiken. De huis-aan-huis verspreiding in Maastricht is mogelijk dankzij de steun van de Buurtbeheerbedrijven Maastricht. Nieuwe vorm mantelzorgcontact: HotSpots: kookclubs voor jonge mantelzorgers Een kwart van alle kinderen en jongeren tot jaar groeit op in een gezin met een ouder of broer/zus die chronisch ziek of gehandicapt is of psychiatrische problemen (inclusief verslaving) heeft. Het hoeft niet erg te zijn als kinderen en jongeren in huis extra taken hebben en een deel van de zorg voor een familielid op zich nemen. Ze zullen hierdoor veelal vroeger zelfstandig worden en meer begrip ontwikkelen voor anderen. Soms is de verantwoordelijkheid die deze zorg met zich meebrengt zwaar en komen de jongeren te weinig toe aan hun eigen ontwikkeling. Een steuntje in de rug kan dan helpen. In 009 is Steunpunt Mantelzorg in samenwerking met Maastricht Culinair (een samenwerkingsverband van gerenommeerde restaurants in Maastricht en omgeving) gestart met de HotSpots gericht op mantelzorgcontact voor jonge mantelzorgers van tot en met jaar. Uit onderzoek blijkt dat het voor deze groep mantelzorgers erg belangrijk is dat ze elkaar ontmoeten en hun ervaringen delen. En waar kun je elkaar op een gemakkelijke en leuke manier leren kennen? In een keuken en gezellig aan tafel natuurlijk! De eerste HotSpot Maastricht is door alle betrokkenen zeer positief gewaardeerd. De 9 deelnemers hebben genoten van de kooklessen en de gesprekken met elkaar in een gezellige sfeer. En ook de betrokken medewerkers van de restaurants kijken terug op een zeer geslaagde avond. Dit unieke ondersteuningsaanbod voor jonge mantelzorgers heeft lokaal, regionaal en landelijk veel aandacht gekregen. Na deze succesvolle start worden de HotSpots in Maastricht dan ook gecontinueerd, en bekijkt Steunpunt Mantelzorg de mogelijkheden om in 00 ook in de Heuvellandgemeenten met deze kookclubs te starten. De ontwikkeling en uitvoering van de HotSpots wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van Stichting Elizabeth Strouven en Mezzo. In ontwikkeling: De Mantelzorgsalon Eind 009 is Steunpunt Mantelzorg gestart met de ontwikkeling van een zeer laagdrempelige vorm van mantelzorgcontact: de zogenaamde Mantelzorgsalon. Mantelzorgers treffen elkaar, op een vrijblijvende basis, keer per maand in de salon van Maastricht, Gulpen, Meerssen en Vaals. Op een vast dagdeel per maand (bijvoorbeeld iedere laatste vrijdag van de maand) kunnen mantelzorgers deze salon binnen lopen voor een kopje koffie en een praatje. Iedere salon start met een korte inleiding over een actueel mantelzorgthema, bijvoorbeeld over aanpassingen in de AWBZindicatiestelling of over een nieuw hulpmiddel dat op de markt is gekomen. Aansluitend kunnen de mantelzorgers elkaar ontmoeten en/of hun vragen stellen aan de mantelzorgconsulent van Steunpunt Mantelzorg. Nieuw in 009: De mantelzorgmakelaar Bij het bieden van mantelzorg komt vaak veel regelwerk kijken, zoals het aanvragen van thuiszorg of voorzieningen en het regelen van zorgverlof. Als men de weg niet weet te vinden in de gezondheidszorg en niemand kent, die kan adviseren, is dit een tijdrovende en belastende taak. Binnen ons team is een daartoe opgeleide, gediplomeerde mantelzorgmakelaar

21 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie 9 aanwezig. Deze bekijkt samen met de mantelzorger welke zaken geregeld moeten worden om de zorg voor zijn of haar naaste te verbeteren. In overleg neemt de makelaar regeltaken over. Voorbeelden hiervan zijn: Zoeken naar een passende oplossing in de verzorging van de zieke. Organiseren van persoonlijke hulp op maat, zoals vervoer, opvang en woningaanpassingen. Onderhouden van contact met uitkerende instanties. Bemiddelen over de afstemming van werk en de zorgtaken thuis met werkgevers. Ondersteunen bij het verkrijgen van indicaties. Uitzoeken van wettelijke regelingen, voorzieningen en voorschriften. De mantelzorgmakelaar kan ook werkgevers in hun zorg voor personeel dat werk en zorg combineert ondersteunen. Eén op de acht werknemers in Nederland combineert werk met zorgtaken thuis. Veel werkende mantelzorgers ervaren hierdoor een toename van stress, waardoor er risico op verzuim ontstaat. Het is voor werkgevers van groot belang op de werkplek goede voorwaarden te scheppen om mantelzorg en arbeid te combineren. De mantelzorgmakelaar kan werkgevers en Arbo-diensten ondersteunen bij het zoeken naar oplossingen die zowel voor de organisatie als voor de mantelzorger, passend zijn. Prijswinnaar verwenzorg - project: Nostalgisch verwennen in wintersfeer In samenwerking met GroeneKruis Domicura (GKD) heeft Steunpunt Mantelzorg in het najaar een verwenzorg-project ingediend bij het zorgkantoor. Dit project is vervolgens in de prijzen gevallen. Dankzij deze financiële bijdrage hebben cliënten van GKD in de maand december onder begeleiding van een team zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg genoten van een sfeervolle tocht door de stad Maastricht in de nostalgische trein de Rode Seigneur. Na afloop van de tocht volgde nog een lekker hapje en drankje in de Bonbonnière... Indirecte mantelzorgondersteuning Steunpunt Mantelzorg initieert of steunt projecten en activiteiten gericht op: het verspreiden van kennis over mantel zorg, mantelzorgondersteuning onder organisaties en ver - e nigingen die hieraan behoefte hebben (kennisoverdracht). het uitdragen, bekend maken en positief labellen van mantelzorg via PR-activiteiten. Ad a. Kennisoverdracht In 009 heeft Steunpunt Mantelzorg de volgende activiteiten ontplooid: Het geven van presentaties met als doel algemene voorlichting of kennisoverdracht aan leden van Wmo-raden, beleidsmedewerkers van gemeenten, praktijkondersteuners huisartsen (POH), (nieuwe) zorgaanbieders in de regio, zorgcoördinatoren uit het voortgezet onderwijs en andere organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Het uitvoeren van een pilot voor twee grote landelijke projecten van Mezzo: Opgroeien met zorg en Zicht op kwaliteit. Het project rondom kwaliteitszorg wordt mede gefinancierd door Mezzo en Platform Mantelzorg in Limburg (PMIL). Het meewerken aan een onderzoek van Universiteit Maastricht naar de effecten van een op maat gesneden multidisciplinair nazorgprogramma voor ouderen met een CVA (Maestro-project). Het bieden van ondersteuning bij de ontwikkeling van vragenlijsten ten behoeve van gemeentelijk onderzoek naar mantelzorg en mantelzorgondersteuning, bijvoorbeeld ten behoeve van de kernpeilingen Wmo en onderzoeken naar de ondersteuning van mantelzorgers en zorgvrijwilligers in de gemeenten Gulpen-Wittem en Vaals. Het schrijven van een projectplan ten behoeve van een Provinciaal onderzoek naar respijtzorg in Limburg. Het bieden van ondersteuning bij het verbeteren van beleid en de uitvoering van mantelzorgondersteuning door organisaties, bijvoorbeeld deelname aan projectgroep Mantelzorgbeleid van St. Gerlachus, een zorgcentrum van Mosaezorggroep. Het stimuleren van samenwerking tussen partijen betreffende mantelzorg, mantelzorgondersteuning en intensieve vrijwilligerszorg. Steunpunt Mantelzorg neemt deel aan diverse samenwerkingsverbanden zoals Expertisecentrum Maatschappelijke Ondersteuning Limburg, Strategisch Overleg Maatschappelijke Ondersteuning, Netwerk Ouderenzorg Maastricht/Heuvelland en Elkaar versterken in de Frontoffice. Het bijdragen aan productontwikke ling door andere organisaties door deelname aan werkgroepen zoals de werkgroep kennisdelen, doorverwijzen en overdracht (Frontoffice WWZI) en de werkgroep Sociaal Functioneren van (G) oud: Gezond Oud in Limburg).

22 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Ad b. PR-activiteiten Uit het cliëntregistratiesysteem MezzoRegistratie blijkt dat veel verborgen mantelzorgers dankzij PR-acties de weg naar Steunpunt Mantelzorg weten te vinden. Steunpunt Mantelzorg heeft veel tijd en energie gestoken in algemene voorlichting of kennisoverdracht middels artikelen of advertenties in lokale en regionale kranten, personeelstijdschriften en bladen van patiënten/consumentenverenigingen en middels bijdragen aan regionale radio- en televisieprogramma s waaronder Take Care, Mantelzorg in Limburg. Daarnaast zijn extra publiciteitsacties ontwikkeld in het kader van de Dag van de Mantelzorg 009, de kickoff van de HotSpots, de werving van nieuwe zorgvrijwilligers en de Open Dag (begin 00) in het kader van de verhuizing. Deze publiciteitsacties dragen bij aan een positieve beeldvorming over mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg en meer begrip voor, acceptatie van en ondersteuning voor mantelzorg, mantelzorgondersteuning en vrijwilligerszorg. Nieuw in 009: Do you care ; een lesprogramma over mantelzorg 0 Eind 009 start Steunpunt Mantelzorg gestart met het ontwikkelen en plannen van Do you care lessen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Het doel is zoveel mogelijk jongeren en hun begeleiders (docenten, mentoren en zorgcoördinatoren) in Maastricht en het Heuvelland te informeren over mantelzorg en de problematiek van jongen mantelzorgers en hen de weg te wijzen naar ondersteuning. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg. Ingrid van Stiphout Dit werk heeft mijn ogen nog meer geopend voor schrijnende situaties in de maatschappij. Dag van de Mantelzorg 009: Mantelzorg? Doe het samen! Veel mantelzorgers hebben het gevoel er alleen voor te staan en vinden het moeilijk om zelf hulp te vragen van organisaties, familieleden en buren. Het ontwikkelen en onderhouden van een goed netwerk, in de betekenis van een steuncirkel rond mantelzorger en zorgvrager, is moeilijk. Hiervoor is tijd, durf en vaardigheid nodig. Daarom is dit jaar als thema voor de Dag van de Mantelzorg gekozen: Mantelzorg? Doe het samen! Rondom dit thema heeft Steunpunt Mantelzorg op dinsdag 0 november 009 een feestelijke en informatieve bijeenkomst georganiseerd in het Gouvernement te Maastricht. Het programma omvat de volgende activiteiten: ontvangst met een aangekleed kopje koffie/thee, mini-cursus creatief denken voor mantelzorgers, een muzikaal intermezzo, Wie van de 7? (een ludieke uitwisseling van ervaringen van mantelzorgers over het gebruik van mensen in het eigen netwerk), uitreiking van de mantelzorgonderscheidingen 009 door de wethouders van Maastricht, Eijsden, Gulpen-Wittem, Margraten, Meerssen, Vaals en Valkenburg aan de Geul, bezoek aan informatiemarkt.

23 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Kernfunctie : ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg Steunpunt Mantelzorg biedt professionele ondersteuning van de intensieve vrijwilligerszorg. Vrijwilligerszorg is de zorg verleend door vrijwilligers waarbij geen persoonlijke relatie bestaat tus sen de vrijwilliger en degene aan wie zorg wordt verleend. De intensieve vrij wil ligerszorg wordt gezien als een onmisbare aanvulling op de reguliere gezondheidszorg. Door de inzet van zorgvrijwilligers is het mogelijk dat ook kwetsbare burgers kunnen deelnemen aan de samenleving en wordt de belasting van mantelzorgers verminderd. De intensieve vrijwilligerszorg van Steunpunt Mantelzorg omvat: vrijwillige (terminale) thuiszorg vrijwillige terminale zorg in Hospice Martinus te Mechelen (Sevagram) vervangende mantelzorg voor hulpvragers die te weinig of geen gebruik kunnen maken van mantelzorg. De zorgvrijwilliger werkt onverplicht en onbetaald voor Steunpunt Mantelzorg. Onverplicht wil zeggen dat de zorgvrijwilligers er zelf voor kiezen om aan be paalde activiteiten bij te dragen. Dit betekent echter niet dat het vrijblijvend is. Wederzijdse afspraken tussen de zorgvrijwilliger en de organisatie worden vastgelegd in een vrijwilligersovereenkomst. Onbetaald wil zeggen dat Steunpunt Mantelzorg geen materiële beloning of betaling voor het werk geeft. De zorgvrij williger ontvangt alleen een onkostenvergoeding per inzet. De inzet van een zorgvrijwilliger kan incidenteel zijn, van korte duur of langdurig. De zorgvrijwilligers zijn actief in de gemeenten Maastricht, Meerssen, Margraten, Valkenburg aan de Geul, Eijsden, Gulpen-Wittem en Vaals en in het Hospice Martinus in Mechelen. Binnen ondersteuning intensieve vrij willigerszorg kan een onderscheid worden gemaakt tussen directe- en indirecte ondersteuning... Directe ondersteuning wordt direct aan de zorgvrijwilliger geboden, dit kan zowel individueel als groepsgewijs gebeuren. In dit kader biedt Steunpunt Mantelzorg de volgende basisfuncties: informatie en advies, begeleiding, emotionele steun, educatie en financiële tegemoetkoming... Indirecte ondersteuning omvat alle activiteiten die gericht zijn op kennisoverdracht en het uitdragen, bekendmaken en positief labellen van intensieve vrijwilligerszorg. Doelgroepen van deze activiteiten zijn het algemene publiek, samenwerkingspartners en derden.

24 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Gerealiseerde ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg 009 Team zorgvrijwilligers De professionele ondersteuning van de intensieve vrijwilligerszorg wordt bij Steunpunt Mantelzorg uitgevoerd door twee coördinatoren. Eind 00 bestaat het team uit 9 zorgvrijwilligers. Dankzij publiciteitscampagnes en werving via de vernieuwde website en Nieuwsbrief is dit aantal in 009 toegenomen tot 9 zorgvrijwilligers. Deze nieuwe zorgvrijwilligers zijn vervolgens geschoold en ingezet bij de hulpvragers van de wachtlijst. Het team zorgvrijwilligers bestaat voor 0% uit vrouwen en 0% uit mannen. Het merendeel van de zorgvrijwilligers is tussen de 0 en jaar oud. Toename vraag naar zorgvrijwilligers Hoewel het team van zorgvrijwilligers sinds de oprichting en ook in 009 gestaag is gestegen, groeit de vraag naar zorgvrijwilligers helaas nog sterker, waardoor er eind 009 nog mensen wachten op de inzet van een zorgvrijwilliger. De verwachting is dat de behoefte aan vrijwilligerszorg de komende jaren alleen nog meer toeneemt door de volgende maatschappelijke ontwikkelingen: het aantal chronisch zieken neemt toe, de indicatiestelling voor professionele zorg wordt strenger, zorgvragers blijven zolang mogelijk zelfstandig wonen met bijpassende zorg, de opnameduur in ziekenhuizen wordt steeds korter, het aantal -persoons huishoudens neemt toe ( op de ), bepaalde AWBZ-onderdelen zijn overgeheveld naar de WMO. Zo wordt vanaf 009 begeleiding voor maatschappelijke participatie niet langer vergoed vanuit de AWBZ. Mensen moeten eerst in hun directe omgeving zoeken naar ondersteuning en kunnen daarna pas aanspraak maken op voorliggende voorzieningen. De druk op mantelzorg en vrijwilligerszorg zal toenemen, zo blijkt uit onderzoek naar de effecten van deze maatregel. Aanbod zorg vrijwilligers verandert De afgelopen jaren doen zich belangrijke verschuivingen voor in het aanbod van zorgvrijwilligers. Door de vergrijzing zijn er meer actieve plussers gekomen, minder vrouwen stellen zich beschikbaar vanwege be taald werk, er is een krapte op de arbeidsmarkt, en er dienen zich nieuwe groepen zorgvrijwilligers aan met andere motieven zoals stage lopen, studiepunten verwerven, opstap naar betaald werk, vanuit maatschappelijk betrokken ondernemen, en dergelijke... Directe ondersteuning van intensieve vrijwilligerszorg Informatie en advies Zorgvrijwilligers, kandidaatzorgvrijwilligers en derden worden regel matig geïnformeerd over intensieve vrijwilligerszorg in het algemeen en/ of over het beleid en de ondersteuning van de organisatie in het bijzonder. Het informeren van individuele (kandidaat-) zorgvrijwilligers gebeurt per telefoon, of tijdens ad hoc gesprekken op kantoor, via informatie op de website en via de Nieuwsbrief. Begeleiding Startende zorgvrijwilligers ontvangen voorafgaand aan en tijdens hun eerste inzetten begeleiding van de coördinator intensieve vrijwilligerszorg of van een ervaren zorgvrijwilliger. Deze begeleiding omvat ad hoc- of geplande begeleidingsgesprekken en/of begeleiding van een ervaren zorgvrijwilliger tijdens een inzet. De startende zorgvrijwilligers krijgen zo antwoord op hun vragen over hoe om te gaan met specifieke zorgsituaties waardoor ze beter in staat zijn de zorgtaken uit te voeren en zich gesteund voelen. Daarnaast vindt er jaarlijks een evaluatiegesprek plaats tussen de zorgvrijwilliger en de coördinator en kunnen alle zorgvrijwilligers deelnemen aan maandelijkse intervisiebijeenkomsten. In 009 zijn de coördinatoren gestart met doelgroepspecifieke intervisie. Het aanbod bestaat nu uit intervisie voor zorgvrijwilligers: die werken in de ziekenhuisbegeleiding, die hulp bieden aan chronisch zieken, die dementie-patiënten begeleiden die ondersteuning bieden aan de bewoners van het Hospice Martinus Tijdens deze intervisiebijeenkomsten worden complexe zorgsituaties besproken en geven de coördinatoren tips en adviezen. Hierdoor is de betreffende zorgvrijwilliger beter in staat de zorgtaken voort te zetten. In het Hospice Martinus vindt x per jaar een intervisie plaats waaraan zowel de beroepskrachten van het Hospice als de zorgvrijwilligers van Steunpunt Mantelzorg deelnemen. Emotionele steun Zorgvrijwilligerswerk in de thuiszorg is solistisch werk. De zorgvrijwilliger gaat alleen op pad en verricht zijn vrijwilligerstaken in intensieve zorgsituaties. Het werken in de vrijwillige (terminale) thuiszorg roept soms vragen en hevige emoties op. De zorgvrijwilligers kunnen met deze vragen en emoties terecht bij de coördinatoren. Ze kunnen op ieder moment van een werkdag telefonisch contact opnemen, een mail sturen of een persoonlijk gesprek plannen. Daarnaast is het gevoel deel uit te maken van een team voor veel zorgvrijwilligers belangrijk. De binding tussen zorgvrijwilligers onderling wordt gestimuleerd door de maande-

25 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Nominatie Uitstralingsprijs gemeente Gulpen-Wittem Tijdens de gemeentelijke Nieuwjaarsbijeenkomst van de gemeente Gulpen-Wittem wordt traditioneel de Uitstralingsprijs uitgereikt aan mensen, organisaties en stichtingen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet en daarmee de gemeente Gulpen-Wittem op de kaart hebben gezet. In 009 jaar zijn de zorgvrijwilligers en het team van Hospice Martinus in Mechelen een van de genomineerden. De nominatie: Het Uitstralingscomité heeft het Hospice genomineerd omdat het team en de vrijwilligers op respectvolle wijze terminale patiënten verzorgen en begeleiden. Zij zorgen voor een hoog zorgniveau en daardoor is er een enorme waardering voor de warme inzet van de vrijwilligers en het team. Door de persoonlijke benadering is er sprake van een waardig afscheid. Dag van de Vrijwilliger 009 Op donderdag juni 009 vindt de jaarlijkse viering van de Dag van de Vrijwilliger plaats. Het programma start met een bezoek aan een glasblazerij, gevolgd door een heerlijke lunch op Kasteel Bloemendaal. Als afsluiting van de dag kiezen de vrijwilligers tussen een bezoekje aan het labyrint of het beklimmen van de toren bij het Drielandenpunt in Vaals. 7 lijkse orga nisatie van een social hour en andere activiteiten waar ontmoeting en ontspanning centraal staan, zoals een wandeling of filmbezoek. Een extra teken van waardering voor hun inzet ontvangen de zorgvrijwilligers tijdens de viering van de Dag van de Vrijwilliger van Steunpunt Mantelzorg. Educatie Binnen maand na afronding van het intakegesprek neemt de kandidaat-zorgvrijwilliger deel aan de introductiecursus van Steunpunt Mantelzorg. Het doel van deze introductiecursus is het bevorderen van kennis en vaardigheden waardoor de zorgvrijwilliger beter in staat is het zorgvrijwilligerswerk uit te voeren. Daarnaast maken de deelnemers kennis met de organisatie, werkwijze en medewerkers van Steunpunt Mantelzorg. Indien uit de intake blijkt dat de kandidaatzorgvrijwilliger door zijn achtergrond en werkervaring al voldoende kennis en vaardigheden bezit om zorg te geven, dan biedt de coördinator hem of haar een verkorte introductiecursus aan. De deskundigheid en vaardigheden van de meer ervaren zorgvrijwilligers worden vergroot door het bijwonen van themabijeenkomsten, trainingen en cursussen. Zo heeft dr. Anneke van der Plaats (sociaalgeriater) dit verslagjaar voor het eerst een cursus Omgaan met dementie aangeboden aan de zorgvrijwilligers die ondersteuning bieden aan dementie-patiënten. De werving en ondersteuning van vrijwilligers in de zorg voor dementie-patienten wordt mede mogelijk gemaakt door steun van de Alzheimer Vereniging, afdeling Maastricht en Heuvelland. Voor de organisatie van bepaalde educatieve activiteiten werkt Steunpunt Mantelzorg samen met inhoudsdeskundigen van samenwerkingspartners, zoals de RIAGG en het Vrouwengezondheidscentrum. Financiële tegemoetkoming De zorgvrijwilligers zijn collectief verzekerd om in het geval van calamiteiten tijdens de uitvoering van hun zorgtaken de schade te kunnen vergoeden. Tot slot ontvangen de zorgvrijwilligers een onkostenvergoeding voor bijvoorbeeld reis- en ander onkosten... Indirecte ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg Steunpunt Mantelzorg ontwikkelt of steunt projecten en activiteiten gericht op: a) Het verspreiden van kennis over vrijwilligerszorg en ondersteuning van intensieve vrijwilligerszorg onder organisaties en verenigingen die hieraan behoefte hebben (kennisoverdracht). b) Het uitdragen, bekendmaken en positief labellen van intensieve vrijwilligerszorg via PR-activiteiten.

26 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie 9 Ad a. Kennisoverdracht In 009 heeft Steunpunt Mantelzorg de volgende activiteiten ontplooid: Het geven van presentaties met als doel algemene voorlichting of kennisoverdracht aan onder andere medewerkers van de sociale dienst en organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Het bieden van ondersteuning bij het verbeteren van beleid en de uitvoering van mantelzorgondersteuning door organisaties, bijvoorbeeld deelname aan projectgroep Mantelzorgbeleid van St. Gerlachus, een zorgcentrum van Mosae Zorggroep. Het stimuleren van samenwerking tussen partijen betreffende ondersteu ning informele zorg. Steunpunt Man telzorg neemt deel aan diverse over legstructuren zoals de Informele Zorg groepen in het Heuvelland, ZorgSaam in Maastricht, de kerngroep en stuurgroep van het Netwerk Palliatieve Zorg Maastricht en Heuvelland. Verder werkt Steunpunt Mantelzorg samen met de vrijwilligersorganisatie Geinen Daank en het Toon Hermanshuis. Het bijdragen aan productontwikkeling door andere organisaties door deelname aan bijvoorbeeld de klankbordgroep van het Netwerk Palliatieve Zorg Maastricht en Heuvelland. Ad b. PR-activiteiten Steunpunt Mantelzorg investeert veel tijd en energie in algemene voorlichting/pr over zorgvrijwilligerswerk en de ondersteuning van zorgvrijwilligers. Daarnaast zijn extra wervingsacties georganiseerd, een algemene publieksactie en een actie in het kader van NL-doet, de landelijke vrijwilligersactie. Met deze PR-activiteiten wil Steunpunt Mantelzorg bijdragen aan een positieve beeldvorming over vrijwilligerszorg en haar team zorgvrijwilligers uitbreiden met nieuwe collega s. Een vooruitblik De toekomst van de mantelzorg (SCP, 009) Mantelzorg was iets dat zich vroeger afspeelde in de privésfeer. Nu verschuift deze zorg steeds meer naar de openbare sfeer. De vrees is namelijk dat door de sterke groei van het aantal ouderen en chronisch zieken in Nederland de collectieve zorglasten niet meer gedragen kunnen worden door de krimpende beroepsbevolking. De verwachting is dat de Nederlandse burgers vaker de zorg moeten dragen voor hun oude, zieke en gehandicapte familieleden, vrienden en buren. Op dit moment bieden, miljoen Nederlanders gemiddeld uur zorg per week aan een hulpbehoevende oudere, gehandicapte of chronisch zieke naaste. Een toenemend percentage van deze groep combineert de mantelzorg met een betaalde baan. Deze combinatie van taken is voor veel mantelzorgers zwaar, waardoor ze gedwongen worden minder te gaan werken, te stoppen met werken of hun vakantiedagen in te zetten voor mantelzorg. De vraag naar vrouwen en mannen die voltijds gaan werken wordt de komende jaren echter groter. Hierdoor daalt het aantal Nederlanders onder de jaar dat mantelzorgtaken op zich kan nemen. De groep mensen die mantelzorg kan geven wordt dientengevolge steeds ouder. Nu is 0% van de mantelzorgers jonger dan jaar. Het aantal mantelzorgers boven die leeftijd stijgt volgens het Sociaal Cultureel Planbureau de komende twintig jaar met 0%, maar het aantal mantelzorgers onder de jaar daalt met 9%. De druk op de oudere mantelzorgers stijgt en de verwachting is dat de groep mantelzorgers die overbelast raakt verder zal toenemen. Tot slot, groeit de groep ouderen die geen gebruik kan maken van mantelzorg. Familieleden wonen steeds verder van elkaar, de gezinnen worden kleiner, steeds meer mensen hebben een betaalde baan en de verwachting heerst dat de bereidheid om elkaar te helpen wellicht zal afnemen. Dit tekort aan mantelzorg en de bezuinigingen in de professionele zorg bedreigen de zelfredzaamheid van ouderen in Nederland. Door bovenstaande ontwikkelingen neemt het maatschappelijk belang van intensieve vrijwilligerszorg de komende jaren alleen maar toe. De zorgvrijwilligers bieden hulp en steun aan mensen die een handicap hebben of chronisch ziek zijn en aan mensen op hoge leeftijd. Dankzij de inzet van zorgvrijwilligers kunnen kwetsbare groepen burgers deel nemen aan de maatschappij en behouden ze een bepaalde mate van zelfredzaamheid, zelfstandigheid en zelf vertrouwen. Ook speelt de intensieve vrijwilligerszorg een belangrijke rol in de ondersteuning van mantelzorgers. Door de overname van zorgtaken lukt het de mantelzorger beter zijn werk, of andere levenstaken te combineren met de zorg. De inzet van zorgvrijwilligers heeft dus een grote meerwaarde voor hulpvragers, voor mantelzorgers, voor de zorgvrijwilliger zelf en voor de gehele Nederlandse maatschappij. Door de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) met ingang van 007 dienen de gemeenten de ondersteuning van mantelzorgers en de ondersteuning van de intensieve vrijwilligerszorg mogelijk te maken en te financieren. De toenemende druk op mantelzorgers en de groeiende vraag naar intensieve vrijwilligerszorg rechtvaardigen uitbreiding van voorwaarden, mogelijkheden en ondersteuning zodat mensen die vrijwillig voor een hulpbehoevende medemens willen zorgen, dit ook kunnen doen.

27 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie 0 Speerpunten 00 Steunpunt Mantelzorg streeft ernaar in 00, met behulp van MezzoRegistratie, meer inzicht te krijgen in de huidige samenstelling van de groep geregistreerde mantelzorgers en hulpvragers. Welke categorie mantelzorgers bereikt het Steunpunt en welk groep is nog verborgen? Wat is de ondersteuningsbehoefte van de diverse groepen mantelzorgers? In welke mate zijn de mantelzorgers belast en welke ondersteuning is gewenst? Door meer kennis over de diverse groepen mantelzorgers kan een meer vraaggericht ondersteuningsaanbod worden ontwikkeld. Met een vernieuwend en vraaggericht aanbod van laagdrempelige groepsactiviteiten wordt gestreefd naar een groter bereik van de groep mantelzorgers die nog geen overbelasting ervaart. Door deze mantelzorgers tijdig de weg naar ondersteuning te wijzen zal overbelasting in de toekomst beter voorkomen kunnen worden. Zo hoopt het Steunpunt op de langere termijn een verschuiving te realiseren van de meer intensieve begeleidingstrajecten naar de kortdurende interventies door haar consulenten en mantelzorgmakelaar. In al haar PR-uitingen zal het Steunpunt Mantelzorg het, door haar geconstateerde, negatieve imago van de mantelzorg en vrijwilligerszorg met man en macht gaan bestrijden. De invloed van deze negatieve beeldvorming op het bereiken van mantelzorgers en nieuwe zorgvrijwilligers mag niet worden onderschat. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers moeten en mogen trots kunnen zijn op het werk dat zij verzetten. Het zoeken van ondersteuning wordt dan niet meer gezien als een teken van zwakte maar als een slimme zet. En het gebruik maken van voorzieningen, regelingen en begeleiding wordt dan meer als recht gezien in plaats van als noodzaak. Wanneer de huidige negatieve beeldvorming onvoldoende positief wordt beïnvloed zal de mantelzorger zich blijven verbergen. De wachtlijst met hulpvragers wordt steeds langer. Deze groei is een direct gevolg van de hierboven beschreven maatschappelijke ontwikkelingen. Steunpunt Mantelzorg ziet het als een van haar belangrijkste taken deze wachtlijst te verminderen en zoekt naar nieuwe wegen in de werving van zorgvrijwilligers, zoals het interesseren van minder traditionele groepen voor het zorgvrijwilligerswerk. Daarnaast is het zaak stil te staan bij de huidige inzet van het bestaande, doch veelal te beperkte team zorgvrijwilligers. Het is daarom belangrijk te zoeken naar een meer, bij deze schaarste passende wijze van inzetten van de intensieve vrijwilligerszorg. Kwaliteitszorg Steunpunt Mantelzorg is sinds eind 00 pilot-organisatie voor het landelijk project van Mezzo Zicht op kwaliteit. Dit project wordt in juni 00 afgesloten en het vormt de voorbereiding van het certificeringtraject. Medio 00 hoopt Steunpunt Mantelzorg dan het HKZ-certificaat te behalen (uitgaande van het schema Sociaal Cultureel Werk), waarbij tevens voldaan wordt aan de eisen die worden gesteld in het Kwaliteitsmodel van Mezzo. Het handboek kwaliteitszorg omvat inmiddels de beschrijving van de primaire processen mantelzorgondersteuning en ondersteuning intensieve vrijwilligerszorg met de bijbehorende (vernieuwde) documenten en formulieren. Na verbetering van de werkafspraken en documenten eind 009 volgt in 00 de implementatie. Het werken aan kwaliteit wordt nu zichtbaar voor de medewerkers, cliënten en zorgvrijwilligers. Het Steunpunt streeft ernaar in het voorjaar van 00 het Handboek Kwaliteitszorg af te ronden zodat medio 00 de interne audit en vervolgens kort daarna de externe audit uitgevoerd kan worden. Bij de interne audit wordt geverifieerd of er in de praktijk gewerkt wordt volgens de afspraken die in het Handboek Kwaliteitszorg vastgelegd zijn. Bij de externe audit wordt het kwaliteitssysteem door een onafhankelijke instantie getoetst om te onderzoeken of de organisatie voldoet aan de eisen die zijn opgenomen in de getoetste norm, het HKZ certificatieschema Sociaal Cultureel Werk. Certificering is niet het einddoel voor de kwaliteitszorg van Steunpunt Mantelzorg maar is een momentopname gedurende het voortdurende proces van verbetering. Eind 009: Steunpunt Mantelzorg verhuist! Na een lange zoektocht naar een geschikt kantoorpand en een voorbereiding van enkele weken is Steunpunt Mantelzorg op 9 december 009 verhuist naar de rand van het centrum, naar Sphinxlunet in de wijk Heugemerveld. Een kantoorpand dat door de nabijheid van het bus- en treinstation beter bereikbaar is voor mantelzorgers en zorgvrijwilligers uit de Heuvellandgemeenten. Op januari 00 waren mantelzorgers, hulpvragers, zorgvrijwilligers en samenwerkingspartners uitgenodigd voor de Nieuwjaarsbijeenkomst en Open Dag in het nieuwe kantoorpand.

28 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 De Organisatie Samenwerkingspartners 009 $ Algemene Hulpdienst Scharn Alzheimercafés Gulpen-Wittem, Valkenburg aan de Geul, Maastricht Alzheimercentrum Alzheimervereniging Heuvelland Dr. Anneke van der Plaats Arthur Jansen Advies azm Centrum Indicatiestelling Zorg Centrum voor jeugd en gezin De Zonnebloem Maastricht en Heuvelland De Zorgondersteuner Elizabeth Strouven Stichting EMOL Ergonomic Consulting Bureau Ergotherapiepraktijk Zuid-Limburg Ergo Vivir gemeente Maastricht gemeente Valkenburg aan de Geul gemeente Gulpen/Wittem gemeente Vaals gemeente Margraten gemeente Eijsden gemeente Meerssen GGD Zuid-Limburg GroenekruisDomicura (G)oud Hospice Martinus Sevagram Humanitas afdeling Maastricht praktijkondersteuners huisartsen huisartsen Huis voor de Zorg Informele zorgnetwerken Heuvelland Integraal Kankercentrum Limburg Integrated Care Maastricht Kenniscentrum Emancipatie Maastricht Klooster Paters Redemptoristen in Wittem Lionarons GGZ Lokale en regionale pers Maastricht Culinair MEE Zuid-Limburg MEZZO Mondriaan Zorggroep Mosae zorggroep Netwerk Palliatieve Zorg Heuvelland ouderenbonden pastores PGB Moving Provincie Limburg RADAR Regionale Huisartsen Vereniging Regionaal Overlegtafel WWZ Regionaal Zorgvragersoverleg RIAGG Rode Kruis afdeling Maastricht Rode Kruis afdeling Valkenburg aan de Geul Senicura Sevagram Serviceloket Vaals Steunpunt Mantelzorg Westelijke Mijnstreek Steunpunt voor Mantelzorg Parkstad Limburg Stichting Gehandicaptenzorg Limburg Stichting Geinen daank Stichting Horizon Stichting Mutiara Maluku Strategisch Overleg Maatschappelijke Ondersteuning Take Care Toon Hermanshuis Trajekt Tyltylschool de Maasgouw Vivre Vrijwillige Palliatieve Terminale Zorg Vrouwengezondheidscentrum Wmo-raden Zorgpunt Maastricht ZorgSaam Maastricht

29 Jaarverslag Steunpunt Mantelzorg 09 Colofon Adres: Maastricht Sphinxlunet, JD Maastricht T 0-0 F 0- Vilt (Valkenburg aan de Geul) Nachtegaalstraat AX Vilt T 0-0 F 0- E info@voormantelzorgers.nl W W Redactie: mw. drs. E.J.M. Schulinck Grafische vormgeving: Ontwerpbureau BB, Maastricht Fotografie: Jonathan Vos Drukwerk: Andi Druk, Maastricht Samenwerkingspartner van Samenstelling/Uitgave Steunpunt Mantelzorg Rode Kruis ZZL

30 De Mensen, Huub Beckers Sinds 99 zorgvrijwilliger voor met name de terminale thuiszorg. Door voor anderen te zorgen, zorg ik voor mezelf!

31 De Mensen Ingrid van Stiphout Zorgvrijwilligster sinds jaar voor met name de ziekenhuisbegeleiding. 7 Dhr. van Acker Mantelzorger van zijn echtgenote, zij heeft vasculaire dementie. Toen ze nog allebei gezond waren afgesproken dat ze voor elkaar zouden blijven zorgen als een van hen ziek zou worden. Ik ben persoonlijk gegroeid door het werk, mijn zelfvertrouwen is toegenomen. Je ziet dat wat je doet wel nog zin heeft! De maatschappij geeft de demente mens al vrij snel op!

32 De Mensen Dhr. Camiel Seuren Een paar maanden geleden heeft hij op advies van een medewerker in de zorg de hulp aangevraagd van een zorgvrijwilliger bij zijn regelmatige bezoeken aan het azm. 9 Ankie Keijenberg Sinds februari 00 zorgvrijwilliger in het Hospice Martinus in Mechelen. Ik werd erg onrustig bij het idee dat ik alleen naar het azm zou moeten. Ik lag er wakker van... Je leert steeds beter aanvoelen wat iemand prettig vindt en geeft dan wat hij of zij nodig heeft.

33 De Mensen Vera Röling Vera is jonge mantelzorger van haar broer Gerry die verstandelijk en lichamelijk gehandicapt is. 0 Ed Simons Sinds mei 009 zorgvrijwilliger in de vrijwillige thuiszorg nadat hij zijn baan was kwijtgeraakt. Door het mantelzorger zijn ben ik wel zelfstandiger dan mijn leeftijdsgenoten. Ik kan veel zelf. Maar soms wil ik dat ook weer niet zijn en heb ik wat meer aandacht nodig dan dat ik meestal krijg. Ik volg nu mijn hart! Ik wil graag met mensen werken.

34 Dhr. Ronald Castermans Werkende mantelzorger. Geeft al jaar mantelzorg aan zijn tante van 9 jaar. Mijn tante is sinds week opgenomen in zorgcentrum de Lenculenhof: mijn verstand zegt het is goed, mijn gevoel zegt echter had ik het niet nog langer kunnen volhouden?