Rapport Kort Advies. Vijver Het Grootven. te Venhorst

Transcriptie

1 Rapport Kort Advies Vijver Het Grootven te Venhorst

2 Statuspagina Titel Samenstelling Homepage Opdrachtgever Homepage Kort Advies Vijver Het Grootven te Venhorst Sportvisserij Nederland Postbus AD BILTHOVEN Hengelsportvereniging de Boekhorst Auteur(s) P.A.D.M. Wijmans adres Aantal pagina s 30 Trefwoorden Het Grootven, Venhorst, Boekel, vijver, inrichtingsadvies Versie Concept Projectnummer AVK Datum November 2015 Bibliografische referentie: P.A.D.M. Wijmans, Kort Advies Vijver Het Grootven te Venhorst. Sportvisserij Nederland, Bilthoven in opdracht van Hengelsportvereniging de Boekhorst, Boekel. Sportvisserij Nederland, Bilthoven Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de copyrighthouder en Hengelsportvereniging de Boekhorst, Boekel. Sportvisserij Nederland is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede schade welke voortvloeit uit toepassing van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Sportvisserij Nederland.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Leeswijzer Algemene gegevens Gebiedsbeschrijving Bereikbaarheid en bevisbaarheid Visrecht en bevissing Visserijbeheer Viswatertypering en draagkracht Typering van de vijver Draagkracht van de vijver Knelpunten en aanbevelingen Knelpunten Maatregelen en aanbevelingen Factsheet en evaluatieonderzoek Literatuur Bijlagen... 22

4 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- 1 Inleiding Op verzoek van is door Sportvisserij Nederland een rapport opgesteld naar verbetering van de vismogelijkheden in vijver Het Grootven. Op 15 juni 2015 is hiervoor een veldinventarisatie uitgevoerd, waarbij de milieu-omstandigheden van het water in kaart gebracht zijn en een dieptekaart is opgesteld. Visvijver Het Grootven. 1.1 Aanleiding De visvijver Het Grootven is een belangrijk viswater voor en haar leden. De vijver is één van de drie viswateren van de vereniging. In de visvijver worden regelmatig wedstrijden gehouden en daarnaast wordt de vijver ook buiten de wedstrijden om druk bevist. De HSV geeft aan dat de vangsten van de meeste vissoorten de afgelopen jaren zijn verslechterd, ondanks dat er regelmatig vis is uitgezet. Verder worden er regelmatig aalscholvers waargenomen en is er vermoedelijk een spronglaag aanwezig. Sportvisserij Nederland is gevraagd te kijken naar de leefomstandigheden voor vis in de visvijver, naar de mogelijkheden om de vangsten te vergroten en een uitzetadvies te geven. 4

5 - Inleiding Leeswijzer In hoofdstuk 2 is de huidige situatie van het water, de bevissing en het gevoerd beheer beschreven. In hoofdstuk 3 is een uitleg gegeven over de visstandtypering van de Nederlandse ondiepe en stilstaande wateren en er is een uitleg gegeven over de draagkracht van een water. Vervolgens zijn in hoofdstuk 4 de conclusies en aanbevelingen beschreven. Figuur 1.1 Topografische ondergrond: Topografische Dienst, Emmen Overzichtskaart Het Grootven te Venhorst. 5

6 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- 2 Algemene gegevens 2.1 Gebiedsbeschrijving De visvijver is gelegen in het buitengebied van de gemeente Boekel, tussen Boekel en Venhorst. Het water heeft een oppervlak van 0,93 hectare, een omtrek van ruim 450 meter, een lengte van ca. 180 meter en een breedte die varieert van 40 meter tot 60 meter. De gemiddelde diepte was circa 2 meter, maar de bodem vertoont veel reliëf (zie de dieptekaart, figuur 1.2). De grootste diepte bedraagt ongeveer 5,5 meter. De bodem bestaat vooral uit zand en soms grind. In de vijver is een baggerlaag aanwezig met een geschatte dikte van maximaal centimeter. In het diepe deel is een dikkere baggerlaag aangetroffen, van waarschijnlijk 50 tot 100 cm dikte. Deze baggerlaag had een zeer sterke H 2 S-geur, wat duidt op zuurstofloze omstandigheden in de bodem. In de visvijver is tijdens de veldinventarisatie geen spronglaag aangetroffen. Figuur 1.2 Overzichtskaart Het Grootven te Venhorst. De oever is grotendeels beschoeid met hout. Er is over het algemeen een vrij steil talud aanwezig. Er staat geen stroming in het water. De vijver wordt gevoed door regen- en kwelwater. Het waterpeil in de vijver kan sterk 6

7 - Algemene gegevens - fluctueren, en kan in de zomer wel 1 meter of meer lager zijn dan in de winter. Het water staat niet in directe verbinding met enig ander water, en vismigratie is dan ook niet mogelijk. Grote delen van de oevers zijn begroeid met riet, of bomen en struiken. Het water heeft in de zomer een totale waterplantenbedekking van circa 15% welke voornamelijk bestaat uit oevervegetatie (vooral riet en lisdodde, maar ook gele lis) en drijfbladvegetatie (gele plomp en waterlelie). Verder komt ook flab (draadalg) voor. Het doorzicht van de visvijver gedroeg ten tijden van de veldinventarisatie ca. 60 centimeter. Tevens zijn groenalgen aangetroffen. 2.2 Bereikbaarheid en bevisbaarheid De vijver is gelegen langs de weg Grootven en goed bereikbaar. Parkeren kan langs de weg nabij de ingang van het terrein. De vijver is ook met de (brom)fiets goed bereikbaar. Vrijwel de gehele oever is te voet bereikbaar vanaf de ingang van het terrein. De bevisbaarheid van het water is over het algemeen vrij goed. De oevers zijn grotendeels beschoeid. Oever- en waterplanten vormen over het algemeen geen belemmering voor de visserij, doordat vrijwilligers van de hengelsportvereniging de visstekken regelmatig onderhouden (maaien) en indien nodig worden in de zomerperiode ook waterplanten gemaaid. Langs de visvijver zijn door de HSV visstekken gerealiseerd en is een invalidensteiger aanwezig. Tevens is een schuilhut aanwezig en zijn vuilnisbakken geplaatst. De bevisbaarheid wordt soms verslechterd door de periodiek sterk fluctuerende waterstand, vooral in de zomerperiode als de waterstand erg laag kan zijn. Sportvissers maken hun visstek dan soms zelfs vóór de beschoeiing op een stuk drooggevallen vijverbodem. 2.3 Visrecht en bevissing De eigenaar van de visvijver is de gemeente Boekel. De volledige visrechten van de vijver worden door gehuurd. Jaarlijks worden ca. 8 witviswedstrijden, 6 karperwedstrijden en 4 roofviswedstrijden georganiseerd. Buiten de wedstrijden wordt de vijver vooral bevist door karpervissers en in minder mate door de witvissers. De vereniging wil dat de vijver geschikt is voor wedstrijden en daarnaast een goed viswater is voor de recreatievisser en de karpervisser. De HSV geeft aan dat de visstand nu voornamelijk bestaat uit brasem, blankvoorn en karper. Verder komen soorten als baars, snoek en zeelt voor. De karpervangsten zijn over het algemeen vrij slecht. Er zitten enkele grote karpers (+ 40 pond) in de visvijver, hier wordt wel veel op gevist. Bijvangsten tijdens het karpervissen zijn brasem en zeelt. 7

8 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- 2.4 Visserijbeheer In 1999 is door de OVB een visserijkundig onderzoek uitgevoerd in de vijver (Gerlach & Zoetemeyer, 1999). In totaal zijn toen 12 soorten gevangen, voornamelijk kleinere blankvoorn en brasem (zie Bijlage I). In totaal is slechts 37 kg vis gevangen, waarvan de meer dan de helft van het gewicht uit enkele karpers bestond. Het Grootven werd beschouwd als een vrij voedselarm water. Als gevolg van de (plaatselijk) grote diepte van het water en de bodemsoort is de productie van visvoedsel (dierlijk plankton en macrofauna) relatief laag. Mogelijk wordt de ontwikkeling van een meer gevarieerde, kwalitatief goede visstand in het Grootven verder beperkt door de sterke daling van het waterpeil gedurende drogere periodes en de wegvraat van vis door aalscholvers. De afgelopen jaren is er door de HSV regelmatig vis uitgezet op de vijver vooral witvis ten behoeve van de wedstrijdvisserij. In de tabel is aangeven welke vissoorten en hoeveelheden de afgelopen jaren zijn uitgezet. Jaartal Vissoort Hoeveelheid Periode 2009 Brasem 175 kg? Blankvoorn 120 kg? 2010 Blankvoorn 100 kg? Kroeskarper 75 kg? Kruiskarper 25 kg? 2011 Blankvoorn 200 kg? Brasem 150 kg? 2013 Blankvoorn 200 kg? 2015 Brasem 200 kg voorjaar Blankvoorn 100 kg voorjaar Karper 50 kg voorjaar In het voorjaar van 2015 heeft zich ongeveer één maand na de visuitzet een vissterfte voorgedaan, waarbij vooral grote karper (60 90 cm lengte) van het oude bestand en brasem (+50 cm lengte) is dood gegaan. In juli 2015 heeft de HSV op enkele plaatsen in de vijver waterlelies aangeplant. Vrijwilligers houden visstekken vrij van overtollige waterplanten. Met de dieptemeter is een dieptekaart van de vijver gemaakt (zie figuur 1.2). 8

9 - Viswatertypering en draagkracht - 3 Viswatertypering en draagkracht 3.1 Typering van de vijver De inrichting van een water bepaalt in sterke mate welke visstand zich uiteindelijk kan ontwikkelen. De aanwezigheid van waterplanten is hierbij een belangrijke sturende factor. Waterplanten vervullen in meerdere opzichten een belangrijke functie voor de aanwezige visstand. De volgende typen waterplanten kunnen worden onderscheiden: bovenwaterplanten (emerse waterplanten, o.a. riet, lisdodde) onderwaterplanten (submerse waterplanten, o.a. waterpest, hoornblad) drijfbladplanten (o.a. gele plomp, waterlelie). Veel vissoorten gebruiken in het voorjaar de (resten van) waterplanten om de eieren op af te zetten. Het zijn vooral de boven- en onderwaterplanten die hiervoor het meest worden benut. De planten bieden de vis daarnaast bescherming tegen predatoren (roofvis, visetende vogels) en beschutting tegen stroming. Vooral voor jonge vis is deze beschutting erg belangrijk. Op en tussen de planten bevinden zich bovendien tal van organismen die een belangrijke voedselbron vormen voor vis. In een natuurlijke situatie is een geleidelijke overgang van land naar water te zien, waarbij oevervegetatie overgaat in bovenwaterplanten, gevolgd door drijfbladplanten en vervolgens onderwaterplanten. De taludhelling en het doorzicht van het water bepalen hierbij de groeimogelijkheden. De verschillende typen wateren, variërend van helder en begroeid tot troebel en onbegroeid, zijn door Sportvisserij Nederland (Zoetemeyer & Lucas, 2007) onderverdeeld in vijf viswatertypen (zie ook Figuur 3.1): het baars-blankvoorntype, het ruisvoorn-snoektype, het snoek-blankvoorntype, het blankvoorn-brasemtype, en het brasem-snoekbaarstype. 9

10 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- De verschillende viswatertypen van het ondiepe, stilstaande water. Baarsblankvoorn viswatertype Ruisvoornsnoek viswatertype Snoekblankvoorn viswatertype Blankvoornbrasem viswatertype Brasemsnoekbaars viswatertype 10

11 - Viswatertypering en draagkracht - Ten tijde van de veldinventarisatie was het water vrij helder met ca. 60 centimeter doorzicht. De waterplantenbedekking was ca. 15% en bestond voornamelijk uit oever- en drijfbladvegetatie. De huidige situatie van de vijver: het blankvoorn-brasem viswatertype De vijver wordt qua milieukenmerken getypeerd als het zogenaamde blankvoorn-brasem viswatertype. Dit viswatertype wordt gekenmerkt door een waterplantenbedekking van 10 tot 20% en een doorzicht van 40 tot 60 centimeter. Kenmerkende vissoorten van dit watertype zijn blankvoorn en brasem. 3.2 Draagkracht van de vijver Onder de draagkracht van een watertype wordt verstaan de maximale hoeveelheid vis (uitgedrukt in kilogrammen per hectare) die afhankelijk van de heersende milieuomstandigheden (bodemsamenstelling, voedselrijkdom, zichtdiepte, diepteverloop, waterplanten) bij een goede conditie van de kenmerkende vissoorten in dat watertype kan voorkomen. In een water van het blankvoorn-brasemtype is de draagkracht ongeveer 350 tot 600 kilogram vis per hectare, waarbij de spreiding in draagkracht afhankelijk is van de voedselrijkdom van het water, vooral het gevolg van de bodemsoort. In de vijver lijkt de voedselrijkdom vrij laag. Op grond van de bodemsamenstelling (zand) en de heersende milieuomstandigheden zal de draagkracht van de vijver vermoedelijk ongeveer 350 tot 400 kilogram vis per hectare bedragen. 11

12 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- 4 Knelpunten en aanbevelingen 4.1 Knelpunten Afnemende vangsten De sportvissers ervaren de laatste jaren slechte vangsten, ondanks regelmatige visuitzettingen. De HSV geeft aan dat vooral naarmate het jaar vordert de vangsten steeds verder afnemen. Dikke baggerlaag In het diepe deel van de visvijver is een dikke, maar vooral zuurstofloze baggerlaag aangetroffen. De bagger had een zeer sterke H2S geur (zwavelwaterstof), wat wijst op zuurstofloze omstandigheden. H2S-gas ruikt naar rotte eieren en is giftig voor vis en andere organismen. Vooral in de warme zomermaanden en tijdens strenge winters (bij ijsvorming) kan een dikke zuurstofloze baggerlaag problemen opleveren voor vis. Ook zal zich veel minder visvoedsel ontwikkelen dan in een dunnere, goed verteerde modderlaag, wat zorgt voor een lagere draagkracht. Aalscholvers De HSV geeft aan dat er regelmatig aalscholvers foerageren in het Grootven. Ook tijdens de veld-inventarisatie in de zomer zijn aalscholvers waargenomen. Een substantieel deel van de vis die regelmatig door de HSV wordt uitgezet, zal hierdoor worden opgegeten door de aalscholver. 4.2 Maatregelen en aanbevelingen Verminderen baggerlaag Om de dikke, zuurstofarme baggerlaag in het diepste deel van de vijver te verminderen, wordt aanbevolen het water te behandelen met coccolietenkrijt. Dit is een poreus krijt (calciumcarbonaat) dat bestaat uit fossiele skeletten van afgestorven algen die zich lang geleden hebben opgehoopt op de bodem van de zee. Het coccolietenkrijt heeft een groot oppervlak (1 gram coccolietenkrijt heeft een oppervlak van maar liefst 2,5 m²), waarop bacteriën zich kunnen vestigen. Deze bacteriën zorgen ervoor dat via aerobe processen de aanwezige baggerlaag en blad wordt afgebroken. Het krijt werkt dus als medium voor de bacteriën die de modderlaag afbreken. Coccolietenkrijt wordt gebruikt in het voorjaar wanneer de watertemperatuur tussen de 10 à 12 C ligt (maart-april). Sportvisserij Nederland is in 2011 begonnen met een proef, waarbij het coccolietenkrijt in verschillende vijvers is gebruikt om de baggerlaag te verminderen. De resultaten zijn veelbelovend met een reductie van de baggerlaag van wel 50 tot 70% na enkele jaren. Voor meer informatie over het gebruik van coccolietenkrijt zie het infoblad in Bijlage 1, tevens kunt u contact opnemen met Sportvisserij Nederland. 12

13 - Knelpunten en aanbevelingen - Het verspreiden van het coccolietenkrijt tijdens een proef in Verondiepen Een mogelijkheid om de problemen de dikke baggerlaag en lage zuurstofgehalten voorgoed op te lossen, is het verondiepen van de vijver en dan vooral het diepste deel. Hiervoor kan grond van buitenaf aangevoerd worden, of men kan de vijver uitbreiden in westelijke richting en de grond die daarbij vrijkomt gebruiken om diepste deel te verondiepen. Indien men de contouren van de oude afgraving volgt (dit deel ligt ca. 1 meter dieper dan de omgeving en is nu begroeid met bomen), kan de vijver met ca m 2 worden vergroot. Dit levert naar schatting 4000 tot 5000 m 3 grond op (indien 1,5 tot 2 meter grond wordt afgegraven) die kan worden gebruikt om de vijver tot ca. 3 meter diepte te verondiepen. Het is erg lastig om een indicatie te geven van de kosten van een dergelijk verondieping. Dat is erg afhankelijk van de grondsoort, benodigde werkzaamheden, bereikbaarheid, ed. Indien de HSV serieus overweegt te vijver te verondiepen, kan men bij enkele aannemers een offerte aanvragen om zo een beter inzicht te krijgen in de kosten. Bij dit proces kan ten alle tijden ondersteuning door hengelsportfederatie Sportvisserij ZuidWest Nederland of Sportvisserij Nederland worden geboden. Bescherming visstand tegen aalscholver Om de visstand tegen predatie door aalscholvers te beschermen kunnen slechts preventieve maatregelen genomen worden. De aalscholver is immers een beschermde vogelsoort. Van belang is dat er voor vissen voldoende structuren in het water zijn die schuilmogelijkheid bieden. In de vijver is plaatselijk al structuur aanwezig, zoals de velden drijfbladvegetatie en diverse rietkragen. In het najaar zal de drijfbladvegetatie afsterven en waardoor in de winterperiode alleen de beschutting van de rietkragen overblijft, terwijl aalscholvers juist dan het meest in kleine wateren foerageren. Om de vissen tijdens de winterperiode in de vijver meer schuilgelegenheid te bieden, kan gebruik gemaakt worden van onderwaterstructuren. Deze structuren zijn van groot belang voor vis. Niet alleen als schuilmogelijkheid tegen aalscholvers, maar ook voor diverse andere toepassingen. 13

14 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Zo kunnen onderwaterstructuren dienst doen als paaisubstraat (bijvoorbeeld voor baars) en als foerageergebied (bijvoorbeeld voor snoek die in een hinderlaag ligt). Daarnaast vormen onderwaterstructuren een goede ondergrond voor mosseltjes en (draad)algen om op te groeien, wat door vissen weer als voedselbron gebruikt kan worden. Een school blankvoorns die beschutting zoekt tussen de takken. Als onderwaterstructuren kunnen bijvoorbeeld bomen, takkenbossen (rijshout) of oude kerstbomen worden gebruikt. Deze laatste dienen dan wel te worden verzwaard om te kunnen worden afgezonken. De levensduur van degelijke onderwaterstructuren is ongeveer 10 jaar. Hierna is het hout zover achteruitgegaan (verrot), dat het zijn waarde voor vis verliest. Door het gebruik van diverse soorten hout en takken kunnen verschillende effecten bereikt worden. In de oeverzone aangebrachte bomen, takken en andere onderwaterstructuren bieden vissen een schuilplaats en beschutting tegen de aalscholver. 14

15 - Knelpunten en aanbevelingen - Als bijvoorbeeld kerstbomen gebruikt worden, zal meer kleinere vis tot de structuren aangetrokken worden, omdat de dichtheid van de takken en dus de beschutting groot is. Als takken of bomen worden gebruikt met een minder grote dichtheid, zoals eiken of beuken, dan zullen grotere vissen worden aangetrokken. Indien de structuren in de oeverzones worden aangebracht, dient dit bij voorkeur op locaties te gebeuren waar weinig gevist of gerecreëerd wordt, zodat de bevisbaarheid van het water niet verminderd. Aanbevolen wordt om de beschuttingsmogelijkheden in de vijver te vergroten door structuren in de oever aan te leggen in de vorm van bomen of takken. Deze kunnen met de kruin richting het water gelegd te worden. Dit kan eenvoudig door langs de oevers op strategische locaties enkele bomen en/of struiken om te zagen en de takken in het water te laten vallen. Tevens staan er voldoende bomen en struiken op het terrein waarvan de takken gebruikt kunnen worden. Deze worden dan als bundels tussen te aanwezig visstekken geplaatst (zie bovenstaande foto). Een andere optie is de aanleg van één of meerdere vissenbossen. Een vissenbos is een houten constructie, gemaakt van palen en takken die in het water wordt geplaatst. Deze kunnen los in het water worden geplaatst (zie onderstaande foto) of bij de oever, door een rij palen 1 tot 2 meter uit de oever te plaatsen en de ruimte daarachter vol te leggen met takken, liefst met vele verschillende diameters, zowel grof als fijn. De waterdiepte ter plaatse dient bij voorkeur minimaal 1 tot maximaal 2 meter te bedragen. Een voorbeeld van een vissenbos. 15

16 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Visserijbeheer Een goede mogelijkheid om de visstand en de sportvisserijmogelijkheden in Het Grootven te verbeteren, is het uitzetten van vis. Voordat er vis wordt besteld en uitgezet, is het heel belangrijk dat de HSV een duidelijke keuze maakt voor een bepaald eindbeeld, om daar het beheer op aan te passen. In één enkele visvijver is het vaak niet mogelijk alle sportvissers tevreden te stellen. Door in de verschillende vijvers van de HSV verschillend beheer toe te passen, kan men diverse sportvismogelijkheden creëren voor diverse sportvistypen. Afhankelijk van het gewenste eindbeeld voor de vijver Het Grootven zijn er mogelijkheden door het uitzetten van verschillende vissoorten en dichtheden. Hieronder worden enkele mogelijkheden beschreven met de uit te zetten vissoorten, hoeveelheden en de mogelijkheden voor de sportvissers. Meer informatie over de uit te zetten vissoorten is weergegeven in Bijlage II en op de website van Sportvisserij Nederland via vis en water vissoorten. Karper De karper is een zeer populaire en makkelijk vangbare sportvissoort die met diverse methoden kan worden belaagd. Tevens zijn ze door hun formaat goed bestand tegen predatie door aalscholvers. Het huidige bestand bestaat uit een kleine aantal grote karpers. Na de uitzetting van 50 kg karper in het voorjaar van 2015 heeft zich een sterfte voorgedaan onder een deel van het oude bestand. Helaas komt dit wel vaker voor (zie onderstaand kader). Waarschijnlijk zorgt de stress die optreedt onder het oude bestand na de uitzetting van jonge karper, voor een verminderde weerstand en daardoor sterfte. Karpersterfte Het uitzetten van karper is de laatste jaren riskant gebleken op kleinere en afgesloten wateren. In een aantal gevallen treedt in het voorjaar sterfte op onder het oorspronkelijke karperbestand. Om de verspreiding van ziekten door het uitzetten van vreemde karpers zoveel mogelijk te voorkomen, dienen de karpers te worden betrokken bij gereputeerde vishandelaren, hoewel ook dit geen garantie biedt. Hengelsportverenigingen dienen het risico te onderkennen dat na een uitzetting sterfte onder het al aanwezige karperbestand kan optreden. Gezien dit kleine karperbestand kan de hengelsportvereniging overwegen om karper uit te zetten, om zo het bestand te kunnen vergroten. Indien wordt besloten tot karperuitzet wordt aanbevolen over te gaan tot een of meerdere onderhoudsuitzetting(en). Aanbevolen wordt om 100 kilogram karper (K3, ca. 2 kg per stuk) uit te zetten en dit na enkele jaren nog eens te herhalen. Door zowel schuben spiegelkarpers uit te zetten wordt een diversiteit aan beschubbingsvormen bereikt. Dit zal door veel sportvissers op prijs worden gesteld. 16

17 - Knelpunten en aanbevelingen - Andere vissoorten Eventueel kunnen ook nog andere vissoorten uitgezet worden zoals blankvoorn en brasem. In een water van het blankvoorn viswatertype hoort een gezond bestand aan witvis voor te komen. Beide soorten komen in de vijver voor maar in vrij kleine aantallen. Blankvoorn en brasem zijn belangrijke sportvissen, vooral voor de recreatievisser. Bij het uitzetten van witvis dient terdege rekening gehouden te worden met de invloed die de aalscholver heeft op de visstand. Ervaring leert dat in kleine, afgesloten wateren een groot deel van de uitgezette vis < 40 cm in korte tijd door aalscholvers kan worden weggevangen. Het uitzetten van witvis, zoals blankvoorn, brasem en winde heeft daarom meestal weinig zin, mits vooraf maatregelen zijn genomen, zoals het aanbrengen van schuilmogelijkheden. Belangrijk is verder dat de afkomst van de pootvis bekend is. Veel van de brasem en blankvoorn die wordt aangeboden in de handel is afkomstig van groot water (zoals de grote rivieren of het IJsselmeer). Deze vissen hebben moeite zich aan te passen aan de omstandigheden in kleinere wateren. Dit leidt na enkele maanden meestal tot een aanzienlijke sterfte onder de uitgezette vis. Daarom is aan te raden vis te betrekken van vishandelaren die vis verkopen afkomstig uit klein(er) water óf, wat natuurlijk nog beter is, gekweekte vis aan te kopen. Deze vis heeft als voordeel dat ze gewend is aan het leven in (kweek-)vijvers en het aanwezige voedsel, waardoor ze dus uitermate geschikt is om te worden uitgezet in visvijvers of andere kleine wateren. Vanwege de vele onzekerheden die met het uitzetten van brasem en/of blankvoorn gepaard gaan, wordt het uitzetten van deze soorten niet aangeraden. Indien de HSV alsnog witvis uit wil zetten, wordt geadviseerd om maximaal 100 kilogram blankvoorn en/of brasem uit te zetten en om de beschuttingsmogelijkheden voor de visstand te vergroten. Waarschijnlijk zullen de uitzettingen van witvis jaarlijks moeten worden herhaald. Snoek uitdunnen Binnen de HSV gaan stemmen op om de aanwezige snoeken te verwijderen, omdat deze verantwoordelijk zouden zijn voor het gebrek aan witvis. De voornaamste redenen voor het lage witvisbestand in de vijver is niet de snoek, maar vooral de predatie door aalscholvers en de leefomstandigheden in de vijver (dikke baggerlaag). De snoek vormt als roofvis juist een belangrijk onderdeel van een natuurlijk ecosysteem en zal zieke of gewonde vissen opruimen. 17

18 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Vanwege het kunstmatige karakter en de regelmatige visuitzettingen is in de vijver echter niet echt sprake van een natuurlijk ecosysteem. De snoek zal als roofvis natuurlijk ook een deel van de uitgezette witvis verorberen. Het valt dus te overwegen het snoekbestand uit te dunnen indien in de toekomst wederom witvis (blankvoorn of kleine brasem) wordt uitgezet. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het vrijwel nooit zal lukken alle snoeken te verwijderen. Daarnaast zullen de mogelijkheden voor de roofvissers in de vijver natuurlijk drastisch worden beperkt. Verder moeten er ook geen wonderen worden verwacht van het uitdunnen van het snoekbestand. De snoek is zoals gezegd niet de reden van het gebrek aan witvis, en het uitdunnen zal hoogstens zorgen voor minder verlies aan uitgezette witvis. Hoogbezette karpervijver Een andere optie voor visvijver het Grootven is om in de vijver een visstand te creëren met een hoge bezetting aan kleine karper. Hiermee kan de HSV haar leden een goed vangbaar visbestand aanbieden, dat aantrekkelijk is voor recreatievissers én wedstrijdvissers. De kleine karpers zijn prima te bevissen met zowel de vaste hengel (met elastiek), de feeder- als met de penhengel. Gezien het vrij voedselarme karakter van het water en de bodem, wordt aanbevolen om 300 tot 400 kilogram kleine (K2) karper uit te zetten. Een bezetting van 300 tot 600 kg/ha is meestal voldoende. Als de vangsten tegenvallen of de karpers groeien te snel, dan kan de bezetting worden verhoogd. Vissen groter dan 60 cm dienen regelmatig (bv. jaarlijks of tijdens wedstrijden) worden gevangen en verplaatst naar een ander water. Het karperbestand zal regelmatig aangevuld moeten worden om het verlies van deze te grote karpers en de jaarlijkse natuurlijke sterfte op te vangen. Voor meer informatie over hoogbezette karpervijvers, zie Bijlage IV. Een bijkomend voordeel van het beheer met een hoge bezetting aan kleine karper kan zijn dat zich in deze wateren ook een heel goed blankvoorn bestand ontwikkeld. Het troebele water zorgt voor veel voedsel en een lagere predatiedruk van aalscholvers waardoor in sommige gevallen dergelijke vijvers een groot bestand aan blankvoorn herbergt. Indien gekozen wordt voor deze vorm van vijverbeheer kunnen geen andere vissoorten worden uitgezet. De visstand dient puur gericht te zijn op kleine karper. Waarschijnlijk moet de vis in de zomer ook bijgevoerd worden, gezien het vrij voedselarme karakter van het water. Dit kan met pellets of speciale vijverkorrels (zie Bijlage IV). 4.3 Factsheet en evaluatieonderzoek Factsheet visserij Visrechthebbenden hebben de verantwoording om goed visserijbeheer uit te voeren op hun wateren. Vaak is er geen duidelijk visserijbeheer of is dit niet goed vastgelegd. De leden en de betrokken overheden hebben geen inzicht in het visserijbeheer van de vereniging, wat kan zorgen voor onbegrip en misverstanden. Een middel bij het vormen en vastleggen van het visserijbeheer is de factsheet. Om hengelsportverenigingen hierbij te 18

19 - Knelpunten en aanbevelingen - ondersteunen heeft Sportvisserij Nederland de factsheetmodule ontwikkeld welke kan worden aangevraagd via de website: De factsheetmodule geeft de vereniging de mogelijkheid het visserijbeheer duidelijk neer te zetten en keuzes te maken. De milieukenmerken, visstand, knelpunten en wensen per water kunnen worden vastgelegd en worden vertaald naar een actieplan voor de komende vijf jaar. De ingevulde factsheets worden jaarlijks opgeslagen en kunnen op elk moment door de vereniging worden aangepast. De verenging kan de ingevulde factsheets als PDF downloaden en op hun eigen website plaatsen. De factsheets zullen zorgen voor een transparant visserijbeheer en kunnen als communicatiemiddel worden gebruikt naar hun leden en de betrokken overheden. Factsheets worden al veelvuldig gebruikt voor (regionale) visplannen. Indien een visrechthebbende door de waterbeheerder wordt verplicht een visplan op te stellen voor een water, is meestal het inbrengen van een volledig ingevulde factsheet al voldoende om aan de verplichting te voldoen. Een factsheet kan ten alle tijden aangepast worden, indien er behoefte is om bijvoorbeeld extra informatie op te nemen. Vervolgonderzoek Eventueel kan over een aantal jaren wederom een veldbezoek, of een visserijkundig onderzoek worden uitgevoerd. Er kan dan worden bekeken in hoeverre de voorgestelde maatregelen zijn uitgevoerd. Met een visserijkundig onderzoek kan de samenstelling en kwaliteit van de visstand vastgelegd worden en kan bekeken worden wat voor effect de maatregelen op de visstand hebben gehad. Ook kan dan worden bekeken of aanvullende maatregelen wenselijk zijn. Hengelvangstregistratie Sportvisserij Nederland heeft een nieuwe website en app ontwikkeld. Er zijn een aantal zaken veranderd, maar het voornaamste is dat het registreren van vangsten nu leuker en makkelijker is. Vangsten zijn te registreren op De app is gratis te downloaden. Voor meer informatie mail naar: info@mijnvismaat.nl Voor wedstrijdregistraties wordt een aparte module ontwikkeld. De online verenigingsservice Sportvisserij Nederland werkt samen met de federaties aan een optimale service naar de verenigingen toe. Deze service wordt aangeboden via de website (ook te benaderen via Hier vindt u praktische informatie over: bestuur visstandbeheer controle vrijwilligers jeugdwerk wedstrijden promotie ledenactiviteiten De informatie is in de vorm van infobladen, handleidingen, veldgidsen en brochures beschikbaar als downloads (PDF). U vindt op de verenigingsservice ook informatieve (instructie)video's en de mogelijkheid om materialen te bestellen, een online cursus te volgen of u op te geven voor een praktische 19

20 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- cursus bij Sportvisserij Nederland. Met de informatie op de verenigingsservice kunnen verenigingen en hun vrijwilligers direct aan de slag met hun activiteiten. Subsidie Het Fonds Verbetering Sportvisserijmogelijkheden heeft als doel activiteiten van de aangesloten hengelsportverenigingen te stimuleren en duurzame verbetering van de sportvisserijmogelijkheden te ondersteunen. Het Fonds Verbetering Sportvisserijmogelijkheden kan activiteiten ondersteunen op het gebied van voorzieningen aan het viswater, voor de visstand of voor de sportvissers Om een idee te geven: aanleg van een paaigebied, een beluchtingsinstallatie, beschermingsconstructies tegen aalscholvers, een schuilhut, een eigen clubhuis, trailerhellingen, vissteigers, visbotenhavens, ed. De maximale bijdrage wordt jaarlijks door het bestuur van Sportvisserij Nederland vastgesteld. Kijk voor de meest actuele info op de website sportvisserijnederland.nl en kijk bij: verenigingsservice: bestuur. 20

21 - Literatuur - Literatuur Gerlach, G., & R.B. Zoetemeyer, Rapport Visserijkundig Onderzoek Het Grootven te Venhorst. Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij, Nieuwegein. Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer & Visserij (LNV), directie Openluchtrecreatie, Vormgeving en inrichting viswater. s Gravenhage. Spiegel, A. van der, Visgemeenschappen van het stilstaande water. In Quak, J. en A. van der Spiegel (eds.). Cursus Visstandbeheer en Integraal Waterbeheer. Nieuwegein, Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij, Nieuwegein. Zoetemeyer, R.B., & B.J. Lucas, Basisboek visstandbeheer. Sportvisserij Nederland, Bilthoven. 21

22 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Bijlagen Bijlage I Resultaten visserijkundig onderzoek Bijlage II Infoblad bekrijten Bijlage III Profiel van de vissoorten Bijlage IV Beheer van hoogbezette karpervijvers

23 - Bijlagen - Bijlage I Resultaten visserijkundig onderzoek 1999 Globaal overzicht van de gevangen vissoorten tijdens het visserijkundig onderzoek van het Grootven te Venhorst op 2 februari 1999 (Gerlach & Zoetemeyer, 1999). Vissoort Aantal Min. Lengte (cm) Max. Lengte (cm) Hoeveelheid (in kg) Min. Gewicht (g) Max. gewicht (g) Brasem , Kolblei , Blankvoorn , Ruisvoorn , Karper* , Kroeskarper , Zeelt , Snoek , Snoekbaars , Baars , Pos Paling , Totaal ,6 *waarvan één goudkarper met een lengte van 54 centimeter. 23

24 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Bijlage II Infoblad bekrijten 24

25 - Bijlagen - 25

26 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- Bijlage III Profiel van de vissoorten KARPER (Cyprinus carpio) Leefomgeving De karper is een algemene vissoort in stilstaande en langzaam stromend water. Ook in relatief snel stromend water komt de karper wel voor, waar hij zich dan vooral op stromingsluwe plaatsen ophoudt. Van nature komt de karper niet in Nederland voor. Het oorspronkelijke verspreidingsgebied lag rond de Kaspische Zee, van waaruit de karper zich zowel naar het oosten (China, Japan en Zuid-Rusland) als naar het westen (gebied rond de Zwarte Zee en de Donau) heeft uitgebreid. Via de Donau heeft de karper zich naar Midden-Europa kunnen verspreiden. Deze verspreiding werd versneld door de Romeinen, die rond het begin van de jaartelling de karper uit de Donau of uit Klein- Azië haalden en voor de kweek naar Italië brachten. In de eeuwen daarna zorgden monniken voor een grote verspreiding van de karper over Europa. Vanaf de middeleeuwen (de 14e eeuw) kwam de karper, als teelt- en consumptievis, in kloostervijvers voor. In de loop der eeuwen zijn er allerlei verschillende variëteiten van de karper ontwikkeld. Het oorspronkelijk in de middeleeuwen geïntroduceerde en daarna verwilderde type wordt wilde of boerenkarper genoemd. Hiernaast komen allerlei geteelde variëteiten voor, zoals schubkarper, spiegelkarper, rijenkarper en naaktkarper. Omdat de karper zich in Nederland nauwelijks met voldoende succes kan voortplanten om een populatie in stand te houden, wordt de karperstand in veel wateren door uitzettingen op peil gehouden. Dankzij deze uitzettingen komt de karper momenteel in vrijwel alle watertypen voor. In het oorspronkelijke verspreidingsgebied is de karper echter een bewoner van langzaam stromende rivieren en (afgesloten) rivierarmen. 26 Voortplanting De paaitijd valt, afhankelijk van in het bijzonder de watertemperatuur, in mei en juni, maar kan soms doorgaan tot eind juli. De paai vindt plaats in met zachte vegetatie begroeide ondergelopen gebieden of in waterplantenvegetaties in ondiep, rustig water, waar de eieren aan de planten blijven plakken. Ook worden flab en obstakels als stenen en fuiken wel als paaisubstraat gebruikt; soms worden de eieren op de kale bodem afgezet. Tijdens het paaien wordt een vrouwtje omringd door een aantal mannetjes die de afgezette eieren bevruchten. Bij een voldoende hoge watertemperatuur komen de eieren al na enkele dagen uit. Voedsel De karper is een omnivoor. De samenstelling van het voedselpakket is sterk afhankelijk van de aard van het water en van het seizoen. Larven leven van zoöplankton en algen. Dat de karper is aangepast aan het foerageren op de bodem is al op jonge leeftijd zichtbaar, want bij een lengte van circa 2 cm beginnen juveniele karpertjes al van de bodem te eten. Het dieet van volwassen karpers bestaat vrijwel uitsluitend uit bodemvoedsel, zoals insectenlarven, wormen, kreeftachtigen en weekdieren. Daarnaast wordt ook plantaardig materiaal gegeten, zoals waterplanten, algen en zaden. Groei en leeftijd Van de karperachtigen is de karper één van de snelst groeiende soorten; vooral de verschillende kweekvormen zijn snelle groeiers. In de regel wordt de karper geslachtsrijp na 3 tot 4 jaar (mannetjes) of 4 tot 5 jaar (vrouwtjes) bij een lengte van 40 tot 45 cm. De maximale lengte is 120 cm.

27 - Bijlagen - BLANKVOORN (Rutilus rutilus) Leefomgeving De blankvoorn is een vis van zowel stilstaand als stromend water, die in vele watertypen algemeen voorkomt. Zelfs in snelstromende wateren kan deze soort worden aangetroffen. Wel houdt de blankvoorn zich daar bij voorkeur in de stromingsluwe gedeelten op. De blankvoorn zoekt zijn voedsel in scholen in de buurt van begroeiing, maar ook wel in het diepere, open water. De blankvoorn is redelijk bestand tegen eutrofiering en vervuiling en lijkt bij uitstek te kunnen profiteren van veranderende omstandigheden. Zo kon in vele beken, waar deze soort van nature niet of slechts in geringe mate voorkwam, de blankvoornstand enorm toenemen, terwijl karakteristieke beekvissoorten daar sterk in aantal achteruit zijn gegaan of geheel zijn verdwenen. Voortplanting In de paaitijd, die doorgaans in april en mei valt, maar die tot in de zomer kan doorlopen, gaat de blankvoorn op zoek naar geschikte paaiplaatsen. Deze liggen veelal dicht onder de oever in zwak stromend, ondiep water met beschutting tegen golfslag. De eieren worden afgezet op ondergedoken waterplanten, maar ook oeverplanten, boomwortels, stenen en andere obstakels worden als afzetsubstraat gebruikt. Zowel larven als juvenielen blijven geruime tijd in de oeverbegroeiing. Hierdoor is de blankvoorn sterker dan brasem gebonden aan wateren met begroeiing..voedsel Het voedsel van jonge blankvoorn beslaat uit zoöplankton, in het bijzonder watervlooien. Oudere blankvoorn heeft een aanzienlijk uitgebreider voedselpakket. Zowel dierlijk voedsel, zoals slakjes, wormen, insectenlarven, driehoeksmosselen en kreeftachtigen, als plantaardig materiaal, zoals algen en detritus, worden gegeten. Groei en leeftijd De blankvoorn bereikt in het eerste jaar een lengte van 5 tot 7 cm. Onder gemiddelde omstandigheden is de blankvoorn geslachtsrijp op een leeftijd van 3 tot 5 jaar, de mannetjes eerder dan de vrouwtjes. De lengte is dan rond 15 cm. De maximale lengte is 45 cm en de maximale leeftijd ca. 10 jaar. 27

28 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- BRASEM (Abramis brama) Leefomgeving De brasem is een zeer algemene vissoort in het Nederlandse binnenwater, die zowel in zoet als in brak water voorkomt. Oorspronkelijk is de brasem een bewoner van stilstaande wateren, zoals meren en plassen en van traag stromende, heldere benedenrivieren. Eutrofiëring (vermesting) van het binnenwater heeft ertoe geleid dat de brasemstand sterk is toegenomen. De brasem is één van de weinige soorten die nog kan gedijen in (zeer) voedselrijke wateren met weinig waterplanten en een overmatige algengroei. De brasem wordt echter ook aangetroffen in helder, plantenrijk water. Hier vinden we meestal kleinere populaties, die vooral bestaan uit goed groeiende en relatief veel grote exemplaren. Het optimale leefgebied van de brasem kenmerkt zich door afwisseling tussen ruim, open water waarin de brasem in scholen naar voedsel zoekt en ondiepe, begroeide oeverzones, waar de paai- en opgroeigebieden zich bevinden. Voortplanting In de paaitijd, die loopt van eind april tot midden juni, gaat de brasem op zoek naar geschikte paaiplaatsen. De eieren worden bij voorkeur afgezet op ondergedoken waterplanten of oeverplanten, maar bij afwezigheid daarvan worden ook boomwortels, stenen en andere obstakels, zoals houten paaltjes, autobanden en oude fietsen, als afzetsubstraat gebruikt. De brasem is daarom niet gebonden aan de aanwezigheid van waterplanten. Al na enkele dagen vormen de larven scholen in het ondiepe water. Voedsel Brasemlarven voeden zich in eerste instantie hoofdzakelijk met dierlijk plankton. Wanneer zij een lengte van ongeveer 2 cm hebben bereikt, komen ook kleine muggenlarven in het dieet voor. Brasem heeft een voorkeur voor bodemvoedsel, zoals larven van muggen en andere insecten, wormpjes, slakken en mosseltjes. Bij een gebrek aan bodemorganismen kan de brasem overschakelen op een dieet van zoöplankton en plantaardig materiaal. Dankzij een geraffineerd zeefsysteem, gevormd door kieuwboog met aanhangsels, is de brasem beter dan andere vissoorten in staat om watervlooien en andere kleine organismen als voedselbron te benutten. Groei en leeftijd De groei van de brasem is onder andere afhankelijk van de watertemperatuur en het voedselaanbod. Een slechte groei treedt op als de dichtheden (aantallen brasems per hectare) erg hoog worden en daarmee sterke voedselconcurrentie optreedt. Onder optimale omstandigheden (veel voedsel, weinig concurrentie) kan brasem zeer snel groeien. In het eerste jaar is de groeisnelheid in Nederland gemiddeld 5 tot 7 cm. Bij een goede groei bereikt de tweejarige brasem een lengte van 12 cm en wordt een lengte van 40 cm na 8 jaar gehaald. De brasem is na 6 tot 7 jaar geslachtsrijp. De maximale lengte is 80 cm bij een gewicht van ongeveer 10 kg. De maximale leeftijd is ca. 15 jaar. 28

29 - Bijlagen - Bijlage IV Beheer van hoogbezette karpervijvers 29

30 - Visvijver Het Grootven te Venhorst- 30

31

32 Sportvisserij Nederland Postbus AD Bilthoven