Stichting Boerengroep Verslag Soja Symposium. Georganiseerd op 13 februari 2008 van 13:00 tot 18:00 uur in LA13 te Wageningen.

Transcriptie

1 Stichting Boerengroep Verslag Soja Symposium Georganiseerd op 13 februari 2008 van 13:00 tot 18:00 uur in LA13 te Wageningen. 1

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Inleiding...3 Luc Vankrunkelsven (Wervel)...4 Nina Holland (Corporate Europe)...5 An Maeyens (Aseed)...6 Henk Flipsen (NEVEDI)...6 Klaas Hoekstra (Akkerbouwer)...7 Martien Houben (Varkenshouder)...8 Conclusies...8 2

3 Inleiding Aanleiding was een Soja Symposium in oktober 2007, georganiseerd door WUR. Op deze dag waren er 6-tal vertegenwoordigers van de soja productie en verwerkende industrie uit zowel Europa en Brazilië aanwezig. Vaak viel het woord duurzame soja, alle partijen waren het er over eens dat duurzame soja certificatie de license to produce is voor de Zuid- Amerikaanse sojaboeren. Er werd een rooskleurig beeld geschetst van de stand van zaken in Zuid-Amerika, voorbijgaand aan ecologische en sociale omstandigheden/ gevolgen. Ons inziens was er te weinig aandacht voor de invulling van het begrip duurzame soja. Ook misten wij aandacht voor alternatieven voor Zuid-Amerika als dé producent van proteïnen voor de wereld, zoals bijvoorbeeld proteïne productie in Europa. Doel van het Boerengroep Soja Symposium was; de duurzaamheid van het soja productiesysteem en de mogelijkheden voor eiwitproductie op Europese akkers te onderzoeken. De doelgroep is breed gehouden; studenten, boeren, bedrijven, ngo s en politieke partijen, net als de diversiteit van de actoren in het Soja vraagstuk. Daartoe zijn verschillende sprekers uitgenodigd, deze zijn door twee discussieleiders geïnterviewd (het was een bewuste keuze om niet elke spreker een presentatie te laten geven, door de interviewmethode kwam informatie effectief uit de sprekers en werd de doorstroomsnelheid van de sessie bevorderd. Doel van de discussieleiders was om de verschillende standpunten duidelijk naar voren te laten komen, en vervolgens discussie tussen de sprekers (en het publiek) te faciliteren. De opkomst bestond uit een 40-tal bezoekers, die bestonden uit studenten, geïnteresseerden, een journalist van de Boerderij en een afgevaardigde van het ministerie van LNV. Er is een film van het symposium gemaakt, die binnenkort op de website van de Boerengroep te zien zal zijn. ( De middag begon met een stuk van het Inspringtheater, waarin op komisch-serieuze wijze, verschillende actoren (politiek, retail, melkveehouder en consument) in het soja productiesysteem naar voren kwamen. De eerste helft van het symposium was gereserveerd voor de Zuid-Amerikaanse kant van het verhaal. Genodigden waren Luc Vankrunkelsven (Wervel, Belgie), An Maeyens (Aseed) en Nina Holland (Corporate Europe). 3

4 Nu volgt een korte samenvatting van wat de sprekers vertelden: Luc Vankrunkelsven (Wervel) Luc Vankrunkelsven plaatst de discussie in historisch perspectief, en vergelijkt de landbouw van Brazilië met dat van de VS in het verleden : > hybride maïs, daarna soja -> de strategie was de vlees productie een meerwaarde te geven door een hoogwaardige voerproductie. Soja en maïs zijn snelgroeiende en eiwit- en koolhydraatrijke gewassen, dit maakt de gewassen aantrekkelijk voor grootschalige productie, het probleem is dat het wordt opgedrongen als cash crop. Soja wordt chemisch geperst de producten olie en schroot (schroot als grondstof voor diervoer) vinden ieder hun weg in de industriële pijplijn. Wat de vraag oproept, wat wordt het product en wat het afval of bijproduct genoemd? Het schroot heeft een vergelijkbare waarde als de olie. De relatie tussen soja en natuur in Zuid-Amerika Het oppervlak tropisch regenwoud verdwijnt de helft van België per jaar. Maar ook vele andere gewassoorten (Pampa s etc.) zijn in de afgelopen 50 jaar verdwenen, en staan nog onder druk. De sterke uitbreiding staat in verband met de vraag naar biobrandstoffen en veevoerproducten in Europa. De plantagehouders schuiven de schuld door naar de kleine boeren die van hun land verdreven zijn en vervolgens tropisch regenwoud ontginnen om voor zichzelf een nieuw bestaan op te bouwen. Schematisch ziet het ontginningsproces er alsvolgt uit: Houtkap -> 2 jaar veeteelt -> sojaboeren -> veetelers hebben weer nieuwe gronden nodig. Over het FAO rapport Over methaanuitstoot door runderen Luc benadrukt de integraliteit van de uitdaging De uitdaging voor de 21ste eeuw is: hoe kan de mensheid in haar vraag naar eiwitten voorzien? Met de groeiende consumptie, wereldbevolking en conflicten voor landgebruik voor biobrandstoffen, schoon drinkwater in het achterhoofd, is dit een lastige vraag. Wat een oproep doet om te zoeken naar alternatieven 4

5 Melk vee kip ethanol etc. internationaal kapitaal Intensieve veehouderij in Brazilië -> is bezig meerwaarde aan soja te geven door dierlijke productie. Tenslotte waarschuwt Luc Vankrunkelsven voor het veelvuldig gebruik van de term duurzaamheid, hij is bang dat het begrip sterk wordt uitgehold. Iedereen praat over duurzaamheid, en scoort daarmee in de publieke opinie of gebruikt het voor greenwashing, terwijl er geen echte duurzaamheid (volgende de brundtland definitie) bereikt wordt. Nina Holland (Corporate Europe) Nina Holland voorziet bij de grootschalige verbouw van soja als grondstof voor de biobrandstof problemen voor klimaat en de ontwikkeling op het platteland. Over de Soja Round Table (SRT) zegt zij dat deze deelnemers bevat met twijfelachtige motieven; (essent en wwf zitten beide in SRT, maar Essent is ook hoofdsponsor WWFals bezwaar het volgende stukje moet naar het vorige argument ze zei alleen dat SRT als geheel slecht luistert naar ngo s (zoals zijzelf denk ik en boerenorganisaties etc.) noemt zij dat de energiebedrijven, het WWF (Essent is de hoofdsponsor), en SRT slecht luisteren naar de organisaties in de praktijk. Bovendien vindt zij de lusten en lasten van het probleem slecht vertegenwoordigd worden in de groep. Ze merkt op dat GMO-gif-resistente soja (roundup ready soja) een uitnodiging tot ongebreideld sproeien is. Bovendien brengt de bestrijding met gif ernstige gevolgen voor de gezondheid van mens en dier met zich mee. Voor de consument: Iedereen wacht op mij. De betrokken partijen, de boer, de politicus, en de retailer leggen de uiteindelijke schuld neer bij de keuzevrijheid van de consument. Labels kunnen de consument helpen bij het kiezen voor een duurzaam product. Wat het gevolg kan hebben dat de consument meer moet betalen voor haar voedsel. Minder vlees eten kan een bijdrage zijn om de vraag naar eiwitten te beheersen. Tenslotte is iedere mens ook burger (met normen en waarden) en is zij immers niet alleen consument? 5

6 An Maeyens (Aseed) An Maeyens vertelt over sociale gevolgen van grootschalige sojateelt in Zuid Amerika (Paraguay); ze vertelt dat de kleinschalige (gezins) landbouw niet meer rendabel is voor de productie van soja. Het gevolg is dat deze mensen naar de stad trekken, waardoor de gezinslandbouw verdwijnt, en daarmee rurale leefgemeenschappen. De vrijgekomen ruimte wordt overgenomen door grootgrondbezitters. Boerenbewegingen ontvangen repressie vanuit overheden en bedrijven. Leefbaarheid (gezondheid) in kleine gemeenschappen neemt af door het gebruik van pesticiden in de soja-akkerbouw. Een oplossing voor kleine boeren is om zich aan te sluiten bij een boerenorganisatie. Deze bieden een programma aan om o.a. te voorzien in eigen voedselvoorziening, directe actie tegen de grote sojaboeren en landherwinning (land wat na de landhervormingen naar de grote sojaboeren is gegaan) Met Henk Flipsen (Veevoerverwerker Nevedi) werd de overstap gemaakt van Amerika naar Europa. De tweede helft van het symposium was toegewijd aan alternatieven voor Zuid- Amerikaanse soja. Verdere genodigden waren Klaas Hoekstra (NAV lid, Akkerbouwer) en Martin Houben (varkenshouder, megastal). Henk Flipsen (NEVEDI) Henk Flipsen legt uit dat een concept voor Sustainable soy wereldwijd vastgelegd moet worden en dat soja inzetbaar is voor food, feed and fuel, dat is het doel van de Soy Round Table. SRT is een goed initiatief voor verbinding van de verschillende partijen, bovendien is het beter dan geen gesprek. Nederland probeert de discussie naar Europees niveau te tillen en neemt hier het voortouw in. Brazilië en China zijn concurrenten met Europa op de wereld sojamarkt. De SRT zoekt naar manieren om een certificering in te voeren bij de primaire producenten. 6

7 Kip % voedsel dieren komt overzee, veel bijproducten uit de voedselindustrie worden als veevoer gebruikt. Soja is erg geschikt als diervoer voor rundvee, de voordelen vertalen zich in een goede vertering, goede productie, goed voor mineralenbalans/uitstoot. Het gat van Rotterdam is dicht -> Wat zijn de alternatieven? Flipsen weet dat er veel ondergronds/privé onderzoek gebeurt naar alternatieven, maar dat het nog lang gaat duren. Zijn idee voor de toekomst is om de voedingswaarde van GMO voer op maat te ontwikkelen. Nederland, België en een deel van Duitsland zitten niet op deze discussie te wachten. Klaas Hoekstra (Akkerbouwer) EU heeft besloten voor graan in de 60-er jaren, een politieke keuze. Hij ziet nu ontwikkelingen die zorgen over eiwitvoorziening oproepen net als men in de 70-er jaren zag -> toen is politiek gekozen voor meer eiwitproductie in de EU door inzet van financiële middelen tbv veredelingsonderzoek, en subsidies ter stimulatie van verbouw van eiwitrijke gewassen. Klaas Hoekstra pleit voor een mineralen kringloop op locaal niveau. thuis productie en afzet. Hij gelooft niet in de politieke plannen op de lange termijn. Kan er eiwit geproduceerd worden in de EU? Alternatieven voor soja zijn er zeker. Bijvoorbeeld erwten of veldbonen. Er moet geld zijn voor onderzoek naar deze alternatieven. Zo heeft de veredeling rond de eiwitgewassen 20 jaar stilgelegen omdat er geen interesse was om hierin te investeren. Alternatieven zat, veredeling ligt al 30 jaar stil omdat er niks mee te verdienen viel. De WTO is een rommeltje, er is geen sprake van een gelijke inspraak in relatie tot lusten en lasten Elk soort gewas moet op duurzame wijze te telen zijn, het liefst binnen Nederland. 7

8 Martien Houben (Varkenshouder) Bijproducten uit voedsel kunnen ook van overzee komen. Wereld is dorp geworden -> we moeten de wereld voeden, als we daarvoor ZA nodig hebben, waarom niet? Als het maar duurzaam is. een eigenlijk nog een pro soja stem) Klant is koning, maar moet betalen voor duurzaamheid> hij begint daar nadrukkelijk niet mee, moet iemand anders doen. De consument moet om duurzame soja vragen. Al alternatief ziet hij het herinvoeren van diermeel als diervoer. Maatschappelijkheid binnen marges, in die zin dat duurzaam produceren prima is zolang er een boterham mee te verdienen valt. Houben voorspelt dat de vraag naar vlees wereldwijd gaat verdubbelen, Hoekstra concludeert daaruit dat de EU haar eigen sojaboontjes moet gaan doppen. Conclusies Het programma eindigde met een inventarisatie ronde voor oplossingen dus mogelijke alternatieven vanuit de verschillende actor perspectieven (retail, politiek, consument, producent). De volgende punten zijn daaruit naar voren gekomen: Retail Regionale markt (aankoop & verkoop) Communicatie richting consument Consumenten helpen om te kiezen Ook aandacht voor verantwoorde kant-en-klaar maaltijden Vlees van Nederlandse bodem kopen Politiek Discussie GMO binnen EU Richten op duurzame landbouw 8

9 Toelaten van dierlijke eiwitten (diermeel) Onderzoeksgelden Douane heffingen investeren in eerlijke landbouw Consumenten stimuleren meer te betalen voor voedsel Campagne tegen vlees, inzetten op gezondheid Consument Meer betalen, ook voor voedsel. Minder vlees eten. Consumentenbond kan meer druk uitoefenen. Je bent ook burger (waarden). Ondersteuning vanuit retail nodig 9