AI Kaleidoscoop. College 9: Natuurlijke taal. Natuurlijke taal: het probleem. Fases in de analyse van natuurlijke taal.

Transcriptie

1 AI Kaleidoscoop College 9: atuurlijke taal Het Probleem Grammatica s Transitie netwerken Leeswijzer: Hoofdstuk AI9 1 atuurlijke taal: het probleem Communiceren met computers als met mensen, middels natuurlijke taal Belangrijk voor veel toepassingen Databases Gebruikersgemak ertaalprogramma s Maat voor intelligentie Programma s maken gebruik van structuur van taal betekenis van taal kennis over de wereld ongeschreven gedragsregels AI9 2 ivo s in de analyse van natuurlijke taal Fonetiek: ritme & intonatie Fonology: klankeenheden (fonemen) Morfologie: opbouw van woorden (morfemen) yntaxis: opbouw van zinnen etiek: betekenis van woorden en zinnen Pragmatiek: gebruiksregels voor woorden en zinnen Algemene kennis: achtergrondkennis AI9 3 Fases in de analyse van natuurlijke taal. input parsing (ontleden) dit college parse tree setische interpretatie setisch netwerk college s 7&8 contextuele interpretatie uitgebreider setisch netwerk B: in de praktijk geen lineaire volgorde AI9 4

2 yntax, grammatica oorbeeld Algemeen P één begin-symbool P regels: symbolen symbolen P a eindsymbolen likesbites AI9 5 Parseren Herken of zin correct is volgens de grammatica of: genereer een correcte zin Top down parsing P A P P P likes likes A B: zoekes! likes likes AI9 6 Bottom up parsing likes likes likes A likes P P A P P B: zoekes! AI9 7 Parsing: resultaat = parse-tree A likes P AI9 8 A Ambiguïteit: Eén zin kan overeenkomen met meerdere parse-trees

3 Ambiguïteit: oorbeeld He saw her with telescope He saw her with telescope AI9 9 erschillende typen grammatica's: Chomsky hierarchie Reguliere talen: Def: geen recursieve regels b: voorgaande slides Context-vrije talen: Def: één symbool aan linkerkant van regel, mogelijk met recursie b: voorgaande grammatica + P ind_ that ind_ says beliefs Context gevoelige talen: Def: mogelijk >1 aan linkerkant van regels b: volgende slide Recursief opsombare talen Def: willekeurige regels AI9 10 Chomsky hierarchie (2) Reguliere talen: Context-vrije talen: Context gevoelige talen: Recursief opsombare talen B: = atuurlijke atuurlijke taal? taal? AI9 11 Context-gevoelige grammatica oorbeeld: R R s bite R R s s p s bites ss a s s ss p some some p p ss s s ss pp men men p s s p ss runs runs bites R bites pp run run bite p bite Uitbreiding p met setiek extra symbool: bijter/niet-bijter s p bites bites AI9 12 bite

4 Typen grammatica s: evaluatie Context-vrij: eenvoudig formalisme niet voldoende voor natuurlijke taal (wel voldoende voor bijna alle computer-talen) Context-gevoelig: voldoende sterk, maar: explosie van aantal regels, mengen van syntax & setiek Transitie-netwerken = alternatieve notatie voor grammatica s maak een netwerk voor elke non-terminal elk pad in zo n netwerk is een regel voor de non-terminal pijlen zijn de non-terminals of terminals in de regel AI9 13 AI9 14 Transitie-netwerken (b) P P : : P P P: P P a : : likes likes bites bites : P a likes bites AI9 15 Transitie netwerken, alternatieve notatie a that thinks says likes bites a AI9 16

5 Augmented transition networks (AT s) AT = T + datastructuren + edures (per overgang) om data-structuren te ipuleren b: P R P 1: 1: = a a = R R = s s 2: 2: = some some = men men s s R R = p p P1: P1: = bites bites runs runs R-of-=s R-of-=s n n P2: P2: = bite bite run run R-of-=p R-of-=p n n AI9 17 Gebruik van AT s: syntax setiek syntax (= parse-tree) etiek (= conceptuele graaf) AI9 18 P P (s,p) = = likes a = bite agent :#1 object :#1 etiek (= conceptuele graaf) bite agent :#1 setische representatie m.b.v case-frame bite agent <animate> object :#1 object <thing> part Maak setische representatie mbv case-frame Case-frame = voorgebakken lege setische structuur instrument teeth bite agent <animate> object <thing> instrument teeth part oordelen: type-informatie impliciete kennis AI9 19 AI9 20

6 olgende keer tellingen bewijzers: Hoofdstuk 12 AI9 21