2015/ / Uitvoeringsprogramma. Armoedeopgave. 1 Inleiding Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

Transcriptie

1 2016 / Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave 1 Inleiding Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

2 Inhoud 1 Inleiding Programma Armoedeopgave Uitvoeringsprogramma Week van de armoede Van buiten naar buiten Financiën Planning Beleidsregels Schulddienstverlening Altijd een aanbod schulddienstverlening Aandachtspunten Herontwerp werkprocessen Inleiding Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

3 1 Inleiding In januari 2016 is de visie en strategie armoedeopgave (incl. beleidsplan schulddienstverlening) vastgesteld. De visie en strategie armoedeopgave sluit aan op de transformatie van het sociaal domein. Hierbij wordt er ingezet op preventieve ondersteuning, gaat de gemeente uit van de eigen mogelijkheden van haar inwoners, faciliteert het effectieve maatwerkondersteuning om inwoners weer handelingsperspectief te bieden en biedt het een vangnet wanneer inwoners er niet meer zelf uit kunnen komen. Daarnaast wil de gemeente meer aansluiten op de leefwereld van haar inwoners en zet zij in op laagdrempelige dienstverlening in de directe omgeving van de inwoner via de sociaal wijkteams en jeugdteams. Om de visie en strategie armoedeopgave verder uit te werken is de gemeente gestart met een programma Armoedeopgave. De doelstellingen van het programma Armoedeopgave zijn uitgewerkt in Hoofdstuk 2. Het uitvoeringsprogramma in Hoofdstuk 3 bevat de uiteenzetting van de verschillende projecten binnen het programma armoedeopgave die moeten bijdragen aan een preventieve aanpak van armoede, effectieve ondersteuning en de basis op orde. Tevens bevat het uitvoeringsprogramma een programmabegroting en een planning. Eén van de concrete acties uit het programma is de implementatie van vernieuwde beleidsregels schulddienstverlening die op basis van het vastgestelde beleidsplan schulddienstverlening zijn opgesteld. Hoofdstuk 4 geeft een samenvatting van de beleidsregels schulddienstverlening (bijlage 1). De beleidsregels zijn erop gericht dat de gemeente Zaanstad altijd ondersteuning biedt in het geval van (problematische) schulden. Hiervoor zullen preventieve instrumenten moeten worden ontwikkeld en de werkprocessen worden aangepast. Dit wordt meegenomen in de projecten binnen het programma Armoedeopgave. 3 Inleiding Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

4 2 Programma Armoedeopgave Armoede staat nooit op zichzelf en gaat vaak gepaard met problematiek die we ook tegenkomen in maatschappelijke ondersteuning, jeugdhulp en participatie. Vandaar dat de gemeente Zaanstad de armoedeopgave als integrale aanpak binnen het sociaal domein oppakt. De gemeente streeft ernaar dat iedereen naar vermogen en op eigen wijze kan participeren in de Zaanse samenleving De nadruk ligt hierbij op het voorkomen van armoede (preventie en signalering), het activeren naar werk (perspectief door maatwerk) en gerichte ondersteuning waar nodig (basis op orde). Hierbij worden bestaande normen en criteria losgelaten ten behoeve van maatwerk en doelmatigheid. Daarnaast wordt er een waardering van maatschappelijke activiteit en een weging van rendement meegenomen. Preventie en Vroegsignalering Uit gesprekken met ervaringsdeskundigen, maatschappelijke partners en sociaal wijkteams is gebleken dat er verschillende doelgroepen zijn die we als gemeente moeilijk weten te bereiken. Iemand die aanklopt bij de gemeentelijke schulddienstverlening zit gemiddeld al 2,5 jaar in schulden. Een belangrijke reden waarom mensen niet om ondersteuning vragen is schaamte, maar er heerst ook een beleving dat men toch niet in aanmerking komt voor ondersteuning. Een goed voorbeeld van deze laatste groep zijn werkende armen of zzp-ers die denken dat bijzondere bijstand alleen voor mensen met een uitkering is. Samen met maatschappelijke partners wordt er gekeken hoe inwoners beter bereikt kunnen worden, maar ook hoe we (problematische) schulden eerder weten te signaleren. Dit moet leiden tot een communicatiestrategie waarbij gekeken via welke kanalen en met welke boodschap we verschillende doelgroepen effectiever kunnen benaderen. Instrumenten en ondersteuning binnen het minimabeleid en schulddienstverlening zijn vooral gericht op inwoners onder het sociaal minimum of wanneer er sprake is van problematische schulden. Sociaal wijkteams die inwoners in een relatief vroeg stadium weten te traceren kunnen nu veelal vrij weinig voor hen betekenen, omdat de situatie nog niet erg genoeg is om in aanmerking te komen voor ondersteuning. De gemeente zet in om in samenspraak met sociaal wijkteams en maatschappelijke partners preventieve instrumenten te ontwikkelen en bestaande instrumenten effectiever in te zetten. Tabel 1: Projecten gericht op preventie en vroegsignalering Project Omschrijving Activiteiten Preventie en Vroegsignalering Vroegsignalering (nieuwe) doelgroepen, preventieve ondersteuning bij schulden of dreigende langdurige armoede. Communicatie en samenwerking met bedrijven en ketenpartners. Online platform budgetbeheer Sociaal warenhuis Pilot Zelfstandigen op poten Pilot Tegenprestatie huurschulden Inzet Cazis (Nibud) Project Vroegsignalering schulden Onderzoek naar nieuwe handelingsperspectieven voor schulddienstverlening. Data-lab naar vroegsignalering en opkopen van schulden. Samenwerkingsafspraken vaste lasten partners Perspectief door maatwerk De gemeente ziet werk als een belangrijke weg om uit de armoede te geraken. De gemeente Zaanstad wil in haar inkomens- en minimabeleid inwoners weten te activeren om weer aan het werk te gaan. Aanpassingen in het minimabeleid moet de armoedeval voorkomen en een bredere doelgroep aanspreken om passende ondersteuning te bieden om blijvend uit de armoede te geraken. De gemeente Zaanstad is in mei 2015 gestart met een pilot budget maatwerkondersteuning armoedeopgave. In deze pilot zien we dat door ruimte aan de professional te geven er 4 Programma Armoedeopgave Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

5 preventieve ondersteuning geboden kan worden en hoge maatschappelijke kosten bespaard worden. Uiteindelijk moet de pilot antwoord geven op de vraag wat er nodig is om maatwerkondersteuning te bieden. Qua wet- en regelgeving, maar ook voor wat betreft de cultuuromslag die nodig is voor de professional om die ruimte te pakken. Uiteindelijk is het doel is om de minimaregelingen te ontschotten en aan te sluiten op de leefwereld van inwoners. In de beleidsregels schulddienstverlening wordt meer ruimte gegeven aan de professional om maatwerk te bieden. De toegang wordt hierdoor verbreed. De professional bekijkt welk instrument ingezet kan worden. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan budgetbeheer, coaching of schuldsanering. Waar voorheen schulddienstverlening zich richtte op inwoners met problematische schulden, zal de focus meer komen te liggen op het oplossen van schulden in een vroeg stadium. Minima-effectrapportage Via raadsinformatiebrief onder nummer 2016/ heeft u de Minima-effectrapportage ontvangen waarbij het Nibud aanbevelingen heeft gegeven. Deze aanbevelingen betrekken wij bij het nieuw vormgeven van het minimabeleid. Een groot deel van de aanbevelingen zijn reeds meegenomen in de uitvoering van de visie en opgenomen in de projecten van dit uitvoeringsprogramma, zoals het onder de aandacht brengen van regelingen en ruimte geven voor ondersteuning aan huishoudens boven de 110% nmi. Er wordt gekozen voor maatwerk in plaats van generieke regelingen. Dit betekent bijvoorbeeld er niet geminderd wordt op de individuele bijzondere bijstand voor gezinnen met oudere kinderen wanneer de situatie hierom vraagt (studiekosten e.d.). Ook blijven regelingen als Regeling schoolgaande kinderen en Individuele Inkomenstoeslag bestaan, maar waarschijnlijk vanuit een andere werkwijze. Voor het einde van dit jaar zullen wij zo mogelijk het nieuwe beleid presenteren. Tabel 2: Projecten gericht op Maatwerk en effectieve ondersteuning Project Omschrijving Activiteiten Pilot budget maatwerkondersteuning City Deal Inclusieve Stad Budget ad voor de sociaal wijkteams en jeugdteams om maatwerkondersteuning te bieden. Gezamenlijke zoektocht tussen gemeenten en ministeries naar de overbrugging van leefwereld en systeemwereld. Eindevaluatie en aanbeveling voor project ontschotting minimabeleid Agenderen (systeem)problemen op basis van 100 casussen; Experimenten om (systeem)problemen op te lossen. Ontschotting Minimabeleid Vereenvoudiging minimabeleid met ruimte voor maatwerk. Beleidsmatig inrichten van één integraal minimaregeling. Inrichting monitorinstrumenten Aanpassing werkprocessen en werkinstructies. Vangnet / Basis op orde Voor inwoners die (nog) geen gebruik kunnen maken van trajecten die gericht zijn op het oplossen van schulden is er een vangnet. Deze trajecten bestaan uit het geven van informatie en advies en/of het stabiliseren van de financiële situatie. Het in evenwicht brengen en houden van de inkomsten en uitgaven is dan ook het hoogst haalbare doel. Indien nodig kunnen inwoners op deze trajecten terugvallen als de schulden (nog) niet duurzaam opgelost kunnen worden, of van deze trajecten gebruik maken om schulden te voorkomen. Bij het bepalen van het aanbod wordt altijd rekening gehouden met de situatie en de financiële zelfredzaamheid van de inwoner. Financiële zelfredzaamheid betekent niet automatisch dat inwoners op eigen kracht hun financiën moeten kunnen regelen. Het gaat erom dat inwoners in staat zijn om geen nieuwe schulden te maken. Het inzetten van begeleiding, of in het uiterste geval bewindvoering, kan (tijdelijk) nodig zijn om er voor te zorgen dat er geen nieuwe schulden ontstaan. Het ontbreken van financiële zelfredzaamheid vormt namelijk de basis voor het ontstaan van nieuwe financiële problemen. 5 Programma Armoedeopgave Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

6 Tabel 3: Projecten gericht op organiseren van een goed vangnet Project Omschrijving Activiteiten Bewindvoering en Budgetbeheer Meer regie op het instrument bewindvoering. Inkoop/aanbesteding budgetbeheer plus. Gesprek met ministerie en rechtbank over regie op kwalitatieve inzet bewindvoering. Werkafspraken swt, budgetbeheer (plus) en bewindvoerders. Implementatie beleidsregels schulddienstverlening Implementatie van de beleidsregels schulddienstverlening in werkprocessen en instructies. Aanpassen werkprocessen en werkinstructies. Herfinanciering problematische schulden. Kinderen in armoede Speciale aandacht gaat naar kinderen in armoede. De gemeente Zaanstad staat voor gelijke kansen voor kinderen en wil de cirkel waarbij armoede van generatie op generatie wordt doorgegeven doorbreken. Kinderen moeten mee kunnen doen, naar sportverenigingen, naar schooluitjes, naar culturele activiteiten. De gemeente is in gesprek met kinderen op twee basisscholen en jongeren van het Regiocollege om te spreken over wat kinderen/jongeren verstaan onder armoede en tot welke barrières dit leidt. Maar het heeft daarnaast vooral geleid tot een reeks aan verfrissende ideeën hoe we als samenleving armoede kunnen aanpakken, zodat het mogelijk is voor kinderen die opgroeien in armoede om zich volwaardig te ontwikkelen en om te participeren. Dit heeft tot concrete initiatieven geleid zoals het creëren van een buddybank. Dit is een bank die bij voorkeur wordt geplaatst op een goed zichtbare en veilige plek als een schoolplein. Kinderen die niemand hebben om mee te praten of spelen kunnen hier gaan zitten en vinden zo op een laagdrempelige manier andere kinderen die ook willen spelen of praten. Een ander initiatief is dat in samenwerking met het Regiocollege er een interactieve kunstvorm wordt uitgewerkt waarbij jongeren in gesprek komen over armoede om zo het taboe om hierover te praten te doorbreken. Ook wordt onderzocht in hoeverre een financieel spreekuur voor jongeren op het Regiocollege en lessen Grip op je geld effectieve middelen zijn om schulden onder jongeren te voorkomen. De gemeente Zaanstad wil deze innovatieve kracht van kinderen en jongeren structureel blijven benutten. In samenwerking met basisscholen is het idee uitgewerkt dat ieder half jaar een andere basisschool wordt aangewezen als kleine Zaanse denktank. Deze kinderen geven de gemeente advies wanneer daarom gevraagd wordt en denken mee over actuele zaken. De opdrachtgever van de kinderpanel wordt een Zaanse kinderombudsman. Op dit moment wordt er samen met een basisschool gebrainstormd over de taken en verantwoordelijkheden en het profiel van een Zaanse kinderombudsman in relatie tot de kleine Zaanse denktank. 6 Programma Armoedeopgave Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

7 3 Uitvoeringsprogramma Wat voor ambtenaren heel logisch is, is voor de inwoner zeker niet altijd voor de hand liggend. De gemeente Zaanstad zet organisatie breed in op het van buiten naar binnen denken waarbij de klant centraal staat. Vandaar dat er in het programma Armoedeopgave intensief wordt samengewerkt met inwoners, ervaringsdeskundigen, sociaal wijkteams, jeugdteams en maatschappelijke partners zoals de Voedselbank, Humanitas, woningcorporaties en diaconieën. 3.1 Week van de armoede In juli is er een week van de armoede georganiseerd waarbij inwoners, ervaringsdeskundigen, sociaal wijkteams, jeugdteams, maatschappelijke partners en gemeente een week lang hun agenda s hebben schoongeveegd om op het stadhuis een vliegende start te maken met verschillende projecten op het gebied van armoede. Een week lang hebben verschillende werkgroepen geprobeerd handen en voeten te geven aan de projecten Preventie en vroegsignalering, Ontschotten minimabeleid, Aanbod budgetcoaching, budgetbeheer & bewindvoering en Implementeren beleidsregels schulddienstverlening. Deze werkwijze van samenwerken aan een maatschappelijk opgave als de armoede heeft veel bijgedragen aan wederzijds begrip, maar ook elkaars rollen en verantwoordelijkheden ten opzichte van de armoedeopgave. Door al bij het ontwerp inwoners te betrekken bij een op het eerste gezicht intern vraagstuk als een werkproces of werkinstructie voor de gemeentelijke backoffice wordt ook de impact die een dergelijk proces (systeemwereld) heeft op de leefwereld van de inwoner duidelijk. Het overbruggen van de systeemwereld en leefwereld moet breder worden ingezet dan alleen in de week van de armoede. Zo is ook bij het schrijven van een communicatiestrategie voor het vroegsignalering van verschillende (nieuwe) doelgroepen samengewerkt met sociaal wijkteams en maatschappelijke partners. Bij het project Kids in Armoede wordt er met klassen van basisscholen en het voortgezet onderwijs gewerkt aan slimme oplossingen voor de armoedeopgave die aansluit bij de belevingswereld van kinderen en jongeren. Een mooi voorbeeld van de taal spreken van jongeren is de samenwerking tussen de gemeente en de band Skere Heren (Skeer is straattaal voor arm/blut) die in hun raps het gesprek over armoede onder jongeren onder de aandacht brengen. 3.2 Van buiten naar buiten De meeste mensen willen niet geholpen worden, zij vinden het een persoonlijk falen dat ze maandelijks niet rondkomen en vinden dat ze dit ook zelf moeten oplossen. Tevens is er sprake van wantrouwen naar de gemeente, omdat men bijvoorbeeld in het verleden te maken heeft gehad met langdurige aanvraagprocedures en alsnog tegen een dichte deur is aangelopen. Veel burgerinitiatieven willen dan ook niet de stempel gemeente krijgen om laagdrempelig te blijven voor deze mensen. De gemeente Zaanstad wil voorkomen dat van buiten naar binnen ook binnen blijft. Om de maatschappelijke kracht en het laagdrempelige karakter te behouden neemt de gemeente een faciliterende rol in. Een belangrijke vraag bij nieuwe initiatieven in kader van preventie en vroegsignalering is: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het initiatief van de samenleving blijft? Een voorbeeld van een dergelijk initiatief is het sociaal warenhuis. Maatschappelijke partners hebben in de week van de armoede bedacht dat er mensen een laagdrempelige plek zoeken waar ze elkaar kunnen ontmoeten, informatie kunnen vinden over energie besparing, de voedselbank, een werkplek voor zelfstandigen en reparatie van duurzame goederen. Het risico is dat de gemeente dit initiatief gaat overnemen en het in de perceptie van inwoners een gemeentelijk loket wordt en daarmee voor veel mensen als hoogdrempelig ervaren wordt. Er is voor gekozen dat de gemeente projectleiding faciliteert, maar dat 7 Uitvoeringsprogramma Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

8 maatschappelijke partners in gesprek gaan met het bedrijfsleven met als doel om een sociaal warenhuis te realiseren. 3.3 Financiën Het uitvoeringsprogramma Armoedeopgave wordt gefinancierd uit de extra rijksbijdrage voor Armoedebeleid ad Een deel van de extra rijksbijdrage ( ) is reeds bestemt voor de pilot budget maatwerkondersteuning armoedeopgave. De gelden opgenomen in de begroting 2016 voor minimabeleid en schulddienstverlening blijven ongewijzigd. Onderstaande tabel geeft de programma begroting weer van het uitvoeringsprogramma. Tabel 4: Programmabegroting Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Activiteit Bedrag Omschrijving Pilot Budget maatwerkondersteuning Budget maatwerkondersteuning Er is jaarlijks gereserveerd voor het budget maatwerkondersteuning Evaluatie Pilot Budget maatwerkondersteuning Onkosten. Onderzoek wordt gefinancierd via subsidie ZonMw Preventie en Signalering Plangroep Project gericht op ketensamenwerking, onkosten, project gesubsidieerd door SZW Sociaal warenhuis Projectkosten, projectleiding Tegenprestatie Tegenprestatie huurschulden, samenwerking woningcorporatie en swt s Zelfstandigen op poten Basis op orde voor ZZP-ers Cazis Financiële hulp gericht op terughalen belastingteruggaven Online ondersteuning budgetteren Preventieve online diensten Nibud en samenwerking met gemeente Amsterdam Kids in Armoede Kinderpanel Projectkosten inrichten kinderpanel Kinderombudsman Projectkosten inrichten Kinderombudsman Verhalentafel Organisatie en realisatie verhalentafel Willibrord en Octant Samenwerking Regiocollege Bespreekbaar maken armoede onder jongeren, samenwerking rapgroep Financieel spreekuur Regiocollege Onderzoek naar lesprogramma voor jongeren gericht op omgaan met geld Week van het Geld Aansluiting op landelijk initiatief week van het geld. Implementatie Projectkosten schulddienstverlening Ontschotting minimabeleid Projectkosten Communicatie Inzet communicatiemiddelen in diverse projecten, inclusief vroegsignalering Programmakosten Programmaondersteuning Totaal Uitvoeringsprogramma Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

9 3.4 Planning Onderstaande tabel geeft een overzicht weer van de planning van het programma Armoedeopgave: Tabel 5: Planning Programma Armoedeopgave Project Omschrijving Planning Vroegsignalering Schulden Datalab naar schulden Okt 2016 Samenwerkingsovereenkomst Dec 2016 Onderzoek Dec 2016 Juni 2017 Evaluatie Sept 2017 Pilot budget Eindevaluatie Verwey Jonker en Mei nov 2016 maatwerkondersteuning Stimulansz Raadsinformatiebrief (gekoppeld aan Dec 2016 voorstel ontschotting minimabeleid) Kids in Armoede Kinderpanel: inrichten kinderpanel Okt 2016 met basisscholen Kinderombudsman Okt 2016 Verhalentafel Mei 2016: Willibrord ; Sept 2016: Octant Samenwerking Regiocollege Vanaf Sep 2016 Financieel Spreekuur Regiocollege Vanaf Sep 2016 City Deal Inclusieve Stad Werksessie met ministeries en Juli 2016 maatschappelijke partners Landelijk Congres Experimenten Okt 2016 Start Experimenten Jan 2017 Evaluatie Experimenten Sept 2017 Eindrapportage Januari 2018 Ontschotting Minimabeleid Tussentijdse rapportage Sept 2016 Collegevoorstel en Zienswijze Raad Dec 2016 Implementatiefase Jan 2017 Evaluatie Jan 2018 Bewindvoering en Ontwikkeling preventieve Juli 2016 Jan 2017 Budgetbeheer instrumenten Preventie en Signalering Plangroep: ketensamenwerking Okt 2016 Jan 2017 Sociaal warenhuis: vindplaats Sept 2016 Feb 2017 Tegenprestatie: samenwerking met Sept 2016 Dec 2016 woningcorporaties Zelfstandigen op poten Okt 2016 Jan 2017 Cazis Okt 2016 Nov 2016 Online ondersteuning budgetteren Sept 2016 Nov 2016 Herfinanciering niet problematische Sept 2016 Dec 2016 schulden Vroegsignalering schulden Achmea Sept 2016 Feb 2017 Implementatie Beleidsregels Onderzoek naar ICT waarborging Sept 2016 Schulddienstverlening Ontwikkeling volgsysteem voor Dec 2016 regisseur Herontwerp WNSP en Minnelijk Okt 2016 Traject Implementatie Herontwerp Dec 2016 Opleiding Medewerkers Vanaf dec 2016 Evaluatie Mrt 2017 In december 2016 zal de raad de eindevaluatie van de pilot budget maatwerkondersteuning armoedeopgave ontvangen. Gekoppeld aan deze eindevaluatie zal er een zienswijze van de gemeenteraad gevraagd worden met betrekking tot de ontschotting van het minimabeleid. Ook zal er in een 3D Carré bijeenkomst aandacht gegeven worden aan casuïstiek en de beleidsregels schulddienstverlening. 9 Uitvoeringsprogramma Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

10 4 Beleidsregels Schulddienstverlening Het aantal huishoudens met financiële problemen neemt nog steeds toe. 1 op de 5 inwoners heeft (problematische) schulden. Het hebben van schulden vormt voor de Zaanse inwoners een grote belemmering om volwaardig te kunnen participeren. Het terugdringen van armoede en schulden is daarom een belangrijke ambitie van het college en de raad (armoedeopgave). Om te voorkomen dat de schuldenproblematiek toeneemt is het van belang dat schulddienstverlening voor iedereen toegankelijk is. Op basis van de huidige beleidsregels kunnen inwoners worden uitgesloten van schulddienstverlening. Om de toegang te verbeteren is het noodzakelijk om schulddienstverlening uit meer diensten te laten bestaan dan alleen het aanbieden van een schuldregeling. Aanvragen schulddienstverlening worden op basis van de huidige beleidsregels alleen in behandeling genomen als een gemeentelijke schuldregeling aangeboden kan worden. Deze oplossing blijkt in de praktijk niet voor iedereen bereikbaar. Lokale en landelijke regelgeving, weigerende schuldeisers en onvoldoende financiële zelfredzaamheid kunnen perspectieven wegnemen om door middel van een gemeentelijke schuldregeling uit de schulden te komen. 4.1 Altijd een aanbod schulddienstverlening De nieuwe beleidsregels Schulddienstverlening geven de uitvoering zoveel mogelijk ruimte om maatwerk toe te passen. Het doel van de beleidsregels is om (de negatieve effecten van) schulden onder Zaanse huishoudens te voorkomen en terug te dringen. Het dienstenaanbod van schulddienstverlening wordt uitgebreid en zoveel mogelijk afgestemd op de situatie van de inwoner. Ook inwoners met beginnende schulden, of met problematische schulden die niet (direct) opgelost kunnen worden, kunnen nu een beroep doen op schulddienstverlening. Voor inwoners met problematische schulden die (nog) niet opgelost kunnen worden zal de dienstverlening gericht zijn op het stabiliseren van de (financiële) situatie. Verzoekers worden dus niet bij voorbaat uitgesloten. Er zal een individuele afweging plaatsvinden ten aanzien van de invulling van het plan van aanpak en de daarbij in te zetten dienst(en). Inwoners met een hulpvraag zijn zo verzekerd van het krijgen van een aanbod waarmee het maximaal haalbare resultaat kan worden behaald. Op basis van het plan van aanpak wordt een integrale oplossing nagestreefd die gedurende een langere periode houdbaar is. Het uitblijven van medewerking van de inwoner kan een reden zijn om de schulddienstverlening te beëindigen. De informatie en medewerkingsplicht zijn daarom uitgebreid omschreven. Deze uitgangspunten kunnen waar nodig op maat worden toegepast. Er dient oog te zijn voor de persoonlijke omstandigheden. In het verleden werd vaak aangenomen dat er automatisch sprake was van een gebrek aan motivatie als een inwoner zich niet hield aan de afspraken. Huidige inzichten leren ons dat het niet meewerken ook het gevolg kan zijn van in de persoon gelegen factoren zoals depressieve klachten, het ontbreken van vaardigheden, een gebrekkige zelfcontrole etc. Het inzicht van de regisseur is hierbij bepalend. De nieuwe beleidsregels sluiten aan op de uitgangspunten van de visie en strategie armoedeopgave: Preventieve schulddienstverlening: Ook inwoners met niet problematische schulden kunnen ondersteuning krijgen bij het treffen van betalingsregelingen, het herfinancieren van de schulden, of door het geven van informatie & advies. Effectieve ondersteuning en maatwerk: Welke vorm van ondersteuning nodig en mogelijk is hangt af van de persoonlijke situatie en de mate van zelfredzaamheid van een inwoner. De dienstverlening wordt zoveel mogelijk afgestemd op de situatie en mogelijkheden van de inwoner. De inzet van schulddienstverlening blijft voorwaardelijk. Om schulddienstverlening effectief in te kunnen zetten wordt verwacht van inwoners dat ze zich binnen hun mogelijkheden inzetten om de financiële en 10 Beleidsregels Schulddienstverlening Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

11 onderliggende problematiek op te lossen. Zonder voldoende medewerking kunnen doelen niet behaald worden. Dit betekent dat een aanvraag, in geval van onvoldoende medewerking, beëindigd kan worden. Basis op orde: Hierbij is oplossen van schulden (nog) niet mogelijk en er wordt ingezet op de stabilisatie van schulden. Op korte termijn wordt er een (financieel) bestaansminimum nagestreefd om escalaties en oplopende schulden te voorkomen. Eigen verantwoordelijkheid: Het bevorderen van de financiële zelfredzaamheid staat bij alle diensten van schulddienstverlening centraal. Dit element vormt de basis voor inwoners om de regie over hun financiën terug te kunnen pakken, of te behouden. De inzet van schulddienstverlening is in principe eenmalig. Door het eenmalige karakter van de dienstverlening wordt gestimuleerd om een duurzame oplossing na te streven. Daarnaast kan het onbeperkt oplossen van schulden kan leiden tot onbegrip bij schuldeisers en dat kan de effectiviteit van de dienstverlening verminderen. Indien het oplossen van schulden niet mogelijk is, of een aanvraag is beëindigd, dan behouden inwoners altijd de mogelijkheid om gebruik te maken van de (de-escalerende) overige diensten van schulddienstverlening. 4.2 Aandachtspunten Kennis medewerkers moet beschikbaar zijn. Het af kunnen wijken en flexibel inzetten van beleidsregels legt meer verantwoordelijkheid neer bij de regisseurs van het sociaal wijkteam. De kans om schulden succesvol op te kunnen lossen is het grootst als rekening wordt gehouden met de belangen van schuldeisers, indien noodzakelijk de toelatingscriteria van de WSNP (waar we als gemeente geen invloed op hebben) en de mogelijkheden van de inwoner. De beleidsregels zijn afgestemd op al deze factoren. Indien schulden alleen door middel van een schuldregeling of WSNP kunnen worden opgelost is het in het belang van de inwoner (en daarmee ook het sociaal wijkteam) om alleen af te wijken van de beleidsregels wanneer dit wenselijk is en dus goed onderbouwd kan worden. Voor het wijkteam is het daarom van belang dat er medewerkers zijn, of geraadpleegd kunnen worden, die specialistische kennis hebben op het gebied van schulddienstverlening om een goede afweging te maken. Capaciteit sociaal wijkteams Aanvragen voor schulddienstverlening zijn vaak langdurige trajecten zijn die meerdere jaren in beslag kunnen nemen. Aanvragen schulddienstverlening zullen een groot beslag blijven leggen op de capaciteit van de wijkteams. Daarom is het van belang om schulden vroeg te signaleren. Op de korte termijn vraagt dit om een investering. Op de lange termijn zal de inzet van preventieve schulddienstverlening moeten leiden tot minder tijdrovende en kostbare interventies die samenhangen met problematische schulden. Het wijzigen van de beleidsregels heeft op zichzelf geen effect op het aantal mensen dat zich bij het sociaal wijkteam meldt. Ook nu worden alle inwoners met diverse financiële hulpvragen integraal ondersteund. Door het in kunnen zetten van meer instrumenten om schulden op te lossen, het toepassen van maatwerk en het kunnen beëindigen van een aanvraag (als een doel is bereikt, of medewerking uitblijft) is de kans op door en uitstroom in de wijkteams groter. Ook hoeven door het inzetten van de algemene voorzieningen in de wijk bepaalde werkzaamheden niet door de regisseurs uitgevoerd te worden. Denk hierbij aan het controleren van de inkomsten en uitgaven en administratieve hulp. De sociaal wijkteams kunnen daarnaast, bij het inzetten van diensten die gericht zijn op het oplossen van schulden, worden ondersteund door de afdeling financiën van de gemeente of een andere organisatie die de uitvoering van een traject op zich neemt (bijvoorbeeld budgetbeheer). Toename beschikkingen Op basis van de huidige beleidsregels wordt alleen een toekenningsbesluit afgegeven als een gemeentelijke schuldregeling wordt ingezet. De nieuwe beleidsregels zullen er waarschijnlijk voor zorgen dat meer hulpvragen resulteren in een toekenningsbesluit (als de inwoner een aanvraag in wil dienen). Schulddienstverlening omvat dan namelijk meer dan alleen een gemeentelijke schuldregeling. 11 Beleidsregels Schulddienstverlening Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

12 Beleid blijft in ontwikkeling De schulddienstverlening zal continu in ontwikkeling blijven om goed aan te kunnen sluiten op de vragen van inwoners. De aansluiting van de beleidsregels en instrumenten op de behoefte van de inwoners blijft onderwerp van gesprek tussen de gemeente, inwoners, de sociaal wijkteams en andere betrokkenen. De nadruk ligt hierbij reflectie en mogelijke acties. 4.3 Herontwerp werkprocessen Om effectieve en efficiënte uitvoering van de beleidsregels schulddienstverlening te waarborgen vindt er een herontwerp plaats van het proces schulddienstverlening. Het herontwerp voor het proces van schulddienstverlening geeft inzicht in het moment van overdracht van het SWT naar de gemeentelijke afdeling Financiën en de rol van de SWT s. De medewerkers van het SWT blijven de regie houden. Bij het herontwerp is de inwoner centraal gesteld. Het toewerken naar financiële zelfredzaamheid is het doel, ongeacht de dienst die door het SWT wordt ingezet op het gebied van schulddienstverlening. Financiële zelfredzaamheid kan voor iedere inwoner een andere betekenis hebben. Het herontwerp kent de volgende uitgangspunten: Algemene Voorzieningen o De inwoner zorgt er (al dan niet met behulp van een vrijwilliger) voor dat de administratie op orde komt. o De inwoner zorgt er (al dan niet met behulp van het sociaal wijkteam) voor een (digitaal) financieel overzicht. Het gesprek De regisseur voert het integrale gesprek met de inwoner. Hierbij wordt zo veel mogelijk ingezet op de eigen verantwoordelijkheid van de inwoner. Inwoners weten vaak zelf goed wat ze nodig hebben. Het ondersteuningsplan o De regisseur kijkt samen met de inwoner a.d.h.v. het financiële overzicht of zij samen de koers kunnen bepalen. De regisseur blijft de regie houden, ongeacht de ingezette dienst. o Er kunnen verschillende diensten worden ingezet. De inzet van diensten moet maatwerk zijn. Dit kunnen de reeds bestaande diensten zijn zoals de WSNP of een minnelijke regeling. Daarnaast zullen er nieuwe diensten ontwikkeld worden zoals: modules voor budgetbeheer, herfinanciering, tegenprestatie, kwijtschelden, Breed Moratorium etc. o De dienst moet gericht zijn op versterken van de financiële zelfredzaamheid van de inwoner. Uitgangspunt is dat bij de inzet van een dienst gekeken wordt naar wat de inwoner nog zoveel mogelijk zelf kan. o De regisseur stelt samen met de inwoner het ondersteuningsplan op. o De regisseur zorgt voor coaching op het financiële gedrag van de inwoner. Hiervoor kan de regisseur voorzieningen inzetten, zoals: trainingen, participatie, algemene voorzieningen, maatjes etc. De regisseur faciliteert de inwoner vooral in het benutten van de eigen mogelijkheden en het bieden van zekerheid. o De regisseur geeft opdracht aan de afdeling Financiën voor verdere afhandeling van de ingezette dienst. Het kan ook zijn dat de regisseur opdracht geeft aan een externe partij voor uitvoering van een dienst (bijvoorbeeld bewindvoering) Inzet van diensten o De inwoner is zelf verantwoordelijk voor het opstellen/samenstellen van het (digitale) financiële overzicht indien nodig met behulp van ondersteuning. o De afdeling Financiën krijgt opdracht vanuit het wijkteam om een dienst uit te voeren. 12 Beleidsregels Schulddienstverlening Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad

13 13 Beleidsregels Schulddienstverlening Uitvoeringsprogramma Armoedeopgave Gemeente Zaanstad