Socio-demografisch profiel (SDP) en de impact van de vergrijzing op de lokale besturen

Transcriptie

1 Socio-demografisch profiel (SDP) en de impact van de vergrijzing op de lokale besturen Anne-Leen Erauw Belfius Research Trefdag sociaal 26 april 2016 Antwerpen 1

2 Socio-demografisch profiel (SDP) SDP? 1/ Waarom en wat? 2/ Demografische prognoses België 3/ Demografische prognoses Vlaanderen 4/ Lokaal aan de slag met het SDP 2

4 Waarom lokaal Socio-demografisch profiel? Expertise van Belfius in de lokale sector Diensten op maat van de sector Beleidsondersteunend Link met de lokale financiën Impact van vergrijzing? 4

5 Wat is het lokaal Socio-demografisch profiel? Algemene filosofie SDP: Individueel analyse-instrument per bestuur OCMW & gemeente Zo veel mogelijk facetten van de demografie weergeven en wat er sociaal-economisch mee samenhangt Presentatie van de cijfers en trends door Belfius Public Banker Terugkoppeling / evaluatie van het beleid door het bestuur 5

6 Waarom lokaal Socio-demografisch profiel? Belang van demografie Besturen is vooruitkijken Bevolking = strategische variabele voor lokale overheden Lokale beleid afstemmen op demografische evolutie Electorale basis zal beïnvloed worden door het vergrijzingseffect Succesbarometer van het gevoerde beleid Bepalend criterium voor financiering en interne organisatie (aantal schepenen, verloning) 6

7 Wat is het lokaal Socio-demografisch profiel? Algemene filosofie SDP: Benchmark: geeft positie vd gemeente aan de hand van relatieve cijfers Gemeente Cluster Typologie gemeenten Belfius Provincie Gewest 7

8 Wat is het lokaal Socio-demografisch profiel? Gemeentelijke statistieken uit officiële gegevensbronnen : 8 FOD Economie (be.stat) demografie (leeftijdsstructuur, bevolkingsevolutie) inkomens van de bevolking bodembestemming, vastgoedprijzen, Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid actieve en niet-actieve bevolking Rijksdienst voor Pensioenen aantal gepensioneerden, pensioenbedragen Planbureau & Studiedienst Vlaamse Regering bevolkingsprojecties 2060 (resp. 2025) Vlaamse Agentschappen Zorg / Onderwijs / Kruispuntbank van de Ondernemingen

9 Socio-demografisch profiel (SDP) volgens thema s Gemeente - OCMW Demografische dynamiek Health Care / Silver Evolutie Levensstandaard SDP en thema s Youth Care Diversity Smart / Leefmilieu Economische activiteit 9 9

11 Demografische prognoses voor België voor 2060 Demografische evolutie Hogere levensverwachting, lagere vruchtbaarheid, internationale immigratie 11,2 miljoen +16,2% 13 miljoen inwoners erbij elk jaar Bron: Federaal Planbureau 11

12 Demografische evolutie in België Demografische transitiefase ingezet Lager geboortecijfer en hogere levensverwachting 12 Bevolking per leeftijd >100 Jaar Jaar <

13 Demografische evolutie in België Vaststellingen: Vergrijzingstrend Verjonging Vergrijzing= Bevolking van 65 jaar en ouder / jongeren minder dan 15 jaar potentieel actieve bevolking Verhouding volgens leeftijdsgroepen Definities volgens internationale standaarden (OESO) > <1 80 jaar en ouder jaar Jaar 2015 Jaar jaar jaar Minder dan 15 jaar

14 Demografische evolutie in België Vaststellingen: Vergrijzingstrend Verhouding volgens leeftijdsgroepen 14 Vergrijzing= Bevolking van 65 jaar en ouder / jongeren minder dan 15 jaar Bij een normale piramide: ratio <100% Met de vergrijzing van de bevolking wordt de ratio 100% of meer > <1 80 jaar en ouder jaar Jaar 2015 Jaar jaar jaar Minder dan 15 jaar

15 Demografische evolutie in België Vaststellingen: Vergrijzing intensiever Verhouding volgens leeftijdsgroepen 15 Intensiteit vd vergrijzing= Bevolking van 80 jaar en ouder / ouderen jaar Indicator voor hogere lasten als gevolg van het verlies aan zelfredzaamheid > <1 80 jaar en ouder jaar Jaar 2015 Jaar 2005

16 Demografische evolutie in België Vaststellingen: Vergrijzingstrend Verhouding volgens leeftijdsgroepen Indicator van de economische druk vb: op de sociale zekerheid 16 Afhankelijkheid = Bevolking van 65 jaar en ouder + jongeren minder dan 15 jaar tov de actieve leeftijd potentieel actieve bevolking > <1 80 jaar en ouder jaar Jaar 2015 Jaar jaar jaar Minder dan 15 jaar

17 Demografische evolutie in België Vaststelling toekomst in twee fasen: 1) Vergrijzingstrend tussen : babyboomers verlaten de arbeidsmarkt Financiering pensioenen komt onder druk 2) Vergrijzing wordt intensiever vanaf 2035 Aantal 80-plussers verdubbelt Zullen met ongeveer 1,2 miljoen zo n 9 % uitmaken vd Belgische bevolking 17

19 Demografische evolutie in Vlaanderen Leeftijdspiramide wordt langzaamaan breder aan de top 95 jaar en meer jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 5-9 jaar Minder dan 5 jaar

23 Demografische prognoses per regio Fundamentele trend van vergrijzing Verschil in vergrijzingsritme per regio: Vlaanderen veroudert sneller Evolutie van de vergrijzingscoëfficient Vlaanderen Wallonië Brussel Vlaanderen: 87,7 % Wallonië: 72,0 % Brussel: 51,2 % 2015 Bron: Berekeningen Belfius op basis van prognoses Federaal Planbureau 23

24 Maatschappelijke gevolgen van deze vergrijzingstrend Maatschappelijke verandering met vele facetten Beleid en collectieve solidariteitsmechanismen Verhouding actieve versus niet-actieve leeftijd wijzigt Volume-impact voor medische sector & zorgsector => Smart Care Woningen Meer vraag naar eenpersoonswooneenheden Comfortabel en nabij wonen Veiligheid en toegankelijkheid Sociale cohesie Transport Voorziet overheid in formele opvang en solidariteitsmechanismen? Biedt ook tal van nieuwe mogelijkheden! In functie van behoeften 24

26 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Demografie op lokaal niveau Analyse toont aan dat daar de afwijkingen het grootst zijn Verschillen in vergrijzingscoëfficient Gem eenten Socio-econom ische clusters Arrondissem enten Provincies Gew esten 2015 Minimum 52,6 % Min. Wde (gem) 36,9% Vlaanderen: Nationaal 87,7 % gemiddelde Wallonië: 72,0 % 101,1% Brussel: 51,2 % Max. w aarde Max. w aarde Maximum 273 % Max. Wde (gem) 255,7% 26

27 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Demografie op lokaal niveau Analyse toont aan dat daar de afwijkingen het grootst zijn Vergrijzingscoëfficient Verschilt sterk per gemeente

28 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Specifiek voor demografie op lokaal vlak Migratie-effecten spelen grote rol Natuurlijk saldo : geboorten - overlijdens Migratiesaldo : vestiging vertrek (uit / naar binnenland of van / naar buitenland) Componenten van de natuurlijke evolutie (geboorten / sterftes) leunen aan bij de structurele langetermijntendensen (levensverwachting, model van huishoudens,..) Terwijl migraties veeleer conjuncturele fenomenen zijn maar ook samenhangen met de leeftijd o SDP Economische activiteit meten via bodembestemming, woningenbestand, vastgoedprijzen, pendelstromen, bedrijven SDP 28

29 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Specifiek voor demografie op lokaal vlak De intensiteit van de migratie varieert met de leeftijd Emancipatorische migratie (18-25 jaar) Migratie verbonden met gezinsuitbreiding (30-40) Migratie bij pensionering ( ) Migratie verbonden met het verlies aan zelfredzaamheid (75-85) Omwenteling van de leeftijdsstructuur binnen sommige gemeenten SDP SDP meet grootte van de huishoudens, gender & diversiteit, bevolkingsstructuur, leeftijdsstructuur, gemiddelde leeftijd, migratiecomponenten, schoolgaande jeugd, kinderopvang, actieve bevolking, bedrijven en zelfstandigen 29

30 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Leeftijdsstructuur verschilt sterk (2015) jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Minder dan 5 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Minder dan 5 jaar Residentiële rand (V11) Kleine landbouwgemeenten (V9) Man Vrouw Man Vrouw Kustgemeenten (V16) jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Minder dan 5 jaar Grote en regionale steden (V15) jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Minder dan 5 jaar 30

31 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Impact voor de lokale besturen Beleid voeren voor de verschillende doelgroepen in de bevolking Effect via de inkomensbasis Aanvullende personenbelasting ( inkomen vermindert bij pensionering) Onroerende voorheffing op woningen en bedrijfsgebouwen o SDP Verhouding actieve / niet-actieve bevolking, gezinsinkomens en pensioenen, verhoogde tussenkomst in medische zorg (RVV en OMNIO-statuut) 31

32 Demografische ontwikkelingen op lokaal niveau Impact voor de lokale besturen Effect via de uitgaven voor sociaal beleid & aanverwante facetten Aanbod van diensten Investeringen voor de toekomst ( Smart City -concept) SDP o Kwaliteit leefmilieu, bestaande aanbod van diensten voor ouderen en jongeren, infrastructuur Uitdaging: Evenwicht houden tussen een aangepaste openbare dienstverlening en het noodzakelijke financiële evenwicht 32

33 Wat is het lokaal Socio-demografisch profiel? Structuur van de analyse: Demografische structuur en samenstelling Indicatoren niveau van vergrijzing van de bevolking Demografische prognoses (2025) Socio-economische indicatoren die samenhangen met vergrijzing, vergroening, verkleuring enz. Aanbod van diensten en infrastructuur voor ouderen & jongeren 33