Sociale netwerksites. Maakt het gebruik van sociale netwerksites jongeren gelukkig?

Transcriptie

1 Sociale netwerksites Maakt het gebruik van sociale netwerksites jongeren gelukkig? Bachelorscriptie Lieke Hanegraaf ANR: Begeleider: Dr. M.L. Antheunis Tweede lezer: Dr. P.J. van der Wijst Tilburg University Communicatie- en informatiewetenschappen Bedrijfscommunicatie en digitale media Faculteit Geesteswetenschappen 17 januari 2011

2 Samenvatting Het doel van deze studie was antwoord geven op de vraag of jongeren gelukkig worden door het gebruik van sociale netwerksites. In dit onderzoek is gekeken naar de relatie tussen het aantal vrienden op de sociale netwerksite, de verbondenheid met de sociale netwerksite, de hoeveelheid tijd die men spendeert op de sociale netwerksite en geluk. Daarnaast is onderzocht of er een verschil is tussen gebruikers van de sociale netwerksite uit de eerste en tweede klas van de middelbare school en de mate waarin zij gelukkig zijn. Aan het onderzoek hebben 2594 leerlingen, waarvan 2297 met een account op Hyves, deelgenomen door middel van het invullen van een vragenlijst. Uit de resultaten is gebleken dat er geen invloed is van verbondenheid met sociale netwerksites en het aantal vrienden op sociale netwerksites op hoe gelukkig de gebruiker van de sociale netwerksite zich voelt, dus jongeren voelen zich niet meer of minder gelukkig door het gebruik van de sociale netwerksite. Voor de hoeveelheid tijd die de gebruiker spendeert op de sociale netwerksite heeft het onderzoek uitgewezen dat jongeren zich niet gelukkiger voelen door het gebruik van de sociale netwerksite. Daarnaast is er geen verschil gevonden tussen de mate waarin gebruikers uit de eerste en tweede klas zich gelukkig voelen. De conclusie van het onderzoek is dat jongeren niet meer of minder gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites als het aantal vrienden op de sociale netwerksite en de verbondenheid met de sociale netwerksite als determinanten van geluk worden genomen. Gebruikers van de sociale netwerksite worden niet gelukkiger naarmate zij meer tijd op de sociale netwerksite doorbrengen en tenslotte heeft het onderzoek uitgewezen dat de klas waarin de gebruiker van de sociale netwerksite zit geen modererend effect heeft op de relatie tussen de tijd die de gebruiker op de sociale netwerk doorbrengt en geluk. Er is dus geen verschil tussen eerste- en tweedeklassers en de mate waarin zij zich gelukkig voelen. II

3 Inhoudsopgave Samenvatting II 1. Inleiding 1 2. Theoretisch kader Sociale netwerksites Geluk en levenstevredenheid Effect sociale netwerksites op geluk Verbondenheid, tijd en vrienden Eersteklassers versus tweedeklassers Conceptueel model 9 3. Methode Procedure Steekproef Metingen Resultaten Correlaties tussen variabelen van het onderzoek Testen van de hypotheses Discussie Theoretische en praktische implicaties Toekomstig onderzoek Conclusie Literatuur Bijlage 25 III

4 1. Inleiding Sociale netwerksites zijn erg populair. Zo blijkt uit onderzoek van onderzoeksbureau InSites Consulting dat wereldwijd 940 miljoen mensen actief zijn op tenminste één sociale netwerksite. Facebook is de meest gebruikte netwerksite (InSites Consulting, 2010). In Nederland zijn ruim 10 miljoen mensen lid van Hyves en dat maakt Hyves de populairste sociale netwerksite van Nederland (Hyves, 2010). In 2006 was 60% van de Nederlanders lid van een sociaal netwerk zoals bijvoorbeeld Schoolbank of Hyves (Marketingfacts, 2006) en in 2010 bracht 79% van de internetgebruikers een bezoek aan een sociale netwerksite (InSites Consulting, 2010). Uit deze cijfers blijkt dat het aantal gebruikers van sociale netwerksites in Nederland blijft stijgen. Eén van de redenen dat sociale netwerksites zo populair zijn, is dat de websites gebruikt worden om te communiceren met bekenden en/of om nieuwe mensen te leren kennen (Ellison, Steinfield & Lampe, 2007) en het voordeel van dit communicatie medium is dat de communicatie op afstand plaats kan vinden (Gross, Juvonen & Gable, 2002). De sociale netwerksites zijn een manier om de behoefte aan het vormen en in stand houden van relaties met anderen te bevredigen (Baumeister & Leary, 1995). De maatschappij maakt zich zorgen over het gebruik van sociale netwerksites door jongeren en het effect dat het gebruik heeft op het geluk van de jongeren. Het gebruik van sociale netwerksites en het gebruik van internet in het algemeen is onderdeel geworden van het dagelijkse leven van jongeren en ouders vragen zich af of het niet beter is dat jongeren sociale activiteiten gaan ondernemen (IVO, 2008). Voor jongeren is het gebruik van sociale netwerksites een sociale activiteit, omdat sociale netwerksites als communicatiemiddel worden ingezet naast de originele face-to-face contacten. Sociale netwerksites worden gekenmerkt door het anonieme karakter en de eenvoud waarmee iedereen lid kan worden, waardoor het voor jongeren die sociaal minder vaardig zijn, gemakkelijker is om contacten te leggen. Dit kan echter ook negatieve gevolgen hebben, omdat negatieve acties zoals pesten eenvoudiger uitgevoerd kunnen worden en daar worden jongeren niet gelukkig van (IVO, 2008). Uit verschillende onderzoeken blijkt dat goede relaties met anderen een belangrijke bron vormen voor de tevredenheid en het geluk van mensen. Zo vonden Diener en Selegman (2002) dat gelukkige mensen goede sociale relaties hebben en weinig tijd alleen doorbrengen. De ongelukkige mensen in dit onderzoek hebben daarentegen sociale relaties die significant 1

5 zwakker zijn dan gemiddeld. Een ander voorbeeld van een onderzoek dat heeft uitgewezen dat goede relaties belangrijk zijn voor geluk is de studie van Myers (2000). Uit deze studie blijkt dat mensen meer gelukkige gevoelens tonen wanneer ze samen zijn met anderen. Daarnaast hebben mensen elkaar nodig om te overleven en blijkt dat mensen met sterkte sociale relaties minder gevoelig zijn voor ziektes en stress, waardoor ze gelukkig zijn. De meningen over de vraag in hoeverre het gebruik van sociale netwerksites invloed heeft op geluk zijn verdeeld. Zo laat onderzoek zien dat het gebruik van de sociale netwerksites in relatie staat tot het creëren en behouden van het sociaal kapitaal (Steinfield, Ellison & Lampe, 2008). Met sociaal kapitaal worden de voordelen bedoeld die men haalt uit de relatie met andere personen (Lin, 1999). Ander onderzoek toont echter aan dat de afstand binnen sociale relaties groter wordt door het gebruik van internet. Uit onderzoek is gebleken dat de mensen die de meeste uren doorbrachten op internet meer geïsoleerd, eenzaam en depressief raakten (Kraut, Patterson, Lundmark, Kiesler, Mukophadhyay & Scherlis, 1998). De populariteit van sociale netwerksites en de mogelijke invloed op ons dagelijks bestaan is de wetenschap niet ontgaan. Steinfield, Ellison en Lampe (2008) hebben gekeken naar het gebruik van sociale netwerksites door adolescenten die studeren aan de universiteit, en de relatie met het zelfrespect en het sociaal kapitaal. Uit dit onderzoek blijkt dat sociale netwerksites een positieve bijdrage leveren aan het onderling verbinden van individuen uit verschillende netwerken en dat zelfrespect hiermee in verband staat. Eerder hebben dezelfde onderzoekers gekeken naar de relatie tussen het gebruik van Facebook en het creëren en behouden van het sociaal kapitaal (Ellison, Lampe & Steinfield, 2007). Uit deze studie is gebleken dat er een sterk verband bestaat tussen het gebruik van Facebook door universitaire studenten en de bestaande, hechte banden tussen mensen binnen een netwerk, de banden tussen individuen uit verschillende netwerken en het behoud van het sociaal kapitaal. Ook is er eerder onderzoek gedaan naar de consequenties van sociale netwerksites voor het zelfrespect en welzijn van adolescenten in de leeftijd van tien tot negentien jaar oud. Dit onderzoek heeft uitgewezen dat het zelfrespect en het welzijn wordt vergroot wanneer men positieve feedback op zijn of haar internetprofiel krijgt en dat het zelfrespect en het welzijn wordt verminderd wanneer men negatieve feedback krijgt (Valkenburg, Peter & Schouten, 2006). Er bestaan dus al verschillende wetenschappelijke onderzoeken die hebben gekeken naar het gebruik van sociale netwerksites en de invloed hiervan op het leven van de gebruiker. Deze studies worden echter gekenmerkt door tekortkomingen. Ten eerste richten deze studies zich met name op adolescenten in de leeftijd van tien tot twintig jaar oud. Ten tweede doen 2

6 deze studies geen specifiek onderzoek naar het gebruik van sociale netwerksites en het effect hiervan op geluk en levenstevredenheid bij jongeren. In dit onderzoek is gekozen voor kinderen in de leeftijd van elf tot veertien jaar, omdat juist deze kinderen veel tijd doorbrengen op internet (Profnews, 2009). Bovendien is er in eerder onderzoek nog niet gekeken wat bij het gebruik van sociale netwerksites zorgt voor het effect op het geluk. Dit effect kan worden veroorzaakt door de hoeveelheid tijd die jongeren doorbrengen op de sociale netwerksite, het aantal vrienden op de sociale netwerksite en de verbondenheid met de sociale netwerksite (Steinfield et al., 2008). Het doel van deze studie is antwoord geven op de vraag of kinderen gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites en of er verschil is tussen eerste- en tweedeklassers van de middelbare school. 3

7 2. Theoretisch kader 2.1 Sociale netwerksites Sociale netwerksites bieden internetgebruikers de mogelijkheid om een online profiel te creëren binnen een afgebakend systeem en de gebruiker heeft de keuze tussen het openbaar maken van het profiel of het afschermen van het profiel voor vreemden. Binnen het systeem kunnen de gebruikers zich verbinden met andere gebruikers waarmee ze een connectie hebben (Boyd & Ellison, 2008). Hoe de sociale netwerksite eruit ziet en hoe de connecties benoemd worden, kan per netwerksite verschillen. De kracht van sociale netwerksites zit in de mogelijkheid die gebruikers wordt geboden om hun sociale netwerk zichtbaar te maken, waardoor de gebruiker de eigen contactenlijst en de contactenlijst van andere gebruikers kan bekijken. Sociale netwerksites worden voornamelijk gebruikt om te communiceren met mensen die al onderdeel uitmaken van het sociale netwerk. De nadruk ligt op het organiseren van het sociale netwerk en daarom worden de websites betiteld als sociale netwerksites (Boyd & Ellison, 2008). 2.2 Geluk en levenstevredenheid In deze studie wordt er gekeken of het gebruik van sociale netwerksites invloed heeft op de mate waarin mensen gelukkig zijn. Geluk is een breed begrip en iedere onderzoeker gebruikt een ander woord om geluk aan te duiden. Welzijn, geluk, levenstevredenheid en levenskwaliteit zijn concepten die een verschillende betekenis hebben, maar ze worden allemaal gebruikt om het leven te beoordelen (Lewinsohn, Redner & Seeley, 1991). Van de hiervoor genoemde begrippen lijken geluk en levenstevredenheid op elkaar en deze begrippen zijn sterk gerelateerd. Zo kunnen geluk en levenstevredenheid allebei gedefinieerd worden als de mate waarin een individu zijn totale leven positief beoordeeld (Veenhoven, 1991). De sterke relatie blijkt uit het resultaat van het onderzoek van Campbell, Converse en Rodgers (1976). Deze studie heeft aangetoond dat wanneer iemand gelukkig is, men ook tevreden zal zijn over zijn of haar leven en dat iemand die tevreden is over zijn of haar leven ook gelukkig zal zijn. Wanneer er onderzoek wordt gedaan, moet er volgens Diener, Sandvik en Pavot (1991) gekeken worden naar de frequentie waarin positieve en negatieve ervaringen voorkomen. Dit is nodig omdat een veel voorkomend positief gevoel essentieel is om geluk te 4

8 creëren. Geluk is volgens de onderzoekers het gevolg van een positief gevoel wat meer voorkomt dan een negatief gevoel. In sommige onderzoeken worden de termen geluk en levenstevredenheid als één beschouwd, andere onderzoekers maken onderscheid tussen deze concepten. Zo stellen Argyle en Martin (1991) dat geluk vaak wordt beschouwd als een emotie, waar levenstevredenheid meer wordt gezien als de overtuiging en/of het idee van de persoon. Volgens Haller en Hadler (2006) is levenstevredenheid de uitkomst van een evaluatieproces waarbij ook wordt gekeken naar materiële zaken en de doelen van een persoon. De onderzoekers zien geluk als het gevolg van positieve ervaringen waarin sterke, persoonlijke relaties een groot aandeel hebben. In dit onderzoek zullen de concepten geluk en levenstevredenheid als één en hetzelfde begrip worden gebruikt, omdat deze concepten zo sterk gerelateerd zijn en het voor jongeren moeilijk is onderscheid te maken tussen deze twee concepten. 2.3 Effect sociale netwerksites op geluk Uit onderzoek is gebleken dat vriendschappen belangrijk zijn voor de tevredenheid over het leven. Vriendschappen, ook wel sociale relaties genoemd, beïnvloeden alle aspecten van geluk, respectievelijk tevredenheid, positief gevoel en het voorkomen van leed (Campbell et al., 1976). Mensen worden gemotiveerd om relaties met anderen op te bouwen, omdat dit de behoefte om erbij te horen bevredigt (Baumeister & Leary, 1995). De behoefte om erbij te horen hebben mensen vanaf het moment dat ze geboren worden en deze behoefte zorgt ervoor dat mensen een minimaal aantal relaties op willen bouwen en in stand willen houden. De belangrijkste functie van sociale netwerksites is het organiseren van het sociale netwerk en het communiceren met contacten uit het sociale netwerk (Boyd & Ellison, 2008). Via de sociale netwerksite kunnen gebruikers communiceren met reeds bestaande vrienden, maar ook nieuwe vriendschappen opbouwen en in stand houden, wat de behoefte om erbij te horen bevredigt. De sociale netwerksites richten zich op sociale relaties, welke belangrijk zijn voor het creëren van geluk (Campbell et al., 1976), waardoor het gebruik van een sociale netwerksite mogelijk van invloed is op geluk. Het is ook mogelijk dat sociale netwerksites op een negatieve manier van invloed zijn op het geluk van de gebruiker. Kraut et al. (1998) hebben onderzoek gedaan naar het effect van internetgebruik op sociale relaties en de psychologische consequenties. Het belangrijkste resultaat van dit onderzoek is dat de communicatie met familie afneemt naarmate men meer 5

9 gebruik maakt van internet. Op deze manier kan er afstand ontstaan tussen sociale relaties door het gebruik van internet. Ook bleek uit het onderzoek dat het gebruik van internet kan leiden tot eenzaamheid, depressie en stress (Kraut et al., 1998). Dat het gebruik van sociale netwerksites op een negatieve manier van invloed kan zijn op geluk blijkt ook uit een onderzoek dat is gedaan naar de beoordeling van het profiel van de gebruiker (Valkenburg et al., 2006). Het is mogelijk dat het profiel van een gebruiker negatief wordt beoordeeld, wat een negatieve invloed heeft op de zelfwaardering van de gebruiker. Wanneer de gebruiker negatieve feedback krijgt, zal hij of zij zich minder goed voelen en dit gevoel is een onderdeel van geluk (Valkenburg et al., 2006). 2.4 Tijd, vrienden en verbondenheid Het doel van deze studie is antwoord geven op de vraag of jongeren in de leeftijd van elf tot veertien jaar gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites. Om antwoord te kunnen geven op deze vraag moet het gebruik van sociale netwerksites en in de invloed hiervan op geluk worden gemeten. In dit onderzoek wordt het gebruik van de sociale netwerksites op drie manieren gemeten. Ten eerste door onderzoek te doen naar de tijd die gebruikers doorbrengen op de sociale netwerksite. Ten tweede door onderzoek te doen naar het aantal vrienden dat de gebruiker heeft op de sociale netwerksite en ten derde door de verbondenheid van de gebruiker met de sociale netwerksite te onderzoeken. De aspecten vriendschappen en tijd zijn onderdeel van verschillende onderzoeken die in het verleden zijn gedaan. Zo hebben Ellison et al. (2007; 2008) bijvoorbeeld de intensiteit waarmee men een sociale netwerksite gebruikt en het sociale netwerk dat men creëert op de sociale netwerksite onderzocht. De eerste manier om het gebruik van sociale netwerksites te meten is onderzoek doen naar de hoeveelheid tijd die men besteed aan het gebruik van sociale netwerksites. Bestaand onderzoek richt zich met name op het gebruik van internet in het algemeen en niet specifiek op sociale netwerksites. Wanneer iemand tijd op de sociale netwerksite doorbrengt, maakt hij of zij gebruik van internet en daarom worden de onderzoeken over het gebruik van internet in deze studie gebruikt voor het formuleren van de hypothese over de tijd die men doorbrengt op sociale netwerksites en het effect hiervan op geluk. Onderzoek heeft aangetoond dat sociaal kapitaal de levenstevredenheid en het sociale welzijn van mensen bepaalt (Bargh, Mc. Kenna & Fitzsimons, 2002) en dat het gebruik van internet gerelateerd is aan het welzijn en de tevredenheid van mensen. Steinfield et. al (2008) 6

10 hebben daarom onderzoek gedaan naar de relatie tussen het sociaal kapitaal en het gebruik van sociale netwerksites en uit dit onderzoek is gebleken dat de intensiteit waarmee sociale netwerksites worden gebruikt, bepalend is voor het vormen van sociale relaties. Nie (2001) heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen het sociaal kapitaal en het internet. Volgens de onderzoeker wordt het gebruik van internet gerelateerd met de vermindering en verhoging van het sociaal kapitaal. Dit komt voort uit de gedachte dat het gebruik van internet ten koste gaat van de tijd die mensen buiten de online wereld met elkaar doorbrengen (Nie, 2001). Dit wordt tegengesproken door resultaten uit verschillende onderzoeken. Zo blijkt dat internet een hulpmiddel is om de relaties met vrienden en familie in stand te houden en het netwerk uit te breiden (Howard, 2001). Ditzelfde resultaat komt voort uit onderzoek waaruit blijkt dat gebruikers die veel tijd spenderen op het internet, niet gebruiken als vervanging van face-to-face contact, maar als extra hulpmiddel om relaties in stand te houden (Wellman, Haase, Witte & Hampton, 2001). Online interacties zijn van toegevoegde waarde op interacties tussen personen, doordat gebruikers toch met elkaar communiceren, zonder dat zij minder tijd op internet door hoeven te brengen (Wellman et al., 2001). In 2002 is er een vervolgonderzoek gedaan op het onderzoek van Kraut et al. (1998) waarin participanten een computer en toegang tot internet kregen. Na twee jaar bleek er een kleine stijging te zijn wat betreft depressiviteit en eenzaamheid als een gevolg van de hoeveelheid tijd die de deelnemers op internet doorbrachten. De resultaten uit het vervolgonderzoek lieten zien dat deze negatieve effecten verdwenen waren en dat veel gebruik van internet juist een positief effect had op de psychologische en sociale uitkomsten. Een van de uitkomsten was zelfs dat hoe meer tijd deelnemers spendeerden op internet, des te meer tijd zij doorbrachten met familie en/of vrienden (Kraut, Kiesler, Boneva, Cummings, Helgeson & Crawford, 2002). Op basis van de studies naar het vormen en in stand houden van het sociaal kapitaal en sociale relaties en het verband met de tijd die gebruikers op internet spenderen en het effect hiervan op geluk, kan de volgende hypothese worden opgesteld: H1: Een grote hoeveelheid tijd besteden aan de sociale netwerksite heeft een positief effect op geluk. De tweede manier om het gebruik van sociale netwerksites te meten is het effect van het aantal vrienden van de gebruiker op geluk onderzoeken. Eerder in deze studie is al gesteld dat sociale relaties belangrijk zijn voor het sociaal kapitaal, omdat het sociaal kapitaal bestaat uit 7

11 de voordelen die men haalt uit de relatie met andere personen, waarvoor de relaties kwalitatief goed moeten zijn (Lin, 1999). Eerder onderzoek heeft gekeken naar de kwaliteit van de vriendschappen, de kenmerken van vriendschap en het aantal vrienden. Hieruit blijkt dat vriendschap een belangrijke bron is voor geluk (Myers, 2000; Argyle, 2001). Myers (2000) heeft aangetoond dat mensen gelukkigere gevoelens laten zien in samenzijn met anderen, waaruit blijkt dat goede sociale relaties belangrijk zijn. Dat het gaat om de kwaliteit van de vriendschap en niet de kwantiteit, blijkt ook uit onderzoek van onder andere Demir en Weitekamp (2007). Zij hebben meerdere onderzoeken uitgevoerd naar de relatie tussen vriendschap uit geluk (Demir & Weitekamp, 2007; Demir, Weitekamp & Özdemir, 2007). Uit deze onderzoeken is gebleken dat de kwaliteit van vriendschap meer invloed heeft op geluk dan het aantal vriendschappen, omdat het aantal vriendschappen niets zegt over de kwaliteit van de vriendschappen. Daarnaast is de kwaliteit van vriendschappen bepalend voor geluk, omdat de basisbehoefte van mensen om tevreden te zijn met het leven wordt bevredigd door de ervaringen die men haalt uit sociale relaties (Demir & Özdemir, 2009). De uitkomsten van deze eerdere studies worden ondersteund door het resultaat van onderzoek dat heeft aangetoond dat vriendschap een kwalitatieve relatie is, omdat vriendschap bestaat uit interacties tussen individuen over langere tijd en deze interacties invloed hebben op het individu (Hinde, 1997). De tweede hypothese luidt daarom: H2: Het aantal vrienden op de sociale netwerksite heeft geen invloed op de mate van geluk van de gebruiker. De laatste manier om het gebruik van sociale netwerksites te meten is kijken naar de verbondenheid met de sociale netwerksites. Met verbondenheid bedoelen we in deze studie de band en de affiniteit tussen de gebruiker en de sociale netwerksite (Encyclo, 2010). Verbondenheid is een nieuwe manier om het gebruik van sociale netwerksites te meten en Steinfield et al.(2008) hebben hier eerder onderzoek naar gedaan in hun studie naar het gebruik van sociale netwerksites door adolescenten. De verbondenheid met een sociale netwerksite onderzoeken is een goede manier om het gebruik van sociale netwerksites te meten, omdat het gebruik van sociale netwerksites helpt bij het creëren van sociaal kapitaal en het opbouwen van sociale relaties (Steinfield et al., 2008). Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de verbondenheid met sociale netwerksites en daarom is het niet mogelijk om op basis van eerder onderzoek hypotheses te formuleren over de relatie tussen verbondenheid met de 8

12 sociale netwerksite en de mate van geluk. Verbondenheid is echter wel belangrijk voor het meten van het gebruik van sociale netwerksites en daarom wordt er in dit onderzoek een onderzoeksvraag geformuleerd om te kijken naar het effect van verbondenheid op het geluk. OV1: Is de mate van verbondenheid met de sociale netwerksite van invloed op het geluk van de gebruiker? 2.5 Eersteklassers versus tweedeklassers Naast het effect van de tijd die men doorbrengt op de sociale netwerksite, het aantal vrienden op de sociale netwerksite en de verbondenheid met de sociale netwerksite op geluk, wordt er in deze studie ook onderzocht of er een verschil bestaat tussen eerste- en tweedeklassers van de middelbare school die gebruik maken van de sociale netwerksite en de mate waarin zij zich gelukkig voelen. Dit wordt gedaan door te onderzoeken of klas een modererend effect heeft op de relatie tussen tijd, aantal vrienden, verbondenheid en geluk. Kinderen uit de eerste klas van de middelbare school zitten in een andere fase dan kinderen uit de tweede klas, omdat eersteklassers net van de basisschool in een nieuwe omgeving terecht komen. In deze nieuwe omgeving leren zij nieuwe mensen kennen en zullen zij nieuwe vriendschappen opbouwen. Tweedeklassers zitten al minstens een jaar langer op de middelbare school en zijn meer gewend aan de omgeving en hebben naar alle waarschijnlijkheid al nieuwe vrienden gemaakt. Er is echter nog geen eerder onderzoek naar gedaan en het is dan ook niet mogelijk om op basis van eerder onderzoek een hypothese te formuleren over de relatie tussen klas en de mate van geluk door het gebruik van sociale netwerksites. Om de relatie te onderzoeken is daarom een onderzoeksvraag geformuleerd. OV2: Is er een modererend effect van de klas waarin de gebruiker van de sociale netwerksite zit op de relatie tussen de tijd die men doorbrengt op sociale netwerksites, het aantal vrienden dat men heeft op de sociale netwerksite, de verbondenheid met de sociale en het geluk van de gebruiker? 2.6 Conceptueel model In dit onderzoek zal antwoord worden gegeven op de vraag of jongeren gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites. Het theoretisch kader leidt tot de verwachting dat de 9

13 hoeveelheid tijd die men besteedt aan sociale netwerksites een positief effect heeft op hoe gelukkig de gebruiker zich voelt (H1). Daarnaast is gebleken dat niet de kwantiteit, maar de kwaliteit van vriendschappen van belang is, wat leidt tot de gedachte dat het aantal vriendschappen op sociale netwerksites geen invloed heeft op de mate van geluk van de gebruiker (H2). Naast tijd en vriendschappen is verbondenheid een belangrijk aspect om het gebruik van sociale netwerksites te meten. Omdat dit een nieuwe factor is waarnaar nog geen onderzoek is gedaan, wordt er in plaats van een hypothese een tweede onderzoeksvraag gebaseerd. Er zal in deze studie tevens antwoord worden gegeven op de vraag of verbondenheid met de sociale netwerksite van invloed is op het geluk van de gebruiker (OV1). Tot sluit wordt er in dit onderzoek aandacht besteed aan de vraag of klas een modererend effect heeft op de relatie tussen tijd, aantal vrienden, verbondenheid en geluk. Hier is nog geen specifiek onderzoek gedaan en daarom wordt er een derde onderzoeksvraag geformuleerd waarmee antwoord wordt gegeven op de vraag of er een verschil is tussen gebruikers van de sociale netwerksite uit de eerste en tweede klas van de middelbare school en de mate waarin de gebruiker gelukkig is (OV2). Figuur 1 Conceptueel model met hypotheses en onderzoeksvragen 10

14 3. Methode 3.1 Procedure Om de onderzoeksvraag te beantwoorden en de hypotheses te toetsen is er een schriftelijke enquête afgenomen onder jongeren tussen elf en veertien jaar. Er is gekozen voor een enquête omdat op deze manier jongeren gemakkelijk bereikt kunnen worden en er in korte tijd veel data verzameld kan worden. De enquête is niet online afgenomen, omdat er voor dit onderzoek is samengewerkt met middelbare scholen en deze gaven de voorkeur aan een schriftelijke enquête. Niet alle scholen hebben de beschikking over een computerlokaal en wanneer ze dit wel hebben, is het organisatorisch lastig om alle groepen in te plannen. De vragenlijst begon met een korte introductie. Hierin is uitgelegd dat het om een onderzoek van de Universiteit van Tilburg gaat wat bedoeld is voor jongeren tussen de elf en veertien jaar. Er is verteld dat het onderzoek gaat over vriendschappen, gevoelens en Hyves en dat de antwoorden vertrouwelijk en anoniem worden behandeld. Na de introductie begonnen de leerlingen met het invullen van het eerste deel van de vragenlijst, dat bestond uit algemene vragen over de respondent zelf. In deel twee werden er vragen gesteld over het gebruik van Hyves in de afgelopen maanden. Deel drie van de vragenlijst ging over de manier van communiceren met vrienden en de leerlingen moesten terug denken aan het afgelopen half jaar. Het vierde en tevens laatste deel van de enquête betrof vragen over de gevoelens en de vrienden van de respondent. Ter afsluiting van de vragenlijst kregen de respondenten bij de laatste vraag de ruimte om opmerkingen over de enquête te noteren. 3.2 Steekproef Aan het onderzoek namen 2594 respondenten deel, waarvan 1196 jongens (46,1%) en 1398 meisjes (53,9%). Deze personen waren afkomstig uit heel Nederland. De jongste respondent was geboren in 1999 en de oudste in 1994 en dus varieerde de leeftijd van de deelnemers van elf tot en met zestien jaar in plaats van veertien jaar oud. Van de respondenten zaten 1330 respondenten (51,3%) in de brugklas en 1264 respondenten zaten (48,7%) in de tweede klas van de middelbare school. Opleidingsniveau was verdeeld in vijf categorieën, namelijk VMBO, VMBO/HAVO, HAVO, HAVO/VWO en VWO/Atheneum/Gymnasium. Van de 2594 deelnemers zaten 665 (25,6%) personen op het VMBO, 654 (25,2%) personen op het 11

15 VMBO / HAVO, 156 (6%) personen op de HAVO, 397 (15,3%) personen op het HAVO / VWO en 722 (27,8%) personen volgden VWO, Atheneum of Gymnasium. Omdat dit onderzoek betrekking heeft over het gebruik van sociale netwerksites, is de jongeren gevraagd of ze een account op Hyves hadden, omdat dit de meest gebruikte sociale netwerksite in Nederland is. Van de 2599 deelnemers had 88,6%, wat gelijk staat aan 2297 personen, een account op Hyves. 3.3 Metingen Tijd op sociale netwerksite Na de introductie en de algemene vragen begonnen de respondenten met het invullen van de vragen over het gebruik van Hyves in de afgelopen maanden. De volgende vragen werden aan de respondenten gesteld: Hoeveel doordeweekse dagen (maandag t/m vrijdag) zat je de afgelopen zes maanden gemiddeld op Hyves?, Hoe lang zit je gemiddeld per dag op Hyves op die doordeweekse dagen (maandag t/m vrijdag)?, Hoe lang zit je gemiddeld op zaterdag op Hyves? en tot slot Hoe lang zit je gemiddeld op zondag op Hyves? De respondenten moesten deze open vragen beantwoorden door het aantal dagen en het aantal uren en minuten in te vullen. De vragen zijn opgesplitst omdat uit onderzoek is gebleken dat mensen zich door deze manier van bevragen tijdsbesteding het beste kunnen herinneren. Voor de analyses zijn de minuten bij elkaar opgeteld (M = , SD = ). Aantal vrienden op sociale netwerksite Om de variabele aantal vrienden te meten, moesten de deelnemers antwoord geven op de vraag hoeveel vrienden ze op Hyves hadden. Dit was een open vraag en daarom moesten de respondenten zelf een getal invullen. Het gemiddelde aantal vrienden was 241 (SD = ). Verbondenheid met sociale netwerksite De verbondenheid met Hyves werd gemeten aan de hand van vijf items, gebaseerd op de schaal over Facebook intensiteit (Ellison et al., 2007). De stellingen waren: Ik zit iedere dag op Hyves, Ik ben trots om andere mensen te vertellen dat ik lid ben van Hyves, Hyves maakt deel uit van mijn dagelijkse bezigheden, Ik voel me buitengesloten als ik een tijdje niet op Hyves ben geweest en Ik zou het heel erg vinden als Hyves zou stoppen. De antwoorden werden gegeven op een vijfpuntsschaal variërend van klopt helemaal niet tot klopt precies. De feitelijke samenhang van de items is gecontroleerd door middel van een 12

16 factoranalyse. De vijf items laadden op één component. De betrouwbaarheidsanalyse resulteerde in een betrouwbare schaal met een Cronbach s alpha van.74 (M = 9.87, SD = 3.18). Geluk Om de mate van geluk te meten moesten de respondenten antwoord geven op vijf stellingen. Voorbeelden van zo n stelling zijn: Mijn leven is zoals ik het wil en Ik wil niets aan mijn leven veranderen (als ik het over kon doen). Deze items zijn gebaseerd op een studie van Alfonso, Allison, Rader en Gorman (1996). De respondenten gaven antwoord aan de hand van een vijfpuntsschaal variërend van klopt helemaal niet tot klopt precies. Daarnaast werd geluk gemeten aan de hand van acht stellingen over hoe tevreden men was over het leven. Deze schaal is gebaseerd op onderzoek van Argyle et al. (1998). Voorbeelden van de items zijn Ik ben tevreden over alles in mijn leven en ik heb niet echt goede herinneringen aan vroeger. De respondenten gaven wederom antwoord op een vijfpuntsschaal variërend van klopt helemaal niet tot klopt precies. De feitelijke samenhang van de items is nagegaan door middel van een factoranalyse. In het theoretisch kader is onderbouwd dat geluk en levenstevredenheid samen worden genomen in deze studie. Dit wordt ondersteund door het resultaat van de factoranalyse. De vijf items van levenstevredenheid laadden samen met de drie items van geluk die betrekking hebben op het leven ( ik ben blij met het leven, ik ben tevreden over alles in mijn leven en ik ben heel gelukkig ) op één component. De betrouwbaarheidsanalyse resulteerde in een betrouwbare schaal met een Cronbach s alpha van.90 (M = 27.03, SD = 5.07). 13

17 4. Resultaten 4.1 Correlaties tussen variabelen van het onderzoek In tabel 1 zijn de correlaties weergegeven van de variabelen in deze studie te samen met de controle variabelen geslacht en klas. Wat opvalt is dat over het algemeen de verbanden of licht positief of licht negatief zijn en dat er geen sterke verbanden tussen de variabelen voorkomen. Uit de correlatietabel blijkt dat er een positief verband bestaat tussen geslacht en het aantal vrienden, de verbondenheid en de tijd die men doorbrengt op de sociale netwerksite. Daarnaast voelen meisjes zich meer verbonden met de sociale netwerksite en brengen zij meer tijd op de sociale netwerksite door dan jongens. Voor de klas waarin de gebruiker zit, geldt dat er een positief verband is met het aantal vrienden, de verbondenheid en de tijd. Dit betekent dat sociale netwerkgebruikers uit de tweede klas meer vrienden hebben, zich voelen meer verbonden met de sociale netwerksite en meer tijd spenderen op de sociale netwerksite. Daarnaast is er een hogere correlatie tussen het aantal vrienden en verbondenheid en tijd. Naarmate men meer vrienden heeft, voelt men zich meer verbonden met de sociale netwerksite en besteed men meer tijd op de sociale netwerksite. Er is een positief verband tussen verbondenheid en geslacht, klas, aantal vrienden en tijd. De gebruiker heeft dus meer vrienden op de sociale netwerksite en spendeert meer tijd op de sociale netwerksite, naarmate de gebruiker zich meer verbonden voelt met de sociale netwerksite. Tabel 1. Correlaties tussen variabelen van het onderzoek Geslacht Klas Aantal vrienden Verbondenheid Geluk Tijd Geslacht Klas Aantal vrienden.133**.256** Verbondenheid.152**.048*.366** Geluk -.089** -.057** Tijd.105**.045*.325**.495** -.047* * p <.05 ** p <.01 14

18 4.2 Testen van de hypotheses De eerste hypothese luidt: Het besteden van een grote hoeveelheid tijd aan de sociale netwerksite heeft een positief effect op geluk. Deze hypothese is getoetst door middel van een lineaire regressie met als onafhankelijke variabele tijd en als afhankelijke variabele geluk. Er is een negatief effect geconstateerd, waaruit opgemaakt mag worden dat een grote hoeveelheid tijd besteden aan de sociale netwerksite een negatief effect heeft op geluk (B = -.00, SE =.00; β = -.05, p <.001). De eerste hypothese moet met deze resultaten worden verworpen. De tweede hypothese stelt dat het aantal vrienden op de sociale netwerksite geen invloed heeft op de mate van geluk. Een lineaire regressie met aantal vrienden als onafhankelijke variabele en geluk als afhankelijke variabele leverde geen effect op (B = -.00, SE =.00; β = -.02, ns). Dit betekent dat het aantal vrienden op een sociale netwerksite niet van invloed is op de mate van geluk van de gebruiker. De tweede hypothese moet dus worden verworpen. De eerste onderzoeksvraag van deze studie was of de mate van verbondenheid met de sociale netwerksite van invloed is op het geluk van de gebruiker. Om antwoord te geven op deze vraag is een lineaire regressie uitgevoerd met verbondenheid als onafhankelijke variabele en geluk als afhankelijke variabele. Deze regressieanalyse leverde geen effect op, waardoor geconcludeerd kan worden dat verbondenheid geen effect heeft op geluk (B = -.03, SE =.03; β = -.02, ns). Tot slot wilde deze studie onderzoeken of klas een modererend effect heeft op de relatie tussen de tijd die iemand spendeert op de sociale netwerksite, het aantal vrienden op de sociale netwerksite, verbondenheid met de sociale netwerksite en geluk. Echter is er alleen een effect gevonden voor tijd op geluk. Daarom is er alleen bij dat effect gekeken of er sprake is van moderatie. Uit het General Linear Model met geluk als afhankelijke variabele en tijd en klas als onafhankelijke variabelen is gebleken dat klas geen modererend effect heeft op de relatie tussen tijd en geluk (F (157, 2296 ) =.88, ns). 15

19 5. Discussie Het doel van deze studie was antwoord geven op de vraag of jongeren gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites. Om deze vraag te beantwoorden is gekeken of de tijd die men doorbrengt op de sociale netwerksite, het aantal vrienden dat de gebruiker op de sociale netwerksite heeft, de verbondenheid van de gebruiker met de sociale netwerksite en de klas waarin de gebruiker van de sociale netwerksite zit van invloed zijn op de mate waarin de gebruiker zich gelukkig voelt. De eerste hypothese voorspelde dat een grote hoeveelheid tijd doorbrengen op de sociale netwerksite een positief effect heeft op geluk. Uit de resultaten is een negatief effect gebleken en dus heeft een grote hoeveelheid tijd doorbrengen op de sociale netwerksite geen positief effect op geluk. Het resultaat is tegengesteld aan de verwachtingen die zijn gebaseerd op eerder onderzoek. Een verklaring hiervoor zou gevonden kunnen worden in de time displacement hypothesis (Putnam 1995a; Putnam 1995b) die stelt dat het gebruik van internet de tijd die ouders en adolescenten met elkaar doorbrengen vermindert. Hoe minder tijd de adolescenten en ouders met elkaar doorbrengen, des te zwakker is de familieband. Door de zwakke familierelaties zou men ongelukkiger kunnen zijn, omdat de kwaliteit van relaties belangrijk is en sociale relaties geluk beïnvloeden (Myers, 2007; Demir & Weitekamp, 2007; Weitekamp & Ozdemir, 2007). Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op de kwaliteit van sociale relaties naarmate men meer of minder tijd doorbrengt op sociale netwerksites. De tweede hypothese stelde dat het aantal vrienden dat men op de sociale netwerksite geen invloed heeft op de mate waarin de gebruiker van de sociale netwerksite zich gelukkig voelt. Er werd geen effect gevonden en dus kan geconcludeerd worden dat het aantal vrienden geen invloed heeft op geluk. Dit resultaat komt overeen met de resultaten uit eerder onderzoek dat heeft aangetoond dat niet kwantiteit, maar kwaliteit van de vriendschappen effect heeft op geluk (Demier & Weitekamp, 2007). De eerste onderzoeksvraag diende ervoor om een antwoord te krijgen op de vraag of de mate van verbondenheid van de gebruiker met de sociale netwerksite van invloed is op geluk. Er is geen effect gevonden en dus is ook verbondenheid niet van invloed op het geluk van de gebruiker. Een verklaring hiervoor kan zijn dat de sociale netwerksite als leuke tijdsbesteding wordt beschouwd, maar geen grote, belangrijke rol speelt in het leven van de gebruiker en dat men de sociale netwerksite wel kan missen in het leven. Deze verklaring wordt ondersteund met de resultaten van de analyses waaruit is gebleken dat Hyves geen deel 16

20 uitmaakt van het dagelijkse leven (M = 2.65) en dat mensen het niet erg vinden als Hyves zou stoppen (M = 3.14). Er is nog weinig tot geen eerder onderzoek uitgevoerd naar het effect van verbondenheid met een sociale netwerksite op geluk. Uit deze studie is gebleken dat verbondenheid geen effect heeft op geluk, maar dit moet wel verder worden onderzocht. Het is aannemelijk om te denken dat wanneer iemand zich namelijk écht verbonden voelt met de sociale netwerksite, dat hij of zij erg ongelukkig zal worden als de sociale netwerksite bijvoorbeeld zou stoppen of als de persoon er niet meer dagelijks tijd en aandacht aan kan besteden. De tweede onderzoeksvraag is opgesteld om te kijken of er een verschil is tussen eerste- en tweedeklassers die gebruik maken van de sociale netwerksite en de mate waarin zij zich gelukkig voelen. Hiervoor is gekeken of klas een modererend effect heeft op de relatie tussen de tijd die men doorbrengt op de sociale netwerksite en geluk, omdat er alleen voor tijd een effect op geluk is gevonden. Uit de resultaten is gebleken dat klas geen modererend effect heeft op de relatie tussen tijd en geluk. Hoe gelukkig de gebruiker van de sociale netwerksite is, wordt dus niet bepaald door de klas waarin de gebruiker zit. Een eersteklasser voelt zich niet meer of minder gelukkig dan een tweedeklasser, ondanks dat hij of zij in een nieuwe situatie terecht is gekomen. Uit het onderzoek is gebleken dat een tweedeklasser gemiddeld meer tijd doorbrengt op Hyves (M = , SD = ) dan een eersteklasser (M = , SD = 514,38). Mogelijk gebruikt een eersteklasser geen sociale netwerksites om nieuwe sociale relaties op te bouwen waar hij of zij gelukkig van wordt, maar doet een eersteklasser dit op een andere manier, bijvoorbeeld door middel van face-to-face contact. Uit de resultaten is gebleken dat meisjes gemiddeld meer vrienden hebben dan jongens en dat ze zich meer verbonden voelen met de sociale netwerksite en dat ze daardoor meer tijd spenderen op de sociale netwerksite. Het is mogelijk dat meisjes het belangrijker vinden om veel vrienden te hebben en dat jongens hier minder belang aan hechten. Meisjes zijn op zoek naar meer intieme en emotionele vriendschappen, waar de vriendschappen van jongens meer zijn gebaseerd op gezamenlijke interesses (Aukett, Ritchie & Mill, 1986). Dit zou kunnen verklaren waarom meisjes zich sterker verbonden voelen met de sociale netwerksite dan jongens. Jongens zullen de sociale netwerksite meer zien als een leuk tijdverdrijf, maar zullen geen emotionele band hebben met de sociale netwerksite. Uit de resultaten is tevens gebleken dat naarmate de respondenten ouder zijn, ze meer vrienden hebben op de sociale netwerksite, ze meer tijd doorbrengen op de sociale netwerksite en ze zich sterker verbonden voelen met de sociale netwerksite. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de respondenten langer een account hebben op de sociale 17

21 netwerksite dan iemand die jonger is. Doordat ze langer lid zijn van een sociale netwerksite, hebben ze meer tijd gehad om vrienden te maken en om zich meer verbonden te gaan voelen met de sociale netwerksite. Hoe meer vrienden de respondent op de sociale netwerksite heeft en hoe meer de respondent zich verbonden voelt met de sociale netwerksite, des te meer tijd zal hij of zij op de sociale netwerksite doorbrengen. 5.1 Theoretische en praktische implicaties De belangrijkste theoretische implicatie is dat het gebruik van sociale netwerksites geen invloed heeft op de mate van geluk van de gebruiker als het aantal vrienden op de sociale netwerksite als determinant van geluk wordt genomen. Het aantal vrienden op de sociale netwerksite is in de online wereld dus niet van belang, ondanks dat populariteit wordt gemeten aan de hand van het aantal vrienden (Ellison et al., 2007). Mogelijk is de kwaliteit van vriendschap belangrijker en wordt de sociale netwerksite gebruikt om relaties met vrienden uit de offline wereld te onderhouden. Een gebruiker kan veel oppervlakkige relaties op de sociale netwerksite hebben en zich daardoor populair voelen, maar deze oppervlakkige relaties kunnen de relaties uit de offline wereld waar mensen face-to-face contact met elkaar hebben niet vervangen (Ellison et al., 2007). De hoeveelheid tijd die men spendeert op de sociale netwerksite heeft geen positieve invloed op het geluk. Hier komt de praktische implicatie uit voort dat men zorgvuldig om moet gaan met de tijd die men spendeert op sociale netwerksites. Het aantal gebruikers van sociale netwerksites blijft stijgen en het is belangrijk dat de maatschappij ervoor waakt dat kinderen niet teveel tijd op sociale netwerksites gaan doorbrengen, want ze worden hier niet gelukkiger van. De gebruikers kunnen weliswaar eenvoudig nieuwe vriendschappen sluiten, maar door de anonimiteit wordt de gebruiker ook kwetsbaar voor bijvoorbeeld pesterijen en onjuiste bedoelingen van bijvoorbeeld pedofielen wat heden ten dage een actueel nieuwsitem is. 5.2 Toekomstig onderzoek Deze studie heeft interessante resultaten opgeleverd, maar biedt tevens ruimte voor toekomstig onderzoek. Bestaand onderzoek richt zich voornamelijk op het gebruik van internet en de effecten hiervan op de gebruiker. Er is weinig onderzoek gedaan het gebruik van sociale netwerksites en de invloed hiervan op geluk. Onderzoek naar het gebruik van 18

22 sociale netwerksites en het effect hiervan op geluk, is belangrijk omdat jongeren steeds vroeger kennis maken met het gebruik van internet en daarbij met het gebruik van sociale netwerksites. Internet en de sociale netwerksites gaan deel uitmaken van hun dagelijkse leven en zullen dus van invloed zijn op hoe de gebruiker zich gedraagt en voelt. Daarnaast worden gebruikers van sociale netwerksites ook steeds vaker geconfronteerd met informatie die door bedrijven en instanties via de sociale netwerksite onder de aandacht wordt gebracht. Om erachter te komen wat dit met de gebruiker doet, moet er in de toekomst meer onderzoek gedaan worden dat zich specifiek richt op het gebruik van sociale netwerksites en de invloed ervan op de gebruiker. 5.3 Conclusie Uit de resultaten van deze studie mag geconcludeerd worden dat jongeren niet meer of minder gelukkig worden van het gebruik van sociale netwerksites als aantal vrienden en verbondenheid als determinanten van geluk worden genomen. Voor tijd geldt dat gebruikers niet gelukkiger worden naarmate zij meer tijd besteden aan de sociale netwerksite. Voor het effect van de klas waarin de gebruiker van de sociale netwerksite zit en de mate waarin hij of zij zich gelukkig voelt, mag de conclusie worden getrokken dat er geen verschil is tussen sociale netwerkgebruikers uit de eerste of tweede klas, want er is geen effect gevonden van klas op geluk. 19

23 6. Literatuur Alfonso, V.C., Allison, D.B., Rader, D.E., & Gorman, B.S. (1996). The extended satisfaction with life scale: Development and psychometric properties. Social Indicators Research, 38(3), Argyle, M. (2001). The Psychology of Happiness. London, England: Routledge. Argyle, M., & Martin, M. (1991). Endowment and contrast in judgments of well-being. In F. Strack, M. Argyle & N. Schwarz (Ed.), Subjective well-being: An interdisciplinary perspective (pp ). Oxford, England: Pergamon Press. Aukett, R., Ritchie, J., & Mill, K. (1988). Gender differences in friendship patterns. Sex Roles, 19, Bargh, J. A., McKenna, K. Y., & Fitzsimons, G. M. (2002). Can you see the real me? Activation and expression of the true self on the Internet. Journal of Social Issues, 58(1), Baumeister, R.F., & Leary, M.R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), Boyd, D. M., & Ellison, N.B. (2008). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), Campbell, A., Converse, P.E., & Rodgers, W.L. (1976). The quality of American life: Perceptions, evaluations, and satisfactions. New York: Sage. Demir, M., & Özdemir, M. (2009). Friendship, need satisfaction and happiness. Journal of Happiness Studies, 11(1),

24 Demir, M., & Weitekamp, L.A. (2007). I am so happy cause today I found my friend: Friendship and personality as predictors of happiness. Journal of Happiness Studies, 8(2), Demir, M., Özdemir, M., & Weitekamp, L.A. (2007). Looking to happy tomorrows with friends best and close friendships as they predict happiness. Journal of Happiness Studies, 8(2), Diener, E., Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), Diener, E., Sandvik, E., & Pavot, W. (1991). Happiness is the frequency, not the intensity, of positive versus negative affect. In F. Strack, M. Argyle & N. Schwarz (Ed.), Subjective well-being: An interdisciplinary perspective (pp ). Oxford, England: Pergamon Press. DiMaggio, P., Hargittai, E., Neuman, W. R., & Robinson, J. P. (2001). Social implications of the internet. Annual Review of Sociology, 27(1), Ellison, B., Steinfield, C., & Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook friends: Social capital and college students use of online social network sites. Journal of Computer Mediated Communication, 12(4), Encyclo. (2010). Verbondenheid. Op 16 oktober ontleend aan Gerdthama, U., & Magnus, J. (2001). The relationship between happiness, health, and socioeconomic factors: Results based on Swedish microdata. Journal of Socio- Economics, 30, Gross, E., Juvonen, J., & Gable, S.L. (2002). Internet use and well-being in adolescence. Journal of Social Issues, 58(1),

25 Haller, M., & Hadler, M. (2004). How social relations and structures can produce happiness and unhappiness: An international comparative analysis. Social Indicators Research, 75(2), Hinde, R. A. (1997). Relationships: A dialectical perspective. Psychology Press, Hove, UK. Howard, P., Rainie, L., & Jones, S. (2001). Days and nights on the Internet. American Behavioral Scientist, 45(3), Hyves. (2010). Statistieken. Op 23 september 2010 ontleend aan InSites Consulting. (2010) Nederlanders maken gebruik van sociale media. Op 23 september 2010 ontleend aan ` IVO. (2008). Ontwikkelingen in het internetgebruik van Nederlandse jongeren. Op 16 januari 2010 ontleend aan Factsheet internetgebruik jongeren.pdf. Kraut, R., Patterson, M., Lundmark, V., Kiesler, S., Mukophadhyay, T., & Scherlis, W. (1998). Internet paradox: a social technology that reduces social involvement and psychological well-being? American Psychologist, 53(9), Kraut, R., Kiesler, S., Boneva, B., Cummings, J., Helgeson, V., & Crawford, A. (2002). Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58(1), Lewinsohn, P.M., Redner, J.E., & Seeley, J.R. (1991). The relationship between life satisfaction and psychosocial variables: New perspectives. In F. Strack, M. Argyle & N. Schwarz (Ed.), Subjective well-being: An interdisciplinary perspective (pp ). Oxford, England: Pergamon Press. Lin, N. (1999). Building a network theory of social capital. Connections, 22(1),