Kaleidoskoop van de Oudheid Opstellen van Nederlandse oud'historid

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Kaleidoskoop van de Oudheid Opstellen van Nederlandse oud'historid"

Dirk van der Heijden
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Kaleidoskoop van de Oudheid Opstellen van Nederlandse oud'historid onder redactie van P. W. de Neeve en H. Sancisi-Weerdenburg Wolters-Noordhoff Groningen

Binnenwerk Vormgeving Studio Wolters-Noordhoff Omslag Vormgeving Studio Wolters-Noordhoff O l 2 3 4 5 / 93 92 91 90 89 Copyright 1989 Wolters-Noordhoff bv Groningen, The Netherlands.

2 Binnenwerk Vormgeving Studio Wolters-Noordhoff Omslag Vormgeving Studio Wolters-Noordhoff O l / Copyright 1989 Wolters-Noordhoff bv Groningen, The Netherlands. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, or otherwise, without the prior written permission of the publisher. ISBN

Inhoud 7 Inleiding P. W. de Neeve en H. Sancisi-Weerdenburg 14 De Homerische epen tussen oraliteit en schriftcultuur Josine H. Blok 28 Sparta H.W. Singor 39 De Griekse wereld van het vasteland (buiten Athene en Sparta) Bastiaan Bommeljé 52 Griekse en Phoenicische zeevaart: 1200-500 H.

3 Inhoud 7 Inleiding P. W. de Neeve en H. Sancisi-Weerdenburg 14 De Homerische epen tussen oraliteit en schriftcultuur Josine H. Blok 28 Sparta H.W. Singor 39 De Griekse wereld van het vasteland (buiten Athene en Sparta) Bastiaan Bommeljé 52 Griekse en Phoenicische zeevaart: H.T. Wallinga 64 De Oriënt: bedreiging of bekoring? Heleen Sancisi-Weerdenburg 75 Ideologie en mentaliteit in de Atheense democratie Jenny Scholten 86 Een anatomische les H.F.J. Horstmanshoff 102 De antieke economie: tussen primitivisme en modernisme Willem Jongman

117 Imperialisme en binnenlandse machtsverhoudingen R.J. van der Spek 131 Heren en boeren P.W. de Neeve 144 De overzeese handel in het imperium Romanum F.J.A.M.

4 117 Imperialisme en binnenlandse machtsverhoudingen R.J. van der Spek 131 Heren en boeren P.W. de Neeve 144 De overzeese handel in het imperium Romanum F.J.A.M. Meijer 159 Wijnvat is honingpot, wijn is melk. Een paradigmatisch voorbeeld van 'Myth and ritual' in Rome H.S. Versnel 177 Stem en status: politiek in de Romeinse republiek ( v. Chr.) J.A. van Rossum 191 Van republiek naar monarchie. Het Romeinse bestel onder keizer Augustus L. de Blois 202 Constantijn de Grote en de christianisering van Roma Aeterna Jan Willem Drijvers 215 De administratie van de bureaucratie in het imperium Romanum H.C. Teitler 229 Bibliografie 254 Lijst van auteurs

Ideologie en mentaliteit in de Atheense democratie Algemene literatuur Een belangrijk werk over de verschillen tussen de Atheense democratie en moderne democratieën is: M.I. Finley (1985), Democracy ancient and modern, London.

5 Ideologie en mentaliteit in de Atheense democratie Algemene literatuur Een belangrijk werk over de verschillen tussen de Atheense democratie en moderne democratieën is: M.I. Finley (1985), Democracy ancient and modern, London. Tot de meer bekende werken, waarin het belang van de notie 'vrijheid van het individu' in de Atheense democratie is benadrukt, behoren: K.R. Popper (1966), The open society and its ennemies, vol. I: The spell of Plato, London 5 en W.G. Forrest (1966), The emergence of Greek democracy: the character of Greek politics, B.C., London. De doorwerking van de aristocratische waarden, die men voor het eerst aantreft bij Homerus, in de latere Griekse cultuur en in de Atheense democratie is onderzocht in: A.W.H. Adkins (1960), Merit and responsibility: a study in Greek values, Oxford/ New York en A.W.H. Adkins (1972), Moral values and political behaviour in ancient Greece: from Homer to the end of the fifth century, London. De trage ontwikkeling van de conceptie van de mens als zelfstandig en autonoom handelend individu is onder meer behandeld in: A.W.H. Adkins (1970), From the many to the one: a study of personality and views of human nature in the context of ancient Greek society, values and beliefs, London, en in Bruno Snell (1955), Die Entdeckung des Geistes: Studien zur Entstehung des europäischen Denkens bei den Griechen, Hamburg 3. De Lijkrede van Pericles is geciteerd uit: M.A. Schwartz (1986), Thucydides: De Peloponnesische Oorlog, Baarn/Amsterdam. De redevoeringen van de zogenaamde Attische redenaars zijn, voorzien van een Engelse vertaling, uitgegeven in de Loeb Classical Library. Gespecialiseerde literatuur De belangrijkste vijfde-eeuwse bronnen voor het democratisch ideaal zijn Herodotus 3, 80; Euripides' Supplices ; Thucydides 2, De projectie van de idealen van de Franse revolutie op de Atheense democratie vindt men in: G. Glotz, R. Cohen (1931), Histoire grecque, tome II: La Grèce au Ve siècle, in: Histoire Générale, Paris. Verdere verwijzingen naar moderne literatuur, waarin moderne liberale ideeën geprojecteerd worden op Athene, vindt men bij J. Bleicken (1985), Die athenische Demokratie, Paderborn, 373. Het is onmogelijk hier alle boeken en artikelen te vermelden, waarin kritiek is geuit is op het werk van Adkins. Wezenlijk zijn A.A. Long (1970), 'Morals and values in Homer', Journal of Hellenic Studies 90, 121 sqq. en J.L. Creed (1973), 'Moral values in the age of Thucydides', Classical Quarterly, 23, 213 sqq. Zie voor fundamenteel andere benaderingen H. Lloyd-Jones (1971), The justice of Zeus, Berkeley, enz. en E.A. Havelock (1978), The Greek concept of justice: from its shadow in Homer to its substance in Plato, Cambridge. Fundamenteel op het gebied van morele waarden in Athene in de vierde eeuw v. Chr. is verder K.J. Dover (1974), Greek popular morality in the time of Plato and Aristotle, Oxford. Een anatomische les Algemene literatuur Antieke medische teksten in Nederlandse vertaling zijn te vinden bij L. Elaut (1960), Antieke geneeskunde, Antwerpen en Amsterdam. Een overzicht van geschiedenis van de geneeskunde, waarin ook aandacht voor de Oudheid geeft G. A. Lindeboom (1981), Geschiedenis der geneeskunde, Amsterdam' (oorspronkelijke editie 1961). Boeiend, maar speculatief, is J.H. van den Berg (1959), Het 238 BIBLIOGRAFIE

menselijk lichaam, ï delen, Nijkerk. Een goed toegankelijke bloemlezing van Griekse en Latijnse medische teksten, met de Duitse vertaling op de pagina ernaast, is: W.

6 menselijk lichaam, ï delen, Nijkerk. Een goed toegankelijke bloemlezing van Griekse en Latijnse medische teksten, met de Duitse vertaling op de pagina ernaast, is: W. Mûri (1986), Der Arzt im Altertum, München en Zürich 5. Een keuze uit de Hippocratische geschriften biedt: G.E.R. Lloyd (ed.) (1986), Hippocratic writings, Penguin Classics, Harmondsworth. P. Moraux (1985) vertaalde autobiografische fragmenten uit Galenus' werk in het Frans: Galten de Pcrgame. Souvenirs d'un médecin, Paris. Over de arts in de Oudheid schreven H.W. Picket (1983), 'Arts en maatschappij in het oude Griekenland. De sociale status van de arts', Tijdschrift voor Geschiedenis 96, , waarin, anders dan de titel doet vermoeden, ook de hellenistische en Romeinse tijd aan de orde komen, en: H.F.J. Horstmanshoff (1987), 'De antieke arts: ambachtsman of man van wetenschap?', Lampas 20, Over de (natuur)wetenschappen in de Oudheid in het algemeen informeren: EJ. Dijksterhuis (1980), De mechanisering van het wereldbeeld, Amsterdam 4 (oorspronkelijke uitgave 1950) en H.W. Picket (1965), 'Techniek en maatschappij in de Grieks-Romeinse wereld', Tijdschrift voor Geschiedenis 78, Over Alexandrie verscheen een themanummer (1985) van Hermeneus 57, , waarin een bijdrage van mijn hand over anatomie. Het bovenstaande bouwt daarop voort. Enkele doublures waren onvermijdelijk. Over het Hellénisme: H.W. Pieket (1988), 'Hellénisme: het juk van de periodisering', Lampas 21, en H.S. Versnel (1988), 'Religieuze stromingen in het Hellénisme', Lampas 21, Gespecialiseerde literatuur Het inleidende werk van Ch. Singer (1957), A short history of anatomy and physiology from the Greeks to Harvey, New York 2, plaatst de Alexandrijnse anatomie binnen de geschiedenis van de anatomie als geheel. Fundamenteel zijn de opstellen van G.E.R. Lloyd (1979): Magic, reason and experience. Studies in the origin and development of Greek science, Cambridge en (1983): Science, folklore and ideology, Cambridge. De discussie is voor het eerst in het kader van de algemene intellectuele geschiedenis geplaatst door het opstel van L. Edelstein (1967), Ancient medicine (ed. O. en L. Temkin), Baltimore, De bijdragen van F. Kudlien (1969) en (1968) zijn te vinden in een tijdschriftartikel: 'Antike Anatomie und menschlicher Leichnam', Hermes 97, en in een groot overzichtsartikel in: A. Pauly en G. Wissowa ( ), Real-Encychpädie der klassischen Altertumswissenschaft, Stuttgart en München, Supplementband 11 (1968) 38-48, s.v. 'Anatomie'. Bij Kudlien sluit aan: H. von Staden (1975), 'Experiment and experience in hellenistic medicine', Bulletin of the Institute of Classical Studies 22, Een recent overzicht van de problematiek, met uitvoerige bibliografie, geeft J. Longrigg (1988), 'Anatomy in Alexandria in the third century B.C.', British Journal of'the History ofscience 21, Te verschijnen: H. von Staden (1988 of 1989), The art of medicine in Ptolemaic Alexandria: Herophilus and his school. Over Galenus: F. Ullrich (1919), Die anatomische und vivisektorische Technik des Galenas, Diss. Leipzig. Over de zogenaamde 'anatomische les': L. Kötzsche-Breitenbruch (1976), 'Die neue Katakombe an der Via Latina in Rom. Untersuchungen zur Ikonographie der alttestamentlichen Wandmalereien', Jahrbuch für Antike und Christentum. Ergänzungsband 4, Münster. De antieke economie: tussen primitivisme en modernisme Algemene literatuur Het belangrijkste boek over de antieke economie, zij het niet gemakkelijk, is ongetwijfeld M.I. Finley (1985), The ancient economy, London 2. Meer toegankelijke moderne overzichten geven voor Griekenland M.M. Austin en P. Vidal- BlBLIOGRAFIE 239

Vergelijkbare documenten

Onderzoek als project

Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie: