BESTEMMINGSPLAN AANSLUITING ASSEN TT EN OEFENTERREIN BAGGELHUIZEN GEMEENTE ASSEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "BESTEMMINGSPLAN AANSLUITING ASSEN TT EN OEFENTERREIN BAGGELHUIZEN GEMEENTE ASSEN"

Transcriptie

1 BESTEMMINGSPLAN AANSLUITING ASSEN TT EN OEFENTEEIN BAGGELHUIZEN GEMEENTE ASSEN

2

3 COLOFON Plannaam Bestemminsan Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen Plannummer NL.IMO BP C001 Datum December 2012 Status Vastesteld Opdrachtever emeente Assen Projectteam Witpaard Johan Fuite onald Koers Projectnummer

4 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 2

5 Inhoudsopave Toelichtin 5 Hoofdstuk 1 Inleidin Aanleidin Liin en berenzin van het anebied Vierend bestemminsan Systematiek van het nieuwe bestemminsan De bij het an behorende stukken Leeswijzer 11 Hoofdstuk 2 Beleid ijksbeleid Provinciaal en reionaal beleid Gemeentelijk beleid 19 Hoofdstuk 3 Kenschets anebied 27 Hoofdstuk 4 Planbeschrijvin 29 Hoofdstuk 5 Onderzoek Ecoloie Archeoloie en cultuurhistorie Water Verkeer Milieuaspecten Kabels en leidinen Besluit milieueffectrapportae 57 Hoofdstuk 6 Toelichtin op de reels 59 Hoofdstuk 7 Financiële uitvoerbaarheid 63 Hoofdstuk 8 Maatschappelijke uitvoerbaarheid 65 Bijlaen 67 Bijlae 1 Situerin anebied 69 Bijlae 2 Archeoloisch onderzoek 71 Bijlae 3 Ecoloisch onderzoek afrit westzijde 73 Bijlae 4 Natuurtoets aansluitin Assen-TT 75 Bijlae 5 Onderzoek natuurwaarden terrein in Baelhuizen 77 Bijlae 6 Ecoloische effecten hervattin militaire activiteiten 79 Bijlae 7 Akoestisch onderzoek hervattin militaire activiteiten 81 Bijlae 8 Nota zienswijzen 83 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 3

6 Planreels 85 Hoofdstuk 1 Inleidende reels 87 Artikel 1 Berippen 87 Artikel 2 Wijze van meten 90 Hoofdstuk 2 Bestemminsreels 91 Artikel 3 Groen 91 Artikel 4 Maatschappelijk - Militair terrein 92 Artikel 5 Verkeer 94 Artikel 6 Leidin - Gas 95 Artikel 7 Leidin - Hoospanninsverbindin 97 Hoofdstuk 3 Alemene reels 99 Artikel 8 Anti-dubbeltelreel 99 Artikel 9 Alemene aanduidinsreels 100 Artikel 10 Alemene ebruiksreels 101 Artikel 11 Alemene afwijkinsreels 102 Hoofdstuk 4 Overans- en slotreels 103 Artikel 12 Overansrecht bouwwerken 103 Artikel 13 Overansrecht ebruik 104 Artikel 14 Slotreel 105 Vaststellinsbesluit 107 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 4

7 Toelichtin bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 5

8 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 6

9 Hoofdstuk 1 Inleidin 1.1 Aanleidin De anvormin over het ebied Assen-Zuid is ontstaan vanuit de Nota uimte (2006) en de eiovisie Groninen-Assen (2004). Groninen-Assen is in de Nota uimte aanewezen als nationaal stedelijk netwerk en deels als economisch kernebied. De nationale stedelijke netwerken vormen samen met de hoofdverbindinsassen de ruimtelijk-economische hoofdstructuur van Nederland. Met de aatsin van Assen-Zuid op de Ontwikkelaenda van het Nationaal Stedelijk Netwerk Groninen-Assen als uitwerkin van de Nota uimte, heeft het ijk de ontwikkelin van Assen-Zuid als kansrijk aanemerkt. In de Interale Structuurvisie Assen 2030 (2010) wordt Assen-Zuid, als zuidelijke entree van het nationaal stedelijk netwerk Groninen-Assen, dé toocatie van Noord Nederland enoemd. De economische en ruimtelijke ontwikkelin van Assen zal met name lans de noord-zuidas aatsvinden, de zoenaamde FlorijnAs. De FlorijnAs, die de vorm heeft van het aloude florijnteken, beslaat het rootste deel van deze zone. Door de ontwikkelinen wordt ook een deel van het nabijeleen militair oefenterrein veraatst naar het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein nabij de Baelhuizeras. Dit betreft dus een hervattin van de activiteiten op dit terrein. Het voorliende bestemminsan betreft de juridisch-anoloische reelin voor de verbindende infrastructurele maatreelen en bijbehorende ontwikkelinen in Assen-Zuid in het kader van de FlorijnAs. FlorijnAs cruciaal op landelijk en reionaal niveau De FlorijnAs is het belanrijkste ontwikkelinsebied van de emeente Assen. Voor de versterkin van de as Groninen-Assen en de FlorijnAs is de ontwikkelin van Assen-Zuid eveneens van root belan. De basis voor de ontwikkelinen van de FlorijnAs is eled in de Structuurvisie FlorijnAs, die door de emeenteraad van Assen is vastesteld op 27 oktober Assen roeit naar verwachtin door tot circa inwoners in Tot 2030 vinden in de FlorijnAs de meeste ontwikkelinen aats die deze roei faciliteren. Het belan strekt verder dan de emeente Assen, want de FlorijnAs eeft een krachtie impuls aan stad en reio. Zo zoren de werkeleenheidseffecten voor een versterkin van de reionale arbeidsmarkt. De investerinen in ebiedsontwikkelinen en bereikbaarheid verroten de vitaliteit en aantrekkinskracht van het ehele verzorinsebied van Assen. Dit is ook in het belan van de omliende emeenten. Daarom is ook afstemmin ezocht met de betrokken overheden bij het ontwikkelen van de annen. Bovendien is een actieve (financiële) participatie van reio, provincie en ijk bij de interale benaderin van de FlorijnAs als één ambitie en opave van strateisch belan. Voor de economische vitaliteit van het verzorinsebied en het nationaal stedelijk netwerk Groninen-Assen is de FlorijnAs cruciaal. Het totale proramma eeft een enorme impuls aan de economische en ruimtelijke ontwikkelin die van betekenis is op landelijk en reionaal niveau. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 7

10 Het proramma voor de FlorijnAs bestaat uit afzonderlijke projecten. Deze projecten zijn onderlin sterk verbonden en zoren ezamenlijk voor het tot stand komen van een loisch samenhanende stad die inericht is voor verdere roei en waarin een oed woon-, leef-, en vestiinsklimaat earandeerd is. Project Assen-Zuid: Assen-Zuid poort van stedelijk netwerk Groninen-Assen Voor de realisatie van de FlorijnAs is één van de projecten de ontwikkelin van Assen-Zuid. De hoofddoelstellin van dit project is om ruimte te bieden aan de economische ontwikkelin van Assen als poort van het stedelijk netwerk Groninen-Assen. Assen-Zuid is een veelomvattend project met een drietal hoofdelementen. Het aat om: de aanle van een bedrijventerrein; de ontwikkelin van een toeristisch recreatieve zone; de verbindende infrastructuur. Het bedrijventerrein wordt aaneled als werklandschap in het ebied tussen de A28, de N33 en de spoorlijn. Assen-Zuid moet hiermee de aats worden voor toekomstie bedrijfshuisvestin. In de toeristisch recreatieve zone (TZ) wordt de economische potentie van het TT-terrein verroot en wordt ruimte eeven aan ontwikkelinen zoals TT-World en diverse attractieve proramma's. De Baelhuizeras is onderdeel van de TZ. Hier komen uitebreidere moelijkheden voor meer ontspannen recreatie. Met de verdere ontwikkelin van deze zone kan een hoowaardi recreatief ebied worden eboden voor zowel bewoners als toeristen. Invullin van dit ebied vindt aats op basis van de ezamenlijke visie van provincie, emeente en de andere betrokken partners in het ebied. Voor deze ontwikkelinen is een oede bereikbaarheid van Assen-Zuid essentieel. In het kader van het eio Specifieke Pakket (SP) wordt eïnvesteerd in een nieuwe aansluitin op de A28. Ook wordt de N33 verdubbeld. De nieuwe aansluitin op de A28 ontsluit direct het nieuwe werklandschap, het TT-terrein en de TZ. Bij de ontwikkelinen wordt ook inezet op een uitbreidin van meer en veilier fiets- en voetpaden. In Assen wordt het fietsen aantrekkelijker emaakt in de stad en reio met een fietsnetwerk dat de belanrijkste delen van de stad verbindt en een verbeterin van de routes naar de omliende ebieden. Om de aansluitin te realiseren wordt een deel van het militair terrein veraatst naar het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein nabij de Baelhuizeras. Dit betreft dus een hervattin van de activiteiten op dit terrein. Het ebruik van het terrein zal in beinsel niet afwijken van het ebruik, zoals dat tot een aantal jaren eleden heeft aatsevonden. In hoofdstuk 4 is de anbeschrijvin openomen van de infrastructurele maatreelen en de veraatsin van het militair ebruik. Voorliend bestemminsan voor verbindende infrastructuur en bijbehorende veraatsin Het voorliende an betreft de anoloisch-juridische uitwerkin voor de nieuwe aansluitin van Assen-Zuid op de A28, de veraatsin van een deel van het militair oefenterrein en de infrastructuur in het werklandschap Assen-Zuid. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 8

11 Voor de ontwikkelinen moeten verschillende procedures worden doorlopen, namelijk: Voor de nieuwe aansluitin op de A28 en de veraatsin van een deel van het militaire oefenterrein wordt een bestemminsanherzienin opesteld. Vanuit het vastestelde bestemminsan "Werklandschap Assen - Zuid" moet het onderdeel "infrastructuur werklandschap" nader worden uitewerkt in een uitwerkinsan. Voor de nieuwe aansluitin op de A28 in het deel van de emeente Midden-Drenthe is een omevinsverunnin nodi. Het doel van de annen is om te voorzien in een anoloische-juridische reelin die de moelijkheid biedt om de infrastructuur en bijbehorende aspecten de komende jaren optimaal te ontwikkelen, waarbij rekenin wordt ehouden met de effecten op de omevin en de landschappelijke inpassin. Het voorliende an eeft aan waar zich welke functies moen ontwikkelen en vormt voor de emeente een actueel beleidskader voor de ontwikkelin van het anebied, nu en in de toekomst. Milieueffecten onderzocht in het kader van de structuurvisie In het kader van de Structuurvisie FlorijnAs is een milieueffectrapportae opesteld, waarin de effecten van de FlorijnAs op het milieu in beeld zijn ebracht. Deze milieueffectrapportae is openomen als bijlae bij de structuurvisie. Ook is een Besluit ME opesteld bij het bestemminsan "Werklandschap Assen - Zuid". In pararaaf 5.7 is hier nader op ineaan. Gebruik maken van Crisis- en herstelwet Vanwee het belan van de FlorijnAs voor de economie van Assen en omevin is besloten ebruik te maken van de Crisis- en herstelwet (Chw). Dit instrument stelt overheden in staat om procedures versneld te doorlopen, zodat eerder de betreffende investerinen kunnen worden erealiseerd. Dit draat bij aan het herstel van de recente economische crisis. De Chw is opesteld om ruimtelijke en infrastructurele projecten versneld te kunnen ontwikkelen en realiseren. Deze wet biedt hiermee moelijkheden om het herstel van de economische structuur te bevorderen, en zo een bijdrae te leveren aan de bestrijdin van de economische crisis. De FlorijnAs is aanewezen in artikel 9, onder a van het Besluit Uitvoerin Crisis- en herstelwet als lokaal project met nationale betekenis als bedoeld in artikel 2.18 Chw juncto artikel 2.19 Chw. Een deel van de nieuwe aansluitin op de A28 valt momenteel buiten het anebied van de FlorijnAs. Voor dit deel is artikel 1.1 Chw, lid 1, onder a van toepassin. Aanle van ween wordt enoemd in artikel. 3.4 van de Bijlae I behorend bij de Chw. Het anebied FlorijnAs zal hierop worden aanepast bij de 5 e tranche van de Crisis- en herstelwet. 1.2 Liin en berenzin van het anebied Het ebied voor de infrastructurele maatreelen bestaat uit drie deelebieden, namelijk een deelebied voor de partiële herzienin (deelebied 1), een deelebied voor het uitwerkinsan (deelebied 2) en een deelebied voor de omevinsverunnin (deelebied 3). Dit bestemminsan betreft deelebied 1. In Bijlae 1 is de situerin van de voorliende partiële herzienin weereeven. Het ebied bestaat uit het ebied voor de verbindende infrastructuur (zuidelijk deel) en het terrein in het recreatieebied Baelhuizen (noordelijk deel). bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 9

12 Zuidelijk deel Het ebied voor de verbindende infrastructuur lit ten zuiden van de kern Assen. Het ebied lit rotendeels aan de westzijde van de A28. Het overie ebied betreft een deel van de A28 en daaraansluitend een deel aan de oostzijde van de A28. Aan de westzijde lit het TT-terrein en aan de zuidzijde renst het aan de emeente Midden-Drenthe. Noordelijk deel Het ebied lit in het recreatieebied Baelhuizen. Dit lit ten zuidwesten van de kern Assen, ten westen van de A28 en ten noorden van het dorp Witten. Aan de noordzijde wordt het ebied berensd door de we Zoom en aan de zuidzijde wordt het ebied berensd door de we Baelhuizen. 1.3 Vierend bestemminsan Voor het anebied zijn de volende bestemminsannen vierend: "De Haar-Oost", op 25 mei 1999 vastesteld door de emeenteraad en op 21 december 1999 oedekeurd door Gedeputeerde Staten. "Buitenebied, herzienin artikel 30 Wro", op 18 december 2008 vastesteld door de emeenteraad en op 23 juni 2009 oedekeurd door Gedeputeerde Staten. "Werklandschap Assen - Zuid", op 27 oktober 2011 vastesteld door de emeenteraad. Voor het anebied wordt - voor de ronden die vallen binnen het anebied - de bovenstaande annen vervanen door het voorliende bestemminsan. 1.4 Systematiek van het nieuwe bestemminsan De systematiek van het voorliende bestemminsan verschilt sterk van de oudere vierende bestemminsannen. Dit komt met name doordat het voorliende bestemminsan voldoet aan de Wet ruimtelijke ordenin (Wro) en de Wet alemene bepalinen omevinsrecht (Wabo). Wet ruimtelijke ordenin (Wro) Eén van de belanrijkste evolen van de inwerkintredin van de Wet ruimtelijke ordenin is de diitaliserinicht. Deze verichtin houdt in dat bestemminsannen conform de O standaarden 2012 dienen te worden opesteld. De O standaarden 2012 vormen de basis voor het vormeven (SVBP2012), inrichten (IMO2012) en het beschikbaar stellen (STI2012) van ruimtelijke annen. Op rond van het Besluit ruimtelijke ordenin dienen bestemminsannen zowel in papieren versie (analoe verbeeldin) als diitaal (diitale verbeeldin) te worden vastesteld. Indien de diitale en de analoe verbeeldin tot interpretatieverschillen leiden, is de diitale verbeeldin beslissend. De emeente Assen heeft ekozen voor een eenduidie presentatie van haar bestemminsannen die aansluit bij de landelijke standaard: Standaard Verelijkbare Bestemminsannen (SVBP) met de daarbij behorende bijlaen en de Praktijkrichtlijn Bestemminsannen (PBP) en de Standaard van de Toeankelijke uimtelijke Instrumenten (STI). De uitanspunten hiervoor zijn vasteled in het Handboek Bestemminsannen van de emeente Assen. Dit handboek is ebruikt als leidraad bij het opstellen van het voorliende bestemminsan. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 10

13 Wet alemene bepalinen omevinsrecht (Wabo) Met de komst van de Wabo krijen de anoloische afwijkinsmoelijkheden een aats in de Wabo. Middels een omevinsbesluit kan het collee van buremeester en wethouders toestemmin verlenen om af te wijken van het bestemminsan. De invoerin van de Wabo heeft dan ook evolen voor de inhoud van bestemminsannen - en dan in het bijzonder de anreels. In de Wabo wordt niet meer esproken over ontheffinen, vrijstellinen of wijziinen, maar van toestemminen. Dit bestemminsan voldoet aan de Wabo. 1.5 De bij het an behorende stukken 1.6 Leeswijzer Het bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" bestaat uit de volende stukken: verbeeldin, schaal 1:2.500 (kaart nummer NL.IMO BP C001); anreels. Op de verbeeldin (ankaart) zijn de bestemminen van de in het anebied eleen ronden aaneeven. In de anreels zijn bepalinen openomen teneinde de uitanspunten van het an zeker te stellen. Het an aat verezeld van deze toelichtin, waarin de aan het an ten rondsla liende onderzoeken en een anbeschrijvin zijn openomen. Het bestemminsan is als volt opebouwd: In hoofdstuk 2 wordt het beleidskader eschetst. Er wordt ineaan op het beleid op nationaal, provinciaal en emeentelijk niveau. In hoofdstuk 3 wordt het anebied toeelicht. De huidie situatie wordt eschetst aan de hand van de ruimtelijke en functionele structuur, de bebouwinsstructuur en weenstructuur, het aanwezie roen. In hoofdstuk 4 wordt vervolens het an voor de infrastructurele verbindinen en de veraatsin van een deel van het militair oefenterrein uiteenezet. Hoofdstuk 5 eeft een verantwoordin ten aanzien van de relevante omevinsaspecten. Aan de orde komen archeoloie, ecoloie, water en ook meer milieukundie aspecten als eluid, bodemkwaliteit, externe veiliheid en luchtkwaliteit. Hoofdstuk 6 licht de juridische opzet van het bestemminsan toe, onder meer door (waar nodi) artikelsewijs de bij het an behorende reels en de verbeeldin daarvan toe te lichten. Ook wordt kort de procedure eschetst. De hoofdstukken 7 en 8 aan tenslotte in op de uitvoerbaarheid. In deze hoofdstukken worden de maatschappelijke en economische uitvoerbaarheid beschreven. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 11

14 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 12

15 Hoofdstuk 2 Beleid 2.1 ijksbeleid Het bestemminsan moet in overeenstemmin zijn met het beleid van het rijk, de provincie en natuurlijk de emeente zelf. Daarom wordt hieronder kort aandacht eschonken aan dit beleid. De anuitanspunten en vervolens de bestemminsreelin zijn hierop afestemd. Nota uimte De Nota uimte bevat de visie van het kabinet op de ruimtelijke ontwikkelin van Nederland en bevat de ruimtelijke bijdrae aan een sterke economie, een veilie en leefbare samenlevin en een aantrekkelijk land. Het schept ruimte voor ontwikkelin uitaande van het motto "decentraal wat kan, centraal wat moet" en verschuift het accent van het stellen van ruimtelijke beperkinen naar het stimuleren van ewenste ontwikkelinen. Deze nota ondersteunt ebiedserichte, interale ontwikkelin waarin alle betrokkenen participeren. "uimte voor ontwikkelin" betekent ook dat het rijk voor ruimtelijke waarden van nationaal belan waarboren creëert om die te kunnen behouden en ontwikkelen. Ter versterkin van de kracht van de steden en ter verbeterin van de internationale economische concurrentiepositie en de daarbij behorende ruimtelijk-economische structuur van Nederland, eeft het rijk prioriteit aan de ontwikkelin van nationale stedelijke netwerken en van veelal binnen deze netwerken eleen economische kernebieden. Groninen-Assen is in de Nota uimte aanewezen als nationaal stedelijk netwerk en deels als economisch kernebied. Assen-Zuid valt binnen dit aanewezen ebied. De reio rond Groninen en Assen vormt de belanrijkste concentratie van bevolkin en werkeleenheid in Noord-Nederland. In Assen zijn vooral de diensten- en de eneriesector sterk verteenwoordid. Structuurvisie Infrastructuur en uimte Op 13 maart 2012 is de nationale Structuurvisie Infrastructuur en uimte (SVI) vastesteld. Deze vervant onder andere de Nota uimte. Echter, de vaste Kamercommissie van Infrastructuur en Milieu heeft besloten dat ze de vastestelde Structuurvisie Infrastructuur en uimte in behandelin wil nemen (de zoenaamde nahanprocedure). Dit betekent dat de komende maanden no niet beonnen kan worden met het doorvoeren van de SVI. Met een nahanprocedure kunnen eventuele opmerkinen en wensen van de Kamer alsno worden verwerkt. De SVI bepaalt welke kaderstellende uitspraken zodani zijn eformuleerd dat van invloed zijn op de ruimtelijke besluitvorminsmoelijkheden op lokaal niveau. Het Besluit alemene reels ruimtelijke ordenin (Barro) bevestit in juridische zin die kaderstellende uitspraken. De eelin alemene reels ruimtelijke ordenin (arro) is de ministeriële reelin. Op 30 december 2011 zijn het Barro en de arro in werkin etreden. Bij het voorliende an zijn het Barro en de arro van toepassin in verband met het militair oefenterrein. Met de structuurvisie zet het kabinet het roer om in het nationale ruimtelijke beleid. Het ijk kiest voor een selectievere inzet van rijksbeleid op slechts 13 nationale belanen. Voor deze belanen is het ijk verantwoordelijk en wil het resultaten boeken. Buiten deze 13 belanen hebben decentrale overheden beleidsvrijheid. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 13

16 Met de SVI wordt inezet op het versterken van de ruimtelijk-economische structuur van Nederland. De A28 en het spoortracé Assen-Beilen (spoorlijn Groninen - Zwolle) maken deel uit van de nationale ruimtelijke hoofdstructuur en zijn van nationaal belan voor de rijksdoelen rond concurrentiekracht, bereikbaarheid, leefbaarheid en veiliheid, zodat een samenhanende ruimtelijke hoofdstructuur zichtbaar wordt. Assen is weereeven als "Multimodaal knooppunt en ketenmobiliteit". Daarbij is de A28 openomen als nationale we en Groninen eldt hierbij als "Excellent vestiinsklimaat in stedelijke reio met topsectoren". De volende nationale belanen zijn van toepassin op het anebied en de omevin. 1. uimte voor het hoofdnetwerk voor (duurzame) enerievoorzienin en de enerietransitie. 2. uimte voor het hoofdnetwerk voor vervoer van (evaarlijke) stoffen via buisleidinen. 3. Efficiënt ebruik van de onderrond. 4. Een robuust hoofdnetwerk van we, spoor en vaarween rondom en tussen de belanrijkste stedelijke reio's inclusief de achterlandverbindinen. 5. Betere benuttin van de capaciteit van het bestaande mobiliteitssysteem van we, spoor en vaarween. 6. Het instandhouden van de hoofdnetwerken van we, spoor en vaarween om het functioneren van de netwerken te waarboren. 7. Verbeteren van de milieukwaliteit (lucht, bodem, water), beschermin teen eluidsoverlast en externe veiliheidsrisico's. 8. uimte voor behoud en versterkin van (inter)nationale unieke cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten. 9. uimte voor een nationaal netwerk van natuur voor het overleven en ontwikkelen van flora- en faunasoorten. 10. uimte voor militaire terreinen en activiteiten. 11. Zorvuldie afweinen en transparante besluitvormin bij alle ruimtelijke annen. Wat betreft de (inter)nationale bereikbaarheid van stedelijke reio's met topsectoren lit Assen aan een (inter)nationaal hoofdweennet en een "overi" (inter)nationaal spoorweennet. Assen lit nabij een stedelijke reio met topsectoren en een "overie" luchthaven van nationale betekenis. Ook is aaneeven dat er ruimte is voor elektriciteitsvoorzienin, namelijk de hoospanninslijn die ook door het anebied loopt. Daarnaast is het anebied aanewezen voor een ebied voor as: producerend en aan de westkant van de A28 lit een productielocatie. De afbeeldin met het hoofdweennet laat zien dat bij de A28 (ook bij het anebied) ruimte is voor verbredin. De spoorlijn maakt onderdeel uit van het nationale spoorweennet. Het natuurterrein (met daarbij het oefenterrein) Baelhuizen maakt deel uit van de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS). Aan de oostzijde van de A28 lit het Nationaal Landschap Drentsche AA. Het militair terrein in het anebied is ook openomen als root oefenebied, waarbij ruimte is voor militaire activiteiten. Het ijk zet het ruimtelijk- en mobiliteitsbeleid in voor een concurrerend, leefbaar en veili Nederland. De voorenomen ontwikkelin betreft een uitwerkin van het nationale beleid. De ontwikkelin speelt in op het verbeteren van de bereikbaarheid van de stedelijke reio's. In het bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 14

17 voorliende an wordt ook rekenin ehouden met de overie enoemde omevinsaspecten. Crisis- en herstelwet De Crisis- en herstelwet (Chw) maakt het moelijk procedurele wijziinen door te voeren om zo spoedi moelijk tot snellere besluitvormin te komen. Om de ontwikkelinen binnen de FlorijnAs versneld te kunnen realiseren is besloten ebruik te maken van de Chw. Op 31 maart 2010 is de Chw in werkin etreden. Met de wet wordt de economie estimuleerd. Daarnaast is de wet ericht op duurzaamheid, enerie en innovatie. Voor de toepassin van de Chw moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Per 17 juli 2010 is het "besluit van 13 juli 2010 houdende reels ter uitvoerin van de Crisis- en herstelwet, eerste tranche" in werkin etreden. In deze aanvullin op de Chw is in artikel 9 de FlorijnAs aanewezen als een lokaal project van nationale betekenis in de zin van artikel 2.18 en 2.19 Chw. Naar aanleidin daarvan is een zoenaamde structuurvisie-us opesteld, waarop de artikelen 2.18 en 2.19 Chw van toepassin zijn. Artikel 2.19 lid 2, sub b, onder 3 eeft aan dat in het kader van de totstandkomin van de structuurvisie een analyse van de risico's ten aanzien van de verichtin tot het toekennen van een teemoetkomin in anschade, als bedoeld in artikel 6.1 Wro, nodi is. Vanwee het ebiedsoverstijende belan en het feit dat de FlorijnAs alle kenmerken van ebiedsontwikkelin bevat, is het proramma in het kader van de Chw aanemerkt als project van nationale betekenis. Een deel van de nieuwe aansluitin op de A28 valt momenteel buiten het anebied van de FlorijnAs. Voor dit deel is artikel 1.1 Chw, lid 1, onder a van toepassin. Aanle van ween wordt enoemd in artikel. 3.4 van de Bijlae I behorend bij de Chw. Het anebied FlorijnAs zal hierop worden aanepast bij de 5e tranche van de Crisis- en herstelwet. Voor de FlorijnAs is dus een zoenaamde structuurvisie us opesteld, de Structuurvisie FlorijnAs. De us heeft voornamelijk betrekkin op het vroetijdi concretiseren en afstemmen van het proramma met andere bestuursoranen, zodat het uitvoerinstraject versneld kan aatsvinden. Bij de FlorijnAs is aan de aanvullende bepalinen van de Chw voldaan. In het kader van deze structuurvisie heeft uitebreid overle aatsevonden met de betrokken vooroverleinstanties. De annen en het proramma zijn hierbij vroetijdi econcretiseerd en afestemd met andere bestuursoranen. Vanwee het uitebreide overle, is de fase van voorontwerpbestemminsan overeslaen. Het concept-ontwerpbestemminsan is besproken in de projectcommissie met daarbij de relevante vooroverleinstanties. Op die manier zijn de overlepartners betrokken bij de annen in het kader van het vooroverle. De projectcommissie heeft een reactie eeven. Deze reactie is behandeld als overlereactie. Het ontwerpbestemminsan wordt vervolens edurende een periode van zes weken ter visie eled. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 15

18 2.2 Provinciaal en reionaal beleid Omevinsvisie Drenthe De Omevinsvisie Drenthe (vastesteld op 2 juni 2010) is het strateische kader voor de ruimtelijk-economische ontwikkelinen van de provincie Drenthe voor de periode tot 2020 en in een aantal evallen daar voorbij. De visie formuleert de belanen, ambities, rollen, verantwoordelijkheden en sturin van de provincie in het ruimtelijke domein. De Omevinsvisie Drenthe vervant het tweede Provinciaal Omevinsan Drenthe (POPII). De visie is een interatie van vier wettelijk vooreschreven anvormen, namelijk de provinciale ruimtelijke structuurvisie, het provinciaal milieubeleidsan, het reionaal wateran en het provinciaal verkeers- en vervoersan. De missie van de provincie is "het koesteren van de Drentse kernkwaliteiten en het ontwikkelen van een bruisend Drenthe, passend bij de kernkwaliteiten van de provincie". De kernkwaliteiten zijn rust, ruimte, natuur, landschap, oorspronkelijkheid, kleinschaliheid, naoberschap, menselijke maat en veiliheid. Onder een "bruisend Drenthe" wordt verstaan een provincie waarin het oed wonen en werken is en waar voldoende te doen is voor jon en oud. Gestreefd wordt naar ruimtelijke kwaliteit door nieuwe ontwikkelinen en bestaande kwaliteiten in samenhan te bezien. De provincie heeft diverse ambities en daarmee ook belanen. De basis hiervoor zijn de wettelijke taken en verantwoordelijkheden. Deze zijn aanevuld met een selectie van onderwerpen die volens de provincie het meest effectief te beïnvloeden zijn op provinciaal niveau. De onderwerpen hebben betrekkin op de aanwezie kwaliteiten en de fysiek-ruimtelijke ontwikkelinen in de provincie Drenthe. Het voorliende bestemminsan is zoveel moelijk afestemd op het strateische kader van de omevinsvisie. De ontwikkelin van Assen-Zuid is specifiek aaneduid op de visiekaart van de omevinsvisie. De provincie zet onder meer in op: de positionerin van Assen als poort tot het nationaal stedelijk netwerk Groninen-Assen; de ontwikkelin van Assen-Zuid in relatie tot het TT-terrein; de ontwikkelin van de Stadsrandzone van Assen. Op de "Visiekaart 2020" is de rens tussen stad en land en het versterken van de bereikbaarheid per spoor aaneeven, waarbij rekenin is ehouden met de beoode ontwikkelinen in Assen-Zuid. Ook op de kaart "uimtelijk-economische ontwikkelin en mobiliteit" is de ontwikkelin van Assen-Zuid aaneeven. Het voorliende bestemminsan speelt in op de provinciale belanen. Met dit an worden infrastructurele verbindinen moelijk emaakt waarmee Assen-Zuid kan functioneren als poort van het stedelijk netwerk Groninen-Assen. Hiermee wordt een bijdrae eleverd aan de ruimtelijk-economische positie van het ebied. Provinciale Omevinsverordenin Drenthe De Provinciale Omevinsverordenin Drenthe (POV) bevat het provinciaal beleid voor de fysieke leefomevin van de provincie. De verordenin let randvoorwaarden vast waaraan emeenten bij ruimtelijke anontwikkelin zijn ehouden. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 16

19 Op 9 maart 2011 is de Verordenin uimtelijk Omevinsbeleid vastesteld, met de "Vijfde wijziinstranche Provinciale omevinsverordenin". Met deze tranche is hoofdstuk 3 uimtelijk Omevinsbeleid als onderdeel aan de bestaande POV toeevoed. De toevoein vloeit voort uit de Omevinsvisie en de daarin neerelede sturinsfilosofie. De verordenin betreft een juridische vertalin van dit beleid; er is een nieuw beleid aan toeevoed. De verordenin is ericht tot de emeenten en bevat voorschriften waaraan ruimtelijke annen, waaronder bestemminsannen, dienen te voldoen. Hierin zijn onder andere de reels voor het Nationale Landschap vasteled, maar ook het toepassen van de SE-ladder en (duurzaam) ebruik van de onderrond. Een ruimtelijk an voor infrastructuur kan slechts in ruimtevraende ontwikkelinen voorzien, indien uit het desbetreffende ruimtelijk an blijkt dat dit op basis van de SE-ladder erechtvaardid is. De SE-ladder is een methode om te komen tot zorvuldi ruimteebruik bij het inpassen van ruimtebehoefte lans de volende stappen: 1. ebruik de ruimte die al beschikbaar is esteld voor een bepaalde functie of door herstructurerin beschikbaar emaakt kan worden; 2. maak optimaal ebruik van de moelijkheden om door meervoudi ruimteebruik de ruimteproductiviteit te verhoen; 3. indien het vooraande onvoldoende soelaas biedt, is de optie van uitbreidin van het ruimteebruik buiten bestaand stedelijk ebied aan de orde. Daarbij dienen de verschillende relevante waarden en belanen oed te worden afewoen in een ebiedserichte aanpak. Door een zorvuldie keuze van de locatie van de ruimtebehoevende functie en door investerinen in kwaliteitsverbeterin van de omliende roene ruimte moet worden verzekerd dat het meerdere ruimteebruik de kwaliteit van natuur en landschap respecteert en waar moelijk versterkt. Bij de voorenomen ontwikkelin is een afwein emaakt tussen de verschillende relevante waarden en belanen. Bij de ontwikkelin is sprake van een root openbaar belan. Het betreft de aanle van zeer belanrijke infrastructurele voorzieninen, waarmee Assen-Zuid kan functioneren als poort van het stedelijk netwerk Groninen-Assen. De FlorijnAs is het belanrijkste ontwikkelinsebied van de emeente Assen. Het totale proramma eeft een enorme impuls aan de economische en ruimtelijke ontwikkelin die van betekenis is op landelijk en reionaal niveau. De FlorijnAs eeft een krachtie impuls aan stad en reio. De reionale arbeidsmarkt wordt versterkt. De investerinen in ebiedsontwikkelinen en bereikbaarheid (waaronder de voorenomen ontwikkelin) verroten de vitaliteit en aantrekkinskracht van het ehele verzorinsebied van Assen. Dit is ook in het belan van de omliende emeenten. Daarom is ook afstemmin ezocht met de betrokken overheden bij het ontwikkelen van de annen. De aanwezie waarden blijven in stand. In het anebied valt het natuurterrein (met daarbij het oefenterrein) Baelhuizen binnen de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS). De rest van het anebied valt buiten de EHS. Het anebied lit in het beekdal. Bij het ontwerp van de verkeersstructuur is inespeeld op de liin van het beekdal. Zie hiervoor Hoofdstuk 4. Bij het onderdeel "Omevinsvisie Drenthe" is reeds de provinciale Omevinsvisie behandeld. Hierin is aaneeven dat voor het ebied diverse provinciale belanen van toepassin zijn en dat het voorliende bestemminsan een uitwerkin is van deze belanen. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 17

20 eiovisie Groninen-Assen 2030 De eio Groninen-Assen is een samenwerkinsverband van twaalf emeenten en twee provincies. Samen vormen zij de belanrijkste concentratie van bevolkin en werkeleenheid in Noord-Nederland. Het samenwerkinsverband heeft een lobale visie opesteld (in 2004) voor de ewenste ontwikkelinen van de reio tot De eio Groninen-Assen streeft naar een ezonde economische basis, oede bereikbaarheid, voldoende en evarieerd woninaanbod en naar behoud van rust, ruimte en schone lucht. De ontwikkelin van locaties in de steden voor bestaande en nieuwe economische functies en voorzieninen dient op reionaal niveau te leiden tot een samenhanend en bereikbaar aanbod. Er moet een relatie worden eled met de ontwikkelin van nieuwe infrastructurele knooppunten. De eio wil bij steden ruimte creëren voor nieuwe economische bedrijviheid. Het doel is om bedrijven en maatschappelijke voorzieninen te bundelen op oed bereikbare locaties aan de hoofdinfrastructuur en op OV-knopen in de steden. De eio aat ezamenlijk reionale locaties ontwikkelen waar ruimte is voor bedrijven en voorzieninen die op reionale en bovenreionale schaal opereren. Assen wordt ezien als stedelijk centrum. Assen ontwikkelt zich als de tweede stad van de reio als een van de twee polen in de as Groninen-Assen. De stad krijt de rol om te voorzien in de behoefte aan stedelijke uitbreidin op het ebied van wonen, werkeleenheid, voorzieninen en zor. Assen krijt een stedelijkere identiteit. De opave van de eio Groninen-Assen is en blijft een oede bereikbaarheid voor de ehele reio te aranderen en de ebiedsspecifieke kwaliteiten te behouden. Inezet wordt op het teenaan van bereikbaarheidsproblemen. Dit is van belan voor het sociaal-economisch functioneren van de reio als eheel. De verbindende infrastructuur, die met het voorliend bestemminsan moelijk wordt emaakt, past oed binnen deze beleidsopaven. Met de ontwikkelinen wordt de bereikbaarheid van de reio en de aanwezie voorzieninen verbeterd. De invullin van het anebied voldoet hiermee aan de eiovisie Groninen-Assen. De eiovisie Groninen-Assen 2030 wordt herijkt. De voorenomen ontwikkelin past ook binnen de uitanspunten van deze herijkin. Waterschapsbeleid Het beleid van waterschap Hunze en Aa's is verwoord in het Beheeran 2010 t/m Het waterschap heeft de ruimtelijke zonerin van de provincie vertaald naar een eien zonerin met water als belanrijkste element. Het waterschap benadrukt in haar functiezonerin de volende aspecten: de hoote van de waterpeilen en het ewenste rondwaterreime (GGO), een optimale wateraanvoer en -afvoer (waterkwantiteit), de waterkwaliteit voor verschillende functies en de inpassin van water in het landschap. Het waterschap Hunze en Aa's kent binnen het beheerebied zeven watersystemen. Voor al deze stroomebieden zijn interale watersysteemannen opesteld waarin de doelen voor het Waterbeheer 21e eeuw (WB21) en de Kaderrichtlijn Water (KW) zijn openomen. De KW omvat reelevin ter beschermin van alle wateren door middel van het stellen van haalbare doelen die voor de eerste termijn in 2015 worden bereikt. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 18

21 De kaderrichtlijn aat daarbij uit van een benaderin vanuit de stroomebieden. De uitvoerin van de kaderrichtlijn vraat een rote inspannin van verschillende partijen op internationaal, nationaal en reionaal niveau. Het waterschap zoekt naar duurzame oossinen. Het waterschap wil dat het water zoveel moelijk binnen een anebied wordt vastehouden en dat relatief schoon water ook relatief schoon blijft. Een toename van het verharde oppervlak in risicoebieden of beekdalen wordt ecompenseerd met extra waterberin. eenwater dat op verharde oppervlaktes valt en schoon enoe is, wordt zoveel moelijk vastehouden of eboren en eventueel herebruikt. De laatste moelijkheid is afvoeren via bestaande wateranen. Het eiendom, beheer en onderhoud van alle oppervlaktewater en de bijbehorende infrastructuur lit bij waterschap, emeente of derden. Veranderinen hierin moeten besproken worden met de betrokkenen. Daarnaast zijn verunninen op basis van de Waterwet nodi. Ook moet lans hoofdwateranen een bescherminszone van 5 meter evrijwaard blijven van obstakels. Obstakels kunnen bijvoorbeeld zijn: heen, afrasterin en bomen. Alle werken binnen de bescherminszone dienen via een Keurontheffin te worden aanemeld. Hier zal in de anvormin rekenin mee moeten worden ehouden. 2.3 Gemeentelijk beleid Structuuran Stadsrandzone In dit structuuran (uit 2008) eeft emeente Assen haar visie op de toekomstie ontwikkelin in de westelijke stadsrand van Assen, van Assen-Zuid tot en met bedrijventerrein Messchenveld. In de komende jaren zal de landelijke trend zijn dat het autobezit en -ebruik no (fors) toenemen. Deze trend krijt ook zijn weersla in Assen. De locatiekeuze voor woon- en werkebieden moet afestemd worden op de capaciteit en ontwikkelinsmoelijkheden van de stedelijke hoofdinfrastructuur voor auto, fiets en openbaar vervoer. In het structuuran is Assen-Zuid concreet aaneeven als voorkeurslocatie voor een toekomstie werklocatie. De reio Groninen-Assen is aanewezen als nationaal stedelijk netwerk. Van oudsher is sprake van een relatief uitebreide ontwikkelin op de as tussen Assen en Groninen. De ontwikkelin voltrekt zich daarbij niet alleen lans de historische as, maar vooral lans de nieuwe as, de autosnelwe A28 en de N33. In de oksels van de aansluitin worden bedrijvenlocaties ontwikkeld, prominent als zichtlocatie. De stroomween (A28 en N33) rondom Assen bieden in de toekomst no voldoende capaciteit om een toename in de intensiteit van het emotoriseerde verkeer te verwerken. Bij nieuwe stedelijke ontwikkelinen, zoals de werklandschappen in Assen-Zuid, zal de druk op de bestaande infrastructuur van Assen toenemen. Het hoofdweennet (ontsluitinsween) van Assen heeft in de toekomst (na 2020) niet op alle aatsen voldoende capaciteit om de toename van het emotoriseerde verkeer door de roei van het aantal inwoners/woninen te verwerken. Dit komt vooral naar voren op de toeansroutes naar de stad en bij de aansluitinen op de Europawe. Spreidin van verkeer over meerdere poorten van de binnenstad verdient de voorkeur. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 19

22 Om ontwikkelinen op te kunnen vanen dienen nieuwe rootschalie infrastructuur te worden erealiseerd, met name richtin het centrum en de A28. Om te voorkomen dat de A28 niet uitebreid kan worden is het belanrijk om lans de A28 ruimte te reserveren voor verbredin en ook voor het moelijk ontwikkelen van een zoenaamde by-pass, een nieuwe ontsluitinswe parallel aan de A28. Een alternatief, een nieuwe rondwe op afstand van de A28, is minder ewenst vanwee de doorsnijdin van het landschap. In het an is ook de verdubbelin van de N33 openomen. Daarbij is aaneeven dat het knooppunt A28/N33 moet worden aanepast. Het ebied is reeds redelijk verstoord door de aanweziheid van de A28, N33 en de spoorlijn. Daarmee kan esproken worden van een relatief mindere mate van aantastin van de aafheid van het landschap. Deze aantastin zal nauwelijks toenemen door de eande inrepen. De voorenomen ontwikkelinen zijn reeds openomen in het structuuran voor de stadsrandzone. Daarmee wordt Assen-Zuid optimaal bereikbaar en wordt de bestaande stad minder belast door emotoriseerd verkeer. Structuurvisie Assen 2030 De Structuurvisie Assen 2030 "Hoofdstad Assen" (februari 2010) is een interale visie voor de emeente. Hierin zijn de hoofdlijnen van het beleid aaneeven in woord en beeld. De structuurvisie bouwt voort op de visie "Assen Koerst" (2001) en Structuuran stadsrandzone Assen welke de ewenste ontwikkelinen tot 2020 beschrijven (het structuuran biedt ook een doorkijk naar de lanere termijn). In de Structuurvisie Assen 2030 zijn ideeën uit eerder emaakte annen en visies op verelijkbaar niveau verwerkt. Deze vooraande annen en visies worden dan ook niet uitebreid behandeld in dit bestemminsan. In de structuurvisie is omschreven hoe de stad zich heeft ontwikkeld en wat de verwachtinen en ambities zijn ten aanzien van de toekomstie ontwikkelin (tot 2030). Deze verwachtinen en ambities vormen de basis voor het beleid dat vervolens is beschreven voor verschillende thema's en deelebieden. Assen-Zuid is als zuidelijke entree van het nationaal stedelijk netwerk Groninen-Assen dé toocatie van Noord-Nederland, onder meer voor de werklandschappen. Het ebied is perfect bereikbaar met de koppelin van de A28 en de N33 en de aanle van een nieuw station. Verder lien er in het zuidwestelijke deel van de stadsrandzone kansen voor het versterken van de toeristische sector. De zone tussen recreatieebied Baelhuizen en het TT-terrein is eschikt voor intensieve vormen van toerisme en recreatie. Bij de ontwikkelin van dit ebied wordt estreefd naar een betere ontsluitin van het TT-terrein, zowel voor auto's/motoren als voor openbaar vervoer. Het TT-ebied moet aantrekkelijker worden voor een bredere doelroep en uitroeien tot een Nationaal Evenementen Terrein. De economische en ruimtelijke ontwikkelin van Assen moet vooral lans de noord-zuidas aatsvinden. Met het oo op toekomstie ontwikkelinen vraat de noord-zuidroute om een verbeterin. De FlorijnAs voorziet hierin. Verbeterinen vinden onder andere aats aan de N33 en A28 en er komt een nieuw treinstation (station Assen-Zuid). bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 20

23 Deze beleidslijn is uitewerkt in de Masterstudie FlorijnAs en heeft een juridische basis ekreen in de Structuurvisie FlorijnAs. De masterstudie maakt een aantal thema's uitt de structuurvisie concreet. Het aatt bijvoorbeeld om de bereikbaarheid van dee stad (fiets, OV en auto) en de kanss om Assen mooier te maken. In Assen-Zuid komt ruimte voor bedrijven, een nieuw station en toerisme en recreatie r Assen-Zuid. Bij Assen-Zuid ontstaat, alss evol van de nieuwe aansluitinen op de A28, de verdubbelin van de N33 3 van Assen naar Zuidbroek (A7)( en het nieuwe NS station Assen-Zuid, een nieuwe entreee naar de stad. In de masterstudie zijn speerpunten openomen voor duurzame en sociale ebiedsontwikkelin van Assen-Zuid met betrekkin tot duurzaamheid, landschappelijke inpassin, actief parkmanaement, werkeleenheid en bereikbaarheid. Op de visiekaartt van de structuurvisie zijn de voorenomen infrastructurele verbindinen aaneeven als toekomsti ontwikkelin. Afbeeldin: Kaart Structuurvisie Assen 2030 Met de structuurvisie wordt onder anderee inezet op het versterken van de reionale positie van Assen door invullin van de noord-zuidas en uitvoerin even aan het proramma FlorijnAs. Het voorliende an betreft dus een uitwerkin van de beleidsopaven uit de structuurvisie. Masterstudie FlorijnAs In 2008 is door de emeentee Assen met het projectan Masterstudie FlorijnAs opdracht verstrekt tot het opstellen van een ruimtelijke visie voor de toekomstt van dit ebied. De ambities van de Structuurvisie Assen 2030 zijn uitewerkt in de Masterstudie FlorijnAs. De uitkomsten van deze Masterstudie M dienen als uitanspunten voor de uitwerkin van het deelebied Assen-Zuid. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 21

24 Belanrijke doelstellinen in deze studie zijn economische versterkin en verbeterin van de bereikbaarheid. De belanrijkste punten uit de Masterstudie FlorijnAs zijn: In Assen-Zuid komt ruimte voor bedrijven, een nieuw station Assen-Zuid en toerisme en recreatie (Toeristisch ecreatieve Zone (TZ)). De belanrijke verkeersader Overcinellaan verandert in een stadsboulevard. Deze boulevard sluit aan bij het roene karakter van de stad en kan teelijkertijd meer verkeer verwerken. Het huidie stationsebied is in 2030 een aantrekkelijke entree van de stad. Het nieuwe stationsein verbindt de oost- en de westkant van de stad. Het centrum van Assen wordt het bereikbare hart van de reio. Het openmaken van Het Kanaal en de dooraande vaarverbindin brenen de binnenstad verder tot leven. Het stadsbedrijvenpark wordt opeknapt. Het naasteleen Havenkwartier wordt een aantrekkelijke woonlocatie met uitzicht over het water. De natuur in en om Assen krijt veel aandacht. Zo komt er een verbindin tussen het natuurebied Drentsche Aa en de binnenstad. De FlorijnAs vormt zo een "rits" tussen stad en landschap. Fietsers krijen met de aanle van nieuwe fietsroutes volop de ruimte. Zo komt er een nieuwe roene fietsroute van oost naar west. Die loopt vanaf de Vaart lans het Kanaal en het nieuwe havenkwartier. Er komt een comfortabele fietsroute die van noord naar zuid lans de stadsboulevard loopt. Een rinstructuur verknoopt de ebiedsontwikkelinen in Assen-Zuid met elkaar en bort de relatie met de stad. Deze rinstructuur wordt binnen het project Assen-Zuid verder uitewerkt. Structuurvisie FlorijnAs De Structuurvisie FlorijnAs (vastesteld op 27 oktober 2011) is een uitwerkin van de interale Structuurvisie Assen De ambities van de Structuurvisie Assen 2030 hebben een juridische basis ekreen in deze Structuurvisie FlorijnAs. De FlorijnAs is het belanrijkste project in de verdere vormin van Assen op we naar De emeente Midden-Drenthe heeft een verklarin hanend onder de Structuurvisie FlorijnAs mede ondertekend. De meest belanrijke ambities uit de Structuurvisie FlorijnAs zijn de volende zes punten: 1. Bereikbaarheid: Assen is voor iedereen bereikbaar in alle vormen van vervoer. 2. Economische ontwikkelin: Assen is met Groninen de motor van de noordelijke economie en moet de roeiopave voor de reio faciliteren. De stad biedt voldoende werk en voorzieninen voor eien inwoners en die van de reio. 3. Sociaal: Assen is in 2030 een stad waarin iedereen meedoet en zich kan ontooien en zich verantwoordelijk voelt en verantwoordelijkheid neemt voor zichzelf, elkaar en de leefomevin. Een stad waar mensen zich veili en pretti voelen. 4. Duurzaam: Zoveel moelijk enerie besparen en in resterende behoefte voorzien via duurzame enerie, en stedelijke kwaliteit verhoen waarbij roen en ecoloie wezenlijke onderdelen vormen van de leefomevin. 5. Aantrekkelijk: Assen biedt voor haar bestaande en toekomstie inwoners en bezoekers een aantrekkelijk woon-, werk- en verblijfsklimaat. 6. Assens: Assen is een stad met een herkenbare eien identiteit: de hoofdstad van Drenthe. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 22

25 De FlorijnAs voorziet in een breed proramma en omvat uiteenlopende ruimtelijke interventies: herontwikkelin, transformatie, revitaliserin, intensiverin van het ruimteebruik, infrastructurele inrepen, eenn nieuw bedrijventerrein en landschapsontwikkelin. In de FlorijnAs is eenn zestal deelprojecten te onderscheiden dat elk een eien karakter kent en specifiekee (her)ontwikkelkansen heeft. Deze zes ontwikkelinsebieden moeten in samenhan worden beschouwd als onderdeel van een roter eheel, de FlorijnAs. Juist de optelsom en samenhan maken de FlorijnAs tot een bijzondere, rote en comexe opave met een impact die duidelijk uitstijt boven het lokale niveau. Aan de zuidkantt van de stadd zijn verschillende ontwikkelinen. Hoofddoelstellin van het project Assen-Zuid Assen als poort van het h stedelijk netwerk Groninen-Assen. Assen-Zuid is een veelomvattend project met een drietal is ruimte bieden aann de economische ontwikkelin van hoofdelementen. Het aat omm de aanle van een bedrijventerrein, de ontwikkelin van een Toeristisch recreatieve Zone enn verbindende infrastructuur. Assen-Zuid wordt erealiseerd met bijzondere aandacht en ambitie voor duurzaamheid, landschappelijke kwaliteiten, natuurwaarden en sociale aspecten. Op de afbeeldin "Uitsnede kaart StructuurvisieS e FlorijnAs voor het deelebied Assen-Zuid" zijn de beleidsopav ven voor dit deelebied in beeld ebracht. Afbeeldin: Uitsnede kaart Structuurvisie FlorijnAs voor het deelebied Assen-Zuid Voor deze ontwikkelinen is een oede bereikbaarhe eid van Assen-Zuid essentieel. Met het voorliende an wordt de aansluitin van het nieuwe werklandschap Assen-Zuid en de Toeristisch ecreatieve Zone Assen-Zuid (inclusief het TT-terrein) op de N33 en de A28 moelijk emaakt.. In de structuurvisie zijn deze ontwikkelinen ook als zodani weereeven. Het voorliende an betreft duss een uitwerkin van opaven die in de structuurvisie zijn openomen. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 23

26 Duurzaamheidvisie De Duurzaamheidsvisie is een kaderstellende visie voor aanpalende beleidsvelden. In de visie wordt aaneeven op welke terreinen in het emeentelijke beleid aandacht wordt besteed aan de bredere duurzaamheidsdoelstellin en wordt verwezen naar de ambities in deze beleidsterreinen. In een aantal evallen zijn de ambities aanescherpt, vooral met het oo op de ambitie om CO 2 -neutraal te worden als emeente. Enerzijds aat het om maatreelen/ambities met betrekkin tot de emeentelijke oranisatie en anderzijds om een duurzame ruimtelijke inrichtin. Groenvisie Stadsrandzone Om de balans tussen rood en roen in de westelijke stadsrandzone te bewaren, is er een opave van 200 hectare nieuw roen in de periode tot Daarnaast is er een opave voor 800 hectare versterkin van landschap. De voorenomen ontwikkelin betreft een uitwerkin hiervan. Groenstructuurvisie Met de Groenstructuurvisie is het roenbeleid voor de emeente voor lanere termijn vasteled. De emeente Assen heeft de duurzame ambitie om het roen en blauw te beschermen en waar nodi te verbreden door middel van: consolidatie: de bestaande landschaps- en natuurstructuren beschermen; kwalitatieve versterkin: de landschaps- en natuurstructuren waar nodi uitbouwen, verbinden en versterken; interatie in het ruimtelijk beleid: de "roene" belanen vroetijdi in de ruimtelijke anvormin betrekken om daarmee te zoren voor een evenwichtie inbren van het roen. Het "Groene Frame" is de vertalin van de Groenstructuurvisie naar de praktijk en biedt op basis van inventarisatie en een aanvullende analyse inzicht in de knelpunten, kwaliteiten en ontwikkelkansen voor het roen en blauw. Het Groene Frame van Assen vormt het toetsinskader bij het ontwikkelen van nieuwe initiatieven en toekomstie projecten, zo ook voor het voorliende anebied. Wateran Gemeente Assen: Assen Koerst op Helder Water De emeente heeft in 2006 het Wateran vastesteld. Het an heeft een anperiode van vier jaar die is verlend tot Dit an eeft een strateische visie van het emeentelijk beleid omtrent het aspect water. In het an zijn beleidskaders aaneeven waarbinnen het emeentelijk riolerinsan (GP), baerannen, bestemminsannen, roenannen, herstructurerinsannen nader kunnen worden uitewerkt. Ten evole van de klimaatsveranderinen wordt in het kader van Waterbeheer 21e eeuw (WB21) onderzoek edaan naar herzienin van de ontwerpnormen voor het watersysteem. Door toename van de temperatuur, bodemdalinen, neerslahoeveelheden en intensiteiten zal het watersysteem op basis van inundatierisico s moeten worden etoetst. Voor de ehele emeente is het uitanspunt dat in ieder eval het huidie oppervlaktewatersysteem ehandhaafd dient te blijven (stand-still beinsel) en zo moelijk in eval van herstructurerin en revitaliserin met berinscapaciteit wordt uitebreid. Water moet weer een duidelijke en zichtbare aats krijen in en rond Assen, waarbij bestaande waterstructuren de basis vormen voor nieuwe ontwikkelinen. Met de voorenomen ontwikkelin wordt hier ook invullin aan eeven. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 24

27 Beleidsvisie externe veiliheid emeente Assen Om ruimte te bieden aan de ruimtelijke ontwikkelin van v de emeente Assen en om er voor te zoren dat er een onnodie of onacceptabele veiliheidsrisico s worden elopen, is het wenselijk om sturin te even aan ruimtelijke ontwikkelinen binnen bestaande risicocontouren. De emeente Assen kiest voorr ebiedserichte ambitieniveaus. Voor woonwijkenn kiest Assenn voor een maximaal veiliheidsniveau. Op bedrijventerreinen kiest Assen voor een rotere flexibiliteit om ewenste ontwikkelinen moelijk te maken. Voor de transportzones is ekozen voor een veiliheidsniveau dat dee ewenste ruimtelijke ontwikkelinenn onder voorwaarden moelijk maakt, ook bij de voorziene ontwikkelinenn in transportintensiteit. Voor hett buitenebied van het emeentelijk rondebied kiest Assen voorr een veiliheidsniveau dat elijk is aan dat van bedrijventerreinen. Het rootste deel van het buitenebied is primair een productieebied. Per ebied zijn de ambities vertaald in randvoorwaarden met betrekkin tot aatsebonden risico en roepsrisico. In de volende tabel zijn de ambitieniveaus per type ebied weereeven. Afbeeldin: Niveaus externee veiliheid (bron: Beleidsvisie externee veiliheid emeente Assen) Archeoloisch erfoed in de emeente Assen; een archeoloische waarden- en verwachtinskaart met beleidsadviezen Voor de emeente Assen is het rapport "Archeolois ch erfoed inn de emeente Assen; een archeoloische waarden- en verwachtinsv skaart met beleidsadviezen" opesteld. Met dit archeoloisch onderzoek is inzicht eeven in de aanweziheidd en het karakter van de archeoloische resten binnen het rondebied van de emeente. Dit ten behoeve van toekomstie anvormin en anuitvoerin. Gekozen is voor een ebiedserichte benaderin, waarbij is eïnformeerd over verwachtinen met betrekkin tot de archeoloische karakteristiek ken van het ebied. Tevens is archeoloisch beleid eformuleerd. In het kader van de voorenomen ontwikkelinen is archeoloisca ch onderzoek uitevoerd. Dit is edaan op basis van de archeoloische waarden- en verwachtinskaart met beleidsadviezen. Het archeoloisch onderzoek is openomen in pararaaf 5.2. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 25

28 Nota Bodembeheer emeente Assen In de nota bodembeheer is invullin eeven aan de bodemambities van de emeente Assen met betrekkin tot herebruik van rond en baerspecie. De emeente Assen heeft voor ebiedsspecifiek beleid ekozen. In pararaaf is omtrent bodem ineaan op de relevante onderdelen. Conclusie De ontwikkelin van de verbindende infrastructuur in Assen-Zuid past binnen de bestaande beleidskaders en visiedocumenten voor de ruimtelijke ontwikkelin in en rondom Assen. Bij de ontwikkelin en invullin zal rekenin worden ehouden met (de uitanspunten van) deze documenten. De juridisch-anoloische reelin van het nieuwe bestemminsan wordt hierop afestemd. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 26

29 Hoofdstuk 3 Kenschets anebied Het anebied bestaat uit het ebied voor de verbindende infrastructuur (zuidelijk deel) en het terrein in het recreatieebied Baelhuizen (noordelijk deel). Zuidelijk deel Het ebied voor de verbindende infrastructuur lit ten zuiden van de kern Assen. Het ebied lit rotendeels aan de westzijde van de A28. Het overie ebied betreft een deel van de A28 en daaraansluitend een deel aan de oostzijde van de A28. Aan de westzijde van de A28 lit het militair oefenterrein De Haar. Het terrein is in principe ook toeankelijk voor het publiek (wandelaars, fietsers, ruiters) tussen zonsopkomst en zonsonderan. Het recreatief medeebruik is een extensieve vorm van recreatie. Tijdens specifieke oefeninen kunnen het totale terrein of delen van het terrein worden afezet. De belanrijkste ontsluitin lit aan de noordpunt van het terrein. Vanwee de militair-operationele bruikbaarheid zijn er een dooraande openbare ween binnen het terrein. Alle externe toeansween worden met een beweebare slaboom voor autoverkeer afesloten. Aan de randen van het oefenterrein zijn opaande comexen. Momenteel bestaat het ebied uit een extensief landbouwebied met ruie hooilanden, schaes, zandween en rijk beroeide sloten. Er is een bebouwin aanwezi. Ook een deel van de we De Haar lit in het ebied. Dit betreft de ontsluitin van het TT-terrein. Min of meer evenwijdi aan de A28 lopen twee bovenrondse hoospanninsleidinen. De oostelijke leidin is een 110 kv-leidin, de westelijke leidin is een 220 kv-leidin. Eveneens evenwijdi aan de A28 loopt een onderrondse hoofdtransportleidin voor as. In een derelijke leidin wordt het as onder hoe druk vervoerd. Ook een deel van de A28 lit in het ebied. Noordelijk deel Het recreatieebied Baelhuizen lit aan de zuidwestzijde van de kern Assen. Het ebied lit ten westen van de A28 rond Assen en ten noorden van het dorp Witten. Aan de noordzijde wordt het ebied berensd door de we Zoom en aan de zuidzijde wordt het ebied berensd door de we Baelhuizen. Het ebied Baelhuizen is in hoofdzaak in ebruik als -, natuur en recreatieebied. Vooral 's zomers wordt het recreatieebied Baelhuizen met daarbij de Baelhuizeras intensief recreatief ebruikt. Het deel van het recreatieterrein Baelhuizen dat in het anebied lit, heeft betrekkin op het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein, ter rootte van oneveer 26 hectare. Het ebied bestaat uit een open kern van heide met een afwisselin van droe en vochtie heide, omeven door voedselarm loof- en naald. Het terrein bevat veel reliëf. Van nature is er reliëf aanwezi in de vorm van een hoe zandru die door het terrein loopt. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 27

30 Al ruim een eeuw is de heidee rondom Witten in ebruik eweest als militair oefenterrein. In de oorlo is een tankracht door het ebied eraven, die ook door het Witterveld loopt. In het Witterveld is deze weer edempt en opevuld, maar in Baelhuizen is het no aanwezi. Door het militair m ebruik zijn enkelee brede zandween aanwezi die bijdraen aan het voorkomen van allerlei overanen van open zand naar heide en. Vanaf midden jaren 60 tot 1997 funeerde het terrein tevens als motorcrossbaan. Het recreatieebied Baelhuizen bestaat verder (dus buiten het t anebied van dit bestemminsan) uitt een rote surfas, visvijver, zwemas en speelweides. Deze as is ontstaan bij een zandwinnin in de jaren 70 en inericht als recreatieebied eind jaren 80. Verder bevindt zich direct rond het natuurebied een manee, een fietscrossbaan en een volkstuinencomex. In de noordoostelijke hoek van het ebied bevinden zich een bedrijventerrein en overie bedrijfsebouwen. Afbeeldin: Impressie van het anebied bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 28

31 Hoofdstuk 4 Planbeschrijvin Het ebied voor de infrastructurele maatreelen Assen-Zuid bestaat uit drie deelebieden, namelijk een deelebied voor de partiële herzienin (deelebied 1), een deelebied voor het uitwerkinsan (deelebied 2) en een deelebied voor de omevinsverunnin (deelebied 3). Dit bestemminsan de anoloische reelin voor deelebied 1. In Bijlae 1 is de situerin van de voorliende partiële herzienin weereeven. In onderstaande anbeschrijvin wordt voor de vollediheid en totaalbeeld van het project Assen-Zuid in totaliteit beschreven. Assen-Zuid van rote betekenis voor de reio Assen Zuid neemt een belanrijke aats in de reio in. Voor de economische ontwikkelin, werkeleenheid en bereikbaarheid (inclusief openbaar vervoer) van de reio is het totaalebied Assen-Zuid van rote betekenis. De ontwikkelinen van het werklandschap, de toeristisch recreatieve zone (TZ) en de verbindende infrastructuur vormen samen - als onderdeel van de FlorijnAs - een belanrijke schakel in het Nationaal Stedelijk Netwerk Groninen-Assen. Voor de ontwikkelin van de verbindende infrastructuur wordt een deel van het militair oefenterrein veraatst naar het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein nabij de Baelhuizeras. Assen-Zuid lit op een kruispunt van twee hoofdaders in het Noorden, de A28 en N33. Daarmee heeft het ebied de potentie om uit te roeien tot een toocatie in het noorden van Nederland. Een zeer belanrijke randvoorwaarde hiervoor is een oede bereikbaarheid over de we en het spoor. Een nieuwe aansluitin bij Assen-Zuid is cruciaal voor de ontwikkelinen van het werklandschap en de toeristisch recreatieve zone (TZ). Ook bevindt zich in Assen-Zuid het TT-terrein. De aansluitin is ook nodi voor een oede ontsluitin van het TT-terrein. Met de nieuwe aansluitin is sprake van een verbeterin van de aan- en afvoer van bezoekers bij rotere evenementen op het terrein. Op de volende afbeeldin zijn de nieuwe aansluitin en de infrastructurele verbindinen weereeven. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 29

32 Afbeeldin: Voorenomen aansluitin en infrastructurele verbindinen bij de A28 en omliende ebiedenn Vervolens wordt ineaan op de ontwikkelinen vann de omliende ebieden, waarvoor de aansluitin en verbindinen worden w erealiseerd. Werklandschap Diverse onderzoeken (zie hiervoor het bestemminsan "Werklandschap Assen - Zuid" en de bijbehorende ME) even een onderbouwino van de nutt en noodzaak van de realisatie van het werklandschap. Aanetoond is dat er behoefte bestaat aan het ontwikkelen van het werklandschap Assen-Zuid, oneacht de huidie - no niet eheel evulde - bedrijfsterreinen in Assen. Assen-Zuid is bijvoorbeeld nodi om bedrijven uit het stadsbedrijvenpark op te vanen in verband met de (edeeltelijke) transformatie van dit bedrijventerreinn naar woninbouw. In het noordelijke deel, nabij het station Assen-Zuid lit de bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 30

33 nadruk op hoowaardie bedrijven en sensor technoloie. Aan de westzijde is ruimte voor rotere bedrijven. Dit betekent dat de noordoostzijde van het werklandschap naar verwachtin meer werknemers en bezoekers zal trekken dan het resterende deel. Het deel waar meer "loistieke" bedrijven en meer productiebedrijven zal worden evestid heeft er veel baat bij een directe aansluitin op de A28. Toeristisch recreatieve zone Aan de westzijde van de A28 is dynamiek van de toeristisch recreatieve zone (TZ) en het TT-terrein. In de TZ is ruimte voor toeristisch recreatieve bedrijviheid rond het TT-circuit en TT-World en de Baelhuizeras. Hierbij wordt inezet op een roei naar anderhalf tot twee miljoen bezoekers per jaar (tot 2030). De visie op het ebied aat uit van de ontwikkelin van het TT-circuit, verminderin van de eluidhinderbelevin en verrotin van de kwaliteit van het ebied. Op het TT-terrein zijn naast de jaarlijkse motorraces, in het ebied vrijwel daelijks evenementen. Deze verschillen in rootte; van een promotie van nieuwe auto's met een klein aantal bezoekers tot meerdaase races (zoals de TT en superbike) met meer dan bezoekers. Een Nationaal Evenementen Terrein is ebaat bij een oede vindbaarheid en bereikbaarheid. Indien de ambitie van het nationaal evenemententerrein wordt erealiseerd zal het aantal bezoekers van dit ebied toenemen naar anderhalf tot twee miljoen bezoekers per jaar (tot 2030). Dit zal leiden tot een conestie op de bestaande toevoerween van het evenemententerrein (onder andere De Haar) en in enkele evallen tot conestie op de hoofdween A28 en N33. Door de voorenomen aansluitin wordt een tweede verbindin eled tussen de A28 en het evenemententerrein. Hierdoor neemt de kans op conestie sterk af en kan het verkeer beter worden emanaed. Aansluitin ook reionaal van belan De voorenomen aansluitin heeft niet alleen een functie voor Assen. Ook het verkeer van en naar Hoohalen krijt met deze nieuwe aansluitin een betere en veel kortere verbindin met het hoofdweennet. Dit biedt ook voordelen voor het verkeer van en naar "Kamp Westerbork". De nieuwe aansluitin heeft namelijk een functie voor de hele reio tussen Beilen en Assen. Verbindende infrastructuur Om het TT-terrein en de ontwikkelin van het werklandschap en de TZ en de ontsluitin optimaal te faciliteren en te ontsluiten, is het noodzakelijk om diverse infrastructurele hoofdelementen in het anebied aan te leen. De infrastructurele maatreelen om het werklandschap te ontsluiten worden in samenhan ontworpen en uitevoerd. Deze hoofdinfrastructuur maakt onderdeel uit van de FlorijnAs en de interale bereikbaarheid van Assen. De hoofdinfrastructurele maatreelen voor Assen-Zuid zijn de nieuwe aansluitin op de A28 (werknaam aansluitin Assen TT) en de ontwikkelin van een nieuw treinstation Assen Zuid. De aansluitin Assen TT is onderdeel van het eiospecifiek Pakket (SP) en betreft concreet het SP-bereikbaarheidsproject FlorijnAs. Binnen het SP is uit de maatschappelijke kosten-batenanalyse ebleken dat een nieuwe aansluitin op de A28 van cruciaal belan is om de economische ontwikkelinen rondom de TZ, het werklandschap en station Assen-Zuid optimaal te faciliteren. Ook is een snelle verbindin tussen het treinstation Assen-Zuid en de TZ ewenst. Ook wordt het fietsen aantrekkelijker emaakt in de stad en reio met een fietsnetwerk dat de belanrijkste delen van de stad verbindt en een verbeterin van de routes naar de omliende ebieden. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 31

34 Met de inpassin van de voorenomen ontwikkelin wordt ook aanesloten op de ecoloische verbindinen. Landschapsstructuren blijven zoveel moelijk behouden en nieuw natuurlijk landschap wordt toeevoed waarbij als uitanspunt eldt versterkin van ecoloie en het teenaan van barrièrewerkin. In samenspraak met ijkswaterstaat (WS), de provincie en de emeente en provincie is het ontwerp heeft emaakt. WS, de provincie en de emeente hebben samen intensief de knoop A28-N33 in relatie tot de nieuwe aansluitin ontworpen. Vervolens heeft WS de knoop, inclusief een aantal optimalisaties en de aansluitin op de A28, modelmati doorerekend. De conclusie hieruit is dat er verkeerskundi een rote relatie is tussen de aansluitin Assen-Zuid en de aansluitin Assen TT. De nieuwe aansluitin zort voor een oossend vermoen voor de knoop A28-N33, waardoor deze minder wordt belast. WS heeft daarom in december 2011 schriftelijk de moelijkheid tot realisatie van de nieuwe aansluitin bevestid aan de emeente Assen. Veraatsin militair oefenterrein Voor de ontwikkelin van de verbindende infrastructuur wordt een deel van het militair oefenterrein veraatst naar het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein nabij de Baelhuizeras. Dit betreft dus een hervattin van de activiteiten op dit terrein. Het ebruik van het terrein zal in beinsel niet afwijken van het ebruik, zoals dat tot een paar jaar eleden heeft aatsevonden. Ontwerp Assen-Zuid Werklandschap Het werklandschap Assen-Zuid en de bijbehorende infrastructuur is ebaseerd op de landschappelijke kwaliteiten. Er is ontworpen vanuit het landschap, duurzaamheid en de ontwikkelstrateie. Voor het ontwerp van het werklandschap is ebruik emaakt van de landschappelijke onderleer. Hiermee is het werklandschap oed inepast in het landschap. De inrichtin van het werklandschap ebeurt vraaericht. Een bedrijf dat zich er wil vestien, wordt inepast in het bestaande landschap. Er wordt dus niet meer een nieuw bedrijventerrein aaneled waarna ewacht wordt op bedrijven. De opzet is om in te spelen op wisselende marktomstandiheden. Bij de ontwikkelin van het werklandschap wordt de landschappelijke kwaliteit en de ruime opzet van het ebied als uitanspunt enomen. Vanuit de bestaande landschappelijke kwaliteit en het extensieve ebruik is een ontwikkelstrateie opezet. Deze aat uit van de vormin van kleinschalie en compacte clusters van werken, recreëren en wonen die zich in het landschap voeen. Op deze manier is er op ieder moment een bedrijventerrein dat "af" is. De clusters worden ontsloten vanaf de zoenaamde rinstructuur in het ebied. Bij de ontwikkelin wordt zorvuldi en respectvol omeaan met de bestaande onderrond en landschappelijke structuren. Landschapsstructuren blijven zoveel moelijk behouden en nieuw natuurlijk landschap wordt toeevoed waarbij het versterken van ecoloie en het teenaan van barrièrewerkin uitanspunt is. Hiermee ontstaat een duurzame vorm van landschapsinrichtin. De bedrijviheid met cateorie 4.2 komt aan de A28 te lien. Eventuele verstorin van het Natura 2000 ebied Drentsche Aa is daardoor minimaal. Vanuit de structuurvisie stadsrandzone lit er de opave om vanaf de A28, N33 en het spoor een roen beeld te creëren. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 32

35 Afbeeldin: Ontwerp vanuit landschap Afbeeldin: Schets werklandschap en verbindende infrastructuur Toeristisch recreatieve zonee bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 333

36 Bij de ontwikkelin van de TZ wordt de esloten landschappelijke structuur openemaakt, met open vizieren vanaf de A28 richtin het TT-terrein. Daarbij zijn de iconen van TT-World zichtbaar vanaf de A28. Het beekdal wordt hermeanderd met open en esloten ruimtes. In het ebied is ook k een moelijkheid voor TT-campins. Het voorliende bestemminsan biedt de anoloisch-juridische reelin voor de verbindendee verkeersstructuur. Afbeeldin: Verkeersstructuur in relatie tot het rotere eheel (concept) Assen-Zuid is de zuidelijke toeanspoort van het nationaal stedelijk netwerk Groninen-Assen. Bij de ontwikkelin van dit ebied wordt ebruik emaakt van de bestaande kwaliteitenn van de stad Assen en de d reio. De poortfunctie wordt met behulp van de volende uitanspunten vormeeven: Het knooppunt moet het t bestaande landschap l van Drentschee Aa versterken en hiermee het startpunt markeren van de KoninsAs (de (roene) verbindin tussen Groninen en Assen) ). Voor de landschappelijke inpassin is het beekdallandschap de beelddraer. De landschappelijke inpassin van het werklandschap als eheel en een roen beeld vanaf de infrastructuur. De dynamiek van activiteiten en recreatieve voorzieninen rondom de Toeristisch ecreatieve Zone en het TT circuit. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 34

37 De fysieke verbeeldin van de poort. De diverse civieltechnische kunstwerken en roen moeten een samenhanend eheel vormen. Dit draat bij aan de zichtbaarheid en herkenbaarheid van de entree van Assen en het stedelijk netwerk en van de entree van het nieuwe werklandschap Assen-Zuid. De realiserin van de ecoloische verbindin Anreperdiep en Witterdiep. Dit draat bij aan een oede landschappelijke inpassin met verhoin van de natuurwaarden. Aansluitinen De voorenomen aansluitinen worden oed inepast in de omevin. Voor de aansluitin op de A28 is stedenbouwkundi een zo noordelijk eleen aansluitpunt ewenst in verband met de relatie met het werklandschap en TZ. Het huidie ontwerp van de knoop A28-N33 is mede ebaseerd op het technisch moelijk maken van een zo noordelijk moelijk eleen aansluitin Assen TT. Het ontwerp voldoet aan de ontwerprichtlijn van WS. De aansluitin Assen TT voorkomt dat verkeer van en naar het werklandschap ebruik moet maken van de huidie aansluitin Assen-Zuid. De nieuwe aansluitin belast het onderliende weennet niet extra. Het zort juist voor ontlastin van nu reeds zwaar belaste wevakken in het onderliende weennet, zoals Graswijk en de Europawe-Zuid. Met name de laatste twee wevakken kennen capaciteitsproblemen vooral in de spitsperioden. Indien er een extra aansluitin op het rijksweennet komt, zal al het verkeer via Graswijk en de Europawe-Zuid worden eleid. Het onderzoek van Goudappel Coffen en de nadere beoordelin van DHV eeft aan dat de kluifrotonde op de knoop A28/N33/Haarwe en het kruispunt Graswijk/Europawe-Zuid in zowel de autonome als projectsituatie een kritische verkeersafwikkelin hebben. Veraatsin militair ebruik In verband met de realisatie van de aansluitin en ontsluitinswe wordt, zoals reeds aaneeven, een deel van het militair terrein veraatst naar het tot voor kort voor militaire doeleinden ebruikte - en heideterrein nabij de Baelhuizeras. Dit betreft dus een hervattin van de activiteiten op dit terrein. De reden dat het oefenterrein Baelhuizen (25 hectare) weer in ebruik wordt enomen door Defensie, lit in het feit dat voor de aanle van de nieuwe aansluitin en de nieuwe ontsluitinswe in totaal 48 hectare van het oefenterrein De Haar buiten militair ebruik wordt esteld. Het betreft het edeelte van het terrein dat in ebruik is als bivakterrein en waar de zoenoemde "overie oefeninen" worden ehouden (overi oefenterrein). Defensie beschikt op het oefenterrein De Haar over drie van derelijke bete bivakterreinen. De afstotin van één van deze drie terreinen maakt compensatie daarvan in de directe omevin van de Johan Willem Friso Kazerne noodzakelijk. Het terrein Baelhuizen, dat tot enkele jaren eleden als zodani in ebruik was, is bij uitstek eschikt voor het ebruik als zoenoemd oefenterrein, omdat er voldoende afwisselin is tussen open en bete terreindelen met de nodie paden en opstelaatsen. Een Overi Oefenterrein (OOT) is een oefenterrein dat is inericht voor het uitvoeren van oefeninen voor de individuele militair en voor roepsoefeninen. Tevens kunnen op derelijke oefenterreinen commandoposten, verzamelebieden (bivak) en derelijke worden inericht. De terreinen worden vooral ebruikt door de op de kazernes in de directe omevin eleerde militairen. Het oefenterrein Baelhuizen is met name eschikt voor dit ebruik aanezien het, evenals de af te stoten noordpunt van het oefenterrein De Haar, is eleen op loopafstand van de Johan Willem Friso Kazerne. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 35

38 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 36

39 Hoofdstuk 5 Onderzoek 5.1 Ecoloie In het kader van het Besluit ruimtelijke ordenin is ten behoeve van een oede ruimtelijke ontwikkelin in het ebied onderzoek uitevoerd naar de bestaande situatie en naar de voorenomen ontwikkelin van het anebied. In de volende pararafen zijn de randvoorwaarden die voortvloeien uit de fysieke omevin, beschreven. Achtereenvolens komen ecoloie, archeoloie, water en de verschillende milieuaspecten aan bod. Toetsinskader In het kader van de voorenomen ontwikkelin moet rekenin worden ehouden met het aspect ecoloie. Bij elk ruimtelijk an dient, met het oo op de natuurbeschermin, rekenin te worden ehouden met de Natuurbescherminswet, de Ecoloische Hoofdstructuur (beiden ebiedsbeschermin) en de Flora- en faunawet (soortenbeschermin). Zuidelijk deel (verbindende infrastructuur) Voor de locatie van de afrit aan de westzijde is ecoloisch onderzoek uitevoerd. (Ecoroen, Ecoloie afrit A28, Assen Zuid, van 30 november 2011). Dit onderzoek is openomen in Bijlae 3. In aanvullend ecoloisch onderzoek is ook ekeken naar de nieuwe infrastructuur en verkeersstromen (Ecoroen, Natuurtoets Aansluitin Assen-TT, van 27 juli 2012). Dit onderzoek is openomen in Bijlae 4. Gebiedsbeschermin Het deelanebied lit nabij Natura 2000-ebied Witterveld en Drentsche Aa. Verstorinseffecten op en verlies van oppervlak van beschermde natuurwaarden door het aanleen van de voorenomen infrastructuur, zijn niet te verwachten door de (rote) afstand van het deelanebied tot de Natura 2000-ebieden. Het aanleen van de infrastructuur heeft dan ook een (sinificant) neatief effect. Het ebruik van de infrastructuur door het verkeer kan moelijk wel vermestende effecten hebben op habitattypen welke aanwezi zijn binnen de Natura 2000-ebieden. De effecten van stikstofdepositie zijn reeds in eerdere toetsinen voor de FlorijnAs en voor Werklandschap Assen-zuid onderzocht. Uit deze toetsinen blijkt dat er een (sinificant) neatieve effecten op de instandhoudinsdoelen voor Natura 2000-ebied Witterveld en Drentsche Aa te verwachten zijn. Aanezien er in de eerdere toetsinen voor de nu voorenomen ontwikkelin tevens een effecten door licht, eluid of menselijke aanweziheid zijn voorzien, is er een neatief effect te verwachten voor het wezenlijke kenmerk "voor fauna noodzakelijke rust" van Beschermd Natuurmonument Witterveld. Op de overie wezenlijke kenmerken zijn verder een effecten te verwachten, aanezien de voorenomen ontwikkelin hierop een invloed heeft. Het deelanebied lit buiten de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS) en teen een zoekebied ecoloische verbindinszone. De voorenomen ontwikkelin vormt een aantastin van de moelijkheid tot het realiseren van een ecoloische verbindinszone. Door het an om een faunapassae over de A28 aan te leen draen de annen juist bij aan de verbindende werkin van de EHS. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 37

40 Wel zijn in het deelanebied natuurwaarden aanwezi die ook in het provinciaal beleid zijn aaneduid. De provincie let de verantwoordelijkheid voor het behoud van deze waarden bij de emeente. Het is zaak om hier in het ontwerp zorvuldi mee om te aan en moelijkheden te benutten om de aanwezie waarden te ontzien en (kwel)potenties te benutten. Soortenbeschermin Uit het in 2011 uitevoerde onderzoek (zie Bijlae 3) blijkt het volende: Tijdens de veldonderzoeken zijn een beschermde antensoorten aanetroffen en worden ook niet verwacht. Wel is de ode lijstsoort Brede waterpest aanwezi. Er zijn een verblijfaatsen van vleermuizen aanetroffen en/of te verwachten en er treedt een schade op aan belanrijk foeraeerebied of vlieroutes van vleermuizen. Verspreid in het deelanebied zijn vaste verblijfaatsen van enkel alemeen voorkomende, laa beschermde zoodiersoorten te verwachten. Vaste verblijfaatsen van zwaarder beschermde soorten zijn niet aanetroffen en worden ook niet verwacht in het deelanebied of binnen de invloedsfeer van de annen. Binnen de invloedsfeer van de annen zijn een jaarrond beschermde nestlocaties vastesteld, maar de kans op toekomstie vestiin van Buizerd is ter ekke aanzienlijk. Er zijn diverse alemene broedvoels van - en struikewas aanwezi in het deelanebied. In het deelanebied zijn vijf exemaren van de strikt beschermde Poelkikker aanetroffen. Het betreft echter een zuivere populatie, waardoor de wettelijke beschermin niet eldt. Door de wettelijke zoricht zo oed moelijk te vervullen kan schade aan exemaren zoveel moelijke voorkomen worden. Andere strikt beschermde amfibieënsoorten in het deelanebied kunnen worden uitesloten. Wel is voortantin en overwinterin van de laa beschermde amfibieënsoorten Bruine kikker en Bastaardkikker vastesteld. Gezien de resultaten van het veldonderzoek en bekende verspreidinseevens kan worden econcludeerd dat er een beschermde vissen, onewervelden, weekdieren en reptielen aanwezi en te verwachten zijn. Vervolens is in 2012 een nader onderzoek uitevoerd (zie Bijlae 4) waaruit het volende blijkt: In het deelanebied en directe omevin zijn een juridisch strikt beschermde antensoorten aanetroffen of te verwachten, met uitzonderin van ietorchis, onde zonnedauw, Wilde ael en Waterdrieblad. De voorenomen ontwikkelin heeft een invloed op de roeiaats van deze beschermde antensoorten, waardoor neatieve effecten zijn uit te sluiten. In het deelanebied is een vleermuisbunker aanetroffen welke kan dienen als verblijfaats van vleermuizen. De voorenomen ontwikkelin heeft een invloed op deze (potentiële) verblijfaats. In het oostelijk deel van het onderzochte ebied zijn in elk eval enkele vlieroutes van vleermuizen aanwezi, in het westelijk deel zijn de vlieroutes niet onderzocht. In het deelanebied zijn een vaste verblijfaatsen van zwaar beschermde rondebonden zoodieren te verwachten. Verspreid in het deelanebied zijn wel vaste verblijfaatsen van enkele alemeen voorkomende, laa beschermde (Flora- en fauna-wet tabel 1), zoodiersoorten als Mol, Haas, Konijn en muizensoorten aanetroffen of te verwachten. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 38

41 Er is een jaarrond beschermd voelnest van Sperwer in het deelanebied aanwezi, maar de beoode annen hebben hierop een invloed. In de omevin van het deelanebied zijn verschillende jaarrond beschermde voelnesten aanwezi, namelijk van Buizerd, Havik, Huismus en Ooievaar. In de enie poel op het defensieterrein in het deelanebied, is het voorkomen van de zwaar beschermde Heikikker (Flora- en faunawet tabel 3) en lichter beschermde Alpenwatersalamander (Flora- en faunawet tabel 2) bekend en aanetoond. De voorenomen ontwikkelin heeft een invloed op hun verblijfaats. Verder is de aanweziheid van alemene laa beschermde amfibieënsoorten als Gewone pad, Bastaardkikker, Bruine kikker en/ of Kleine watersalamander aanetoond of te verwachten. In de buurt van het deelanebied is het voorkomen van de Levendbarende haedis (Flora- en faunawet tabel 2) aanetoond en bekend. De voorenomen ontwikkelin heeft een invloed op zijn verblijfaats. In de beek Witterdiep is de Kleine modderkruiper (Flora- en faunawet tabel 2) bekend en aanetoond. In de overie binnen het deelanebied aanwezie wateren zijn ondanks frequente bemonsterin een beschermde vissoorten aanetoond. Mitierende maatreelen Om schade op bepaalde soorten te voorkomen, zijn mitierende maatreelen van toepassin. Deze zijn openomen in Bijlae 3 en Bijlae 4. Zoricht ten aanzien van amfibieën en kleine landzoodieren Voor de in het deelanebied voorkomende laa beschermde zoodieren en amfibieën wordt als belanrijkste mitierende maatreel faserin in tijd enoemd. Schade is te minimaliseren door het werken in de sloten en de rondwerkzaamheden zoveel moelijk uit te voeren in de maanden september en oktober. Faunapassae (een wettelijke verichtin) De emeente Assen heeft als wens om het natuurebied op het huidi militair terrein bereikbaar te houden voor diersoorten. De aanle van een ecombineerde faunapassae ter hoote van het Witterdiep, onder de nieuwe toeanswe A28 - TT-circuit door, biedt hiervoor de meeste potentie. Compensatiean kap bomen Ten behoeve van de aanle van de nieuwe aansluitin vanaf de A28 en de fiets-ecobru over de A28 moeten bomen worden ekapt. De bomen staan op het oefenterrein De Haar. Het aat hierbij om bijna 7 hectare. De emeente aat bomen kappen die joner zijn dan 25 jaar (circa 12 jaar). Dit wordt 1 op 1,5 ecompenseerd met de aanant van nieuwe bomen en de aanle van natuur (zie hieronder bij punt 5). De aanant zal ebeuren met loofbomen en overweend met ebiedseien emend. De emeente zal ter compensatie 10,5 hectare nieuw aananten. Indien aantoonbaar een moelijkheden zijn tot aanle binnen de hieronder enoemde voorkeursebieden, dan zal ten minste 7 hectare moeten worden aaneled en voor de overie compensatieicht natuur. Bij de compensatie worden meerdere doelen ediend. De insteek is dat door de realisatie van de compensatie natuur, landschap en de recreatieve belevin van het buitenebied wordt versterkt. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 39

42 Deze compensatie zal op de volende wijze ebeuren: 1. Een deel van de 7 hectare zal worden herant op de taluds van de nieuw aan te leen ween, fietspad en afsla, waardoor de inreep zo klein moelijk wordt emaakt. 2. In het ebied ten zuiden van de nieuwe afsla en de verbindinswe naar de Haarwe wordt nieuw aaneant als visuele afschermin naar het oefenterrein. 3. In het ebied Graswijk worden nieuwe lijnvormie elementen aanebracht, zoals vasteled in het bestemminsan en beeldkwaliteitsan voor dit ebied. 4. In het ebied rond het TT-circuit worden nieuwe boom- en structuren aaneled conform een no te ontwikkelen landschappelijk frame. 5. In het ebied ten oosten van de wijk Assen-Oost (Amelte) wordt ararisch ebied omevormd naar extensief natuurlijk rasland ekoppeld aan beekdalen. Het betreft hier een maar ebiedseien natuur met een toevoein van landschapselementen. Het ebied heeft de status van EHS, maar is no niet als zodani inericht. Op de afbeeldinen "Compensatiean nabij Assen-Zuid" en "Compensatiean nabij Assen-Oost" staan de locaties aaneeven waarbinnen de aanant en de aanle van nieuwe natuur aat aatsvinden. De nummers op de afbeeldin verwijzen naar de hierboven openomen nummers van de actiepunten. Het aat hier om zoekebieden. De exacte ekken en oppervlaktes worden no uitewerkt. De herant dan wel de aanle van nieuwe natuur ebeurt in de periode van 2012 tot en met bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 40

43 Afbeeldin: Compensatiean nabij Assen-Zuid bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 41

44 Afbeeldin: Compensatiean nabij Assen-Oost Noordelijk deel (terrein( nabij j Baelhuizeras) Voor het ebied nabij Baelhuizeras is onderzoekk uitevoerd naar de natuurwaarden op het terreinn (Formica, Natuurwaard den Voormali Militair Oefenterrein Baelhuizen, Ecoloisch veldonderzoe ek Stadsrandparels Assen, van 2010). Het onderzoek is openomen in Bijlae B 5. Gebiedsbeschermin Het deelanebied werd tot voor kort ebruikt voor militaire m doeleinden en betreft een - en heideterrein. De huidie natuurlijke situatie van het terrein is indirect te danken aan hett landuri militair ebruik. Het deelanebied maakt onderdeel uit van de EHS. Zie hiervoorr de volendee afbeeldin. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 42

45 Afbeeldin: Ecoloische Hoofdstructuur in i relatie tot deelanebied De natuurdoelenn van het deelanebied zijn vasteled in het provinciaal beleid. Het terrein heeft de aanduidin (multifunctioneel) - en heideebiedd en is openomenn in de Provinciale Ecoloische Hoofdstructuur. Als natuurdoel is aaneven "" en "heide". Dit betekent dat voor de d verdere inrichtin en beheer van het ebied deze natuurdoelen richtinevend zijn. ebruikte - en heideterrein. Het deelanebied maakt een onderdeel uit van Natura 2000-ebieden of Beschermde Natuurmonumenten. Het voorenomen ebruik van het deelanebied is elijk aan dee tot voor kort ebruikte doeleinden. Soortenbeschermin Uit het onderzoek blijkt dat Baelhuizen rote waarde heeft voor de biodiversiteit, die zo kenmerkend is voor kleinschalie Drentse heidelandschappen waar Baelhuizen onderdeel van uitmaakte. De natuurwaarden en biodiversiteit van Baelhuizen zijn, voor het relatief kleinee ebied, opvallend root. Door de afwisselin in bodemreliëf en veetatiestructuur van Baelhuizen zijn de randvoorwaarden aanwezi voorr een evarieerdee fauna en flora. Beschermde en karakteristieke soorten De volende beschermde enn karakteristieke soorten zijn aanwezi: Veetatie: Dwerviltkruid d, Grondsterr en Koninsvaren. Entomofauna: Een rotee variatie aan soorten komt voor. eptielen: Ideale overanen zijn in de buurt vann de tankracht te vinden. Hier zijn voor de Levendbare haedis aatsen aanwezi, diee snel opwarmen en die zeer eschikt zijn om te zonnen. De aanweziheid van deze populatie is bijzonder te noemen, mede ezien de recente achteruitan van deze soort op landelijk niveau. Vleermuizen: Baelhuizen is een foeraeerebied voor verschillende soorten vleermuizen. Hiervan is de Gewone dwervleermuis de talrijkste,, evold door de Laatvlieer. Vanuit het Assers en moelijkk ook het Pelinck kunnen er vlieroutes naar of lans BaelhuizenB n lopen. In bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 43

46 Baelhuizen zijn echter niet of nauwelijks bomen aanwezi, die als verblijfaats voor vleermuizen eschikt zijn. Water- en Meervleermuis jaen boven de Baelhuizeras. Voor het ebied zijn samenvattend de volende terreinkenmerken van belan: Geleidelijke overanen van zand naar rasland naar heide (flora, veetatie). Open zandie ekken en steilrandjes voor insecten. Kleinschalie mozaïeken in de heide: belanrijk voor reptielen. Oude structuurrijke heide met een oed ontwikkeld humusprofiel. Geleidelijke en structuurrijke overanen van heide met opsla, naar struweel naar jon en oud (voels, zoodieren, insecten). Gevarieerde structuur in de edeelten (afwisselin van open en dicht, dood hout, kruidlaa, struiklaa) belanrijk voor voels en zoodieren. In Bijlae 5 zijn aanbevelinen voor het beheer en nader onderzoek openomen. Ecoloische effecten hervattin militaire activiteiten Ook is een onderzoek uitevoerd naar de ecoloische effecten van de hervattin van de militaire activiteiten in dit deel van Baelhuizen (Formica, Ecoloische effecten hervattin, Militaire activiteiten Natuurebied Baelhuizen, van 26 auustus 2010), zie hiervoor Bijlae 6. De conclusies zijn: Voor een duurzame instandhoudin van de waardevolle veetatiestructuur van dit terrein, die de basis vormt voor de rote biodiversiteit, is een efaseerd verwijderen van opsla van belan. Met andere woorden, een reulier beheer is essentieel. Geadviseerd wordt om ten opzichte van het militaire ebruik een duidelijke zonerin te hanteren, waarbij de volende overweinen uit het vooraande kunnen worden edestilleerd: 1. Het natte edeelte van de tankracht wordt ontzien (bronebied Levendbare haedis, van belan voor amfibieën, libellen en andere insectensoorten). 2. Er wordt niet met voertuien op de structuurrijke heide ereden, zowel vanwee het neatieve effect op de veetatie als op het broedsucces van bodembroeders als Geelors en Boompieper. 3. De intensiteit van het ebruik door militaire voertuien dient niet zodani te zijn dat er bodemverdichtin optreedt of koepelnesten van rode mieren worden vernietid. 4. Tevens wordt vooresteld een deel van het te vrijwaren van activiteiten door hier een militaire activiteiten te laten aats vinden en de toean voor wandelaars hier te beperken. Dit biedt de kans op een meer onestoorde ontwikkelin. Hiervoor zou de toean van het ebied deels kunnen worden afesloten en enkele paden worden opeheven. In Bijlae 6 zijn ook aanbevelinen edaan voor de ecoloie in het ebied, als evol van de hervattin van de militaire activiteiten in het ebied. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 44

47 5.2 Archeoloie en cultuurhistorie Op 1 januari 2012 zijn de Wet en het Besluit tot moderniserin van de monumentenzor in werkin etreden. Voor de ruimtelijke ordenin betekent dit een omschakelin van een objecterichte naar omevinserichte benaderin. Door deze moderniserin moet bij het opstellen van een bestemminsan meer rekenin worden ehouden met cultuurhistorische waarden. Dit betekent dat naast archeoloie, ook een beschrijvin moet worden eeven van de historische (steden)bouwkunde en historische eorafie. Door cultuurhistorie een ek te even in procedures op het ebied van ruimtelijke ordenin wordt ook bereikt dat de aandacht niet uitsluitend uitaat naar individuele objecten (de aanewezen monumenten), maar juist de samenhan tussen ebouwen en hun omevin. Archeoloie Bij ruimtelijke anvormin dient te worden etoetst op archeoloische waarden. Indien potentiële archeoloische waarden worden verstoord, dient hier nader onderzoek naar te worden verricht. In verband met het voorliende bestemminsan is een archeoloisch onderzoek uitevoerd (AAP, Planebied Assen Zuid, Onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeente Assen en Midden-Drenthe, van 3 auustus 2012). Het onderzoek is openomen in Bijlae 2. Het onderzoek betreft een archeoloisch vooronderzoek, namelijk een bureauonderzoek en een verkennend veldonderzoek. De conclusies zijn hierna weereeven. Conclusies De laaopeenvolin in een root deel van de onderzoeksebieden bestaat uit een bouwvoor/opebrachte laa, soms op veen, op beekafzettinen, soms op keileem. In een deel van onderzoeksebied 1 is in het beekdal no wel een archeoloisch relevant niveau, een intacte veenlaa (dikker dan 0,5 m), aanwezi. In de rest van het beekdal is een archeoloisch relevant niveau aanetroffen. In het beekdal zijn zandie beekafzettinen met een enkele detrituslaa aaneboord. Alleen aatselijk is no een dikke veenlaa aanwezi. Alleen in het deel van het beekdal waar een veenlaa (dikker dan 0,5 m) aanwezi is, kunnen no resten van bijvoorbeeld voorden, bruen, afvaldumps en rituele deposities worden verwacht. In de rest van het beekdal worden een archeoloische resten verwacht. In het beekdal zijn een dekzandopduikinen aanetroffen die moelijk interessant zijn eweest voor bewonin. In de onderzoeksebieden zijn een archeoloische indicatoren aanetroffen. Aanwijzinen voor (rotere) archeoloische nederzettinen ontbreken. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 45

48 Aanbevelinen De volende aanbevelinen elden: Voor de delen van onderzoeksebied 1, waar een intacte veenlaa van meer dan 0,5 m dikte is aanetroffen, wordt eadviseerd de werkzaamheden onder archeoloische beeleidin uit te voeren. Een archeoloische beeleidin dient aats te vinden op basis van een door de bevoede overheid oedekeurd Proramma van Eisen. Het rootste deel van onderzoeksebied 1 ten oosten van de A28 is in 2010 archeoloisch onderzocht. Hiervoor is een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen. In de rest van onderzoeksebied 1 worden op basis van dit onderzoek een archeoloische resten verwacht. Voor deze delen wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen. Vanuit archeoloisch oopunt bestaat er een bezwaar teen de voorenomen bodeminrepen. Wanneer bij de werkzaamheden toch archeoloische resten worden aanetroffen, moet hiervan direct meldin emaakt worden bij de contactpersoon voor archeoloie van de emeente Assen. Bij de voorenomen ontwikkelinen in het natuurebied Baelhuizen vinden een ontravinen in de bodem aats. Potentiële archeoloisch waarden worden daarom niet verstoord. Nader onderzoek is daarom niet nodi. Historische (steden)bouwkundie waarden In het anebied bevinden zich een karakteristieke panden met historische (steden)bouwkundie waarden. Met de voorenomen ontwikkelin aan dan ook een (steden)bouwkundie waarden verloren. Historische eorafie Het rootste deel van het anebied lit op een dekzandvlakte in de bovenloop van het beekdalsysteem van de Drentsche Aa. ondom deze dekzandvlakte lit een aantal beekdalen. Het beekdalsysteem is hier echter zodani aanetast dat de oorspronkelijke kenmerken van het beekdallandschap rotendeels zijn verdwenen. Het anebied maakt dan ook een deel uit van het Nationaal Park of het Nationaal Landschap Drentsche Aa. Wel renst het anebied aan de oostzijde aan het Nationale Landschap. Het huidie beekdalsysteem Drentsche Aa werd aan het eind van het Saalien als evol van het smeltende landijs evormd. De oorspronkelijk vrij diepe beekdalen die in het Saalien werden evormd, werden aan het eind van het Weichselien opevuld met smeltwaterafzettinen. In de periode na het Weichselien (het Holoceen) werd het klimaat warmer en vond een snelle zeespieel stijin aats. Hierdoor stee ook de rondwaterspieel en vond er op uitebreide schaal veenvormin aats. Vanaf de 19e eeuw wordt het landschap in toenemende mate bepaald door de rootschalie ontinninen in de (hoo)veen- en heideebieden. De vroeste bewonin dateert uit de Steentijd. De nederzettinen uit deze periode laen verspreid in een parkachti landschap en werden, afhankelijk van de hoeveelheid wild en het klimaat, met enie reelmaat veraatst. Sporen uit deze periode bestaan voornamelijk uit restanten van nederzettinen met vuurstenen werktuien. Er zijn momenteel een aanwijzinen dat het ebied ook tijdens de Bronstijd bewoond is eweest. Door de aanweziheid van zoenaamde Celtic fields is het echter wel zeker dat het ebied tijdens de IJzertijd in ebruik is eweest. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 46

49 In de loop van de Prehistorie raakte het anebied als evol van de klimaatveranderin overdekt met veen. Bewonin was hierdoor nauwelijks meer moelijk. Tot de 19e eeuw beperkte de bewonin zich tot de hoer eleen dekzanden. Vanaf de 19e eeuw werd beonnen met de ontinnin van het veen. In het anebied vonden de eerste ontinninen aats vanaf de zandwe van Beilen naar Groninen. Later werd dit pad verled en werden de woeste ronden ontonnen waarbij de buurtschappen Graswijk en Wortelkamp ontstonden. Door nieuwe ontwikkelinen in de landbouw werd het ook moelijk om de arme heideronden te cultiveren. Deze heideebieden werden volens een rootschalie blokverkavelin ontonnen. Hierdoor ontstonden rote en open landschappen. Met name in de naoorlose periode heeft Assen zich sterk uitebreid. Grootschalie woninbouw en de aanle van ween en kanalen hebben het landschap in rote mate beïnvloed en bepaald. In verelijkin met de situatie omstreeks 1850 valt op dat het ebied verder ontonnen is ten unste van de landbouw en dat rootschalie infrastructuur in het ebied aanwezi is. Hierdoor is de oorspronkelijke samenhan van het landschap binnen het anebied en tussen het anebied en de omevin rotendeels verloren eaan. De historische padenstructuur is door de nieuwe infrastructuur versnipperd. Binnen het anebied komen echter no veel restanten van deze structuur voor. De belanrijkste structuur wordt evormd door de centrale ontsluitinsas Graswijk. Dit is de oude verbindinsroute tussen Assen en Beilen met boerderijen en laanbeantin. Ten westen van de A28 lit het TT-terrein. Sinds de jaren vijfti van de vorie eeuw worden hier evenementen ehouden. De recreatieas Baelhuizeras is als zandwinas ontstaan in het bein van de jaren zeventi van de vorie eeuw. Het is de enie openbare zwemwateras van Assen. Het noordoosten van de as was tot voor kort in ebruik als militair oefenterrein. 5.3 Water Conclusie Voor archeoloie dienen de aanbevelinen te worden opevold. Voor het overie vormen archeoloie en cultuurhistorie een belemmerinen voor de voorenomen ontwikkelin. Op rond van artikel 12 uit het Besluit ruimtelijke ordenin moeten ruimtelijke annen zijn voorzien van een waterpararaaf. Hiervoor moet het proces van de watertoets worden doorlopen. Bij het watertoetsproces aat het om het hele proces van vroetijdi meedenken, informeren, adviseren, afween en uiteindelijk beoordelen van de waterhuishoudkundie aspecten in ruimtelijke annen en besluiten. Waterschap Hunze en Aa's beoordeeld wat de invloed van het an op de waterhuishoudin is en eeft een wateradvies. Waterhuishoudkundie consequenties van een an moen niet op de omevin afewenteld worden. Het waterschap streeft er naar om de inrepen binnen een peilebied waterneutraal te houden. Wateraspecten die met een specifiek instrument ereeld kunnen worden, worden in de watertoets wel esinaleerd, maar niet ereeld. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 47

50 Watertoets De watertoets is een instrument dat waterhuishoudkundie belanen exiciet en op evenwichtie wijze laat meeween bij het opstellen van ruimtelijke annen en besluiten. De watertoets is een procesinstrument waarmee alle belanen ten aanzien van waterhuishoudkundie aspecten kunnen worden afewoen. Om invullin te even aan de sturende rol van water in ruimtelijke ordeninsprocessen is de Handreikin Watertoets opesteld. Hierin is aaneeven op welke wijze de betrokken partijen (initiatiefnemer, waterbeheerder en anbeoordelaar) tot een betere samenwerkin kunnen komen. Voor de ontwikkelinen van dit bestemminsan is er op meerdere niveaus overled met het waterschap. Waterhuishoudin Het anebied lit in het stroomebied van de Drentsche Aa. Het zuidelijke deel van het anebied lit in het stroomebied van het Witterdiep en dit vormt een bovenloop van het stroomebied van de Drentsche Aa. Het oppervlaktewater in het anebied stroomt via het aanwezie slotenstelsel naar het Witterdiep, waarna het in noordelijke richtin verder stroomt richtin Assen en zijn we vervolt in het beekstelsel van de Drentsche Aa. Het Witterdiep is een estuwde beek waardoor er in het ebied verschillende oppervlaktewaterpeilen worden ehandhaafd, op de afbeeldin "Waterhuishoudin" is dit aaneeven als peilebieden. De verschillende waterpeilen worden erealiseerd door de aanwezie stuwen. In de Kaderrichtlijn Water (KW) is onder andere voor het Witterdiep bepaald dat de beek optrekbaar moet zijn voor vissen, stuwen vormen hierin een knelpunt. Daarom worden of zijn de stuwen voor vissen passeerbaar emaakt met een vispassae. Het noordelijk deel van het anebied nabij Baelhuizen kent een oppervlaktewaterstructuur in de vorm van sloten wat oppervlakki afstroomt op het water systeem in de omevin. Het ebied kenmerkt zich als een infiltratieebied, de neersla wordt via de bodem afevoerd. Kaderrichtlijn Water Grote delen van de Drentsche Aa zijn in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water aanewezen als KW-lichaam, het Witterdiep is één van deze waterlichamen. Voor deze waterlichamen zijn maatreelen omschreven ter verbeterin van het beeksysteem en eldt in ieder eval het stand-still principe. Dit houdt in dat de toestand van de beek en het water met betrekkin tot de chemische waterkwaliteit en ecoloie niet ma verslechteren. Voor het Witterdiep lit er de opave om de beek weer te laten hermeanderen en op trek baar te maken voor vis. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 48

51 Drinkwaterfunctie Het water dat afstroomt van het anebied wordt benedenstrooms ebruikt voor drinkwaterwinnin (uit het oppervlaktewater van de Drentse Aa ter hoote van De Punt), waardoor er strene normen elden ten aanzien van de waterkwaliteit. Gelet op het feit dat de nieuw te realiseren infrastructuur het watersysteem van de Drentsche Aa kruist en/of er indirect op afstroomt, is er moelijk invloed op de waterkwaliteit. Garantie voor schoon afstromend water is daarom er belanrijk en moet bij de verder uitwerkin rekenin mee worden ehouden. Thema wateroverlast Het waterschap zort voor het functioneren van het watersysteem. Het watersysteem moet nu, maar ook op de lane termijn, oed functioneren. Het watersysteem moet zodani zijn dat de inundatienormen niet worden overschreden bij toekomstie veranderinen zoals klimaatveranderin, zeespieelstijin, bodemdalin en toename van verhard oppervlak. Dit is ebaseerd op het principe van niet-afwentelen zowel bestuurlijk, financieel en eorafisch, in de tijd op elk schaalniveau. Er zijn landelijke werknormen (Nationaal Bestuursakkoord Water) opesteld voor wateroverlast. Het aat hierbij om wateroverlast, die ontstaat door inundatie vanuit oppervlaktewater als evol van lokale neersla. Bij stedelijke uitbreidinen of herstructurerinen ma een toename van het verhard oppervlak niet resulteren in een extra belastin van het watersysteem, er moet waterneutraal ebouwd worden. Dit houdt in dat de initiatiefnemer voldoende maatreelen neemt om de versnelde waterafvoer, te compenseren. De initiatiefnemers van de uitbreidin van het verhard oppervlak moeten er voor zoren dat ze voldoende compenserende maatreelen nemen. Verontreiniin voorkomen De invloed van diffuse bronnen op hemelwater moet zoveel moelijk worden beperkt door het hanteren van de beleidsuitanspunten in het landelijk emissiebeleid. Dit aat volens de trits voorkomen, scheiden en zuiveren. Door het ebruik van preventieve / bronerichte maatreelen komt hemelwater met zo weini moelijk vervuilende stoffen of uitloende materialen in aanrakin en blijft het zo schoon moelijk. Het uitanspunt bij de invullin van deze zoricht is het ebruik van de beste beschikbare technieken. Alternatieve maatreelen zijn ook acceptabel, mits deze maatreelen aantoonbaar hetzelfde effect oeveren. Lozin van hemelwater op het oppervlaktewaterlichaam ma niet leiden tot een verslechterin van de kwaliteit van dat oppervlaktewaterlichaam. Daarnaast moet de lozin van hemelwater passen binnen de te bereiken waterkwaliteitsdoelstellinen voor het oppervlaktewaterlichaam of de functies van het ebied. Voor de beoordelin van hemelwater, dat in contact is eweest met verontreinide oppervlakken/activiteiten of schadelijke/verontreiniende stoffen, eeft de huidie Europese en landelijke wet- en reelevin, het emissiebeleid en het verunninen- en handhavinsbeleid van waterschap Hunze en Aa's het kader aan. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 49

52 Thema rondwater & ontwaterin Ten aanzien van rondwaterr zijn de taken en verantwoordelijkheden verdeeldd tussen burer, emeente en waterschap. Het functionerenn van het rondwatersysteem moet als ordenend element meeenomen worden in de locatiekeuzee en de inrichtin van annen. Bij de aanle van nieuwe ebiedenn is het uitanspunt dat wijziinen in de rondwaterstanden niet moen resulteren in nadeliee evolen voor andere ebieden. Dat kan tot evol hebben dat het oppervlaktewaterpeil niet ewijzid kan worden of dat er daarvoor of daardoor aanvullende a maatreelen noodzakelijk zijn om rondwateroverlast in het anebied te voorkomen. Thema oppervlaktewaterpeilen & droolein Het uitanspunt voor het operationele peilbeheer is het streven naar de ewenste rondwaterstand voor de verschillende functies en belanen. Het waterschap steltt voor het ehele beheersebied peilbesluiten op waarin de te hanteren oppervlaktewater peilen worden vasteled. Een wijziin van een functie kan een reden zijn het peil te wijzien, uitanspunt hierbij is dat de peilwijziin niett ma resulteren in nadelie evolenn voor andere ebieden als evol van de door de peilwijziin opetreden wijziin w in dee rondwaterstand. Het ewenste peil kan bepaald worden op basis van de droolein en of op basis van het ewenste rondwaterreimee (GGO). Afbeeldin: Waterhuishoudin (zuidelijk deel anebied) bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 50

53 5.4 Verkeer Water wordt vastehouden in het anebied. De bestaande waterhuishoudin van sloten in het ebied kan rotendeels behouden blijven, waarbij op een aantal aatsen extra bufferruimte wordt ecreëerd. De nieuw aan te leen bermsloten even hier ruimschoots de ruimte hiervoor. Wateranen krijen zoveel moelijk een robuuste natuurvriendelijke inrichtin. Door de voorenomen ontwikkelin komt een beweebare stuw en een vistrap in het Witterdiep te vervallen. Het waterschap onderzoekt of het winterpeil van deze stuw kan vervallen. De stuw en de vistrap worden veraatst en zullen een vast zomerpeil aan handhaven. De voorenomen ontwikkelinen hebben als doel het verbeteren van de bereikbaarheid van Assen-Zuid door middel van infrastructurele verbindinen in het kader van de FlorijnAs. Maatreelen verbindende infrastructuur Om de toekomstie ontwikkelinen te faciliteren, zijn maatreelen ten behoeve van de verbindende infrastructuur noodzakelijk. In Hoofdstuk 4 onder "Verbindende infrastructuur" zijn deze maatreelen beschreven. Dit bestemminsan maakt deze maatreelen juridisch-anoloisch moelijk. 5.5 Milieuaspecten Infrastructuur nodi voor verbeterin ontsluitinen en toekomstie ontwikkelinen In de huidie situatie zijn er problemen bij de aansluitinen van de A28 bij Assen-Zuid. Met het voorliende bestemminsan wordt een nieuwe aansluitin op de A28 erealiseerd. Dit betreft een volledie en volwaardie aansluitin in alle richtinen. Ook wordt (buiten het voorliend bestemminsan) de N33 aanepast naar een 2x2 rijstroken autosnelwe. Verkeerskundi is er een rote relatie tussen de nieuwe aansluitin en de aanpassinen van de N33. Deze ontwikkelinen zoren namelijk voor een oossend vermoen voor de knoop A28/N33, waardoor deze minder wordt belast. De aansluitin is ook nodi voor een oede ontsluitin van het TT-terrein. Met de nieuwe aansluitin is sprake van een verbeterin van de aan- en afvoer van bezoekers bij rotere evenementen op het terrein. De verbindende infrastructuur funeert daarnaast als schakel tussen het voorenomen station Assen Zuid en de toeristisch recreatieve zone. Hiermee ontstaan nieuwe infrastructurele verbindinen voor het openbaar vervoer, het autoverkeer en fietsverkeer. Met de ontwikkelinen van Assen-Zuid als poort van stedelijk netwerk Groninen-Assen met de aanle van het werklandschap, de ontwikkelin van een toeristisch recreatieve zone en de verbindende infrastructuur wordt het ebied no intensiever ebruikt. Daarmee wordt een oede doorstromin en een oede bereikbaarheid van het ebied in de toekomst no belanrijker Bedrijven en milieuzonerin Het aspect bedrijven en milieuzonerin is in het kader van de voorenomen ontwikkelin niet aan de orde. Bij de voorenomen ontwikkelin worden een objecten erealiseerd die invloed hebben op de zones van bedrijven en milieu in en in de nabije omevin van het anebied. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 51

54 5.5.2 Geluid Zuidelijk deel (verbindende infrastructuur) Het realiseren van een nieuwe aansluitin Assen TT leidt niet tot overschrijdin van de maximum renswaarden. In dit deel zijn een eluidevoelie objecten aanwezi en worden ook een eluidevoelie objecten erealiseerd. Noordelijk deel (terrein in Baelhuizen) In het kader van een oede ruimtelijke ordenin is een akoestisch onderzoek uitevoerd in verband met de hervattin van de militaire activiteiten in het deel van Baelhuizen (Inenieursbureau Spreen, Akoestisch onderzoek Oefenterrein Baelhuizen te Assen, van 28 februari 2012). Onderzoek is edaan naar de eluidsbelastin op de omevin ten evole van activiteiten op het oefenterrein. Het onderzoek is openomen in Bijlae 7. Het ebruik van het terrein Baelhuizen zal in beinsel niet afwijken van het ebruik, zoals dat tot enkele jaren eleden heeft aatsevonden. Het oefenterrein betreft een inrichtin. De eluidsproducerende activiteiten bestaan uit het rijden van voertuien op het terrein, het ebruik van een areaat, het schieten met blanks en het ebruik van thufla's (thunderflashes en flashbans). Geluidsbelastin representatieve situatie (exclusief schieteluid) Lantijdemiddelde beoordelinsniveaus exclusief schieteluid: In het onderzoek is met betrekkin tot het lantijdemiddeld beoordelinsniveau een toetsinskader ehanteerd van L Ar,LT = 50 db(a) in de daperiode, L Ar,LT = 45 db(a) in de avondperiode en L Ar,LT = 40 db(a) in de nachtperiode. De eluidsbelastin veroorzaakt door het oefenterrein (exclusief schieteluid) bedraat ter aatse van de nabijeleen woninen niet meer dan het ehanteerd toetsinskader. Maximale eluidsniveaus exclusief schieteluid: Het ehanteerd toetsinskader met betrekkin tot de maximale eluidsniveaus wordt in de avond- en nachtperiode ter aatse van de woninen Zoom 1a en Baelhuizen 6 met ten hooste 7 db(a) overschreden. De overschrijdin in de avondperiode wordt veroorzaakt door het rijden van het pantservoertui Boxer. Indien deze in de avondperiode niet rijdt of een afstand van tenminste 100 meter tot de evels van de woninen in acht neemt, kan in de avondperiode wel worden voldaan aan het toetsinskader van 65 db(a). In de nachtperiode wordt het toetsinskader ter aatse van de twee woninen overschreden door het rijden van de vrachtwaens over het terrein. Indien deze in de nachtperiode ook een afstand van tenminste 100 meter tot de evels van de woninen in acht nemen, kan ook in deze periode worden voldaan aan het toetsinskader van 60 db(a). Geluidsbelastin incidentele situatie (exclusief schieteluid) Lantijdemiddelde beoordelinsniveaus exclusief schieteluid: Het lantijdemiddelde beoordelinsniveaus edurende de incidentele bedrijfssituatie lit alleen ter aatse van de woninen Zoom 1a en Baelhuizen 6 in de avondperiode 4 db(a) hoer dan het ehanteerd toetsinskader. Dit wordt veroorzaakt door het rijden van de CV90 voertuien. Vanwee het feit dat deze erine overschrijdinen niet vaker dan 12 maal per jaar voor zullen komen zal dit niet tot ontoelaatbare hinder leiden. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 52

55 Maximale eluidsniveaus exclusief schieteluid: Het toetsinskader met betrekkin tot de maximale eluidsniveaus edurende de incidentele situatie wordt in de da-, avond- en nachtperiode ter aatse van de woninen Zoom 1a en Baelhuizen 6 overschreden. De overschrijdin in de nachtperiode is elijk aan de representatieve situatie. De hoere maximale eluidsniveaus in de da- en avondperiode worden veroorzaakt door het rijden van de CV90. Indien moelijk wordt eadviseerd om in de avondperiode niet met de CV90 over het terrein te rijden of in de avondperiode een afstand van tenminste 200 meter tot de evels van de woninen in acht te nemen. De overschrijdin van het toetsinskader van 4 db(a) in de daperiode zal, daar het een incidentele situatie betreft, niet tot ontoelaatbare hinder leiden. Schieteluid Geluidsniveau L r schieteluid: Het L r -niveau ter aatse van de wonin Zoom 1 bedraat in de avond- en nachtperiode 51 db(a), heteen 1 db(a) meer bedraat dan de richtwaarde van 50 db(a), maar niet meer dan de renswaarde van 55 db(a). Hierbij dient te worden opemerkt dat het bronniveau varieert voor elke hoek ten opzichte van de schietrichtin. In dit onderzoek is uiteaan van het hooste bronniveau. Aanezien ook in andere richtinen zal worden eschoten, zal de werkelijke L r bij deze wonin redelijkerwijs ook niet meer bedraen dan 50 db(a). De L r -niveaus op de overie beoordelinspunten kunnen voldoen aan het ehanteerd toetsinskader van 50 db(a). L m -niveaus op de beoordelinspunten: Op de maximale da bedraen de niveaus ter aatse van het maatevende beoordelinspunt L m,da = 52 db(a) en L m,avond = 51 db(a), heteen ruimschoots voldoet aan het ehanteerd toetsinskader van 75 db(a). Zoals reeds opemerkt is het oefenterrein een inrichtin. Het ehanteerd toetsinskader dient daarom alleen als referentiekader voor het bevoed eza om te kunnen beoordelen of het oefenterrein vanuit oede ruimtelijke ordenin inpasbaar is op deze locatie Luchtkwaliteit Op 15 november 2007 is de Wet luchtkwaliteit in werkin etreden. Deze wet vervant het Besluit luchtkwaliteit De wet is enerzijds bedoeld om de neatieve effecten op de volksezondheid aan te pakken, als evol van te hoe niveaus van luchtverontreiniin. Anderzijds heeft de wet tot doel moelijkheden te creëren voor ruimtelijke ontwikkelin, ondanks overschrijdinen van de Europese renswaarden voor luchtkwaliteit. Op rond van de Wet moen nieuwe ontwikkelinen niet leiden tot een overschrijdin van de normen (renswaarden) die aan een aantal verontreiniende stoffen zijn esteld. Met betrekkin tot luchtkwaliteit moet rekenin ehouden worden met het estelde in de Wet milieubeheer, hoofdstuk 5, titel 5.2 Luchtkwaliteitseisen en de bijbehorende bijlaen. Op basis van artikel 5.16 Wm kan, samenevat, een bestemminsan worden vastesteld, indien: a. aannemelijk is emaakt dat de moelijkheden die het bestemminsan biedt, niet leiden tot het overschrijden van een in bijlae 2 van de Wet milieubeheer openomen renswaarde die behoort bij de Wet Milieubeheer, hoofdstuk 5, titel 5.2 Luchtkwaliteitseisen, of bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 53

56 b. aannemelijk is emaakt dat de moelijkheden die het bestemminsan biedt, leiden tot een verbeterin per saldo van de concentratie in de buitenlucht van de desbetreffende stof dan wel, bij een beperkte toename van de concentratie van de desbetreffende stof, de luchtkwaliteit per saldo verbetert door een samenhanende maatreel of een optredend effect, of c. aannemelijk is emaakt dat de moelijkheden die het bestemminsan biedt niet in betekenende mate bijdraen aan de concentratie in de buitenlucht van een stof waarvoor in bijlae 2 een renswaarde is openomen, of d. het project is enoemd of beschreven dan wel past binnen een proramma van het Nationaal Samenwerkinsproramma Luchtkwaliteit (NSL). Van een verslechterin van de luchtkwaliteit in betekenende mate als bedoeld onder c is sprake indien zich één van de volende ontwikkelinen voordoet: woninbouw: minimaal woninen netto bij 1 ontsluitende we of minimaal woninen bij 2 ontsluitende ween; infrastructuur: 3% concentratiebijdrae (verkeerseffecten ecorrieerd voor minder conestie); kantoorlocaties: minimaal m 2 brutovloeroppervlak bij 1 ontsluitende we, minimaal m 2 brutovloeroppervlak bij 2 ontsluitende ween. Het bestemminsan bevat niet een van deze ontwikkelinen. Geconcludeerd kan worden dat door de ontwikkelin, die in het onderhavie bestemminsan moelijk wordt emaakt, de luchtkwaliteit niet "in betekenende mate" zal verslechteren. Aan het bepaalde omtrent luchtkwaliteit wordt dan ook voldaan Bodem Het uitanspunt wat betreft de bodem in het anebied is dat de kwaliteit daarvan zodani dient te zijn dat er een risico's zijn voor de volksezondheid bij het ebruik van het anebied voor de voorenomen functie(s). Bodemkwaliteit Het landelijk toetsinskader ten aanzien van bodem is de Wet Bodembeschermin en het Besluit bodemkwaliteit. Het doel van de Wet Bodembeschermin is het behoud en de verbeterin van de milieuhyiënische bodemkwaliteit. Het Besluit bodemkwaliteit kent beschermin en duurzaam beheer van de bodemkwaliteit als uitanspunt en beschrijft beleid voor bouwstoffen, rond en baerspecie. Verdachte locaties: In kader van het "Landsdekkend Beeld 2005" is de werkvoorraad van de emeente Assen bepaald. De werkvoorraad bevat locaties die (historisch) verdacht zijn ten aanzien van bodemverontreiniin. Hieruit zijn voor Assen 2626 locaties naar voren ekomen, waarvan er maar een beperkt aantal binnen het relevante ebied valt. Het aat hier veelal om (sloot)dempinen, stortaatsen en (voormalie) bedrijfslocaties die in de vervolfasen verder onderzocht aan worden. Nota bodembeheer: De emeenteraad van Assen heeft de Nota bodembeheer (kenmerk 9T9036, rapportae-datum ) vastesteld. In de Nota Bodembeheer wordt invullin eeven aan de bodemambities van de emeente Assen met betrekkin tot herebruik van rond en baerspecie. De emeente Assen heeft voor ebiedsspecifiek beleid ekozen. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 54

57 Op de afbeeldin "Uitsnede emiddelde bodemkwaliteit" is een uitsnede van dezee kaart voor het anebied van Assen-Zuid en omevin. Uit de kaart blijkt dat de emiddelde bodemkwaliteit ter aatse van het anebiedd aan klasse AW2000 (roen)) voldoet. Uitzonderin hierop vormt het h oud-stedelijk ebied lans Graswijk en in Witten (eel) waar de rond aann de klasse Wonen voldoet. Verdachte en verontreinide locaties zijn op de bodemkwaliteitskaartt niet meeenomen. Afbeeldin: Uitsnede emiddelde bodemkwaliteit Bodemverontreiniinen: In de Nota bodembeheer zijnn locaties met bodemverontreiniin niet meeenomen (de zoenaamde witte vlekken). Van het h anebied is beperktt informatie beschikbaar, behoudens van het voormalie oefenterrein van Defensie naast de Baelhuizeras. Deze locatie is in 2003 in opdracht van Defensie onderzocht, hierbij zijn een noemenswaardie verontreiniinen aanetroffen. Bijj ontwikkelin is hier onderzoek noodzakelijk om inzicht te krijen in de bodemkwaliteit Externe veiliheid Van de ramptypes die verband houden met externe veiliheid v ("Indelin Leidraad maatramp") zijn met name onevallen met brandbare/exosieve of iftie stoffen van belan. Deze onevallen kunnen nader n wordenn onderscheiden in onevallenn met betrekkin tot: inrichtinen; vervoer evaarlijke stoffen door buisleidinen; vervoer evaarlijke stoffen over we, water of spoor. Inrichtinen De risico's waaraan burers in hun leefomevin worden blootesteld door activiteiten met evaarlijke stoffen in inrichtinen dienen tot een aanvaardbaar minimum te worden beperkt.. Daartoe zijn in het "Besluit externe veiliheid inrichtinen" (hierna: Bevi) reels esteld. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterreinn Baelhuizen" (vastesteld) 555

58 Bij het toekennen van bepaalde bestemminen dient te worden onderzocht: Of voldoende afstand in acht wordt enomen tussen (beperkt) kwetsbare objecten enerzijds en risicovolle inrichtinen anderzijds in verband met het aatsebonden risico. Of (beperkt) kwetsbare objecten lien binnen in het invloedsebied van risicovolle inrichtinen en zo ja, wat de bijdrae is aan het roepsrisico. Voor het noordelijk deel van het anebied is van belan dat ten noorden van het anebied een lp-station aanwezi is (Tankstation Kloosterveen, Zoom 22). Groepsrisico: In artikel 13 lid 1 Bevi wordt esteld dat indien het bevoed eza een besluit vaststelt op rond waarvan de bouw of vestiin van kwetsbare of beperkt kwetsbare objecten wordt toeelaten, wordt in de toelichtin aaneeven hoe met het roepsrisico wordt omeaan. Dit bestemminsan maakt een nieuwe kwetsbare of beperkt kwetsbare objecten moelijk. Plaatsebonden risico: In verband met het aatsebonden risico en elet op de doorzet lp moet de 10-6 contour in acht worden enomen. Deze contour is daarom openomen in het bestemminsan met de aanduidin "veiliheidszone - lp". Voor het overie van het anebied eldt dat er in de directe nabijheid van het anebied een Bevi-inrichtinen lien. Er zijn in dit kader dan ook een externe veiliheidseffecten waarmee rekenin moet worden ehouden. Buisleidinen In het anebied lien buisleidinen waardoor vervoer van evaarlijke stoffen aatsvindt. Dit betreffen twee buisleidinen van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) met de nummers en In het bestemminsan wordt voor deze leidinen een dubbelbestemmin openomen. Bij de voorenomen ontwikkelin worden een nieuwe beperkt kwetsbare objecten erealiseerd. Er zijn in dit kader dan ook een externe veiliheidseffecten waarmee rekenin moet worden ehouden. Vervoer evaarlijke stoffen In de directe nabijheid van het anebied vindt transport van evaarlijke stoffen over we (A28 en N33) aats. Bij de voorenomen ontwikkelin worden een nieuwe beperkt kwetsbare objecten erealiseerd. Er zijn in dit kader dan ook een externe veiliheidseffecten waarmee rekenin moet worden ehouden. 5.6 Kabels en leidinen Hoospanninsverbindin In het anebied lopen twee parallelle bovenrondse hoospanninsleidinen van Tennet van noord naar zuid. De oostelijke hiervan is een 110 kv-leidin, de westelijke leidin is een 220 kv-leidin. Voor het onderwerp "hoospanninsleidinen" is uitebreid wetenschappelijk onderzoek edaan. Op basis daarvan zijn internationaal eldende normen vastesteld voor de sterkte van het manetisch veld (100 microtesla) van hoospanninsleidinen die ook in Nederland worden ehanteerd. Deze waarde wordt in Nederland op maaiveldniveau nerens overschreden. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 56

59 Op rond van het voorzorbeinsel, heeft het ministerie van VOM op 3 oktober 2005 met de brief "Advies met betrekkin tot hoospanninslijnen" de emeenten, provincies en netbeheerders eadviseerd om nieuwe situaties waarbij kinderen worden blootesteld aan een maneetveld hoer dan 0,4 microtesla (jaaremiddelde) zoveel als redelijkerwijs moelijk is, te vermijden. Geadviseerd wordt om bij de vaststellin van bestemminsannen en van tracés van bovenrondse hoospanninslijnen zoveel als redelijkerwijs moelijk is te vermijden dat nieuwe situaties ontstaan, waarbij kinderen landuri verblijven in het ebied rond bovenrondse hoospanninslijnen waarbinnen het jaaremiddelde maneetveld hoer is van 0,4 microtesla (de maneetveldzone). In bijlae 1 van de brief is het advies nader uitewerkt en worden de ehanteerde berippen verklaard. Het advies is van toepassin op zoenoemde evoelie bestemminen (zoals woninen, scholen, kinderopvan). Het voorliend bestemminsan maakt het niet moelijk om zoenoemde evoelie bestemminen toe te staan. In dit bestemminsan is voor de lijn en daaraan ekoppeld de belemmerende strook een dubbelbestemmin openomen. Overie kabels en leidinen In het anebied lien een overie kabels en leidinen die ruimtelijk relevant zijn op bestemminsanniveau. Voor de buisleidinen wordt verwezen naar pararaaf Het aspect kabels en leidinen leidt niet tot belemmerinen voor het bestemminsan. 5.7 Besluit milieueffectrapportae In het Besluit milieueffectrapportae (Besluit m.e.r.) zijn m.e.r.-(beoordelins)ichtie activiteiten en indicatieve drempelwaarden openomen. Indien het een ontwikkelin betreft boven de drempelwaarden, dan moet een m.e.r. of een m.e.r.-beoordelin worden edaan. Bij de m.e.r.-beoordelinsichtie activiteiten eldt bovendien dat de drempelwaarden indicatief zijn, dit zijn dus een harde renzen. De bedoelin van de wetever is om in deze evallen oed te kijken naar het specifieke an en de omevin. Daarvoor wordt ook verwezen naar de bijlae bij de Europese richtlijn voor de strateische milieubeoordelin. De selectiecriteria zijn: kenmerken van de projecten (onder andere omvan, cumulatie met andere projecten); aats van de projecten (liin in/nabij kwetsbare ebieden, waardevolle landschappen en derelijke); kenmerken van het potentiële effect (bereik van het effect, onomkeerbaarheid van het effect). Dus, afhankelijk van het soort project, de locatie en de moelijke effecten moet worden beoordeeld of kan worden volstaan met een vormvrije m.e.r.-beoordelin of dat een m.e.r.-beoordelin nodi is. In het kader van de Structuurvisie is reeds een Plan-ME uitevoerd (Grontmij, FlorijnAs & Park Diepstroeten, van 3 oktober 2011). Ook is een notitie aanvullinen/errata Plan-ME opesteld (Grontmij, Aanvullinen/errata Plan-ME (naar aanleidin van zienswijzen en ambtshalve, van 30 september 2011). bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 57

60 Voor het bestemminsan "Werklandschap Assen - Zuid" is een BesluitME en een Passende Beoordelin (DHV, BesluitME Werklandschap Assen-Zuid, van mei 2011) en oenotitie specificatie stikstofdepositiebijdraen (DHV, oenotitie specificatie stikstofdepositiebijdraen, van september 2011) opesteld. Gezien de resultaten uit deze rapportaes wordt in het kader van het voorliende bestemminsan een milieueffectrapportae doorlopen. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 58

61 Hoofdstuk 6 Toelichtin op de reels Alemeen In vooraande hoofdstukken zijn de uitanspunten voor de ruimtelijke situatie in het anebied aaneeven. Deze uitanspunten zijn etoetst aan de milieu- en omevinsaspecten. In dit hoofdstuk wordt de inhoud van de bestemminen (de ebruiks- en bebouwinsmoelijkheden) toeelicht en wordt aaneeven hoe de uitanspunten hun juridische vertalin in het eienlijke an hebben ekreen. Het bestemminsan omvat de eometrisch bepaalde anobjecten met bijbehorende reels als vervat in een GML-bestand. De bestemminen zijn juridisch vasteled in de reels (voorheen werd dit voorschriften enoemd) behorende tot dit an en kunnen worden vertaald naar een verbeeldin. Het bestemminsan is opezet als een diitaal raadeebaar an. Deze diitale versie is bedoeld om de burer "online" informatie te verschaffen over het bestemminsan. Bovendien is de diitale versie bedoeld voor uitwisselin van eevens binnen de emeente en met andere overheidsinstanties. Het bestemminsan is opezet volens de verichte landelijke Standaard Verelijkbare Bestemminsannen (SVBP 2012). Deze standaard - welke slechts een systematische standaardiserin betreft en een inhoudelijke standaard - is vericht in het nieuwe Besluit op de ruimtelijke ordenin. Het vaststellen van een diitale versie is vanaf 1 januari 2010 vericht. De anreels even inhoud aan de op de ankaart aaneeven bestemminen. Bij de opzet van de reels is etracht het aantal reels zo beperkt moelijk te houden en slechts datene te reelen dat werkelijk noodzakelijk is. De reels bevatten allereerst een bestemminsomschrijvin. Hierin is per bestemmin uitewerkt voor welk doel of doeleinden de ronden moen worden benut. Naast de bestemminsomschrijvin zijn in de reels bouwreels en ebruiksreels openomen. Toelichtin op de bestemminen De bestemminen in het anebied zijn zoveel moelijk afestemd op de wenselijke stedenbouwkundie structuur en de omliende woonomevin en natuurebieden. De vooraande hoofdstukken hebben hiervoor de uitanspunten evormd. Groen Groenvoorzieninen kunnen in veel verschijninsvormen aanwezi zijn. Bij de inrichtin van het ebied moet ermee rekenin worden ehouden dat de ronden ook zijn bestemd voor de instandhoudin en beschermin van de landschappelijke waarden. Vanwee de afschermende werkin van beantin kan de inrichtin van het ebied ook betekenis hebben voor de eluidssituatie. Deze dient erbij te worden betrokken. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 59

62 Het ebied met de aanduidin "recreatie" is mede bestemd voor recreatief medeebruik. Gedacht moet worden aan extensief recreatief medeebruik, zoals wandelen, fietsen en skeeleren en derelijke. Het recreatief medeebruik is in hoofdzaak ericht op natuur- en landschapsbelevin en let slechts beperkt besla op de ruimte let. Voor het extensieve recreatief medeebruik is een specifieke inrichtin van het ebied noodzakelijk, maar kan worden volstaan met de voorzieninen die reeds ten behoeve van de hoofdfunctie aanwezi zijn en ondereschikte voorzieninen zoals bewewijzerinsbordjes. Maatschappelijk - Militair terrein Overeenkomsti het estelde in artikel van het Barro (Besluit alemene reels ruimtelijke ordenin) dient bij een bestemminsan dat betrekkin heeft op een militair terrein, voor die ronden de hoofdbestemmin "Maatschappelijk - Militair terrein" te worden openomen. De ronden met deze bestemmin zijn bedoeld voor een militair oefenterrein en het behoud, het herstel en de ontwikkelin van landschappelijke en natuurlijke/natuurwetenschappelijke waarden. Daarnaast ma het ebied ook recreatief worden ebruikt. Onder "Groen" is aaneeven waaraan hierbij edacht moet worden. Ween zijn uitsluitend toeestaan ter aatse van de bestaande ween. Het aantal rijstroken ma niet meer bedraen dan het bestaande aantal. Verkeer Voor de bestemmin "Verkeer" is aanesloten bij het bestemminsan "Werklandschap Assen - Zuid". De bestemmin "Verkeer" is voor ronden waarbij de inrichtin hoofdzakelijk is ericht op de stroomfunctie van het verkeer. Toelichtin op de dubbelbestemminen Leidin - Gas De strook is bestemd voor aardastransportleidinen, die lien ter aatse van de aanduidin "hartlijn leidin - as" en voor een veiliheidszone erom heen. Er eldt een bouwverbod met afwijkmoelijkheid ten behoeve van een andere voorkomende (basis- of dubbel)bestemmin. Tevens eldt een verunninstelsel voor werken en werkzaamheden die de interiteit en werkin van de buisleidin kunnen aantasten. Graafwerkzaamheden als bedoeld in de Wet informatie-uitwisselin onderrondse netten zijn daarvan uitesloten (artikel 14 lid 2 Besluit externe veiliheid buisleidinen). Deze kunnen worden eacht te vallen onder normaal onderhoud. Leidin - Hoospanninsverbindin De strook is bestemd voor een hoospanninsverbindin en voor de bijbehorende veiliheidszone. Er eldt een bouwverbod met afwijkmoelijkheid ten behoeve van een andere voorkomende (basis- of dubbelbestemmin). Tevens eldt een verunninstelsel voor het aanbrenen van bomen en andere houtopstanden, alsmede voor het afraven en ophoen van de rond. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 60

63 Overie bepalinen Inleidende reels Voorafaand aan de bestemminsreels wordt in de anreels beonnen met de inleidende reels (hoofdstuk 1). De inleidende reels bevatten de beripsbepalinen die ehanteerd worden en de wijze van meten. Deze zijn openomen ter bevorderin van de rechtszekerheid. Het aat hierbij vooral om het verminderen van de kans op interpretatieverschillen. Alemene reels In de alemene reels zijn reels openomen waarvan het wenselijk is om deze ten behoeve van de leesbaarheid en raadeebaarheid van het bestemminsan in één keer op één aats in de anreels weer te even. Zo kunnen in het an naast de bestemminsspecifieke aanduidinen ook ebiedsaanduidinen voorkomen die in meerdere bestemminen eleen zijn. Deze zijn openomen in de alemene reels. In de alemene reels zijn verder de anti-dubbeltelreel, de alemene ebruiksreels en de alemene afwijkinsreel openomen. Gebiedsaanduidin eluidzone - industrie Middels een alemene aanduidinsreel is een "eluidzone - industrie" vasteled. Gevoelie objecten moen hier slechts worden ebouwd wanneer de evelbelastin vanwee eluid van die objecten als evol van het industrieterrein (het ezoneerde deel van het anebied) bepaalde vasteled maxima niet overschrijdt. Gebiedsaanduidin veiliheidszone - lp Een klein edeelte van het anebied lit in de veiliheidszone van een lp-tankstation. Daarom is de aanduidin "veiliheidszone - lp" openomen. De zone is bedoeld voor de beschermin van het woon-, leef- en verblijfsklimaat in verband met de nabij aanwezie lp-installatie. Binnen de zone moen een kwetsbare en/of beperkt kwetsbare objecten als bedoeld in het Bevi worden opericht, tenzij ze behoren tot de inrichtin waartoe ook het vulpunt lp behoort. Overans- en slotbepalinen Het afsluitende hoofdstuk bevat de overans- en slotreels. De overansreel is - evenals de anti-dubbeltelreel - openomen in het Besluit ruimtelijke ordenin en dus voor alle bestemminsannen vericht om over te nemen. In de slotreel wordt aaneeven op welke wijze de reels van het bestemminsan kunnen worden aanehaald. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 61

64 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 62

65 Hoofdstuk 7 Financiële uitvoerbaarheid Conform het Besluit op de ruimtelijke ordenin dient bij de voorbereidin van een bestemminsan een onderzoek te worden inesteld naar de economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid van het an. Kostenverhaal Op rond van artikel 6.12 lid 1 Wro is de emeenteraad vericht om een exoitatiean vast te stellen voor ronden waarop een bij alemene maatreel van bestuur aanewezen bouwan is voorenomen. Het voorliende bestemminsan bevat een bouwannen zoals beschreven conform artikel Bro. Het an creëert een nieuwe bouwmoelijkheden op particulier eiendom. In het kader van de bestemminsanprocedure zal daarom een exoitatiean worden vastesteld. De kosten die voortvloeien uit de realisatie van het bestemminsan worden volledi efinancierd vanuit de FlorijnAs. De economische uitvoerbaarheid is derhalve niet in het edin. bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 63

66 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 64

67 Hoofdstuk 8 Maatschappelijke uitvoerbaarheid Om ebruik te kunnen maken van de versnellinsmoelijkheden die de Crisisen herstelwet biedt, is de Structuurvisie FlorijnAs opesteld. De kern van de te voeren procedure is dat alle betrokken overheden zich in de initiatieffase exiciet committeren aan een emeentelijke structuurvisie. De Structuurvisie FlorijnAs is opesteld in samenspraak met de betrokken bestuursoranen. In het kader van deze structuurvisie heeft uitebreid overle aatsevonden met de betrokken overleinstanties. De annen en het proramma zijn hierbij vroetijdi econcretiseerd en afestemd met andere bestuursoranen. De betrokken bestuursoranen onderschrijven het belan van de structuurvisie en willen meewerken aan de realisatie hiervan. Dit is vertaald in een ondertekend document waarmee de betrokken bestuursoranen verklaren in te stemmen met de structuurvisie en de zittinname in een zoeheten projectcommissie. Dit is een bij wet ineschakelde projectcommissie (artikel 2.20 lid 3 Crisis- en herstelwet). In deze commissie zitten alle betrokken overheden (rijk, provincie, waterschap, omliende emeenten en de emeente Assen). De betrokken overheidsinstanties hebben zich op 14 oktober 2011 ecommitteerd aan de inhoud van de Structuurvisie FlorijnAs. Via de vastestelde (en breed edraen) structuurvisie kan ebruik worden emaakt van de voorzieninen van de Crisis- en herstelwet om versneld uitvoerin even aan het project FlorijnAs. Het concept-ontwerpbestemminsan is vooreled aan de projectcommissie FlorijnAs. Vanwee het uitebreide overle, is de fase van voorontwerpbestemminsan overeslaen. Het ontwerpbestemminsan heeft vervolens edurende een periode van zes weken ter visie eleen van 24 auustus 2012 tot en met 4 oktober Hierop zijn zienswijzen inediend. Voor de beantwoordin van de zienswijzen is de Nota zienswijzen opesteld. Deze nota is openomen in Bijlae 8. Vollediheidshalve wordt verwezen naar deze bijlae. De resultaten daaruit zijn verwerkt in het bestemminsan. december bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 65

68 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 66

69 Bijlaen bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 67

70 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 68

71 Bijlae 1 Situerin anebied bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 69

72 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 70

73 ht rac ken Bal s wer Lau 8A 8B 8 we n e k Bal A 12 10D 10 10C E 10B 10A we t r o p s an Tr trafo Groene Kruis asstation trafo A 3398 van der Valk emaal 20 Lauwe rs trafo A 18E D G H 3329 we n e k Bal B18C s 3347 La uwer m Zoo Ma rss traa t A 20A 4A 19 18F Zoom e rs 1531 La u w jkswe A2 i at ra st mbt da Ol Ou degr ac ht pa d 911 t aa tr t aa tr os 50 n i 48 ns Hu nos i vel Fi 98 1A t aa tr os n i ns Hu at ra Ba elh ui zen nost Hunsi G at ra nost si Hun t aa tr os n i ns Hu ad tp ch ra -G de Ou ofdwe tterho Wi t aa tr os 41 n i l ve Fi e lhu 81 ize 6 n Ba F Baelhuizen nost pad Hunsi cht ra -G Oude trafo 1 1A trafo C at ra 2 1E 1 1D Ba e l h u i z e n 310 1B en ud Wo ofdwe tterho Wi De at ra st o in Het Bildt W oo r te es m t/ n de ou W De den W ou De 139 n ze i lhu e Ba ou de n den W ou De W D e W o u d e n oo r te es Huns en ud Wo De D e 320 W A28 jkswe i n oude De W o u d e n De W ouden Sti cht Veenkampen 56 W De o u d e n W D e Veenkampen He t 99 De W ouden e n de ou 6 18 Wi tt er ho of dw 16 W 95 lhui zen B ae De o o er est ou d en 591 W W De GSM B o u d e n A W d zerpa lhui Bae Baelhuizer Plas De C De Wouden p ha fsc aa Gr jkswe i A p ha sc aaf Gr we tu Be hap sc aaf Gr e jk di er oost Kl we tu Be Witten 1A w tu Be Veenkampen we d f o o h r e t t Wi we d f o o h r e t t Wi p ha sc f aa Gr we tu Be uwe Bet Ve e n k a mp e n p ha sc f aa Gr A W ar ha er tt i A Sc and el hi Sc Kor tb ossen Ko rt b o s se n p a d D nd a fl el D K or t d an lfl De 16D4 687 Sc h iel and nd a el hi 435 Sc D 5 l hi and el hi Sc A 1221 Wi tt er ha ar 1 6D 7 e A D 2 ad p n e s s o b rt Ko asstation 2169 nd a el hi Sc p m ka as Pa nd a rl me ne en K A e d an l r me e n n Ke sw jk i A n or o er t t i W k j di er st oo 2084 Kl d erlan nem Ken 2085 Wi tt er ha ar and K d an l r me e n n Ke d an 447 l r me e n n e ap h c s aaf Gr ad Twi eenp 285 De lf land d an l r me e n n Ke pa d and erl nem Ken ar ha er tt Wi jk di er st oo Kl 997 hap fsc Graa i j ks w e Delf land s enp ad D 6 17 Tw ieen i jksw 1650 pad e A ksw ij e 33 N i j ks w e 1225 N3 3 Tw ie e np ad it te rbr oe k Wi t t er br oe k W 1224 i j k s we De Haa r N i jksw e W ar ha er tt i A W bunker k e ro rb te it i j ks we N3 3 D e H aa r 2199 e Haarw i j k s we N we Haar GSM 1840 GSM 1604 An re pe rd i ep W sw jk i ar ha er tt i 782 e 8 A Verkeerspark Haar De GSM iep rd pe re n A Ha ar houtwal De 1615 houtwal l wa ut ho A jk wi as Gr An re pe rd i ep trafo asstation A Gr asw aar H i jk De i jkswe A28 trafo Gras wi jk De ep rdi epe Anr Haar trafo A De Haar trafo 1607 trafo trafo aar H De ep tterdi Wi i j ksw e A we ar Ha unnel TT-t i jkswe A De trafo ep tterdi Wi r 1633 a a H e D 1580 Wi t t er di ep Gras wi jk Gr aswi j k Gras wi jk A C De Haar Haar De SITUEING PLANGEBIED schaal 1 :

74

75 Bijlae 2 Archeoloisch onderzoek bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 71

76 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 72

77 6500 voor Chr. AAP-NOTITIE 4197 Planebied Assen Zuid 3750 voor Chr. Onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap Gemeenten Assen en Midden-Drenthe Archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 2200 voor Chr. 700 voor Chr. 150 na Chr. 320 na Chr. Archeoloisch Adviesbureau 250 na Chr na Chr.

78 Colofon Opdrachtever: Stedenbouwkundi adviesbureau Witpaard BV Titel: Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek Status: eindversie Datum: 3 auustus 2012 Auteur: drs. J.E.A. Jans Projectcode: ASZU Bestandsnaam: NO4197_ASZU.doc Projectleider: drs. J.E.A. Jans Projectmedewerkers: D. van den Ber, S.A. Mulder & T.M. Perer ACHIS-vondstmeldinsnummer: niet van toepassin ACHIS-waarneminsnummer: niet van toepassin ACHIS-onderzoeksmeldinsnummer: Autorisatie: dr. G. Aalbersber Bevoede overheid: emeenten Assen en Midden-Drenthe ISSN: AAP Archeoloisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldsewe 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl AAP Archeoloisch Adviesbureau B.V., 2012 AAP Archeoloisch Adviesbureau B.V. aanvaardt een aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het ebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassin van de adviezen.

79 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 1 Inleidin 1.1 Administratieve eevens type onderzoek: een bureauonderzoek en een verkennend veldonderzoek bevoede overheid: emeenten Assen en Midden-Drenthe onderzoekskader: het onderzoek vindt aats in het kader van het opstellen van een bestemminsan voor het ebied ten westen van de A28 in Assen Zuid en een uitwerkinsan voor het Werklandschap Assen Zuid. In beide evallen zijn infrastructurele aanpassinen voorzien. datum veldonderzoek: april en mei 2012 locatie: - anebied: het anebied bevindt zich ten zuiden van Assen en bestaat uit twee verschillende onderzoeksebieden (tabel 1, fiuur 1 en kaartbijlae 1): - onderzoeksebied 1: dit onderzoeksebied lit voor het rootste deel ten westen van de A28 en ten oosten van het TT-circuit en de we De Haar (fiuur 1: zwart earceerd). Een klein deel van dit onderzoeksebied lit direct ten oosten van de A28. - onderzoeksebied 2: onderzoeksebied 2 betreft een wetracé ten oosten van de A28 en ten westen van de spoorlijn Groninen-Zwolle, in het toekomstie industrieterrein Werklandschap (fiuur 1: rood earceerd). Er zijn drie deelebieden onderzocht (fiuur 1: met blauw aaneeven; zie kaartbijlae 1). Deelebied A lit direct ten zuiden van de N33 en ten oosten van de Graswijk. Deelebied B lit eveneens direct ten oosten van de Graswijk, maar circa m ten zuiden van de N33 nabij de Wortelkamp. Deelebied C is een deel van een perceel direct ten oosten van de A28. Dit laatste deelebied lit in de emeente Midden-Drenthe. Voor drie andere percelen is een betredinstoestemmin verleend (aaneeven met een arcerin op kaartbijlae 1). - provincie: Drenthe - emeente: Assen en Midden-Drenthe - aats: Assen onderzoeksebied/deelebied centrumcoördinaten oppervlakte onderzoeksebied / circa 60,5 ha onderzoeksebied 2, deelebied A / circa 0,42 ha onderzoeksebied 2, deelebied B / circa 0,33 ha onderzoeksebied 2, deelebied C / circa 0,11 ha Tabel 1. Overzicht eevens onderzoeksebieden/deelebieden. afbakenin onderzoekszone: straal van 300 m rondom het onderzoeksebied ACHIS-vondstmeldinsnummer: niet van toepassin ACHIS-waarneminsnummer: niet van toepassin ACHIS-onderzoeksmeldinsnummer: AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [3 ]

80 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek documentatie: de documentatie van het project wordt bij AAP bewaard onder de projectcode ASZU en wordt binnen een termijn van twee jaar overedraen aan het Noordelijk Archeoloisch Depot te Nuis. 1.2 Aanleidin en doelstellin In de onderzoeksebieden zijn bodeminrepen voorenomen (zie 2.6 voor een uitebreide beschrijvin) die moelijk bedreiend zijn voor eventuele archeoloische resten. Ten behoeve van deze voorenomen annen is daarom op basis van de archeoloische waarden- en verwachtinskaart met beleidsadviezen van de emeente Assen (Keunen e.a., 2011) en de archeoloische verwachtins- en beleidskaart buitenebied emeente Midden-Drenthe (Marinelli & Tolsma, 2009) een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek uitevoerd. De doelstellin van het onderzoek is het vaststellen van de archeoloische waarde van de terreinen. Hiertoe is inzicht in de bodemopbouw en de aafheid ervan van belan en dient te worden onderzocht of in het terrein archeoloische resten aanwezi zijn. 1.3 Onderzoeksvraen 1. Zijn de archeoloisch relevante niveaus intact? 2. Is in het beekdal sprake van beekdalafzettinen (veen en/of klei)? Zo ja, wat is de verbreidin ervan? 3. Wat is de enese van eventueel aanwezie veentjes? 4. Zijn er evolen voor de archeoloische verwachtin? 5. Zijn er aanwijzinen voor (rotere) archeoloische nederzettinen? 6. Is archeoloisch vervolonderzoek noodzakelijk? 1.4 andvoorwaarden Het onderzoek is uitevoerd volens de normen van de archeoloische beroepsroep (zie artikel 24 van het Besluit archeoloische monumentenzor). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeoloie (KNA), beheerd door de Stichtin Infrastructuur Kwaliteitsborin Bodembeheer (SIKB; eldt in de praktijk als richtlijn. AAP beschikt over een opravinsverunnin, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [4 ]

81 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode Het bureauonderzoek dient om een especificeerde archeoloische verwachtin op te stellen. Hiervoor worden verschillende bronnen ebuikt (zie literatuurlijst). Zie tabel 2 voor de daterinen van de in deze notitie enoemde archeoloische perioden. Archeoloische perioden Tijdperk Daterin Prehistorie Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen omeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroe Karolinisch Merovinisch laat Merovinisch vroe Laat Midden Vroe Laat Midden Vroe Laat Midden Vroe Laat Midden Vroe Laat Midden Vroe Laat Jon B Jon A Midden Oud naChr voor Chr / tabel1_standaard_archeoloisch_aap_2010 Tabel 2. Archeoloische tijdschaal AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [5 ]

82 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 2.2 Bodem en eomorfoloie bodem volens bodemkaart: in een root deel van onderzoeksebied 1 bestaat de bodem uit madeveenronden met zand ondieper dan 1,2 m, zonder humuspodzol (Starin Centrum, 1991: code avz). Plaatselijk komen moerie eerdronden met moerie bovenrond op zand, beekeerdronden met lemi fijn zand en veldpodzolronden met lemi fijn zand voor. Hier bevindt zich tevens een tenminste 20 cm dik pakket keileem beinnend tussen 0,4 en 1,2 m (resp. codes vwzx, pz23x en Hn23x). In deelebied A van onderzoeksebied 2 komen moerie eerdronden met zanddek en moerie tussenlaa op zand en veldpodzolronden met lemi zand voor (codes zwz en Hn23). In de deelebieden B en C lien moerie eerdronden met moerie bovenrond op zand en een tenminste 0,2 m dik pakket keileem beinnend tussen 0,4 en 1,2 m (code vwzx). Ten noorden van deelebied B wordt een veentje/dobbe afebeeld. eomorfoloie ontleend aan ACHIS: het rootste deel van onderzoeksebied 1 bevindt zich in een dalvormie laate met veen (code 21). In het uiterste westen en lans de oostelijke rand lit het onderzoeksebied in een relatief hooeleen vlakte van rondmorene al dan niet met welvinen bedekt met dekzand (code 2M5). In het zuiden van dit onderzoeksebied bevindt zich een relatief laaeleen rondmorene al dan niet met welvinen bedekt met zwak olvend dekzand (code 3L2b). De drie deelebieden van onderzoeksebied 2 lien op de rens van een dalvormie laate met of zonder veen (codes 21 en 22) en relatief laaeleen rondmorene al dan niet met welvinen bedekt met zwak olvend dekzand (code 3L2b). Ten noorden van deelebied B wordt een moerassie laate zonder randwal (code 3N4) afebeeld. 2.3 Actueel Hootebestand Nederland Op het AHN is duidelijk te zien dat onderzoeksebied 1 en deelebied C van onderzoeksebied 2 in een laaeleen ebied lit: het beekdal. Het maaiveld van een aantal percelen in het oosten van het beekdal lit aanzienlijk, tot circa 2,0 m, hoer. Deze percelen zijn in de jaren 90 van de 20e eeuw opehood ten behoeve van een oefenterrein van het Ministerie van Defensie (mondeline mededelin adjudant Oosterveld). De deelebieden A en B van onderzoeksebied 2 lien op hoer eleen ronden. 2.4 Archeoloische eevens bekende archeoloische vindaatsen volens het ACHeoloisch Informatie Systeem (ACHIS2) in het onderzoeksebied: een bekende archeoloische vindaatsen volens het ACHeoloisch Informatie Systeem (ACHIS2) in een straal van 300 m rond het anebied: zie tabel 3. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [6 ]

83 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek AMK-nr, comextype daterin waarde 9009 (CMA 12D- 031) nederzettin, onbepaald Mesolithicum hoo Waarneminsnr. comextype daterin opmerkin onbekend Mesolithicum vuurstenen en natuurstenen artefacten onbekend Mesolithicum vuurstenen artefacten onbekend Mesolithicum vuurstenen artefacten onbekend Mesolithicum vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Mesolithicum vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Mesolithicum vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Mesolithicum vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Paleolithicum - Bronstijd vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Mesolithicum - Neolithicum vuurstenen artefacten, natuurstenen artefact, keramiek nederzettin, onbepaald onbekend baksteen, moelijk weverhardin raf, onbepaald Vroee Middeleeuwen rafkuil en Frankische lazen trechterbeker onbekend Mesolithicum - Nieuwe tijd A vuurstenen artefacten, keramiek onbekend Mesolithicum vuurstenen artefacten onbekend Mesolithicum vuurstenen artefact extractiekamp/nederzettin Laat Paleolithicum - Laat Neolithicum vuurstenen artefacten nederzettin, onbepaald Laat Paleolithicum - Neolithicum vuurstenen artefacten niet van toepassin Mesolithicum - Neolithicum vuurstenen artefact Tabel 3. Overzicht van de bekende archeoloische vindaatsen in en rond het anebied. eerder uitevoerd onderzoek in de omevin volens ACHIS2: zie tabel 4 meldinsnr. resultaat/advies opmerkin er wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen de bodem in het rootste deel van het anebied is verstoord; hiervoor wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen. Voor een klein deel circa 290 m ten westen van onderhavi onderzoeksebied 1, is een waarderend proefsleuvenonderzoek aanbevolen (zie 23051). circa 230 m ten noordoosten van onderzoeksebied 2 het onderzoeksebied, de we De Haar, bevindt zich ten westen van onderzoeksebied 1. Een klein deel van dat anebied overlapt met onderhavi onderzoeksebied AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [7 ]

84 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek meldinsnr. resultaat/advies opmerkin vervolonderzoek naar aanleidin van onderzoek De bodem blijkt overweend verstoord. Er is circa 290 m ten westen van onderzoeksebied 1 een enkel vuurstenen artefact evonden. Er wordt een vervolonderzoek aanbevolen delen waarvoor eldt streven naar behoud moeten worden ontzien of worden onderzocht d.m.v. karterend booronderzoek of proefsleuven. Voor de overie delen van het anebied wordt, indien bodeminrepen aatsvinden, verkennend booronderzoek aanbevolen. bureauonderzoek ruilverkavelinsebied Laahalen in de emeente Assen en Midden- Drenthe. Ten oosten en zuiden van onderzoeksebieden 1 en op de percelen waarvoor een betredinstoestemminen waren, moet no verkennend booronderzoek worden uitevoerd. De archeoloische verwachtin voor twee vindaatsen (waarneminen en alsmede AMK-terrein 9009) is laa. Aanbevolen wordt om de status van het terrein met hoe archeoloische waarde niet te handhaven. In het beekdal van het Anreeper Diep worden een archeoloische resten onderzoeksebied 2 overlapt met dit onderzoek (Van Hoof, 2010). De delen van onderzoeksebied 2 die toen al onderzocht zijn, zijn met rijs op kaartbijlae 1 aaneeven. Voor de deelebieden A, B en C was destijds een betredinstoestemmin verleend. verwacht. Voor de dobben V, VII, VIII, IX en X wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen. Dobbe IV dient nader onderzocht te worden om te bepalen of het om een pinoruïne aat een verkennend, karterend en waarderend booronderzoek hebben uitewezen dat in het beekdalebied veen aanwezi is. Aanbevolen wordt om inrepen hier dit onderzoek heeft direct ten zuidwesten van onderzoeksebied 2 aatsevonden. archeoloisch te beeleiden. In het ebied met een dekzandlandschap zijn een aanwijzinen voor de aanweziheid van een vindaats evonden. Hier wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen /49857 archeoloisch booronderzoek ten behoeve van de verbredin van de N33 ten oosten van onderzoeksebied 1 en ten noorden en westen van onderzoeksebied 2 (lans de N33 en de A28) heeft een booronderzoek aatsevonden. Er zijn no een resultaten bekend. Tabel 4. Overzicht van eerder archeoloisch onderzoek in en rond het anebied. 2.5 Historische situatie Voor het onderzoek naar de historische situatie is ebruik emaakt van de Kadastrale Minuut uit het bein van de 19e eeuw ( de archeoloische waarden- en verwachtinskaarten en diverse historische kaarten (zie literatuurlijst). AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [8 ]

85 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek historisch ebruik: de historische kaarten uit het bein van de 19e eeuw laten zien dat het rootste deel van onderzoeksebied 1 in ontonnen ebied lit. In het onderzoeksebied worden weilandpercelen afebeeld. Een klein deel in het oosten van dit onderzoeksebied bestaat no uit onontonnen heiderond of uit natte broekronden. Het noorden en westen van het onderzoeksebied wordt momenteel berensd door een brede sloot. Op de kaarten uit het bein van de 19e eeuw wordt hier het Anreeper Diep afebeeld. In het noorden is deze waterloop bochti, meer naar het zuiden is de waterloop rechter. De kadastrale minuut laat zien dat lans dit rechte edeelte van het Anreeper Diep een historische we heeft eleen. Het noordelijke deel daarvan is een deel van de bestaande we De Haar, die het onderzoeksebied aan de westzijde berenst. Het zuidelijke deel bestaat nu niet meer. Onderzoeksebied 2 bevindt zich op deze kaarten voor een root deel no in een onontonnen heideebied (het Anreeper Veld). Alleen ter hoote van deelebied A word weilanden afebeeld. Van de toporafische kaart uit het bein van de 20e eeuw is af te leiden dat het Anreeper Veld in de loop van de 19e eeuw voor een deel ontonnen is. Ook ter aatse van deelebieden B en C worden nu weiland-/akkerpercelen en percelen afebeeld. Tussen 1832 en 1852 zijn ook de we Graswijk en de spoorlijn Groninen-Zwolle aaneled. In 1953 is vrijwel het ehele Anreeper Veld ontonnen en in ararisch ebruik. Het zuidelijke deel van het Anreeper Diep, ten westen van onderzoeksebied 1, wordt nu het Witterdiep enoemd. Het noordelijke deel heet no steeds het Anreeper Diep. Tussen 1953 en 1960 is ten westen van onderzoeksebied 1 het eerste TT-circuit aaneled. Een deel van dit circuit liep door onderzoeksebied 1. Hier lit nu no steeds een asfaltwe. Tussen 1960 en 1970 is het Anreeper Diep ten noorden van onderzoeksebied 1 ekanaliseerd. Tussen 1970 en 1982 is de A28 ten oosten van onderzoeksebied 1 en ten westen van onderzoeksebied 2 aaneled. Op een van de historische kaarten wordt bebouwin afebeeld in de onderzoeksebieden. Ook worden in het beekdal een voorden, bruen of andere aan water erelateerde structuren weereeven. consequentie voor de archeoloie: door ontinninen, ararisch ebruik en eventuele latere ruilverkavelin is het moelijk dat het archeoloisch relevante niveau, de top van het dekzand of de top van het veen in het beekdal, verstoord is. Of en in welke mate dit is ebeurd, is onduidelijk. Ook de aanle van het TT-circuit in onderzoeksebied 1 zou aatselijk tot verstorinen kunnen hebben eleid. Indien zich op het dekzand veen heeft evormd, dan wordt verwacht dat dit door ontinninen en ararisch ebruik verstoord of niet meer aanwezi is. 2.6 Huidie en toekomstie situatie huidi ebruik: onderzoeksebied 1 is op dit moment in ebruik als oefenterrein van het Ministerie van Defensie. Door het onderzoeksebied loopt een asfaltwe: een deel van het voormalie TT-circuit. Plaatselijk is er rond opebracht om hooteverschillen in het ebied aan te brenen. Tevens zijn in een root deel van het ebied bomen en struiken eant. De deelebieden A en B van onderzoeksebied 2 zijn in ebruik als. Deelebied B is voor een deel opehood. Deelebied C is in ebruik als rasland. In beide onderzoeksebieden lien kabels en leidinen. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [9 ]

86 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek toekomsti ebruik: in onderzoeksebied 1 zal een nieuwe aansluitin tussen de A28 en het TT-terrein worden erealiseerd. Het noorden van dit onderzoeksebied wordt inericht als natuurterrein met recreatief medeebruik. Hier worden bijvoorbeeld wandel- en fietspaden aaneled en zal het Witterdiep/Anreeper Diep worden herinericht. In onderzoeksebied 2 zal een we worden aaneled ten behoeve van het eande bedrijventerrein Werklandschap. consequentie voor de archeoloie: of het huidie ebruik van de beide onderzoeksebieden invloed heeft op eventueel aanwezie archeoloische resten is onbekend. In ieder eval zal de bodem aatselijk door de aanle van kabels en leidinen verstoord zijn. Het toekomstie ebruik zal in ieder eval aatselijk tot verstorin van de eventueel aanwezie archeoloische resten leiden. 2.7 Gespecificeerde archeoloische verwachtin/advies archeoloische verwachtin: - middelhoe/hoe verwachtin dekzandlandschap: volens de archeoloische waarden- en verwachtinskaart van de emeente Assen (Keunen e.a., 2011) lit een klein deel in het zuiden van onderzoeksebied 1 en de deelebieden A en B van onderzoeksebied 2 in een zone met een hoe/middelhoe verwachtin dekzandlandschap. - hoe verwachtin veentjes: ten noorden van deelebied B bevindt zich een veentje met een hoe archeoloische verwachtin. Moelijk strekt dit veentje zich uit tot in het onderzoeksebied. - middelhoe/hoe verwachtin beekdal: een root deel van onderzoeksebied 1 lit in een zone met een hoe/middelhoe verwachtin beekdal. Ook deelebied C van onderzoeksebied 2 lit volens de archeoloische verwachtins- en beleidskaart buitenebied emeente Midden-Drenthe (Marinelli & Tolsma, 2009) in een beekdal. Beekdalen zijn door de provincie aanemerkt als provinciaal belan archeoloie. - lae archeoloische verwachtin rondmorenevlakte met dekzand: het oostelijke deel van onderzoeksebied 1 en het meest westelijke deel van onderzoeksebied 2 lit in een rondmorenevlakte met dekzand met een lae archeoloische verwachtin. especificeerde archeoloische verwachtin: - middelhoe/hoe verwachtin dekzandlandschap: op basis van de resultaten van het bureauonderzoek eldt er een hoe verwachtin voor vindaatsen (bewonin) uit de Steentijd op de hoere delen van de beide onderzoeksebieden. Het betreft de delen waarvoor volens de archeoloische waarden- en verwachtinskaart een hoe/middelhoe verwachtin dekzandlandschap eldt (kaartbijlae 1: oranje). Vrijwel alle vondsten in de omevin van de onderzoeksebieden dateren uit deze periode. Het archeoloisch relevante niveau is de top van het dekzand. Ook archeoloische resten uit jonere perioden (Bronstijd t/m Nieuwe tijd) kunnen hier aanwezi zijn. Indien zich op het dekzand veen heeft evormd, is ook dit een archeoloisch relevant niveau. Hierop kunnen resten uit de Middeleeuwen aanwezi zijn. Het archeoloisch relevante niveau, de top van het dekzand en (indien aanwezi) het veen, is door ontinninen, landbouwactiviteiten, de aanle van kabels en leidinen en de inrichtin van het oefenterrein moelijk verstoord. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [10]

87 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek - hoe verwachtin veentjes: de archeoloische verwachtin en waarde van het veentje (kaartbijlae 1: blauw) ten noorden van deelebied B is mede afhankelijk van zijn enese. Als dit veentje inderdaad een pinoruïne is, dan is de directe omevin ervan een aantrekkelijke locatie eweest voor kampementen van jaers-verzamelaars in de Steentijd. In de latere Prehistorie werden pinoruïnes vaak ebruikt voor rituele deposities. Behalve aardkundie en archeoloische waarde hebben pinoruïnes (en andere laaten met een dikke oranische vullin) met een onaanetaste oranische vullin een hoe paleobotanische waarde. Verwacht wordt echter dat het veentje niet of maar voor een klein deel in het onderzoeksebied zal lien. - middelhoe/hoe verwachtin beekdal: het beekdal krijt een middelhoe/hoe verwachtin (kaartbijlae 1: donkerroen). Het archeoloisch relevante niveau in het beekdal is het veen of andere oranische afzettinen. Hierin kunnen resten van bijvoorbeeld voorden, bruen, afvaldumps en rituele deposities aanwezi zijn. Nederzettinsresten worden hier niet verwacht. - lae archeoloische verwachtin rondmorenevlakte: in de ebieden op de rondmorenevlakte met dekzand op de overan van het beekdal naar de hoere dekzandronden worden een archeoloische resten verwacht. Hier zullen de natte omstandiheden oneschikt zijn eweest voor bewonin. Voor deze delen eldt een lae archeoloische verwachtin (kaartbijlae 1: lichtroen). archeoloisch advies: - middelhoe/hoe verwachtin (dekzandlandschap): volens de beleidsadviezen van de emeente Assen moet in deze ebieden een booronderzoek worden uitevoerd (6 borinen per ha), ericht op de vraa in hoeverre het archeoloisch relevante niveau intact is. - hoe verwachtin (veentjes): van veentjes dient de enese bepaald te worden door middel van borinen in een kruisraai over de depressie met een maximale boorinterval van 20 m. Moelijk strekt het veentje ten noorden van deelebied B zich uit tot in het onderzoeksebied. - middelhoe/hoe verwachtin (beekdal): volens de beleidsadviezen van de emeenten Assen en Midden-Drenthe (die ebaseerd zijn op de richtlijnen van de provincie Drenthe) moet voor het beekdal een bureauonderzoek en een booronderzoek (3 borinen per ha) uitevoerd worden. Daarmee moet antwoord eeven worden op de vraa of in het onderzoeksebied no beekdalafzettinen (veen en/of klei) aanwezi zijn en, zo ja, wat hun verbreidin is. - lae archeoloische verwachtin (rondmorenevlakte): voor deze ebieden wordt een archeoloisch onderzoek aanbevolen. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [11]

88 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden positie borinen: in het beekdal in een driehoeksrid van 50 x 70 m, ter aatse van het dekzandlandschap reelmati verspreid over de percelen. In het onderzoeksebied lit een aantal kabels en leidinen. Bij de verdelin van de borinen is hier rekenin mee ehouden. Ook door de aanweziheid van dicht is soms iets afeweken van het boorrid. ebruikt boormateriaal: utsboor (2 cm diameter) en Edelmanboor (7 cm diameter) totaal aantal borinen: 123 minimaal eboorde diepte: 0,5 m -Mv maximaal eboorde diepte: 3,5 m -Mv boorbeschrijvinen: litholoisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989). De uitebreide boorbeschrijvinen (inclusief litholoisch profiel) zijn openomen in bijlae 1. X-/Y- en Z-coördinaten borinen emeten met: TK GPS 3.2 esultaten beschrijvin laaopeenvolin (litholoisch) en interpretatie (lithoenetisch): in de borinen 1 t/m 115, 122 en 123 zijn beekafzettinen aanetroffen. De laaopeenvolin bestaat er overweend uit een bouwvoor/verstoorde laa of opebrachte rond (zand met zand-/veen- of keileembrokken), reelmati op een veenlaa (zandi of mineraalarm, veraard veen, amorf veen, veen of rietveen), op beekafzettinen (slecht esorteerd zand met hout en andere antenresten, vaak met silt- en/of detrituslaen, ijzervlekken en soms met rind). In kaartbijlae 1 wordt weereeven waar een 0,5 tot 1,0 m dikke of meer dan 1,0 m dikke veenlaa is aanetroffen. Vanwee de hoe rondwaterstand bleek het vrijwel nerens moelijk om tot in de eistocene onderrond te boren. Vanaf circa 1,0 tot 2,0 m -Mv konden de zandie beekafzettinen door het aanwezie water niet worden opeboord. Alleen daar waar een dikke veenlaa aanwezi was, konden de borinen dieper ezet worden tot maximaal 3,5 m -Mv. Op vier locaties (borinen 60, 61, 100 en 116) was het zand onder de bouwvoor/verstoorde laa beter esorteerd en bevatte het een antenresten. Van deze laa kon niet worden vastesteld of het om (holocene) beekafezttinen of om dekzand aat. De laaopeenvolin in de borinen 117 t/m 121 bestaat uit een bouwvoor/verstoorde laa, in de borinen 119, 120 en 121 op een dunne laa (amorf) veen en/of detritus, op dekzand. Het veen dat in deelebied B is aanetroffen, is moelijk de rand van de vullin van het veentje dat ten noorden van het onderzoeksebied lit. Aanezien onder het veen dekzand is aanetroffen, is het niet waarschijnlijk dat dit veentje een pinoruïne is. De enese van het veentje is echter niet nader onderzocht omdat het centrum van de depressie zich ver buiten het onderzoeksebied bevindt en borinen in kruisraaien binnen het onderzoeksebied een extra informatie zullen oeveren. Duidelijk is wel dat binnen het onderzoeksebied een sprake is van een dermate dikke veenlaa dat hierin een eschikte paleo-ecoloische record besloten zou kunnen lien. Verder is de top van het veen, etuie de veenbrokken in de bouwvoor/verstoorde laa AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [12]

89 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek op het veen, verstoord. De top van het dekzand is in de borinen 117 en 118 vermoedelijk verstoord omdat het dekzand zich hier direct onder een bouwvoor/verstoorde laa met zandbrokken bevindt. In de borinen 119, 120 en 121 is de top van het dekzand intact. Hier wordt het dekzand afedekt door de hierboven enoemde veenlaa. In het dekzand is een podzolbodem aanetroffen. Hier heeft door de natte omstandiheden niet of nauwelijks bodemvormin aatsevonden. Onder de beekafzettinen en het (dek)zand is in de borinen 47, 60, 61, 79, 98, 107 en 119 keileem aanetroffen (zandie leem met rind). Archeoloie In een van de borinen zijn archeoloische indicatoren aanetroffen. Aanwijzinen voor de aanweziheid van (rotere) archeoloische nederzettinen ontbreken. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [13]

90 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 4 Conclusies en aanbevelinen 4.1 Conclusies De laaopeenvolin in een root deel van de onderzoeksebieden bestaat uit een bouwvoor/ opebrachte laa, soms op veen, op beekafzettinen, soms op keileem. In een deel van deelebied A en in deelebied B in onderzoeksebied 2 bestaat de laaopeenvolin uit een bouwvoor/verstoorde laa, soms op veen, op dekzand, soms op keileem. In het dekzand is een podzolbodem aanetroffen en heeft een bodemvormin aatsevonden. Hieronder worden de overie conclusies eeven in de vorm van de antwoorden op de onderzoeksvraen (zie 1.3). 1. Zijn de archeoloisch relevante niveaus intact? De top van het dekzand is slechts aatselijk intact (borinen 119, 120 en 121). Hier heeft vanwee natte omstandiheden een bodemvormin aatsevonden. Dit zal een aantrekkelijke locatie zijn eweest voor bewonin. Elders is de top van het dekzand in de bouwvoor/ verstoorde laa openomen. Een intacte veenlaa op het dekzand is nerens aanetroffen. Er is dus ook een sprake van een intact middeleeuws archeoloisch niveau. In een deel van onderzoeksebied 1 (zie kaartbijlae 1) is in het beekdal no wel een archeoloisch relevant niveau, een intacte veenlaa (dikker dan 0,5 m), aanwezi. In de rest van het beekdal is een archeoloisch relevant niveau aanetroffen. 2. Is in het beekdal sprake van beekdalafzettinen (veen en/of klei)? Zo ja, wat is de verbreidin ervan? In het beekdal zijn zandie beekafzettinen met een enkele detrituslaa aanetroffen. Alleen aatselijk (zie kaartbijlae 1) is no een dikke veenlaa aanwezi. 3. Wat is de enese van eventuele veentjes? Het veen dat in deelebied B is aanetroffen, is moelijk de rand van de vullin van het veentje dat ten noorden van het onderzoeksebied lit. Aanezien onder het veen dekzand is aanetroffen, is het niet waarschijnlijk dat dit veentje een pinoruïne is. De enese van het veentje is echter niet nader onderzocht omdat het centrum van de depressie zich ver buiten het onderzoeksebied bevindt en borinen in kruisraaien binnen het onderzoeksebied een extra informatie zullen oeveren. Duidelijk is wel dat binnen het onderzoeksebied een sprake is van een dermate dikke veenlaa dat hierin een eschikte paleo-ecoloische record besloten zou kunnen lien. Verder is de top van het veen, etuie de veenbrokken in de bouwvoor/verstoorde laa op het veen, verstoord. 4. Zijn er evolen voor de archeoloische verwachtin? Alleen in het deel van het beekdal waar een veenlaa (dikker dan 0,5 m) aanwezi is, kunnen no (resten van) bijvoorbeeld voorden, bruen, afvaldumps en rituele deposities aanwezi zijn. In de rest van het beekdal worden een archeoloische resten verwacht omdat derelijke archeoloische resten niet oed bewaard blijven in zandie beekafzettinen. In het beekdal AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [14]

91 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek zijn een dekzandopduikinen aanetroffen die moelijk interessant zijn eweest voor bewonin. Vanwee de aatselijke verstorin van de top van het dekzand in de deelebieden A en B van onderzoeksebied 2 en het feit dat de natte omstandiheden in het onderzoeksebied niet eschikt waren voor bewonin, worden hier ook een archeoloische resten verwacht. 5. Zijn er aanwijzinen voor (rotere) archeoloische nederzettinen? In de onderzoeksebieden zijn een archeoloische indicatoren aanetroffen. Aanwijzinen voor (rotere) archeoloische nederzettinen ontbreken. 6. Is archeoloisch vervolonderzoek noodzakelijk? Zie Aanbevelinen De adviezen zijn met kleurvlakken weereeven op kaartbijlae 2. De delen van onderzoeksebied 1 waar een intacte veenlaa van meer dan 0,5 m dikte is aanetroffen, zijn met paars aaneeven op kaartbijlae 2. Voor deze delen wordt eadviseerd de werkzaamheden onder archeoloische beeleidin uit te voeren. Een archeoloische beeleidin dient aats te vinden op basis van een door de bevoede overheid oedekeurd Proramma van Eisen (PvE). Voor een aantal percelen in onderzoeksebied 2 (met rood aaneeven op kaartbijlae 2) is een betredinstoestemmin verleend. Hier moet alsno een inventariserend onderzoek worden uitevoerd indien deze percelen uiteindelijk wel bij de ontwikkelin worden betrokken. Het overie deel van het wetracé in onderzoeksebied 2 en het rootste deel van onderzoeksebied 1 ten oosten van de A28 zijn in 2010 archeoloisch onderzocht. Hiervoor is een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen (kaartbijlae 2: rijs). In de rest van onderzoeksebied 1 en in de deelebieden A, B en C van onderzoeksebied 2 (kaartbijlae 2: lichtroen) worden op basis van dit onderzoek een archeoloische resten verwacht. Voor deze delen wordt een archeoloisch vervolonderzoek aanbevolen. Vanuit archeoloisch oopunt bestaat er een bezwaar teen de voorenomen bodeminrepen. Wanneer bij de werkzaamheden toch archeoloische resten worden aanetroffen, moet hiervan direct meldin emaakt worden bij de contactpersoon voor archeoloie van de emeente Assen (mevrouw A. Oosterhoff), de emeente Midden-Drenthe (de heer S. van Veen) en de provinciaal archeoloo (de heer W.A.B. van der Sanden). AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [15]

92 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek Literatuur Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeoloische Waarden (IKAW), derde eneratie. apportae Archeoloische Monumentenzor 155. ijksdienst voor het Cultureel Erfoed, Amersfoort (info: Hoof, B.I. van, Planebied Assen Zuid, emeente Assen; archeoloisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek. AAP-rapport AAP Archeoloisch Adviesbureau, Weesp. Keunen, L.J., E.H. Boshoven & S.W. Jaer, Archeoloisch erfoed in de emeente Assen; een archeoloische waarden- en verwachtinskaart met beleidsadviezen. AAP-rapport AAP Archeoloisch Adviesbureau, Weesp. Marinelli, M.G. & J. Tolsma, Archeoloische verwachtins- en beleidskaart buitenebied emeente Midden - Drenthe. Oranjewoud, Heerenveen. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde rondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Pater, B.C. de, B. Schoenmaker, e.a., Grote atlas van Nederland : comprehensive atlas of the Netherlands Asia Maior, Zierikzee obas Producties, Historische Atlas Drenthe. Chromotoporafische Kaart des ijks, schaal 1: OBAS Producties, Den Ilp. Starin Centrum, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Blad 12 West Assen Starin Centrum, Waeninen Versfelt, H.J., Kaarten van Drenthe Heveskes Uitevers, Groninen. Versfelt, H.J. & M. Schoor, De Franse kaarten van Drenthe en de noordelijke kust Heveskes Uitevers, Groninen. Versfelt, H.J. & M. Schoor, De Atlas van Huuenin. Militair-toporafische kaarten van Noord-Nederland Heveskes Uitevers, Groninen. Overzicht van fiuren, tabellen en bijlaen Fiuur 1. Liin van de onderzoeks- en deelebieden. Inzet: liin in Nederland (ster). Tabel 1. Tabel 2. Tabel 3. Tabel 4. Overzicht eevens onderzoeksebieden/deelebieden Archeoloische tijdschaal. Overzicht van de bekende archeoloische vindaatsen in en rond het anebied. Overzicht van eerder archeoloisch onderzoek in en rond het anebied. Bijlae 1. Boorbeschrijvinen (inclusief litholoisch profiel) Kaartbijlae 1. esultaten onderzoek. Kaartbijlae 2. Advieskaart. AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [16]

93 Europawe-Zuid E E N T E A S S E N OpenStreetMap.or onder CC-BY-SA 2.0 licentie TT Circuit L a a h a l e r r o e n l a n d 232 Boskamp A28 Verkeerspark De Haar 1 W i t t e r d i e p D e V e n n e n A28 H o o h a l e r v e l d k a m p C Haarwe NAM H van Boeijenoord Graswijk A 2 Graswijk Sulbyhoeve B S t o b b e b r o e k e n Graswijk D e W e i l a n d e n H e t B r o e k u i m s l o o t Geelbroek Aszu.wor TP/16 mei Fiuur 1. Liin van de onderzoeks- en deelebieden. Inzet: liin in Nederland (ster).

94 Planebied Assen Zuid, onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap, emeenten Assen en Midden-Drenthe; archeoloisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek Bijlae 1: Boorbeschrijvinen (inclusief litholoisch profiel) AAP-notitie 4197 / eindversie, 3 auustus 2012 [18]

95 borin: ASZU-1 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 9,99, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 9,99 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, donkerrijsbruin, zandbrokken, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 36 cm -Mv / 9,63 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 70 cm -Mv / 9,29 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,49 m +NAP borin: ASZU-2 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,45, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,45 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerrijsbruin, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor 37 cm -Mv / 10,08 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, amorf veen 65 cm -Mv / 9,80 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 73 cm -Mv / 9,72 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 95 cm -Mv / 9,50 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 115 cm -Mv / 9,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,95 m +NAP borin: ASZU-3 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,30, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, amorf veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 10,10 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 43 cm -Mv / 9,87 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 48 cm -Mv / 9,82 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 56 cm -Mv / 9,74 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,30 m +NAP 1

96 borin: ASZU-4 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,53, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,53 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, amorf veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 10,43 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 43 cm -Mv / 10,10 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 50 cm -Mv / 10,03 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 63 cm -Mv / 9,90 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 83 cm -Mv / 9,70 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,53 m +NAP borin: ASZU-5 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,20, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,20 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 27 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 125 cm -Mv / 9,95 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 160 cm -Mv / 9,60 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 9,20 m +NAP borin: ASZU-6 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,48, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veenbrokken, mati fijn, spoor antenresten Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 60 cm -Mv / 9,88 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, detritus 75 cm -Mv / 9,73 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, weini hout, interpretatie: beekafzettinen 105 cm -Mv / 9,43 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,98 m +NAP 2

97 borin: ASZU-7 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,43, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,43 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerrijsbruin, veraard veen 30 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 43 cm -Mv / 10,00 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,43 m +NAP borin: ASZU-8 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,13, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 75 cm -Mv / 9,38 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, bruin, detritus 90 cm -Mv / 9,23 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, rietveen 130 cm -Mv / 8,83 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 8,38 m +NAP borin: ASZU-9 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,69, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,69 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerrijsbruin, mati fijn 55 cm -Mv / 10,14 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veen 110 cm -Mv / 9,59 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,19 m +NAP 3

98 borin: ASZU-10 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,71, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,71 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerbruin, zandbrokken, veraard veen 40 cm -Mv / 10,31 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 100 cm -Mv / 9,71 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, rietveen 180 cm -Mv / 8,91 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, detritus 220 cm -Mv / 8,51 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, lichtbruin, detritus 262 cm -Mv / 8,09 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 285 cm -Mv / 7,86 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 350 cm -Mv / 7,21 m +NAP borin: ASZU-11 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,61, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,61 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 100 cm -Mv / 10,61 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, zandbrokken, veen (niet edifferentieerd) Bodemkundi: interpretatie: verstoord 130 cm -Mv / 10,31 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 230 cm -Mv / 9,31 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, detritus 300 cm -Mv / 8,61 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, enkele zandlaen, detritus 310 cm -Mv / 8,51 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtblauwrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 350 cm -Mv / 8,11 m +NAP 4

99 borin: ASZU-12 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,57, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,57 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 110 cm -Mv / 10,47 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 125 cm -Mv / 10,32 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 9,57 m +NAP borin: ASZU-13 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,80, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,80 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 10,60 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 115 cm -Mv / 9,65 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 9,20 m +NAP borin: ASZU-14 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,52, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,52 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerrijsbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,22 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 52 cm -Mv / 10,00 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtbruin, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Opmerkin: yttjeus 95 cm -Mv / 9,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 117 cm -Mv / 9,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,02 m +NAP 5

100 borin: ASZU-15 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,33, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,33 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerrijsbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 9,93 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 100 cm -Mv / 9,33 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, detritus, spoor hout 128 cm -Mv / 9,05 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 153 cm -Mv / 8,80 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 8,58 m +NAP borin: ASZU-16 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,70, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,70 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 70 cm -Mv / 10,00 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 140 cm -Mv / 9,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, detritus 175 cm -Mv / 8,95 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 220 cm -Mv / 8,50 m +NAP borin: ASZU-17 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,23, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,23 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 110 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 165 cm -Mv / 9,58 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 9,48 m +NAP 6

101 borin: ASZU-18 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,42, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,42 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, donkerrijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,02 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 60 cm -Mv / 9,82 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, enkele siltlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 115 cm -Mv / 9,27 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,92 m +NAP borin: ASZU-19 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,71, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,71 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,31 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 100 cm -Mv / 9,71 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtbruinrijs, veel dunne detrituslaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 125 cm -Mv / 9,46 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,21 m +NAP borin: ASZU-20 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,19, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,19 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 50 cm -Mv / 10,69 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, donkerrijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 70 cm -Mv / 10,49 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 95 cm -Mv / 10,24 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 130 cm -Mv / 9,89 m +NAP 7

102 borin: ASZU-21 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,40, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,40 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 120 cm -Mv / 11,20 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijsbruin, zandbrokken, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 200 cm -Mv / 10,40 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 250 cm -Mv / 9,90 m +NAP borin: ASZU-22 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,98, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,98 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 11,78 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 115 cm -Mv / 10,83 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 180 cm -Mv / 10,18 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 9,98 m +NAP borin: ASZU-23 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,46, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,46 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,01 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 80 cm -Mv / 9,66 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,46 m +NAP 8

103 borin: ASZU-24 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,75, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,75 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerrijsbruin, zandbrokken, mati fijn 20 cm -Mv / 10,55 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veen 75 cm -Mv / 10,00 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 110 cm -Mv / 9,65 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,25 m +NAP borin: ASZU-25 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,08, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,08 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 140 cm -Mv / 10,68 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerbruin, amorf veen 160 cm -Mv / 10,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 180 cm -Mv / 10,28 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 230 cm -Mv / 9,78 m +NAP borin: ASZU-26 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,31, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,31 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 150 cm -Mv / 10,81 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zand- en kleibrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 200 cm -Mv / 10,31 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 230 cm -Mv / 10,01 m +NAP 9

104 borin: ASZU-27 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,74, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,74 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 80 cm -Mv / 9,94 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 108 cm -Mv / 9,66 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,24 m +NAP borin: ASZU-28 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,13, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,13 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,73 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 10,03 m +NAP borin: ASZU-29 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,23, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,23 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 60 cm -Mv / 10,63 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 10,43 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, amorf veen 90 cm -Mv / 10,33 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 120 cm -Mv / 10,03 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 128 cm -Mv / 9,95 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 9,48 m +NAP 10

105 borin: ASZU-30 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,73, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,73 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 145 cm -Mv / 10,28 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, mati humeus, rijs, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 200 cm -Mv / 9,73 m +NAP borin: ASZU-31 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,62, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,62 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 140 cm -Mv / 10,22 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, enkele detritus- en zandlaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 180 cm -Mv / 9,82 m +NAP borin: ASZU-32 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,88, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,88 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,58 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichteel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 60 cm -Mv / 10,28 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,38 m +NAP 11

106 borin: ASZU-33 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,76, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,76 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 65 cm -Mv / 10,11 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, zandbrokken, veen 80 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, bruinrijs, enkele zandlaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 123 cm -Mv / 9,53 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 170 cm -Mv / 9,06 m +NAP borin: ASZU-34 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,21, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,21 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 70 cm -Mv / 10,51 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, zandbrokken, veen 92 cm -Mv / 10,29 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, eelrijs, enkele zandlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 140 cm -Mv / 9,81 m +NAP borin: ASZU-35 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,76, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,76 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 30 cm -Mv / 10,46 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 60 cm -Mv / 10,16 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,76 m +NAP borin: ASZU-36 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,54, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,54 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 55 cm -Mv / 10,99 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 87 cm -Mv / 10,67 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 10,44 m +NAP 12

107 borin: ASZU-37 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,70, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,70 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 32 cm -Mv / 10,38 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 78 cm -Mv / 9,92 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 96 cm -Mv / 9,74 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,20 m +NAP borin: ASZU-38 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,05, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,05 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, mati humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,55 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 110 cm -Mv / 9,95 m +NAP borin: ASZU-39 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,24, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,24 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,74 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 10,14 m +NAP borin: ASZU-40 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,31, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,31 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, mati humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 40 cm -Mv / 10,91 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 90 cm -Mv / 10,41 m +NAP 13

108 borin: ASZU-41 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,15, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,15 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, eelrijs, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 70 cm -Mv / 10,45 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 77 cm -Mv / 10,38 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 10,15 m +NAP borin: ASZU-42 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,81, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,81 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 133 cm -Mv / 9,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 155 cm -Mv / 9,26 m +NAP borin: ASZU-43 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,24, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,24 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eelbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 65 cm -Mv / 10,59 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veraard veen 85 cm -Mv / 10,39 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijseel, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 90 cm -Mv / 10,34 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 120 cm -Mv / 10,04 m +NAP borin: ASZU-44 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,93, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 68 cm -Mv / 10,25 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 90 cm -Mv / 10,03 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtblauwrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 9,83 m +NAP 14

109 borin: ASZU-45 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,07, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,07 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 32 cm -Mv / 10,75 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 100 cm -Mv / 10,07 m +NAP borin: ASZU-46 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,63, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,63 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, mati humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 63 cm -Mv / 11,00 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veraard veen 90 cm -Mv / 10,73 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 120 cm -Mv / 10,43 m +NAP borin: ASZU-47 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,03, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,03 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 20 cm -Mv / 10,83 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 40 cm -Mv / 10,63 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 95 cm -Mv / 10,08 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 105 cm -Mv / 9,98 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtblauwrijs, spoor hout, interpretatie: keileem, rondmorene Einde borin op 140 cm -Mv / 9,63 m +NAP borin: ASZU-48 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,34, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,34 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 30 cm -Mv / 11,04 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, veen 40 cm -Mv / 10,94 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 100 cm -Mv / 10,34 m +NAP 15

110 borin: ASZU-49 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,91, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,91 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 80 cm -Mv / 10,11 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 105 cm -Mv / 9,86 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,41 m +NAP borin: ASZU-50 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,77, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,77 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 62 cm -Mv / 10,15 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 125 cm -Mv / 9,52 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 9,17 m +NAP borin: ASZU-51 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,37, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,37 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 87 cm -Mv / 10,50 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 100 cm -Mv / 10,37 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 110 cm -Mv / 10,27 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 120 cm -Mv / 10,17 m +NAP borin: ASZU-52 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,04, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,04 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,59 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 90 cm -Mv / 10,14 m +NAP 16

111 borin: ASZU-53 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,84, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,84 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 90 cm -Mv / 9,94 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 105 cm -Mv / 9,79 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, weini hout, interpretatie: beekafzettinen 150 cm -Mv / 9,34 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 165 cm -Mv / 9,19 m +NAP borin: ASZU-54 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,32, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,32 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 42 cm -Mv / 10,90 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtbruinrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 65 cm -Mv / 10,67 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, enkele siltlaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 80 cm -Mv / 10,52 m +NAP borin: ASZU-55 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,93, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, donkerrijseel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 53 cm -Mv / 10,40 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 118 cm -Mv / 9,75 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 140 cm -Mv / 9,53 m +NAP borin: ASZU-56 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,72, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,72 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 90 cm -Mv / 10,82 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, zandbrokken, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 108 cm -Mv / 10,64 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, lichtblauwrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 160 cm -Mv / 10,12 m +NAP 17

112 borin: ASZU-57 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,02, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,02 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, donkerbruinrijs, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 100 cm -Mv / 10,02 m +NAP borin: ASZU-58 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,36, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,36 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 25 cm -Mv / 11,11 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 35 cm -Mv / 11,01 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 65 cm -Mv / 10,71 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak rindi, rijs, zandbrokken, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 90 cm -Mv / 10,46 m +NAP borin: ASZU-59 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,97, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,97 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, donkerrijseel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 155 cm -Mv / 9,42 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, amorf veen 195 cm -Mv / 9,02 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 250 cm -Mv / 8,47 m +NAP 18

113 borin: ASZU-60 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,58, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,58 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 11,08 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn Bodemkundi: veel Fe-vlekken 100 cm -Mv / 10,58 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, rijs, spoor hout, interpretatie: keileem, rondmorene Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 123 cm -Mv / 10,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtblauwrijs, spoor hout, interpretatie: keileem, rondmorene Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 150 cm -Mv / 10,08 m +NAP borin: ASZU-61 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,39, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,39 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 15 cm -Mv / 11,24 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn Bodemkundi: veel Fe-vlekken 50 cm -Mv / 10,89 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtroenrijs, spoor hout, interpretatie: keileem, rondmorene Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 70 cm -Mv / 10,69 m +NAP borin: ASZU-62 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,27, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,27 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 30 cm -Mv / 10,97 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, humusvlekken, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 35 cm -Mv / 10,92 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 10,47 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, uiterst fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 92 cm -Mv / 10,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 120 cm -Mv / 10,07 m +NAP 19

114 borin: ASZU-63 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,05, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,05 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 10 cm -Mv / 9,95 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 115 cm -Mv / 8,90 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 157 cm -Mv / 8,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati rof, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,05 m +NAP borin: ASZU-64 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,79, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,79 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,34 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, amorf veen 56 cm -Mv / 10,23 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 62 cm -Mv / 10,17 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 112 cm -Mv / 9,67 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,29 m +NAP borin: ASZU-65 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,93, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerbruinrijs, zandbrokken, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,43 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 61 cm -Mv / 10,32 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,93 m +NAP 20

115 borin: ASZU-66 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,77, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,77 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,32 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, amorf veen, spoor hout 70 cm -Mv / 10,07 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtbruinrijs, zeer fijn, spoor hout 88 cm -Mv / 9,89 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 105 cm -Mv / 9,72 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 125 cm -Mv / 9,52 m +NAP borin: ASZU-67 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,56, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,56 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 160 cm -Mv / 10,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, rijsbruin, amorf veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 200 cm -Mv / 10,56 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 250 cm -Mv / 10,06 m +NAP borin: ASZU-68 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,70, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,70 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, zandbrokken, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 30 cm -Mv / 10,40 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 50 cm -Mv / 10,20 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 130 cm -Mv / 9,40 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,20 m +NAP 21

116 borin: ASZU-69 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,02, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,02 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 35 cm -Mv / 9,67 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eelrijs, enkele detritus- en zandlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 9,22 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, lichtblauwrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 130 cm -Mv / 8,72 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor wortelresten, interpretatie: beekafzettinen 150 cm -Mv / 8,52 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, lichtbruinrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor wortelresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 8,27 m +NAP borin: ASZU-70 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,61, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,61 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerrijsbruin, veraard veen 57 cm -Mv / 10,04 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 9,01 m +NAP borin: ASZU-71 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,76, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,76 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerrijsbruin, zandbrokken, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 35 cm -Mv / 10,41 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 75 cm -Mv / 10,01 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,26 m +NAP 22

117 borin: ASZU-72 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,80, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,80 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerrijsbruin, zandbrokken, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 10,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 115 cm -Mv / 9,65 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, rijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,30 m +NAP borin: ASZU-73 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,37, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,37 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 80 cm -Mv / 11,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 120 cm -Mv / 11,17 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 10,62 m +NAP borin: ASZU-74 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,12, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,12 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 11,97 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 132 cm -Mv / 10,80 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 150 cm -Mv / 10,62 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 170 cm -Mv / 10,42 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele siltlaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 10,12 m +NAP 23

118 borin: ASZU-75 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,01, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,01 m +NAP Litholoie: veen, zwak zandi, donkerrijsbruin, rietveen 60 cm -Mv / 9,41 m +NAP Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veel dunne detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 8,41 m +NAP borin: ASZU-76 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,61, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,61 m +NAP Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 115 cm -Mv / 9,46 m +NAP borin: ASZU-77 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,66, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,66 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerrijsbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 32 cm -Mv / 10,34 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 70 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 125 cm -Mv / 9,41 m +NAP borin: ASZU-78 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,88, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,88 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,58 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 75 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, eelrijs, enkele detritus- en zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 100 cm -Mv / 9,88 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtblauwrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 9,13 m +NAP 24

119 borin: ASZU-79 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,10, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,10 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,60 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, bruinrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 83 cm -Mv / 10,27 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 125 cm -Mv / 9,85 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, lichtrijs, mati rof, interpretatie: keizand 145 cm -Mv / 9,65 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtblauwrijs, spoor wortelresten, interpretatie: keileem, rondmorene Einde borin op 175 cm -Mv / 9,35 m +NAP borin: ASZU-80 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,43, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,43 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, humusvlekken, mati fijn, spoor antenresten Bodemkundi: enkele Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 58 cm -Mv / 9,85 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, rijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 110 cm -Mv / 9,33 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,93 m +NAP borin: ASZU-81 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,48, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,48 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 50 cm -Mv / 9,98 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele detritus- en zandlaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 75 cm -Mv / 9,73 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 130 cm -Mv / 9,18 m +NAP 25

120 borin: ASZU-82 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,51, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,51 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerrijsbruin, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,11 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, rietveen 60 cm -Mv / 9,91 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerrijsbruin, veen, spoor hout 75 cm -Mv / 9,76 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 87 cm -Mv / 9,64 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 118 cm -Mv / 9,33 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 8,91 m +NAP borin: ASZU-83 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,46, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,46 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eel, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 45 cm -Mv / 11,01 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtbruinrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,96 m +NAP borin: ASZU-84 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,13, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,13 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: veel Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 9,98 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijsbruin, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 60 cm -Mv / 9,53 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, zwartbruin, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 103 cm -Mv / 9,10 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 125 cm -Mv / 8,88 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati rof, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,63 m +NAP 26

121 borin: ASZU-85 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,46, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,46 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten Bodemkundi: enkele Fe-vlekken, interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 10,36 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 50 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtblauwrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 98 cm -Mv / 9,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 8,96 m +NAP borin: ASZU-86 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,63, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,63 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, zandbrokken, veraard veen Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,23 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 128 cm -Mv / 9,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtblauwrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 180 cm -Mv / 8,83 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,63 m +NAP borin: ASZU-87 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,17, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,17 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 40 cm -Mv / 9,77 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtblauwrijs, enkele zandlaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 160 cm -Mv / 8,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtblauwrijs, enkele detritus- en zandlaen, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,17 m +NAP 27

122 borin: ASZU-88 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,16, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,16 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, bruin, mati fijn, veel antenresten Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 10,06 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, bruinrijs, zandbrokken, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 80 cm -Mv / 9,36 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, bruinrijs, mati rof, weini antenresten, interpretatie: beekafzettinen 86 cm -Mv / 9,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 190 cm -Mv / 8,26 m +NAP borin: ASZU-89 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,62, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,62 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 10,52 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond 80 cm -Mv / 9,82 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 110 cm -Mv / 9,52 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 220 cm -Mv / 8,42 m +NAP borin: ASZU-90 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 9,76, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 9,76 m +NAP Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, rijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 100 cm -Mv / 8,76 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, lichtblauwrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 175 cm -Mv / 8,01 m +NAP 28

123 borin: ASZU-91 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,07, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,07 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, mati fijn, spoor wortelresten Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 9,92 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, zwartbruin, enkele zandlaen, veraard veen 73 cm -Mv / 9,34 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veel dunne detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 130 cm -Mv / 8,77 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,07 m +NAP borin: ASZU-92 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,42, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,42 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 10,12 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, bruin, veraard veen Bodemkundi: Fe-concreties 65 cm -Mv / 9,77 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, bruin, veraard veen 85 cm -Mv / 9,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 110 cm -Mv / 9,32 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 155 cm -Mv / 8,87 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,42 m +NAP borin: ASZU-93 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,80, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,80 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 63 cm -Mv / 10,17 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veraard veen 87 cm -Mv / 9,93 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 112 cm -Mv / 9,68 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,30 m +NAP 29

124 borin: ASZU-94 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,02, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,02 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, mati fijn, spoor wortelresten Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 9,87 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, zwartbruin, veraard veen 72 cm -Mv / 9,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veel dunne detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 8,27 m +NAP borin: ASZU-95 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,55, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,55 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 72 cm -Mv / 9,83 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, zwartbruin, veraard veen 113 cm -Mv / 9,42 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 130 cm -Mv / 9,25 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 175 cm -Mv / 8,80 m +NAP borin: ASZU-96 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 9,89, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 9,89 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, rijsbruin, mati fijn, spoor wortelresten Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 9,69 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, donkerrijsbruin, enkele zandlaen, uiterst fijn, interpretatie: beekafzettinen 40 cm -Mv / 9,49 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, rijs, zeer fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 60 cm -Mv / 9,29 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 170 cm -Mv / 8,19 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtblauwrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 7,89 m +NAP 30

125 borin: ASZU-97 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,61, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,61 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 32 cm -Mv / 10,29 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijsbruin, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 80 cm -Mv / 9,81 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, rijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 95 cm -Mv / 9,66 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 170 cm -Mv / 8,91 m +NAP borin: ASZU-98 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 9,82, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 9,82 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 9,72 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, bruinrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 25 cm -Mv / 9,57 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, sterk zandi, donkerrijsbruin, veraard veen 73 cm -Mv / 9,09 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 105 cm -Mv / 8,77 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 145 cm -Mv / 8,37 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtblauwrijs, spoor wortelresten, interpretatie: keileem, rondmorene Einde borin op 200 cm -Mv / 7,82 m +NAP borin: ASZU-99 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,06, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,06 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 37 cm -Mv / 9,69 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 47 cm -Mv / 9,59 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 140 cm -Mv / 8,66 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, lichtblauwrijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 8,06 m +NAP 31

126 borin: ASZU-100 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv Alemeen: aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, donkerrijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn 65 cm -Mv Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtbruinrijs, mati fijn 92 cm -Mv Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijseel, mati fijn Einde borin op 130 cm -Mv borin: ASZU-101 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 9,88, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 9,88 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 55 cm -Mv / 9,33 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 9,08 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veel dunne detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 200 cm -Mv / 7,88 m +NAP borin: ASZU-102 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,80, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,80 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 32 cm -Mv / 10,48 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijsbruin, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 60 cm -Mv / 10,20 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele schelpenlaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen 83 cm -Mv / 9,97 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, uiterst silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 92 cm -Mv / 9,88 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 160 cm -Mv / 9,20 m +NAP 32

127 borin: ASZU-103 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,30, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,30 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, oranjebruin, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties, interpretatie: bouwvoor 27 cm -Mv / 10,03 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerrijsbruin, enkele zandlaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 100 cm -Mv / 9,30 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, veel dunne detrituslaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen 180 cm -Mv / 8,50 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, rijs, zeer fijn, spoor wortelresten, interpretatie: beekafzettinen 193 cm -Mv / 8,37 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, zwak humeus, lichtrijsbruin, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 195 cm -Mv / 8,35 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtblauwrijs, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 220 cm -Mv / 8,10 m +NAP borin: ASZU-104 beschrijver: JJ/DB, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,66, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,66 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 5 cm -Mv / 10,61 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele siltlaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 60 cm -Mv / 10,06 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,66 m +NAP borin: ASZU-105 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,56, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,56 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijsbruin, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 63 cm -Mv / 10,93 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 80 cm -Mv / 10,76 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 10,46 m +NAP borin: ASZU-106 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,20, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,20 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, bruinrijs, zandbrokken, veen (niet edifferentieerd) Bodemkundi: interpretatie: verstoord 25 cm -Mv / 10,95 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 75 cm -Mv / 10,45 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, lichtblauwrijs, mati rof, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 10,20 m +NAP 33

128 borin: ASZU-107 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,54, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,54 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 28 cm -Mv / 11,26 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn Bodemkundi: veel Fe-vlekken, interpretatie: verstoord 42 cm -Mv / 11,12 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, rijs, zandbrokken Bodemkundi: interpretatie: verstoord 83 cm -Mv / 10,71 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak rindi, rijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken 110 cm -Mv / 10,44 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, rijs, interpretatie: keileem, rondmorene Einde borin op 140 cm -Mv / 10,14 m +NAP borin: ASZU-108 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,32, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,32 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,82 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken 85 cm -Mv / 10,47 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, rijs, enkele detrituslaen, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 104 cm -Mv / 10,28 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 140 cm -Mv / 9,92 m +NAP borin: ASZU-109 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,40, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,40 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 55 cm -Mv / 10,85 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 115 cm -Mv / 10,25 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 150 cm -Mv / 9,90 m +NAP 34

129 borin: ASZU-110 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,52, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,52 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zand- en veenbrokken, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 80 cm -Mv / 10,72 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, veen 85 cm -Mv / 10,67 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 100 cm -Mv / 10,52 m +NAP borin: ASZU-111 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,33, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,33 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 10 cm -Mv / 11,23 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 75 cm -Mv / 10,58 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, sterk silti, lichtblauwrijs, zeer fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 10,33 m +NAP borin: ASZU-112 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,49, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,49 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv / 11,29 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, enkele detrituslaen, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen 65 cm -Mv / 10,84 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 80 cm -Mv / 10,69 m +NAP borin: ASZU-113 beschrijver: JJ/JEP, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,68, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,68 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, zeer fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 48 cm -Mv / 11,20 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 140 cm -Mv / 10,28 m +NAP 35

130 borin: ASZU-114 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,26, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,26 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 35 cm -Mv / 10,91 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 65 cm -Mv / 10,61 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, mati rof, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 110 cm -Mv / 10,16 m +NAP borin: ASZU-115 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,76, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,76 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 5 cm -Mv / 10,71 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati rof, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: Fe-concreties 80 cm -Mv / 9,96 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, rijs, enkele humuslaen, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen Einde borin op 100 cm -Mv / 9,76 m +NAP borin: ASZU-116 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,12, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,12 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 57 cm -Mv / 10,55 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: Fe-concreties 85 cm -Mv / 10,27 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 140 cm -Mv / 9,72 m +NAP borin: ASZU-117 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,81, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,81 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 115 cm -Mv / 9,66 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundi: veel Fe-vlekken Einde borin op 130 cm -Mv / 9,51 m +NAP 36

131 borin: ASZU-118 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,05, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,05 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 10,90 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eelrijs, mati fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 50 cm -Mv / 10,55 m +NAP borin: ASZU-119 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,14, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,14 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerbruin, veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 10,74 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, bruin, detritus 52 cm -Mv / 10,62 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: diffuus (3-10 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak rindi, bruineel, mati fijn, interpretatie: dekzand 59 cm -Mv / 10,55 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: diffuus (3-10 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, zwak rindi, eel, mati fijn, interpretatie: dekzand 70 cm -Mv / 10,44 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: leem, sterk zandi, zwak rindi, lichtrijs, interpretatie: keileem, rondmorene Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 100 cm -Mv / 10,14 m +NAP borin: ASZU-120 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 12,13, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 12,13 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak humeus, bruinrijs, zandbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: opebrachte rond Opmerkin: keileembrokken 150 cm -Mv / 10,63 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, zwartbruin, amorf veen 160 cm -Mv / 10,53 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, bruin, detritus 189 cm -Mv / 10,24 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eel, mati fijn, weini wortelresten, interpretatie: dekzand Einde borin op 200 cm -Mv / 10,13 m +NAP 37

132 borin: ASZU-121 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 10,96, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - karterin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 10,96 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, sterk humeus, donkerrijsbruin, zand- en veenbrokken, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 10,46 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: eleidelijk (0,3-3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, amorf veen 80 cm -Mv / 10,16 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: eleidelijk (0,3-3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, mineraalarm, donkerbruin, detritus 85 cm -Mv / 10,11 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtbruin, mati fijn, spoor antenresten, interpretatie: dekzand 97 cm -Mv / 9,99 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, eel, mati fijn, spoor wortelresten, interpretatie: dekzand Einde borin op 130 cm -Mv / 9,66 m +NAP borin: ASZU-122 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,24, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,24 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 15 cm -Mv / 11,09 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: veen, zwak zandi, donkerbruin, veraard veen 32 cm -Mv / 10,92 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm), aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, mati silti, eelrijs, zeer fijn, interpretatie: beekafzettinen 40 cm -Mv / 10,84 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, lichtrijs, enkele humuslaen, mati fijn, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 50 cm -Mv / 10,74 m +NAP borin: ASZU-123 beschrijver: JJ/SM, datum: , X: , Y: , coördinaatsysteem: ijksdriehoeksmetin, kaartblad: 12D, hoote: 11,07, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hootebepalin: GPS, boortype: zanduts-2 cm, doel borin: archeoloie - verkennin, landebruik:, vondstzichtbaarheid: slecht, provincie: Drenthe, emeente: Assen, aatsnaam: Assen, opdrachtever: Witpaard BV, uitvoerder: AAP Noord 0 cm -Mv / 11,07 m +NAP Alemeen: aard onderrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, mati humeus, rijsbruin, mati fijn Bodemkundi: interpretatie: bouwvoor 5 cm -Mv / 11,02 m +NAP Alemeen: aard bovenrens: abrupt (<0,3 cm) Litholoie: zand, zwak silti, zwak rindi, eelrijs, enkele siltlaen, mati fijn, spoor hout, interpretatie: beekafzettinen Bodemkundi: enkele Fe-vlekken Einde borin op 75 cm -Mv / 10,32 m +NAP 38

133 Planebied Assen Zuid Onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap Gemeenten Assen en Midden-Drenthe esultaten onderzoek AAP-notitie 4197, kaartbijlae 1, schaal 1:5000 leenda borinen 100 met veenpakket van 0,50 tot 1,00 meter met veenpakket dikker dan 1,00 meter overie borinen boornummer archeoloische verwachtin depressie/laate al dan niet evuld met oranisch materiaal: hoo (Keunen e.a., 2011) 60 dekzandlandschap: middelhoo/hoo (Keunen e.a., 2011) beekdal: middelhoo/hoo (Keunen e.a., 2011 en Marinelli en Tolsma, 2009) rondmorenevlakte: laa (Keunen e.a., 2011) overi reeds archeoloisch onderzocht (Van Hoof, 2010) een betredinstoestemmin 62 rens onderzoeksebied 2 nummer onderzoeksebied rens deelebied A aanduidin deelebied rens anebied Aszu.wor TP/16 mei m 1:

134 Planebied Assen Zuid Onderzoeksebieden De Haar/A28 en wetracé Werklandschap Gemeenten Assen en Midden-Drenthe Advieskaart AAP-notitie 4197, kaartbijlae 2, schaal 1:5000 leenda Advies inventariserend onderzoek archeoloische beeleidin een vervolonderzoek overi 2 A Aszu.wor TP/16 mei 2012 reeds archeoloisch onderzocht (Van Hoof, 2010) rens onderzoeksebied nummer onderzoeksebied rens deelebied aanduidin deelebied rens anebied m 1:

135 Bijlae 3 Ecoloisch onderzoek afrit westzijde bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 73

136 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 74

137 Ecoloie afrit A28, Assen Zuid Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin

138 Colofon Titel: Ecoloie afrit A28, Assen Zuid Subtitel: Inventarisatie, beoordelin en ontzien van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin Projectcode: Status: Concept Datum: 30 november 2011 Auteurs: In. M.G. (Mark) Hoksber & Drs. I. (Iwan) Veeman Veldonderzoek: Dhr. A. (André) Marissen, In. M.G. Hoksber & In. M. (Marco) van der Sluis Eindredactie: Drs. I. (Iwan) Veeman Opdrachtever: Gemeente Assen Contactpersoon: Dhr.. Lindeboom... EcoGroen Advies BV Postbus AP Zwolle T: F: I: EcoGroen Advies (2011) Alles uit deze uitave ma worden vermenivuldid en/of openbaar emaakt mits onder vermeldin van de bron: Hoksber, M.G. (2011). Ecoloie afrit A28, Assen Zuid. Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwetevin. Conceptrapport EcoGroen Advies, Zwolle. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID

139 Inhoud Samenvattin en conclusies 1 Inleidin Aanleidin en doelstellin... 1 Situatie en beoode ontwikkelinen Alemene opzet Gebiedserichte natuurbeschermin Inleidin Natuurbescherminswet Nota uimte Flora en fauna van het anebied Toetsinskader Onderzoeksmethodiek Flora Vleermuizen Grondebonden zoodieren Broedvoels Amfibieën Vissen eptielen Onewervelden Geraadeede bronnen...11 Bijlaen I - Wettelijk kader II - Natuurdoeltypenkaart III Botanisch waardevolle sloten nabij beoode afrit ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID

140 Samenvattin en conclusies Aanleidin en doelstellin In opdracht van de emeente Assen (contactpersoon dhr.. Lindeboom) heeft EcoGroen Advies BV ecoloisch onderzoek uitevoerd ter hoote van een nieuw beoode afrit van de A28 aan de zuidzijde van Assen. De consequenties van de beoode ruimtelijke inreep op de aanwezie natuurwaarden zijn etoetst aan de Flora- en faunawet en het vierend ebiedserichte natuurbeschermin. De anvormin bevindt zich in een vroe stadium en voorliend onderzoek heeft zich vooralsno alleen ericht op de beoode locatie voor de afrit zelf en dus niet op hieraan te verbinden infrastructuur en ewijzide verkeerstromen. Gebiedserichte natuurbeschermin Het anebied maakt een deel uit van een ebied dat is beschermd krachtens de Natuurbescherminswet of Ecoloische Hoofdstructuur. Gezien de afstand van het anebied tot deze beschermde ebieden, de tussenliende barrières in de vorm van infrastructuur en het TT-circuit zijn neatieve, uitstralende effecten ook niet te verwachten als evol van de aanle en het ebruik van de afrit zelf. Wel zijn in het anebied natuurwaarden aanwezi die ook in het provinciaal beleid zijn aaneduid. Met name de botanische waarden in de raslanden en vooral de kwelsloten zijn noemenswaardi en er eldt voor de delen een natuurdoel voor op arme ronden. De provincie let de verantwoordelijkheid voor het behoud van deze waarden bij de emeente. Het is zaak om hier in het ontwerp zorvuldi mee om te aan en moelijkheden te benutten om de aanwezie waarden te ontzien en (kwel)potenties te benutten. Aanetroffen en te verwachten soorten Tijdens de veldonderzoeken zijn in het anebied een beschermde antensoorten aanetroffen. Deze worden ook niet verwacht. Wel is de ode lijstsoort Brede waterpest (cateorie 4; Gevoeli) aanwezi; In het anebied zijn een verblijfaatsen van vleermuizen aanetroffen en/of te verwachten. Als evol van de annen treedt ook een schade op aan belanrijk foeraeerebied of vlieroutes van vleermuizen; Verspreid in het anebied zijn vaste verblijfaatsen van enkel alemeen voorkomende, laa beschermde zoodiersoorten te verwachten. Vaste verblijfaatsen van zwaarder beschermde soorten zijn niet aanetroffen in het anebied en worden ook niet verwacht in het anebied of binnen de invloedsfeer van de annen; Binnen de invloedsfeer van de annen zijn in 2011 een jaarrond beschermde nestlocaties vastesteld, maar de kans op toekomstie vestiin van Buizerd is terekke aanzienlijk. Er zijn diverse alemene broedvoels van - en struikewas aanwezi in het anebied; In het anebied zijn vijf exemaren van de strikt beschermde Poelkikker (Ff-wet tabel 3) aanetroffen. Het betreft echter een zuivere populatie, waardoor de wettelijke beschermin niet eldt. Door de wettelijke zoricht zo oed moelijk te vervullen kan schade aan exemaren zoveel moelijke voorkomen worden. Op basis van veldonderzoek en bekende verspreidinseevens kunnen andere strikt beschermde amfibieënsoorten in het anebied worden uitesloten. Wel is voortantin en overwinterin van de laa beschermde amfibieënsoorten Bruine kikker en Bastaardkikker vastesteld; Gezien de resultaten van het veldonderzoek en bekende verspreidinseevens kan worden econcludeerd dat er een beschermde vissen, onewervelden, weekdieren en reptielen aanwezi en te verwachten zijn. Verichte mitierende maatreelen Om schade op overie broedvoels te voorkomen zijn onderstaande mitierende maatreelen van toepassin: Alleen in de periode half november en half februari ontbreken broedvoels en kunnen werkzaamheden aatsvinden in broedbiotoop van voels zonder nadere voorwaarden; Indien eand is om werkzaamheden tussen half februari en half november uit te voeren dan is het noodzakelijk om voor half februari te zoren dat het werkebied oneschikt emaakt is voor broedvoels door eschikte broedbiotopen (oeverveetatie, ruite en schaes) te verwijderen. Gedurende deze periode - met kans op zich vestiende broedvoels - is het bovendien zaak om de vestiin van opportunistische soorten te voorkomen; Indien werkzaamheden worden opestart in de periode tussen half februari en half november of wanneer in bepaalde delen van het werkebied tijdelijk niet ewerkt wordt, is het van belan om vooraf een broedvoelinspectie uit te voeren om na te aan of broedende voels aanwezi zijn. Indien bewoonde nesten worden aanetroffen, worden afhankelijk van de aard van de werkzaamheden en de betrokken soort (en) verstorende werkzaamheden terekke uitesteld totdat de eieren zijn uitekomen en de jonen vlievlu zijn. Zoricht ten aanzien van amfibieën en kleine landzoodieren. Voor de in het anebied voorkomende laa beschermde zoodieren en amfibieën wordt als belanrijkste mitierende maatreel faserin in tijd enoemd. Schade is te minimaliseren door het werken in de sloten en de rondwerkzaamheden zoveel moelijk uit te voeren in de maanden september en oktober. AANVULLING ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID

141 1 Inleidin 1.1 Aanleidin en doelstellin In opdracht van de emeente Assen (contactpersoon dhr.. Lindeboom) heeft EcoGroen Advies BV een ecoloisch onderzoek uitevoerd ten behoeve van de moelijke realisatie van een nieuwe afrit van A28 ten westen van de snelwe ter hoote van het TT-circuit. De Flora- en faunawet vericht vooraf te toetsen of ruimtelijke inrepen of activiteiten niet conflicteren met aanwezie beschermde ant- en diersoorten. In het voorliende onderzoek worden, ten behoeve van de onderbouwin van de ruimtelijke anvormin, de consequenties in beeld ebracht van de moelijk te nemen maatreelen en vindt toetsin aats aan de Flora- en faunawet. 1.2 Situatie en beoode ontwikkelinen De eande locatie van de afrit is weereeven in onderstaand fiuur. Momenteel bestaat het ebied uit een extensief landbouwebied met ruie hooilanden, schaes, zandween en rijk beroeide sloten. Er is een bebouwin aanwezi. Voor de aanle van de afrit zullen schaes worden ekapt, zal ophoin aatsvinden en zullen wateranen verraven worden. Voorliend onderzoek heeft zich alleen ericht op de locatie van de afrit zelf aan de westzijde van de A28, zoals weereeven in fiuur 1. Eventuele effecten buiten het anebied, zoals door veranderende verkeerstromen of aanpassin van overie infrastructuur zijn vooralno niet meeenomen. Fiuur 1: Luchtfoto met de situerin van de afrit (binnen de ele belijnin) en weerave van het onderzochte ebied (binnen ele onderbroken lijn). Bron kaartonderrond: Goole earth. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 1

142 1.3 Alemene opzet Voorliende ecoloische beoordelin is ebaseerd op diverse veldbezoeken verspreid over 2010 en 2011 en bekende verspreidinseevens (zie Hoofdstuk 4 Geraadeede bronnen). Om inzicht te krijen in de aanwezie natuurwaarden en beperkinen met betrekkin tot de beoode ruimtelijke inreep in het anebied, zijn twee sporen evold: Ten eerste is in kaart ebracht welke ebiedserichte natuurbeschermin uitwerkin heeft in het ebied (hoofdstuk 2); Ten tweede is naeaan welke beschermde anten- en diersoorten in het ebied voorkomen of kunnen voorkomen (hoofdstuk 3). Uit de verzamelde informatie volt een korte beschrijvin van de verwachte effecten van de ruimtelijke inreep op beschermde soorten en ebieden. Daarnaast is beschreven welke mitierende (verzachtende of inpassins-) maatreelen eventueel nodi zijn om overtredin van de Flora- en faunawet te kunnen voorkomen en of aanvullend onderzoek ten aanzien van beschermde soorten en/of ebieden nodi is. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 2

143 2 Gebiedserichte natuurbeschermin 2.1 Inleidin In het kader van dit onderzoek wordt, naast de aanweziheid van beschermde soorten, aandacht besteed aan ebieden met een bescherminsstatus. De volende wet- en reelevin is daarbij van belan: Natuurbescherminswet, waarin onder andere openomen de Natura ebieden (Voel- en Habitatrichtlijn) en Beschermde Natuurmonumenten; Nota uimte, in onder andere omevinsvisies uitewerkt voor beschermin van de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS) en overie natuurwaarden De bescherminsreimes hebben tot doel de natuurwaarden in de betreffende ebieden veili te stellen. In sommie situaties dienen ook ruimtelijke activiteiten buiten de berenzin van deze ebieden etoetst te worden op moelijke schadelijke uitstralende effecten. In de onderstaande pararafen wordt kort ineaan op de eventuele effecten die de eande werkzaamheden kunnen hebben op nabijeleen ebieden met een bescherminsstatus. 2.2 Natuurbescherminswet 1998 Natura 2000-ebieden De beschermde waarden van een Natura 2000-ebied worden uitedrukt in de vorm van instandhoudindoelen voor habitattypen, voels en/of andere soorten. Plannen of projecten in of in de nabijheid van een Natura 2000-ebied die de kwaliteit van de instandhoudinsdoelen kunnen verslechteren of een storend effect kunnen hebben op soorten, moeten etoetst worden op hun evolen voor het ebied. Het onderzoeksebied lit op ruim 1 kilometer afstand van het Natura 2000-ebied Witterveld. Dit Habitatrichtlijnebied is aanewezen voor diverse habitattypen van met name heide en hooveen. Gezien de afstand van het anebied tot het enoemde Natura 2000-ebied, de liin teen de A28 en de tussenliende barrières (we De Haar en TT-circuit), kan esteld worden dat als evol van de aanle en het ebruik van de afrit een effecten op de instandhoudindoelen van Natura 2000-ebied Witterveld te verwachten zijn. Eventuele indirecte effecten door veranderde verkeerstromen, anders dan op de afrit zelf, zijn daarbij niet meeenomen. Beschermde Natuurmonumenten Het dichtstbijzijnde Beschermd Natuurmonument is eveneens het Witterveld, op een afstand van ruim 1 kilometer van het anebied. Dit ebied is reeds beschreven in bovenstaande alinea waardoor een nadere toetsin niet aan de orde is. 2.3 Nota uimte De Nota uimte is één van de structuurschema s waarin de visie van het ijk over natuur en landelijk ebied is vasteled. De Nota richt zich op het behoud, herstel en ontwikkelin van wezenlijke natuurlijke kenmerken en waarden. Vanuit deze doelstellin wordt de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS) erealiseerd en worden ondermeer anzenfoeraeer- en weidevoelebieden aanewezen. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 3

144 EHS Door het rijk en provincies is een beleidskader opesteld met de spelreels die elden bij inrepen binnen de EHS. In dit beleidskader is aaneeven dat inrepen met sinificante neatieve effecten op de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS alleen onder voorwaarden worden toeestaan. In dit kader moet allereerst in beeld worden ebracht wat de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS in of nabij het anebied zijn. Provincies hebben het rijksbeleid doorvertaald in het provinciaal beleid. Binnen de Ecoloische Hoofdstructuur eldt de Nee, tenzij -benaderin. Dit houdt in dat bestemminsanwijziin niet moelijk is als daarmee de wezenlijke kenmerken of waarden van het ebied sinificant worden aanetast, tenzij er een reële alternatieven zijn en er sprake is van redenen van root openbaar belan. Volens de kaart Concretiserin EHS 2010 op de website van de provincie is het onderzoeksebied niet berensd als EHS. Het Witterveld is het dichtstbijzijnde als EHS aanemerkt ebied. Omdat het onderzoeksebied een deel uitmaakt van de EHS is directe aantastin zoals areaalverlies niet aan de orde. Op basis van de afstand is ook aantastin van wezenlijke kenmerken en waarden niet aan de orde. Natuur buiten de EHS Binnen het anebied zijn de delen op de Natuurdoeltypenkaart van de provincie aaneeven als natuurdoeltype van arme zandronden en de overie delen als bloemrijk rasland (zie bijlae 2). Uit navraa bij de provincie (dhr. P. Venema) is ebleken dat de emeente sinds enie tijd zelf primair verantwoordelijk is voor anoloische beschermin van natuur buiten de EHS. Binnen het anebied zijn daadwerkelijk elementen aanwezi, maar deze zijn jon en niet volledi ontwikkeld. Uiteraard kan voor de kap van bomen de Boswet van toepassin zijn. Het zoveel moelijk ontzien van de elementen is aan te raden en moelijk eldt verichte herant. Van aanzienlijk hoere natuurwaarde dan de aanwezie jone elementen worden door ons de raslanden en sloten buiten de elementen eacht. Hier is een sprake van een hoe soortenrijkdom aan anten, waarbij met name de sloten eruit sprinen vanwee de aanweziheid van diverse kwelindicatoren. In het inmiddels niet meer van kracht zijnde POP II was het ebied op kaart 7 Ecoloische structuren treffend aaneduid als ebied met botanische waarden in sloten. De tijdens het veldwerk opemerkte waardevolle sloten in en rond de anlocatie zijn aaneeven in bijlae III en de soortensamenstellin wordt beschreven in 3.3. In deze situatie raden we aan om in te zetten op het behoud en benutten van de botanische waarden en de aaneduide sloten in het bijzonder. De aanle van radiënten en ondiepe reppels kan bijdraen aan het benutten van de kwelpotentie en het voorkomen van een netto afname aan waardevolle antenmilieus als evol van de toename aan verhard oppervlakte en de lokale ophoin. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 4

145 3 Flora en fauna van het anebied 3.1 Toetsinskader De Flora- en faunawet vericht een ieder die ruimtelijke inrepen of andere activiteiten wil ontooien, na te aan in hoeverre dit neatieve effecten kan hebben op van nature in Nederland in het wild voorkomende anten- en diersoorten oneacht of deze beschermd zijn of niet. De zoricht van artikel 2 uit de Flora- en faunawet stelt dat optredende neatieve effecten zo veel moelijk vermeden of eminimaliseerd dienen te worden. Voor de soorten uit tabel 2 van de Flora- en faunawet kan worden volstaan door het werk uit te voeren conform de Gedrascode voor Waterschappen (Unie van Waterschappen 2006). Voor schade aan juridisch zwaarder beschermde soorten kan de aanvraa van een ontheffin van de Flora- en faunawet bij het Ministerie van EL&I noodzakelijk zijn. Aanepaste beoordelin ontheffinen Flora- en faunawet Tot 2009 was het noodzakelijk voor het verwijderen, verstoren of beschadien van een vaste verblijfaats van zwaarder beschermde soorten een ontheffin op de Flora- en faunawet aan te vraen. Door uitspraken van de aad van State in het voorjaar van 2009 is de beoordelin van ontheffinsaanvraen van de Flora- en faunawet voor ruimtelijke inrepen aanepast. Sinds auustus van dat jaar wordt daardoor ewerkt volens een nieuw stroomschema (zie bijlae I) en is het in veel evallen niet meer noodzakelijk om een ontheffin van de Flora- en faunawet aan te vraen (Dienst reelinen 2009a). Hieronder wordt voor de verschillende bescherminscateorieën 1 beschreven wat de moelijkheden zijn. Voor soorten van tabel 1 eldt bij ruimtelijke ontwikkelinen sowieso al een automatische vrijstellin van artikel 75 van de Flora- en faunawet. Voor tabel 2 soorten zijn drie opties moelijk: 1) Werken volens de eisen van de Gedrascode Flora- en faunawet voor waterschappen; 2) Het aanvraen van een ontheffin; 3) Het opstellen van een ecoloisch werkprotocol indien aanetoond kan worden dat de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort behouden blijft. Overiens is het in de eerste twee evallen ook noodzakelijk om een op de situatie toeesneden ecoloisch werkprotocol op te stellen. Voor tabel 3 soorten en soorten van bijlae IV van de Habitatrichtlijn en voor voels waarvan de nestaats jaarrond beschermd is zijn twee opties moelijk: 1) Het aanvraen van een ontheffin; 2) Het opstellen van een ecoloisch werkprotocol indien aanetoond kan worden dat de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort behouden blijft en dat de soort binnen het leefebied succesvol kan (blijven) overwinteren, foeraeren en/of voortanten tijdens en na uitvoerin van de annen. Hierbij eldt voor het aanvraen van ontheffin dat ook een ecoloisch werkprotocol opesteld moet worden waarin de te nemen mitierende maatreelen beschreven worden. 1 Voor voels wijkt het bescherminsreime af en verwijzen we naar 3.6 en bijlae 1. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 5

146 3.2 Onderzoeksmethodiek Voorliende ecoloische beoordelin is voor een belanrijk deel ebaseerd op vier veldbezoeken die verspreid over 2010 en 2011 zijn uitevoerd. Hierbij is het anebied inclusief een zone rond dit ebied onderzocht (zie fiuur 1). Tijdens de veldbezoeken is aandacht besteed aan de beschermde soorten binnen de Flora- en faunawet en vooral aan de juridisch zwaarder beschermde soorten (tabel 2- en 3- soorten). Voor zover moelijk zijn de volende soortroepen eïnventariseerd: flora, zoodieren, voels, amfibieën, reptielen, vissen en onewervelden. Naast veldonderzoek is ebruik emaakt van bestaande verspreidinseevens afkomsti van verspreidinsatlassen (zie literatuurlijst) en overie databanken (onder andere waarnemin.nl). Verkennend bezoek Op 4 november 2010 heeft een verkennend veldonderzoek aatsevonden, waarbij een biotoopbeoordelin heeft aatsevonden voor alle soorten. Wel heeft een intensieve bemonsterin van alle wateren heeft aatsevonden, die zich heeft ericht op (beschermde) vissoorten. Op basis van dit veldbezoek is econcludeerd dat de aanweziheid van juridisch zwaarder beschermde soorten in de soortroepen flora, broedvoels en amfibieën niet kan worden uitesloten. Bezoek jaarrond beschermde voelnesten Op 4 april 2011 is een veldbezoek uitevoerd dat zich specifiek heeft ericht op broedvoels waarvan de nesten jaarrond beschermd zijn. Hierbij zijn (bewoonde) nesten in aanwezie elementen in kaart ebracht Flora en Poelkikker Het onderzoek op 7 juli 2011 heeft zich specifiek ericht op flora (en Poelkikker). Hiertoe is het ehele ebied vlakdekkend onderzocht. Voor Poelkikker zijn daarbij (moelijke) Poelkikkers evanen met een schepnet. Alpenwatersalamander Tijdens het onderzoek op 12 auustus 2011 la de nadruk op Alpenwatersalamander. In deze periode zijn larven van de soort aanwezi en kan een oed beeld verkreen van de waarde van de wateren in het ebied als voortantinswater van Alpenwatersalamander. Hiertoe zijn alle wateranen bemonsterd met een schepnet om larven (en evt. volwassen dieren) te vanen. In dit hoofdstuk worden de onderzochte soortenroepen beschreven die in het onderzoeksebied en de directe omevin zijn aanetroffen en te verwachten. De relevante soorten worden in de onderstaande tekst kort toeelicht. 3.3 Flora Ondanks intensief onderzoek in een daarvoor zeer eschikte periode (bein juli) zijn een beschermde soorten aanetroffen. Door de intensiteit van het onderzoek kan zodoende de aanweziheid van beschermde soorten worden uitesloten. Wel is de ode Lijstsoort Brede waterpest (cateorie 4; Gevoeli) aanetroffen. Naar verwachtin zijn er een andere antensoorten van de ode Lijst aanwezi. Sloten en oevers In het anebied zijn veel soorten aanetroffen van kwelmilieus en extensief hooilandbeheer. Met name de sloot- en oeverveetaties zijn soortenrijk en oed ontwikkeld. Het aat om soorten als Moeraswalstro, Holpijp, Waterviolier, Grote boterbloem, Kale jonker, Echte koekoeksbloem, Grote ratelaar, Kleine watereppe, Moerasspirea, Grote boterbloem, Veldrus, Moeraswederik, Duizenknoopfonteinkruid, Zwarte zee, Tweerijie zee en Snavelzee. Ook de aanweziheid van de vrij schaarse soort Geelroene zee in het anebied is het vermelden waard. Op de droere delen, zoals de webermen zijn soorten van schrale en droe omstandiheden aanwezi zoals Gewone brunel, Gewoon reukras, Hazenpootje, Jacobskruiskruid, Oranje havikskruid, Gewone spurrie en Struikheide. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 6

147 3.4 Vleermuizen Alle vleermuizen zijn openomen in Bijlae IV van de Habitatrichtlijn en tabel 3 van de Flora- en faunawet en daardoor strikt beschermd. Het leefebied van vleermuizen bestaat uit verblijfaatsen, vlieroutes en foeraeerebied. Van deze drie onderdelen enieten verblijfaatsen de hooste beschermin. Verblijfaatsen Verblijfaatsen bevinden zich in donkere en voor vleermuizen bereikbare ruimten in bomen, huizen, kelders et cetera. Aanezien bebouwin ontbreekt is de aanweziheid van verblijfaatsen van ebouwbewonende soorten uitesloten. In de aanwezie veelal dunne bomen zijn een voor vleermuizen eschikte holten aanwezi, zodat ook verblijfaatsen van boombewonende soorten kunnen worden uitesloten. Vlieroutes Van veel vleermuissoorten is bekend dat zij edurende lane tijd ebruik kunnen maken van dezelfde structuren voor de oriëntatie en daarlans van hun verblijfaats naar de foeraeerebieden trekken. Vanwee dit traditieetrouwe edra van vleermuizen vormen bepaalde lijnvormie structuren (bijvoorbeeld rijen woninen, wateranen en sinels) een belanrijk onderdeel van een vlieroute. Wanneer alternatieve structuren ontbreken zijn derelijke structuren onmisbaar en zodoende beschermd. De deels te kappen schaes vormen echter een doorlopende route naar belanrijk foeraeerebied en lien rotendeels eïsoleerd. Belanrijke en onmisbare vlieroutes zijn zodoende niet te verwachten. Foeraeerebied Vleermuizen foeraeren op locaties waar insecten aanwezi zijn, bijvoorbeeld lans randen van sen en bomenrijen of boven water. Door de aanweziheid van bomen(rijen) wordt het anebied moelijk als foeraeerebied ebruikt door enkele vleermuissoorten. Foeraeerebied van vleermuizen eniet binnen de Flora- en faunawetevin echter een juridische beschermin, tenzij het onmisbaar is voor het voortbestaan van een populatie. Gezien de rote beschikbaarheid aan roenelementen zoals slootkanten, randen en schaes in de directe omevin van het onderzoeksebied, wordt niet verwacht dat het onderzoeksebied onmisbaar is als foeraeerebied. In de omevin blijven (ook in de toekomstie situatie) voldoende alternatieve foeraeerebieden voorhanden. Bovendien vormt het rootste deel van het anebied in de toekomstie situatie ook weer eschikt foeraeerebied voor vleermuizen. 3.5 Grondebonden zoodieren Tijdens het veldbezoek is specifiek elet op de aanweziheid van sporen (zoals uitwerpselen, vraatsporen en pootafdrukken) die duiden op de aanweziheid van de beschermde Das (Ff-wet tabel 3). Deze zijn echter niet aanetroffen In het anebied is sprake van kwelinvloeden en oed ontwikkelde slootveetaties, wat een indicator kan zijn voor de aanweziheid van de strikt beschermde Waterspitsmuis (Ff-wet tabel 3). Aanezien deze veetaties intensief beheerd worden is echter een sprake van eschikt leefebied. Ook andere dan enoemde zwaarder beschermde soorten zijn niet aanetroffen en worden weens het ontbreken van eschikt biotoop ook niet verwacht in het anebied. In het anebied is de aanweziheid van de laa beschermde (Ff-wet tabel 1) soorten Huisspitsmuis, osse woelmuis, Bosmuis, Veldmuis, Aardmuis, Bosspitsmuis (spec.), Wezel, Mol en ee aanetoond of te verwachten. Bij de anrealisatie zullen exemaren en verblijfaatsen van deze alemene en laa beschermde zoodieren verloren kunnen aan. Voor laa beschermde kleine zoodieren eldt overiens automatisch vrijstellin van artikel 75 van de Flora- en faunawet, waardoor het nemen ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 7

148 van vervolstappen voor deze laa beschermde zoodieren niet aan de orde is. Schade aan de alemene en laa beschermde zoodieren kan indien de annin van de werkzaamheden dit toelaat - eminimaliseerd worden door het anebied bouwrijp te maken buiten de voortantinsperiode (maart tot auustus). De minst schadelijke periode is september tot december (mits vorstvrij). 3.6 Broedvoels Ten behoeve van het project is een systematische broedvoelinventarisatie uitevoerd. Onderzoek naar broedvoels op de anlocatie is met name ericht eweest op soorten waarvan de nestaats jaarrond beschermd is (zie kader 1). Er zijn echter ondanks intensief onderzoek een bewoonde nesten van jaarrond beschermde soorten aanetroffen. Wel was aan de westzijde van de oude beekloop (buiten de invloedssfeer van de annen) in april 2011 een territoriaal paartje Buizerd aanwezi. Er bestaat een reële kans dat Buizerd zich in de toekomst vestit in de bomen in het anebied of directe nabijheid. Gezien de rote beschikbaar van alternatieve broedlocaties in de omevin van het anebied wordt niet verwacht dat het eventueel verwijderen van een toekomstie nestlocatie van Buizerd de functionele leefomevin van Buizerd in evaar brent. Wel is van belan om eventuele nestlocaties buiten het broedseizoen te verwijderen. Dit is in de periode auustus tot en met februari.. Kader 1 Jaarrond beschermde nesten van broedvoels Onder jaarrond beschermde nesten van broedvoels wordt verstaan: in functie zijnde nesten van de Ooievaar, Boomvalk, Buizerd, Havik, ansuil, oek, Wespendief, Zwarte wouw, Slechtvalk, Sperwer, Steenuil, Kerkuil, Oehoe, Gierzwaluw, Grote ele kwikstaart en Huismus. Voor sommie andere soorten eldt dat de nesten jaarrond beschermd zijn als zwaarweende feiten of ecoloische omstandiheden dat rechtvaardien Als jaarrond beschermde nesten worden aanetroffen en niet kunnen worden ontzien dient een omevinscheck te worden uitevoerd. Een deskundie moet vaststellen of er voor de soort een vervanende nestlocatie te vinden is in de omevin. Als dat niet het eval is, dient er voor zover moelijk een alternatief nest of alternatieve nestlocatie te worden aaneboden. De moelijkheden tot het verkrijen van ontheffin voor schade aan in ebruik zijnde nesten van voels zijn zeer beperkt. Overie soorten Binnen het anebied zijn diverse alemene voels van met name en struweel aanwezi. Het aat om alemene soorten als Winterkonin, oodborst, Fitis, Tjiftjaf, Zwarte kraai en Houtduif. In ruie slootkanten kunnen Bosrietzaner, ietors en Kleine karekiet broeden. In de slootkanten broedt moelijk de ode Lijstsoort Graspieper (cateorie 4; Gevoeli). Tijdens het veldwerk in 2011 was in de nabijheid van het onderzoeksebied sprake van territoriaal edra van deze soort. Alle broedvoels zijn edurende hun broedseizoen beschermd en moen in deze periode niet verstoord of eschaad worden. Als broedseizoen wordt ehanteerd: periode van nestbouw, periode van broed op de eieren en de periode dat de jonen op het nest evoerd worden. Indien op een locatie een broedende/nestelende voels aanwezi zijn, ma het aanwezie eschikte broedbiotoop ook tijdens het broedseizoen verwijderd worden. Om schade op broedvoels te voorkomen, zijn de volende mitierende maatreelen van toepassin. Alleen in de periode half november en half februari ontbreken broedvoels en kunnen werkzaamheden aatsvinden in broedbiotoop van voels zonder nadere voorwaarden; Indien eand is om werkzaamheden tussen half februari en half november uit te voeren dan is het noodzakelijk om voor half februari te zoren dat het werkebied oneschikt emaakt is voor broedvoels door eschikte broedbiotopen (oeverveetatie, ruite en schaes) te verwijderen (zie ook kader 11). ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 8

149 Gedurende deze periode - met kans op zich vestiende broedvoels - is het bovendien zaak om de vestiin van opportunistische soorten te voorkomen; Indien werkzaamheden worden opestart in de periode tussen half februari en half november of wanneer in bepaalde delen van het werkebied tijdelijk niet ewerkt wordt, is het van belan om vooraf een broedvoelinspectie uit te voeren om na te aan of broedende voels aanwezi zijn. Indien bewoonde nesten worden aanetroffen, worden afhankelijk van de aard van de werkzaamheden en de betrokken soort (en) verstorende werkzaamheden terekke uitesteld totdat de eieren zijn uitekomen en de jonen vlievlu zijn. Kader 2 Onaantrekkelijk maken werkebied voor broedvoels Er zijn verschillende manieren om de kans op vestiin van broedvoels te minimaliseren. Belanrijk is het kort houden van de veetatie voorafaand en edurende het werk. De kans op (her)vestiin van broedvoels kan verder worden beperkt door werkzaamheden verspreid over het terrein uit te voeren en voorafaand aan het broedseizoen (half februari) stokken met vlaetjes of linten in het werkebied te aatsen. Voor specifiek de opportunistische Oeverzwaluw dient de aanle van steilwanden in het werkebied te worden voorkomen. Het ecombineerd toepassen van deze maatreelen is aan te raden. 3.7 Amfibieën In de sloten in en nabij het anebied zijn diverse waarneminen edaan van de alemene en laa beschermde Bruine kikker en Bastaardkikker. Deze soorten zijn openomen in tabel 1 van de Flora- en Faunawet. Voor derelijke soorten eldt in eval van ruimtelijke ontwikkelinen automatisch vrijstellin van de ontheffinsicht. Poelkikker In de brede sloten lans de TT-Tunnelwe en de zandwe parallel aan de A28 zijn in totaal vijf exemaren met de kenmerken van de strikt beschermde Poelkikker (Ff-wet tabel 3) aanetroffen. Vier van de exemaren bevonden zich in eschikt tot optimaal habitat. Er zijn echter ook tientallen Bastaardkikkers aanetroffen. Door een relatief zeldzaam enetisch proces kunnen uit parinen van Bastaardkikkers ook Poelkikkers ontstaan. In zeer eschikte habitats kunnen, door waarschijnlijk natuurlijke selectie, ook min of meer zuivere populaties Poelkikker ontstaan (Marijnissen, 2008). Dat is hier niet aan de orde ezien de rote aantallen Bastaardkikkers. Voor de hier schaars aanwezie Poelkikkers eldt zodoende niet het strene bescherminsreime. Door de schade aan alle aanwezie amfibieën zoveel moelijk te beperken kan aan de zoricht uit de Flora- en Faunawet (zie bijlae I) worden voldaan. Schade kan eminimaliseerd worden door de inrichtinswerkzaamheden zoveel moelijk uit te voeren buiten de voortantins- en overwinterinsperiode. De maanden september en oktober zijn in de reel het meest eschikt voor het uitvoeren van relevante werkzaamheden zoals het verraven van sloten en het kappen van de schaes. Met de enoemde maatreelen is de functionaliteit van de leefomevin voor al de in het ebied aanwezie amfibieënsoorten overie te aranderen. Andere strikt beschermde amfibieën Ondanks ericht intensief onderzoek zijn een andere strikt beschermde amfibieën aanetroffen. Met name naar Alpenwatersalamander (Ff-wet tabel 2) is nadrukkelijk ezocht, maar de soort is niet aanetroffen. Voor de strikt beschermde Heikikker en Kamsalamander ontbreken eschikte biotopen. 3.8 Vissen Ondanks intensieve bemonsterin van de verschillende wateranen zijn een beschermde vissoorten aanetroffen. De vlak buiten het anebied aanetroffen ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 9

150 vissoort Bermpje is sinds 2010 niet laner beschermd in de Flora- en Faunawet. De soort is bij eerder onderzoek aanetroffen in de oude beekloop ten westen van het anebied. Verder zijn alleen alemene vissoorten aanetroffen en/of te verwachten zoals Tiendoorni stekelbaarsje, Zeelt, Blankvoorn en Baars. Voor deze soorten hoeven een speciale maatreelen te worden uitevoerd en ook is het aanvraen van ontheffin niet aan de orde. 3.9 eptielen In enkele nabijeleen kilometerhokken zijn waarneminen bekend van de zwaarder beschermde Levendbarende haedis (Uchelen 2010 & avon.nl). In het anebied is Levendbarende haedis niet aanetroffen en op basis van de terreinesteldheid wordt deze soort hier ook niet verwacht. In het Fochteloërveen en omevin komt de strikt beschermde inslan (Ff-wet tabel 3) voor (avon.nl). Aan een aantal voorwaarden voor eschikt leefebied voor deze soort wordt in het onderzoeksebied wel voldaan, maar enkele essentiële biotopen zoals broeihopen ontbreken. Gezien de bekende verspreidinseevens is het niet uitesloten dat een zwervende inslan in het anebied terecht zou komen, maar van een populatie en voortantinslocaties is in de invloedssfeer van de annen een sprake. Ook overie reptielensoorten zijn niet aanetroffen in of in de directe nabijheid van het anebied en worden op basis van de terreinesteldheid ook niet verwacht. Specifieke vervolacties zijn voor reptielen dan ook niet aan de orde Onewervelden Uit het veldonderzoek, de terreinesteldheid van de anebied en bekende verspreidinseevens kan econcludeerd worden er verblijfaatsen van beschermde of bedreide onewervelden aanwezi of te verwachten zijn in het anebied. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 10

151 4 Geraadeede bronnen Bijlsma,.G., F. Hustins & C.J. Camphuysen, Avifauna van Nederland 2. Alemene en schaarse voels van Nederland. Broekhuizen S., B. Hoekstra, V. van Laar, C. Smeenk & J.B.M. Thissen (1992). Atlas van de Nederlandse zoodieren. Stichtin Uiteverij KNNV. Dienst eelinen (2009a). Aanepaste beoordelin ontheffin ruimtelijke inrepen Flora- en faunawet. Dienst eelinen (2009b). Aanepaste lijst jaarrond beschermde voelnesten ontheffin Floraen faunawet ruimtelijke inreep. Dijk A.J. van & A. Boele (2011). Handleidin SOVON Broedvoelonderzoek. SOVON Voelonderzoek Nederland, Nijmeen. Heusden W..M. van & S.J. Vreudenhil (2008). Handreikin Flora- en faunawet. Voor werkzaamheden en activiteiten in het kader van bestendi ebruik, bestendi beheer en onderhoud en ruimtelijke inrichtin en ontwikkelin. Concept, Versie 1.1. Dienst Landelijk Gebied, Ministerie van LNV. Lane E., P. Twisk, A. van Winden en A. Diepenbeek (1994). Zoodieren van West-Europa. Uiteeven door de KNNV. Limpens H., K. Mostert & W. Boners (red.) (1997). Atlas van de Nederlandse vleermuizen, Stichtin Uiteverij van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniin, Utrecht. Marijnissen, K. (2008). Groene kikkers zijn comex. In AVON 10(2008)2. Ministerie van ELI Soortendatabase ( Ministerie van LNV (2004). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit TCJZ/2004/5727, houdende vaststellin van rode lijsten flora en fauna. Ministerie van LNV. Natura 2000-ebieden. ( Nöllert A. & C. Nöllert (2001). Amfibieënids van Europa. Tirion Uitevers BV, Baarn. Provincie Drenthe Kaartmachine ( AVON, eptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland. Uchelen, E. van (red.) Amfibieen en reptielen in Drenthe; voorkomen en levenswijze. Uiteverij Profiel, Bedum. Veeman I. & M. van der Sluis (2007). Ecoloisch onderzoek stadsrandzone Assen. Inventarisatie van natuurwaarden in het deelebied Assen-Zuid. apport EcoGroen Advies, Zwolle. ECOLOGIE AFIT A28, ASSEN ZUID 11

152 BIJLAGE

153 BIJLAGE I: WETTELIJK KADE Flora- en faunawet Inleidin Sinds 1 april 2002 is de Flora- en faunawet van kracht. Onder de Flora- en faunawet zijn oneveer 500 soorten in Nederland aanewezen als beschermde dier- of antensoort. De doelstellin van de wet is de beschermin en het behoud van de unstie staat van instandhoudin van in het wild levende ant- en diersoorten. Het uitanspunt van de wet is `nee, tenzij`. Dit betekent dat activiteiten met een schadelijk effect op beschermde soorten in principe verboden zijn. De Flora- en faunawet kent een root aantal verbodsbepalinen die samenhanen met ruimtelijke inrepen, annen en projecten. Zo is het verboden beschermde inheemse anten te ukken of te beschadien en eldt voor beschermde dieren een verbod op het doden, verwonden en opzettelijk verontrusten. Ook is het verboden nesten, holen of andere voortantins- of vaste rust- of verblijfaatsen van beschermde inheemse dieren te beschadien of te verstoren of eieren te rapen of te vernielen. De verbodsbepalinen betreffende anten op hun roeiaats zijn openomen in artikel 8. De verbodsbepalinen betreffende dieren in hun natuurlijke leefomevin zijn vermeld in artikel 9 tot en met 12. Van het verbod op schadelijke handelinen (`nee`) kan onder voorwaarden (`tenzij`) worden afeweken, met een ontheffin of vrijstellin. Het verlenen hiervan is de bevoedheid van de minister van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I), of, in eval van beheer en schadebestrijdin, van edeputeerde staten van de provincies. Beschermde dier- en antensoorten Beschermde inheemse anten- en diersoorten zijn bij alemene maatreel van bestuur aanewezen. Het zijn soorten die van nature in Nederland voorkomen en die in hun voortbestaan worden bedreid of het evaar lopen in hun voortbestaan te worden bedreid. Ook zijn soorten aanewezen die niet noodzakelijkerwijs in hun voortbestaan worden bedreid, maar wel beschermin enieten ter voorkomin van overmatie benuttin. De volende diersoorten zijn beschermd volens de Flora- en faunawet: 1) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten zoodieren, met uitzonderin van edomesticeerde dieren en met uitzonderin van de zwarte rat, de bruine rat en de huismuis; 2) Alle van nature op het Europese rondebied van de Lidstaten van de Europese Unie voorkomende soorten voels met uitzonderin van edomesticeerde voels; 3) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten amfibieën en reptielen; 4) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten vissen, met uitzonderin van de soorten waarop de Visserijwet 1963 van toepassin is; 5) Een aantal onewervelden (onder andere insecten, libellen en kevers) die in hun voortbestaan bedreid zijn of het evaar lopen in hun voortbestaan te worden bedreid. Er zijn drie bescherminsreimes van kracht, mede afhankelijk van de zeldzaamheid van de soort en de status in Europese richtlijnen. Van licht naar zwaar beschermd zijn de soorten openomen op Tabel 1, 2 of 3. Voor voels elden specifieke eisen, met name tijdens het broedseizoen. Bij ruimtelijke inrepen eldt automatisch vrijstellin voor soorten van Tabel 1 waardoor de meeste aandacht evraad is voor soorten van Tabel 2/3 en voor voels. Wijze van toetsin Door uitspraken van de aad van State in het voorjaar van 2009 is de beoordelin aanepast bij ontheffinsaanvraen voor ruimtelijke inrepen. Sinds 26 auustus van dat jaar werken we daardoor volens een nieuw stroomschema (zie volende paina). Gaat u een ruimtelijke inreep uitvoeren en zijn beschermde soorten aanwezi, dan zijn er vaak twee opties: 1) Voorkom overtredin van de Flora- en faunawet. Het aat dan om het behoud van de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort. Het betreft de functies van het leefebied die ervoor zoren dat de soort succesvol kan rusten of voortanten, bijvoorbeeld nesten, miratieroutes en foeraeerebied. Als u deze veili stelt door vooraf mitierende maatreelen te treffen, heeft u moelijk een ontheffin meer nodi. Om zeker te zijn dat uw maatreelen voldoende zijn, kunt u ze vóóraf laten beoordelen door Dienst eelinen. Als deze voldoende zijn krijt u een beschikkin met daarin de oedkeurin van uw maatreelen. De oedkeurin krijt u in de vorm van een afwijzin van uw ontheffinsaanvraa. U heeft namelijk een ontheffin nodi doordat u met uw maatreelen overtredin van de Flora- en faunawet voorkomt.

154 2 ) Kan de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort niet worden earandeerd door mitierende maatreelen? Dan dient u een reuliere ontheffinsaanvraa in waarbij de onderstaande vraen esteld worden: In welke mate wordt de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats aanetast? Is er een bij wet enoemd belan? (behalve bij Tabel 2-soorten) Is er een andere bevrediende oossin? (behalve bij Tabel 2-soorten) Komt de unstie staat van instandhoudin niet in evaar? Beoordelin Dienst eelinen Dienst eelinen beoordeelt of het bij wet enoemd belan zwaarder weet dan het overtreden van de verbodsbepalin(en). Voor Tabel 2-soorten elden minder zware eisen en kan een door het ministerie oedekeurde edrascode ook uitkomst bieden. De edrascode moet wel van toepassin zijn op uw activiteit en u moet kunnen aantonen dat u precies zo werkt als in de edrascode staat. Voor Bijlae 1-soorten uit Tabel 3 krijt u alleen ontheffin wanneer sprake is van een bij wet enoemd belan. Bij een ruimtelijke inreep betreft het meestal één van de onderstaande vier belanen: Beschermin van flora en fauna (b) Volksezondheid of openbare veiliheid (d) Dwinende redenen van root openbaar belan, met inberip van redenen van sociale of economische aard, en voor het milieu wezenlijke unstie effecten (e) Uitvoerin van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichtin of ontwikkelin (j) Voor voels en soorten van bijlae IV van de Habitatrichtlijn eldt dat u alleen ontheffin kunt krijen op rond van een bij wet enoemd belan uit respectievelijk de Voelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. In de praktijk zijn de moelijkheden voor het verkrijen van een ontheffin voor die soorten dan ook zeer beperkt, met name voor voels 2. Toetsinsschema Flora- en faunawet (Dienst eelinen 2009a). 2 In de Voelrichtlijn worden alleen de belanen b en d én de veiliheid van het luchtverkeer (belan c) enoemd;

155 ode lijsten Los van de Flora- en faunawet heeft de toenmalie Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ter uitvoerin van de bepalinen in artikelen 1 en 3 van het Verdra van Bern een aantal ode Lijsten voor bedreide en kwetsbare soorten dieren en anten epubliceerd 3. Voor soorten van de ode Lijsten heeft de overheid zich vericht onderzoek en werkzaamheden te bevorderen die nodi zijn voor beschermin en beheer. Het voorkomen van een soort op de ode Lijst heeft een wettelijke bescherminsstatus tot evol. Opname op de ode Lijst zet alleen iets over de zeldzaamheid en populatieontwikkelinen van de betreffende soorten. Natuurbescherminswet 1998 Op 1 oktober 2005 is de ewijzide Natuurbescherminswet 1998 in werkin etreden. De Natuurbescherminswet heeft betrekkin op Natura 2000 ebieden in Nederland en verankert een deel van de Europese Voelrichtlijn en Habitatrichtlijn in de nationale wetevin. Natura 2000 bestaat uit een netwerk van Europese natuurebieden. Het vormt de basis van het Europese natuurbeleid. Natura 2000 is ericht op de instandhoudin en ontwikkelin van soorten en ecosystemen die voor Europa belanrijk zijn. Nederland reelt aan de hand van een verunninenstelsel de zorvuldie afwein rond projecten die evolen kunnen hebben voor Natura 2000-ebieden. Deze verunninen worden verleend door de provincies of door de Minister van EL&I. Daarnaast stelt Nederland voor al haar Natura 2000-ebieden beheerannen op waarin de te beschermen waarden, de zoeheten instandhoudinsdoelen, nader worden uitewerkt in ruimte, tijd en omvan. In vooraand wettelijk kader zijn alleen de meest relevante onderdelen van de wetevin vereenvoudid weereeven. Aan deze tekst kunnen derhalve een rechten worden ontleend. Voor meer achterronden en de oorspronkelijke wetsteksten kunt u terecht op en op 3 Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van TCJZ/2004/5727, houdende vaststellin van rode lijsten flora en fauna en Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 28 auustus 2009, 25344, houdende vaststellin van eactualiseerde ode lijsten flora en fauna.

156 BIJLAGE II: NATUUDOELTYPENKAAT Lichtroene aanduidin: Bos van arme zandronden (3.64) (zie voor details: Lichtbruine aanduidin: Bloemrijk rasland van het zand- en veenebied (3.38). (zie voor details:

157 BIJLAGE III: BOTANISCHE WAADEVOLLE SLOTEN NABIJ BEOOGDE AFIT

158

159 Bijlae 4 Natuurtoets aansluitin Assen-TT bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 75

160 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 76

161 Natuurtoets aansluitin Assen-TT Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin

162 Colofon Titel: Natuurtoets aansluitin Assen-TT Subtitel: Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin Projectcode: Status: Definitief Datum: 27 juli 2012 Auteur: In. J.M. (Jorim) Kamerlin Veldonderzoek: In. E. (Erwin) Goutbeek, dhr. J. (Jasper) Zoeter & dhr. H. (Han) Brendeka Eindredactie: Drs. I. (Iwan) Veeman Opdrachtever: Gemeente Assen Contactpersoon: Dhr.. Lindeboom... EcoGroen Advies BV Postbus AP Zwolle T: I: EcoGroen Advies (2012) Alles uit deze uitave ma worden vermenivuldid en/of openbaar emaakt mits onder vermeldin van de bron: Kamerlin J.M. (2012). Natuurtoets aansluitin Assen-TT; Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin. Conceptrapport EcoGroen Advies, Zwolle. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT

163 Inhoud Samenvattin en conclusies 1 Inleidin Aanleidin en doelstellin Situatie en beoode ontwikkelinen Alemene opzet Gebiedserichte natuurbeschermin Inleidin Natuurbescherminswet Ecoloische Hoofdstructuur Flora- en faunawet Toetsinskader Onderzoeksmethode Flora Vleermuizen Grondebonden zoodieren Broedvoels Amfibieën eptielen Vissen Overie soorten Geraadeede bronnen Bijlaen I Samenvattin natuurwetevin II Luchtfoto met liin projectebied III Maatreelenkaart IV Schets Ecobru (combi fietspad/faunapassae) over A28 V Kaarten soorteninventarisatie (1 t/m 4) NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT

164 Samenvattin en conclusies Aanleidin en doelstellin In opdracht van de emeente Assen (contactpersoon dhr.. Lindeboom) heeft EcoGroen Advies BV een quickscan natuurtoets uitevoerd in verband met de nieuwe infrastructurele inrichtin aan beide zijden van de A28 ten zuiden van Assen. Deze maatreelen vinden aats in het kader van het ontwerptracé aansluitin Assen-TT. De consequenties van de beoode ruimtelijke inreep op de aanwezie natuurwaarden zijn etoetst aan de Flora- en faunawet en de vierende ebiedserichte natuurbeschermin. Het onderzoek is ebaseerd op veldbezoeken van 3 mei, 7 juni en 19 juni en een inventarisatie van bekende verspreidinseevens, waaronder diverse recente veldonderzoeken in het ebied. Gebiedserichte natuurbeschermin Het projectebied lit nabij Natura 2000-ebied Witterveld en Drentsche Aa. Verstorinseffecten op en verlies van oppervlak van beschermde natuurawaarden door het aanleen van de voorenomen infrastructuur, zijn niet te verwachten door de (rote) afstand van het anebied tot de Natura 2000-ebieden. Het aanleen van de infrastructuur heeft dan ook een (sinificant) neatief effect. Het ebruik van de infrastructuur door het verkeer kan moelijk wel vermestende effecten hebben op habitattypen welke aanwezi zijn binnen de Natura 2000-ebieden. De effecten van stikstofdepositie zijn reeds in eerdere toetsinen voor de FlorijnAs en voor Werklandschap Assen-zuid onderzocht. Uit deze toetsinen, opesteld halverwee 2011, blijkt dat er een (sinificant) neatieve effecten op de instandhoudinsdoelen voor Natura 2000-ebied Witterveld en Drentsche Aa te verwachten zijn. Aanezien er in de eerdere toetsinen voor de nu voorenomen annen tevens een effecten door licht, eluid of menselijke aanweziheid zijn voorzien, is er een neatief effect te verwachten voor het wezenlijke kenmerk voor fauna noodzakelijke rust van Beschermd Natuurmonument Witterveld. Op de overie wezenlijke kenmerken zijn verder een effecten te verwachten, aanezien de eande ontwikkelin hier een invloed op heeft. Het projectebied lit buiten de EHS en teen een zoekebied Ecoloische Verbindinszone. De beoode annen vormen een aantastin van de moelijkheid tot het realiseren van een Ecoloische Verbindinszone. Door het an om een faunapassae over de A28 aan te leen draen de annen juist bij aan de verbindende werkin van de EHS. Flora- en faunawet: Aanetroffen en te verwachten soorten In het projectebied en directe omevin zijn een juridisch strikt beschermde antensoorten aanetroffen of te verwachten, met uitzonderin van ietorchis, onde zonnedauw, Wilde ael en Waterdrieblad. De beoode annen hebben een invloed op de roeiaats van deze beschermde antensoorten, waardoor neatieve effecten zijn uit te sluiten; In het projectebied is een vleermuisbunker aanetroffen welke kan dienen als verblijfaats van vleermuizen. De beoode annen hebben een invloed op deze (potentiële) verblijfaats. Binnen het projectebied zijn in elk eval in het oostelijk deel enkele vlieroutes van vleermuizen aanwezi, in het westelijk deel zijn de vlieroutes niet onderzocht; In het projectebied zijn een vaste verblijfaatsen van zwaar beschermde rondebonden zoodieren te verwachten. Verspreid in het projectebied zijn wel vaste verblijfaatsen van enkele alemeen voorkomende, laa beschermde (Ff-wet tabel 1), zoodiersoorten als Mol, Haas, Konijn en muizensoorten aanetroffen of te verwachten; Er is een jaarrond beschermd voelnest van Sperwer in het projectebied aanwezi, maar de beoode annen hebben hierop een invloed. In de omevin van het projectebied zijn verschillende jaarrond beschermde voelnesten aanwezi, namelijk van Buizerd, Havik, Huismus en Ooievaar. In de enie poel op het defensieterrein in het projectebied, is het voorkomen van de zwaar beschermde Heikikker (Ff-wet tabel 3) en lichter beschermde Alpenwatersalamander (Ff-wet tabel 2) bekend en aanetoond. De beoode annen hebben een invloed op hun verblijfaats. Verder is de aanweziheid van alemene laa beschermde amfibieënsoorten als Gewone pad, Bastaardkikker, Bruine kikker en/ of Kleine watersalamander aanetoond of te verwachten; In de buurt van het projectebied is het voorkomen van de Levendbarende haedis (Ff-wet tabel 2) aanetoond en bekend. De beoode annen hebben een invloed op zijn verblijfaats; In de beek Witterdiep is de Kleine modderkruiper (Ff-wet tabel 2) bekend en aanetoond. In de overie binnen het projectebied aanwezie wateren zijn ondanks frequente bemonsterin een beschermde vissoorten aanetoond; Flora- en faunawet: Mitierende maatreelen en vervolstappen Voor alle voels eldt dat werkzaamheden die in ebruik zijnde broedbiotopen van aanwezie voels verstoren of beschadien altijd voorkomen dienen te worden. Voor het broedseizoen wordt een standaardperiode ehanteerd, maar is het NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 4

165 van belan of een broedeval wordt verstoord, oneacht de datum. Het ontzien van broedvoels is voor de meeste soorten moelijk door efaseerd te werken en de uitvoerin in elk eval op te starten in de periode voor half maart en na half juli. Bepaalde soorten, zoals Houtduif, kunnen echter broeden tot in november. Het controleren van de werklocaties door een ter zake kundie op broedende voels, voorafaand aan de werkzaamheden, is aan te raden om zo het risico op overtredin van de Flora- en faunawet te verkleinen; Werkzaamheden dienen aats te vinden in de periode september t/m februari in verband met de aanweziheid van jaarrond beschermde nesten. Buiten deze periode kunnen werkzaamheden worden uitevoerd (let hierbij op het vori enoemde punt) zolan rekenin wordt ehouden met de verstorinsafstand van de voelsoorten, waarbij de daadwerkelijke nestlocatie als de aan te houden afstand tot het nest zal moeten worden bepaald door een ter zake kundie; Ten behoeve van vlieroutes van vleermuizen is het van belan dat in het noordoosten van het projectebied een lijnvormie roenstructuren worden onderbroken/ekapt en dat er een (reuliere) straatverlichtin lans de nieuwe rondwe ma worden aanebracht, om zo overtredin van de Flora- en faunawet te voorkomen. Tijdens de aanlefase ma er alleen in de periode december t/m februari s avonds en s nachts ebruik worden emaakt van verlichtin; Bij het werken in het Witterdiep zal, vanwee het voorkomen van de Kleine modderkruiper, ebruik moeten worden emaakt van ecoloische beeleidin (bij het afdammen van de wateran en wevanen van de vissoort) en zal er in de wateran alleen ewerkt moen worden buiten vorstperiodes. Wanneer bovenstaande maatreelen worden naeleefd achten we het aanvraen van een ontheffin niet noodzakelijk. Overiens wordt voor het verstoren van broedende voels een ontheffin van de Flora- en faunawet verleend. Faunapassae (een wettelijke verichtin) De emeente Assen heeft als wens om het natuurebied op het huidi militair terrein bereikbaar te houden voor diersoorten. Aanle van een ecombineerde faunapassae ter hoote van het Witterdiep, onder de nieuwe toeanswe A28 - TT-circuit door, biedt hiervoor de meeste potentie. Doelsoorten die hiervan ebruik moeten kunnen maken zijn Das, amfibieën (o.a. Alpenwatersalamander en Heikikker) en kleine zoodieren (o.a. marterachtien en muizensoorten). Ook inslan en Waterspitsmuis kunnen meeenomen worden. De doelsoorten kunnen het best bediend worden door middel van een ecobru met een doorlopende oever lans het Witterdiep. Iets minder unsti is een ecoduiker, waarbij er een sprake is van een doorlopende oever. Een minimale situatie is de aanle van een aparte faunatunnel, waar alleen landebonden zoodieren en enkele meer alemene amfibieën van ebruik maken. Een oede en natuurlijke eleidin naar de faunapassae en het voorkomen van oversteken van de we door fauna is bij alle faunavoorzieninen een belanrijk aandachtspunt evenals aansluitin op al bestaande passaes en overie annen in de nabijheid. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 5

166 1 Inleidin 1.1 Aanleidin en doelstellin In opdracht van de emeente Assen (contactpersoon dhr.. Lindeboom) heeft EcoGroen Advies BV een quickscan natuurtoets uitevoerd in verband met de nieuwe infrastructurele inrichtin aan beide zijden van de A28 ten zuiden van Assen. Deze maatreelen vinden aats in het kader van het ontwerptracé aansluitin Assen-TT. De Flora- en faunawet en de Natuurbescherminswet 1998 verichten vooraf te toetsen of ruimtelijke inrepen of activiteiten niet conflicteren met aanwezie beschermde ant- en diersoorten en habitats. In het voorliende onderzoek worden, ten behoeve van de onderbouwin van de ruimtelijke anvormin, de consequenties in beeld ebracht van voorenomen ruimtelijke inrepen en vindt toetsin aats aan de Flora- en faunawet en vierend ebiedserichte natuurbeschermin. 1.2 Situatie en beoode ontwikkelinen Situatie Het projectebied is eleen ten zuiden van Assen en knooppunt Assen-zuid, waar de N33 en A28 op elkaar aansluiten. Het projectebied omvat een deel van twee ebieden aan beide zijden van de A28: een deel van het defensieterrein westelijk van de A28 en in het ararisch ebied oostelijk van de A28 (zie fiuur 1.1). Westelijk van het militair terrein lit de TT-Assen en daar weer westelijk en zuidwestelijk van het Natura ebied Witterveld. Aan de oostzijde van het projectebied lit het spoortraject Assen- Hooeveen en verder oostelijk het Natura 2000-ebied Drentsche Aa. Het militair terrein binnen het projectebied heeft een natuurlijke inrichtin (nieuwe natuur). Het meer landbouwkundi ebied aan de oostzijde van de A28 omvat akkers, raslanden en enkele percelen (zie ook bijlae II). Beoode ontwikkelin De beoode annen bestaan uit het realiseren van de nieuwe aansluitin op de A28, waarbij het anebied deels een andere inrichtin zal krijen. Het aat onder andere om een verkeersaansluitin direct naar het TT-circuit en een no aan te leen ontsluitin naar het toekomstie bedrijvenpark (ook wel werklandschap ) aan de oostzijde van de snelwe, deels parallel aan het spoor (zie fiuur 1.2). In fiuur 1.2 is het meest oostelijk deel van de nieuwe rondwe (vanaf de nieuw eande rotonde op de Graswijk, naar en lans het spoor en weer teru naar de Graswijk) niet inetekend, maar de aanle hiervan is wel meeenomen in de voorliende toetsin Daarnaast is de emeente voornemens een fietsbru over de A28 aan te leen, welke ecombineerd zal aan met een faunapassae. Deze faunapassae zal het natuurlijk terrein aan de westzijde van de A28 (en indirect het Witterveld) moeten verbinden met de nieuw in te richten natuurstroken op het toekomsti bedrijventerrein (en indirect het Geelbroek, onderdeel van het Natura 2000-ebied Drentsche Aa). In bijlae III is de inrichtinskaart in detail openomen, in bijlae IV is een inrichtinsschets voor de ecobru (combi fietspad/faunapassae) te vinden. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 6

167 1.3 Alemene opzet Voorliende ecoloische beoordelin is voor een belanrijk deel ebaseerd op de locatiebezoeken op 3 mei 2012 (alemeen), 7 juni 2012 (broedvoels) en 19 juni 2012 (vissen en amfibieën). Verder is ebruik emaakt van bekende verspreidinseevens (zie hoofdstuk 5 Geraadeede bronnen). Ten behoeve van de effectbeoordelin in dit project zijn de technische tekeninen van het projectebied ebruikt, verstrekt door de emeente Assen. Uit het totaal aan verzamelde informatie volt een beschrijvin van de moelijke effecten van beoode ruimtelijke inrepen op aanwezie beschermde soorten en ebieden. Daarbij wordt ook kort ineaan op moelijkheden tot mitierende (verzachtende of inpassins-) maatreelen. Fiuur 1.1 Projectebied, binnen de rode omlijnin, en haar omevin (onderrond: BinMaps, 2012). NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 7

168 Fiuur 1.2 Nieuwe inrichtin projectebied, zoals bekend op 6 juni 2012 (onderrond: BinMaps, 2012). NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 8

169 2 Gebiedserichte natuurbeschermin 2.1 Inleidin In het kader van dit onderzoek wordt, naast de aanweziheid van beschermde soorten, aandacht besteed aan ebieden met een bescherminsstatus. De volende wet- en reelevin is daarbij van belan: De Natuurbescherminswet 1998, een uitwerkin van de Europese Voel- en Habitatrichtlijn waarin de beschermin van de Natura 2000-ebieden is vasteled; De Structuurvisie Infrastructuur en uimte, waarin het nationale beleid ten aanzien van de Ecoloische Hoofdstructuur (EHS) is openomen; Provinciaal beleid, dat vaak is openomen in Omevinsannen of Streekannen. In het provinciaal beleid is beschermin van de natuur binnen de EHS nader uitewerkt en daarnaast ook de beschermin van anzenfoeraeerebied en weidevoelebied, die vaak buiten de EHS lien. De bescherminsreimes hebben tot doel de natuurwaarden in de betreffende ebieden veili te stellen. In sommie situaties dienen ook ruimtelijke activiteiten buiten de berenzin van deze ebieden etoetst te worden op moelijke schadelijke uitstralende effecten. In de onderstaande pararafen wordt kort ineaan op de eventuele effecten die de eande werkzaamheden kunnen hebben op nabijeleen ebieden met een bescherminsstatus. Fiuur 2.1 Berenzin Natura 2000-ebieden (rood) in de omevin van het projectebied (bron: Min. EL&I / GooleMaps, 2012). NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 9

170 2.2 Natuurbescherminswet 1998 Instandhoudinsdoelen De beschermde waarden van een Natura 2000-ebied worden uitedrukt in de vorm van instandhoudindoelen voor habitattypen, voels en/of andere soorten. Plannen of projecten in of in de nabijheid van een Natura 2000-ebied die de kwaliteit van een habitattype of leefebied kunnen verslechteren of een storend effect kunnen hebben op soorten, moeten etoetst worden op hun evolen voor het ebied. Het projectebied lit in de nabijheid van twee Natura 2000-ebieden, namelijk Witterveld en Drentsche Aa (zie fiuur 2.1). Voor het Natura 2000-ebied Witterveld zijn instandhoudinsdoelen opesteld voor 8 habitattypen en voor Natura 2000-ebied Drentsche Aa betreffen dit 17 habitattypen, 5 habitatsoorten (vier vissoorten en de Kamsalamander) en 3 (comementaire) broedvoelsoorten (Watersnip, Paapje en Grauwe klauwier). Het projectebied lit niet in een Natura 2000-ebied, waardoor van ruimtebesla een sprake is. Voor de habitat- en voelsoorten wordt niet verwacht dat zij hun verblijfaats en/of foeraeerebied (ver) buiten het Natura 2000-ebied Drentsche Aa hebben, dus voor hen is er een sprake van een ecoloische relatie met het projectebied. Beide Natura 2000-ebieden kennen voor stikstofdepositie kritische habitattypen, waardoor wel zal moet worden bekeken in hoeverre een neatief effect door extra stikstofdepositie dankzij de projectontwikkelin te verwachten is. Beschermde Natuurmonumenten Beschermde Natuurmonumenten zijn aanewezen vanwee de aanweziheid van natuurwaarden, natuurschoon en/of natuurwetenschappelijke betekenis voor dieren of anten. Bij projecten in of in de omevin van een Beschermd Natuurmonument is noodzakelijk om na te aan of deze (sinificante) evolen kunnen hebben voor de beschermde waarden van het betreffende ebied. Het Witterveld betreft een Beschermde Natuurmonument en lit op 360 meter afstand van de rens van het projectebied. Het Witterveld is van rote betekenis door zijn wezenlijke kenmerken: de bioloische waarden en het natuurschoon, de voor fauna noodzakelijke rust, de voor hooveenebieden kenmerkende eoloische en eomorfoloische structuur, de hydroloie en de waarde voor het paleoloisch en archeoloisch onderzoek (LNV, 1991). Daarom zal bekeken moeten worden in hoeverre neatieve effecten op de beschermde waarden van dit Beschermde Natuurmonument (onderdeel van Natura 2000-ebied Witterveld) te verwachten zijn. Effectenanalyse - Natura 2000 Verstorinseffecten op en verlies van oppervlak van beschermde natuurwaarden door het aanleen van de voorenomen infrastructuur, zijn niet te verwachten door de (rote) afstand van het anebied tot de Natura 2000-ebieden. Het aanleen van de infrastructuur heeft dan ook een (sinificant) neatief effect. Het ebruik van de infrastructuur door het verkeer kan moelijk wel vermestende effecten hebben op habitattypen welke aanwezi zijn in de Natura 2000-ebieden. De annen voor het aanleen van de infrastructuur zijn reeds in eerdere antoetsinen meeenomen, namelijk in de toetsin van de FlorijnAs (rootschalie toetsin van alle annen van de emeente Assen voor dit ontwikkelinsebied) en het bestemminsan Werklandschap Assen-zuid (bedrijventerrein en nieuwe op- en afrit A28). In de Passende Beoordelin voor de FlorijnAs (8 juni 2011) zijn de effecten op de omliende Natura 2000-ebieden Witterveld en Drentsche Aa-ebied onderzocht. Andere Natura 2000-ebieden lien op te rote afstand, waardoor effecten door de FlorijnAs zijn uitesloten. Uit de beoordelin van (moelijke) effecten door de FlorijnAs blijkt dat alleen ten aanzien van de toeristisch/recreatieve zone effecten op Natura NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 10

171 2000 niet eheel zijn uit te sluiten voor wat betreft het effecttypen verdroin (Grontmij, 2011). Aanezien annen voor de toeristische/recreatieve zone een onderdeel van de huidi te toetsen bestemminsanwijziin uitmaakt en aanezien er een andere effecten te verwachten zijn, kunnen (sinificant) neatieve effecten op basis van de Passende Beoordelin worden uitesloten. Voor het verkeer dat van de nieuwe toeanswe naar het aan te leen bedrijventerrein ebruik zal maken, zijn reeds effectbepalinen voor alle verstorinvormen uitevoerd in de rapporten behorend bij het vastestelde bestemminsan (op 27 oktober 2011). Zo ook berekeninen van stikstofdepositie, waarbij de autonome situatie qua verbredin N33 en veranderin knooppunt Assenzuid, de nieuwe te ontwikkelen bedrijven op in het werklandschap, de nieuwe op- en afritten Assen zuid-zuid en de verkeersaantrekkende werkin (ook over de nieuwe rondwe) is meeenomen. In de oenotitie, behorend bij het bestemminsan, wordt econcludeerd dat de toename van de stikstofdepositie ten opzichte van de huidie situatie niet zal leiden tot een verslechterin van de kwaliteit van de beïnvloede habitattypen of de kwaliteit van de leefebieden van de voelrichtlijnsoorten. De toename zal daarmee niet leiden tot (sinificant) neatieve effecten op de instandhoudindoelstellinen voor de beïnvloede habitattypen en voelrichtlijnsoorten (DHV, 2011). - Beschermd Natuurmonument Aanezien in de eerdere beoordelinen (Grontmij, 2011 en DHV, 2011) een effecten verwacht worden ten aanzien van eluid, licht en menselijke aanweziheid aanaande de aanle van de nieuwe infrastructuur, is er een neatief effect te verwachten voor het wezenlijke kenmerk voor fauna noodzakelijke rust van Bescherm Natuurmonument Witterveld. Op de overie wezenlijke kenmerken zijn verder een effecten te verwachten, aanezien de eande ontwikkelin hier een invloed op heeft. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 11

172 2.3 Ecoloische Hoofdstructuur In de Structuurvisie Infrastructuur en uimte zijn de annen beschreven voor ruimte en mobiliteit. Hiertoe behoort onder andere de beschermin en realisatie van de Ecoloisch Hoofdstructuur waarvoor de provincies verantwoordelijk zijn esteld. De EHS wordt beschermd middels het nee, tenzij -reime. Binnen de EHS zijn nieuwe projecten, annen en handelinen met een sinificant neatief effect op de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS niet toeestaan, tenzij er sprake is van een root openbaar belan en reële alternatieven ontbreken (Ministerie van I&M, 2012). Volens de berenzin van de EHS, zoals vasteled in de Omevinsvisie van de Provincie Drenthe (2010), lit het projectebied niet in de Ecoloische Hoofdstructuur, maar wel teen een zoekebied 1 voor een Ecoloische Verbindinszone aan (zie fiuur 2.2). De beoode annen vormen een aantastin van de moelijkheid tot het realiseren van een Ecoloische Verbindinszone. Door het an om een faunapassae (ecombineerd met fietsersbru) over de A28 aan te leen, draen de annen bij aan de verbindende werkin van de EHS. Door deze faunapassae zal (indirect) een verbindin tussen het Witterveld en het Geelbroek (Drentsche Aa-ebied) moelijk worden emaakt. Fiuur 2.2 Berenzin Ecoloische Hoofdstructuur, met in roen aan de westkant het Witterveld en aan de oostkant het Geelbroek (prov. Drenthe, 2010). 1 In de nieuwe, maar no in concept zijnde, actualisatie EHS 2012 betreft het zoekebied een lijnvorm welke veel eriner is. Deze lijn volt vanaf het noordoostelijke punt van het Witterveld de we De Haar naar het Witterdiep, waarna het de loop van dit beekje naar het noordoosten volt. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 12

173 3 Flora- en faunawet 3.1 Toetsinskader De Flora- en faunawet vericht een ieder die ruimtelijke inrepen of andere activiteiten wil ontooien, na te aan in hoeverre dit neatieve effecten kan hebben op van nature in Nederland in het wild voorkomende anten- en diersoorten oneacht of deze beschermd zijn of niet. De zoricht van artikel 2 uit de Flora- en faunawet stelt dat optredende neatieve effecten zo veel moelijk vermeden of eminimaliseerd dienen te worden. Voor schade aan juridisch strikt beschermde soorten kan de aanvraa van een ontheffin van de Flora- en faunawet bij het Ministerie van EL&I noodzakelijk zijn. 3.2 Onderzoeksmethode Voorliende ecoloische beoordelin is voor een belanrijk deel ebaseerd op de locatiebezoeken van 2012 en de verzamelde data uit eerder door Ecoroen Advies uitevoerd ecoloische onderzoek in 2011 (Assen-zuid, fase 1), 2010 (afrit A28, Assen-zuid) en 2007 (bestemminsan werklandschap Assen-zuid). Tijdens de veldbezoeken in 2012 is het ehele ebied onderzocht, waarbij aandacht is besteed aan de beschermde soorten binnen de Flora- en faunawet (Ff-wet) en vooral aan de juridisch zwaarder beschermde soorten (tabel 2- en 3-soorten). Daarnaast is aandacht besteed aan het voorkomen van bedreide (ode Lijst) soorten. Voor zover moelijk zijn de volende soortroepen eïnventariseerd: flora, zoodieren, voels, amfibieën, reptielen, vissen en onewervelden. De in het projectebied aanwezie beek en slootjes zijn intensief bemonsterd met een steeknet. Daarnaast is broedvoelonderzoek uitevoerd, waarbij de nadruk heeft eleen op de aanweziheid van jaarrond beschermde nesten. Ook heeft er onderzoek naar aanwezie antensoorten aatsevonden, waarbij ebruik is emaakt van een veldcomputer met GPS om de relevante waarneminen in te voeren. In combinatie met de terreinesteldheid, bekende verspreidinseevens (zie hoofdstuk 5 Geraadeede bronnen) en expert judement is vervolens een uitspraak edaan over moelijk aanwezie beschermde soorten. In dit hoofdstuk worden de onderzochte soortenroepen beschreven die in het projectebied en de directe omevin zijn aanetroffen en te verwachten. De relevante soorten worden in de onderstaande tekst kort toeelicht. 3.3 Flora Uit de veldbezoeken blijkt dat er verschillende juridisch zwaarder beschermde antensoorten en teven soorten van de ode Lijst voorkomen binnen en in de directe omevin van het projectebied (zie bijlae V, kaart 1). Wat betreft beschermde antensoorten aat het om roeiaatsen van ietorchis (Ffwet tabel 2) en onde zonnedauw (Ff-wet tabel 2 en L evoeli). Ook Wilde ael (Ff-wet tabel 2 en L evoeli) en Waterdrieblad (Ff-wet tabel 2 en L evoeli) zijn in de directe omevin van het projectebied evonden. Naast beschermde soorten zijn ook bedreide antensoorten aanetroffen: Eenari wolleras (L kwetsbaar), Dwerviltkruid (L evoeli), Kamras (L evoeli) en Brede waterpest (L evoeli). Op kaart 1 in bijlae V zijn de vindaatsen van deze soorten ruimtelijk weereeven. De meeste vindaatsen van beschermde en ode Lijst anten vallen buiten de maatreellocaties. Alleen voor de standaats van de beschermde ietorchis en de ode lijstsoorten Kamras, Hondsviooltje en Wateraardbei eldt dat enkele roeilocaties onder het ruimtebesla lien. Voor het Hondsviooltje en Wateraardbei eldt dat deze moelijk kunnen worden inepast, aanezien zij in/lans de spoorsloot hun roeiaats hebben. Voor de standaats van ietorchis, ter hoote van de locatie waar het fiets- en faunaviaduct is eprojecteerd, eldt dat men vericht is mitierende NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 13

174 maatreelen te treffen. Hierbij dient de aanetroffen roeilocatie ruim uiteraven te worden en op een voor deze soort eschikte en duurzame roeiaats zal moeten worden terueaatst. Het wordt aaneraden dit ook voor de roeilocaties van Kamras te doen, maar hiervoor eldt een verichtin. 3.4 Vleermuizen Kader 1a: Vleermuizen Het leefebied van de strikt beschermde vleermuizen (Ffwet tabel 3 en H bijlae IV) bestaat uit verblijfaatsen, vlieroutes en foeraeerebied. Van deze drie onderdelen enieten verblijfaatsen de hooste beschermin. Verblijfaatsen bevinden zich in donkere en voor vleermuizen bereikbare ruimten in bomen, huizen, kelders et cetera en kunnen aanwezi zijn in de vorm van kraamkolonies/zomerverblijven, baltslocaties/paarverblijven en winterverblijven. Voor hun oriëntatie tijdens de trek van en naar hun verblijfaats en foeraeerebieden ebruiken vleermuizen veelal jaren lan dezelfde structuren. Vanwee dit traditieetrouwe edra van vleermuizen vormen bepaalde lijnvormie structuren (bijvoorbeeld rijen woninen, wateranen en bomenrijen) een belanrijk onderdeel van een vlieroute. Wanneer alternatieve structuren ontbreken zijn derelijke structuren onmisbaar en zodoende beschermd. Locaties waar insecten aanwezi zijn, bijvoorbeeld lans randen van sen, bomenrijen of boven water zijn van belan als foeraeerebied voor vleermuizen. Foeraeerebied van vleermuizen eniet binnen de Flora- en faunawetevin echter een juridische beschermin, tenzij het onmisbaar is voor het voortbestaan van een populatie. Potentiële verblijfaatsen Tijdens het veldonderzoek is in de noordoosthoek van het militair terrein (westelijk van A28) een vleermuisbunker aanetroffen. Deze bunker bestaat naar schattin 10 jaar en kent moelijk (beperkt) ebruik door vleermuizen. Ten behoeve van de beoode annen wordt een bebouwin esloopt en ook de vleermuisbunker valt (ver) buiten de invloedssfeer van de annen. Daarnaast zijn bij de bomen welke onder het ruimtebesla van de annen zullen verdwijnen een ruimten (holten, scheuren, loszittend bast) aanetroffen die eschikt zijn als vaste verblijfaats van vleermuizen. Schade aan verblijfaatsen van ebouwen boombewonende soorten is zodoende niet aan de orde. Kader 1b: Vleermuizen en verlichtin Vleermuizen zijn als nachtactieve dieren inesteld op het leven in het donker. Zij kunnen op verschillende manier verstoord worden door kunstlicht. Zo kunnen vlieroutes en foeraeerebieden oneschikt worden door kunstlicht. Om lichtverstorin te voorkomen zijn diverse oossinen denkbaar zoals het toepassen van marterverlichtin, het aanpassen van de lichtintensiteit of het beperken van de hoeveelheid verlichtin. Marterverlichtin verstrooid niet naar de omevin, maar verlicht lokaal de rond. Een betere oossin is echter het toepassen van zoeheten Amber verlichtin. Uit een onlans uitevoerd veldexperiment van de Zoodiervereniin en LEDexpert, blijkt dat het kleurspectrum van de Amber ledlamp lichtevoelie vleermuizen niet te verstoren, terwijl roen licht en wit licht duidelijk verstorend werken. Bron: NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 14

175 Potentiële vlieroutes In het projectebied zijn in 2007 enkele vlieroutes aanetroffen welke vanuit Assen de N33 kruisen en het projectebied inlopen (zie bijlae V, kaart 2). Er zijn verder een van root belan zijnde vlieroutes in of in de directe omevin van de rest van het anebied te verwachten, maar hier is een ericht onderzoek naar uitevoerd. Van belan is dat de lijnvormie roenstructuren, ten oosten van de A28 in het noorden van het projectebied, niet moen worden onderbroken. Dit houdt in dat er een bomen uit ekapt moen worden en dat er tevens een nieuwe reuliere (straat)verlichtin lans de aan te leen we ma worden aanebracht. Indien wel straatverlichtin moet worden aanebracht, dan dient hiervoor een aanepast type verlichtin te worden ebruikt, bijvoorbeeld Amberverlichtin (zie kader 1b). Ook tijdens de aanle van met name de infrastructuur in het noordoosten van het projectebied is het van belan dat ebruik van verlichtin s avonds en s nachts wordt voorkomen tijdens het vlieseizoen van vleermuizen (dit betreft de periode maart t/m november voor de aanetroffen vleermuissoorten). Op deze manier wordt voorkomen dat verstorin van vlieroutes en foeraeeredra optreedt. In de rest van het anebied zijn een belanrijke vlieroutes te verwachten, maar zonder ericht onderzoek is hier een uitsluitsel over te even. Daarom wordt eadviseerd om deze manier van werken in het ehele anebied toe te passen. Indien s avonds of s nachts ewerkt moet worden met ebruik van verlichtin, is middels ericht onderzoek naar vlieroutes een oed beeld te verkrijen van de vlieroutes zodat precies bekend is waar eventueel knelpunten kunnen ontstaan. Potentieel foeraeerebied Verwacht wordt dat het projectebied door verschillende vleermuizen ebruikt wordt om te foeraeren. In het onderzoek van 2007 zijn in elk eval Laatvlieer, Gewone Dwervleermuis, Baardvleermuis en osse vleermuis foeraerend aanetroffen. De voorenomen inrepen zullen naar verwachtin een invloed hebben op de hoeveelheid eschikt foeraeerebied, zolan het ebruik van straatverlichtin wordt voorkomen. Tijdens en na de werkzaamheden blijft ruim voldoende foeraeerebied aanwezi in het projectebied en bovendien zijn in de omevin veel alternatieve foeraeerebieden aanwezi in de vorm van randen en houtwallen. Zodoende is een sprake van aantastin van onmisbaar foeraeerebied. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 15

176 3.5 Grondebonden zoodieren Verblijfaatsen van juridisch zwaar beschermde rondebonden zoodieren binnen het projectebied, worden op basis van veldonderzoek, terreinkenmerken en bekende verspreidinseevens niet verwacht. Moelijk wordt het projectebied wel ebruikt als beperkt, niet onmisbaar foeraeerebied van Eekhoorn (Ff-wet tabel 2) en Das (Ff-wet tabel 3), die moelijk buiten het projectebied hun verblijfaatsen hebben. Van een neatief effect door versnipperin van het leefebied is daarom een sprake, maar de emeente Assen heeft wel de wens om de nieuwe toeanswe naar het TT-circuit passeerbaar te houden voor o.a. rondebonden zoodieren; zie kader 2. Hierdoor zijn de effecten eerder positief, vooral in oenschouw nemend dat er over de A28 tevens een voor rondebonden zoodieren eschikte faunapassae komt. Binnen het projectebied zijn wel vaste verblijfaatsen van de laa beschermde zoodiersoorten Mol, Haas, Konijn en enkele muizensoorten te verwachten. Bij de anrealisatie zullen moelijk exemaren en verblijfaatsen van enkele alemene en laa beschermde kleine zoodieren verloren aan. Het aanvraen van een ontheffin is voor deze soorten niet aan de orde, omdat voor deze soorten een vrijstellin eldt in eval van ruimtelijke inrepen. Schade aan enoemde alemene en laa beschermde zoodieren kan indien de annin van de werkzaamheden dit toelaat - eminimaliseerd worden door raafwerkzaamheden uit te voeren buiten de voortantinsperiode (maart tot auustus). De minst schadelijke periode is september tot december (mits vorstvrij). Kader 2: Teenaan versnipperin dmv ecombineerde faunapassae De emeente Assen heeft als wens om het natuurebied op het huidi militair terrein bereikbaar te houden voor diersoorten, ondanks de aanle van de nieuwe toeanswe tussen de A28 en het TT-circuit. Ten behoeve van vissoorten is al in de annen openomen dat er in het Witterdiep een nieuwe vispassae wordt aaneled. Het natuurebiedje is nu tevens eschikt voor alemener voorkomende diersoorten, maar ook als leefebied voor zeldzamere soorten als Heikikker en Alpenwatersalamander. Daarnaast kan het natuurebiedje dienen als stapsteen in de verbindinszone tussen het Witterveld, het Asser Bos en het Drentsche Aa-ebied voor rondebonden zoodieren, amfibieën en de inslan. Ten behoeve van een verbindinszone is door de emeente Assen reeds een droe faunapassae over de A28 openomen in de annen (met als doelsoorten marterachtien, eekhoorn, rinslan en vlinders). Veel diersoorten maken ebruik van lijnvormie elementen in het landschap om lans te mireren. De verwachtin is dan ook dat het Witterdiep als een derelijk lijnvormi element kan dienen. Om het bestaande natuurebiedje ontsnipperd te houden voor diersoorten, wordt daarom vooresteld om ter hoote van de liin van het Witterdiep een ecombineerde faunapassae aan te leen onder de nieuwe toeanswe door. Als doelsoorten wordt aaneraden Das (is in omevin aanwezi), amfibieën (o.a. Alpenwatersalamander en Heikikker) en kleine zoodieren aan te houden. Als ambitie kan de inslan en Waterspitsmuis enomen worden, aanezien dit soorten zijn die in de wijde omevin bekend zijn en waarvoor deze verbindinszone een rol kan aan spelen. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 16

177 (Vervol kader 2) Het bedienen van de doelsoorten kan in een optimale situatie door middel van een ecobru (bij juiste maatvoerin en inrichtin o.a. eschikt voor doelsoorten Das, inslan, Kamsalamander, Waterspitsmuis en marterachtien) en in suboptimale omstandiheden in de vorm van een ecoduiker (bij juiste maatvoerin en inrichtin o.a. eschikt voor doelsoorten Das en marterachtien en in mindere mate inslan, Kamsalamander en Waterspitsmuis). In eval van de ecobru zal er in elk eval aan de oostzijde van het Witterdiep een flauw oopende oever aanwezi moeten zijn. Daarnaast zal er aansluitend op de oever een droe overloop aanwezi zijn (o.a. tbv Das), het liefst met een strook boomstronken/keien teen de zijwand (tbv amfibieën en kleine zoodieren ter beschuttin). In eval van de ecoduiker is er een doorlopende oever aanwezi, maar alleen een droe loopstrook (het liefst in dezelfde constructie als de wateran, vanwee de hoeveelheid invallend licht). Naast ecombineerde verbindinsroutes kunnen ook aparte faunavoorzieninen worden aaneled, bijv. in de vorm van een faunatunnel. Hiervan is bekend dat landebonden zoodieren (o.a. Das en enkele marterachtien) en enkele meer alemene amfibieën hier bij de juiste maatvoerin ebruik van maken, maar dat meer waterebonden zoodieren (zoals Waterspitsmuis), amfibieën (zoals Kamsalamander maar ook Alpenwatersalamander) en ook de inslan hier niet of nauwelijks ebruik van maken. Daarnaast is een oede en natuurlijke eleidin naar de faunapassae en het voorkomen van oversteken van de we door fauna een belanrijk aandachtspunt. Hieronder zijn enkele impressies eeven van de enoemde typen faunapassaes (afmetinen van faunapassae zijn afhankelijk van de lokale situatie). Ecobru Ecoduiker Faunatunnel NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 17

178 3.6 Broedvoels Aanezien voorliend onderzoek een quickscan betreft, is een systematische broedvoelinventarisatie uitevoerd. Toch kan op basis van soortwaarneminen, biotoopeisen, terreinkenmerken, expert judement en bekende ecoloische principes beoordeeld worden welke soorten aanwezi kunnen zijn. In deze pararaaf wordt hoofdzakelijk aandacht besteed aan broedvoels met jaarrond beschermde nesten (zie kader 3). Daarnaast wordt kort ineaan op de meer alemeen voorkomen broedvoels. Kader 3: Jaarrond beschermde nesten van broedvoels Onder jaarrond beschermde nesten van broedvoels wordt verstaan: in functie zijnde nesten van de Ooievaar, Boomvalk, Buizerd, Havik, ansuil, oek, Wespendief, Zwarte wouw, Slechtvalk, Sperwer, Steenuil, Kerkuil, Oehoe, Gierzwaluw, Grote ele kwikstaart en Huismus. Voor sommie andere soorten eldt dat de nesten jaarrond beschermd zijn als zwaarweende feiten of ecoloische omstandiheden dat rechtvaardien. Broedvoels met jaarrond beschermde nestaatsen Nesten van jaarrond beschermde voelsoorten zijn visueel niet binnen de renzen van het projectebied aanetroffen. Wel wordt er op basis van veldwaarneminen voor de Sperwer (jaarrond beschermd nest cat. 4) verwacht dat hij een nestlocatie in het westelijk deel van het projectebied heeft (zie bijlae V, kaart 3). Er zijn echter een werkzaamheden voorzien in de nabije omevin van zijn moelijke nestlocatie. Buiten het projectebied broeden Buizerd (jaarrond beschermd nest cat. 4), Havik (jaarrond beschermd nest cat. 4), Huismus (jaarrond beschermd nest cat. 2 en L evoeli) en Ooievaar (jaarrond beschermd nest cat. 3). De broedlocaties zijn voornamelijk in de buurt van de nieuwe rondwe aan de oostzijde van de A28 te vinden. Het projectebied wordt naar verwachtin als onderdeel van het foeraeerebied van deze voelsoorten ebruikt. Als evol van de beoode inreep verdwijnt echter een erin oppervlak verspreid over een lane strook, waardoor niet wordt verwacht dat onmisbaar foeraeerebied verloren aat. Bij het uitvoeren van de werkzaamheden zal rekenin moeten worden ehouden met het broedseizoen van voels met jaarrond beschermde nesten. Dit betekent dat de werkzaamheden het best kunnen worden uitevoerd in de periode september t/m februari. Buiten deze periode zal rekenin moeten worden ehouden met de verstorinsafstand van deze voelsoorten, waarbij zowel de daadwerkelijke nestlocatie als de aan te houden afstand tot het nest zal moeten worden bepaald door een ter zake kundie. Overie broedvoels In het projectebied worden diverse alemene broedvoels van, struweel en (vochti) rasland verwacht. Daarnaast zijn tijdens de veldboeken in het projectebied de ode Lijstsoorten Zomertortel (kwetsbaar), Spotvoel (evoeli) en Matkop (evoeli) aanetroffen. Andere ode Lijstsoorten zijn in de omevin van het projectebied aanwezi. Deze waarneminen even aan dat betreffend (deels natuur)ebied bijzonder enoe is om interessante voelsoorten aan te trekken en hiermee van bovenmodale (zij het niet beschermde) waarde is. Alle broedvoels zijn edurende hun broedseizoen beschermd en moen in deze periode niet verstoord of eschaad worden. Als broedseizoen wordt ehanteerd: periode van nestbouw, periode van broed op de eieren en de periode dat de jonen op het nest evoerd worden. Voor verstorin tijdens de broedseizoen van een voel wordt een ontheffin verleend. Indien op een locatie een broedende/nestelende voels aanwezi zijn, ma het aanwezie eschikte broedbiotoop ook tijdens het broedseizoen verwijderd worden. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 18

179 Voor de meeste van de aanwezie soorten kan de periode tussen half maart en half juli worden aanehouden als broedseizoen. De broedperiode verschilt per soort en soms ook per jaar en in het kader van de Flora- en faunawet wordt voor het broedseizoen een standaardperiode ehanteerd. Van belan is of een broedeval wordt verstoord, oneacht de datum. Wanneer in de winterperiode (half november t/m februari) alle roen wordt verwijderd op locaties waar maatreelen staan eand, en deze locaties hierna ook vrij worden ehouden van eschikt broedvoelbiotoop, kan worden voorkomen dat broedevallen optreden en de werkzaamheden hierdoor vertrain oopen. 3.7 Amfibieën Heikikker In een waterpartij midden in het militair terrein, westelijk van de A28, is de juveniele vorm van de Heikkikker aanetroffen en tevens zijn er moelijk larven van de Heikikker (en/of Bruine kikker, determinatie onzeker) aanetroffen. De Heikikker is daarnaast ook in poelen aan de oostzijde van de A28 bekend (zie bijlae V, kaart 4). De inrichtinsmaatreelen hebben een invloed op het biotoop waar deze soort in voorkomt, waardoor er een neatieve effecten op de Heikikker zijn te verwachten. Kader 4: Heikikker De Heikikker heeft de voorkeur voor vochtie ebieden met veenvormin, maar wordt ook aanetroffen in andere vochtie biotopen. Aanweziheid van laa struweel en hoe kruidie ewassen is van belan. Het voortantinsbiotoop is ondiep stilstaand water, wat eniszins zuur en voedselarm is met oeverveetatie. Alpenwatersalamander In dezelfde waterpartij westelijk van de A28 is tevens een larve van de Alpenwatersalamander aanetroffen. Het voorkomen van de Alpenwatersalamander in de poelen in het knooppunt A28/N33 en in één wateran en enkele poelen (op particulier eiendom) oostelijk van de A28 was al bekend (zie bijlae V, kaart 4). De inrichtinsmaatreelen hebben verder een invloed op het biotoop waar deze soort in voorkomt, waardoor er een neatieve effecten op de Alpenwatersalamander is te verwachten. Kader 5: Alpenwatersalamander De Alpenwatersalamander is niet kieskeuri i.v.m. zijn voortantinsbiotoop. In het voorjaar is hij in allerlei typen water te vinden, zolan het niet snel stromend of rijk aan vis is. Alpenwatersalamanders overwinteren op het land. Poelkikker In de brede sloten lans de TT-Tunnelwe en de zandwe parallel aan de A28 zijn volwassen exemaren met de kenmerken van de strikt beschermde Poelkikker (Ff-wet tabel 3) aanetroffen (zie bijlae V, kaart 4). Daarnaast zijn er tientallen Bastaardkikkers (Ff-wet tabel 1) aanetroffen. Door een relatief zeldzaam enetisch proces kunnen uit parinen van Bastaardkikkers ook Poelkikkers ontstaan. In zeer eschikte habitats kunnen, door waarschijnlijk natuurlijke selectie, ook min of meer zuivere populaties Poelkikker ontstaan (Marijnissen, 2008). Dat is hier niet aan de orde ezien de rote aantallen Bastaardkikkers. Voor de hier aanwezie Poelkikkers eldt zodoende niet het strene bescherminsreime en eldt alleen de alemene zoricht. Kader 6: Poelkikker Poelkikker is een kritische soort die houdt van relatief voedselarm, schoon water en een voorkeur heeft voor zwak zure, stilstaande wateren in - en heideebieden op de hoere zandronden, in vennen, poelen en wateranen in hooveenebieden en in uiterwaarden. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 19

180 Overie amfibieën Tijdens de veldbezoeken zijn verder de alemene en laa beschermde amfibieën Bastaardkikker, Kleine watersalamander en Bruine kikker waarenomen (allen Ff-wet tabel 1). Alemene amfibieënsoorten hebben naar alle waarschijnlijkheid ook voortantinslocaties in het projectebied. Deze soorten kunnen tevens overwinterend in de strooisellaa van schaes en ruite of op de waterbodem van poelen of ondiepe stilstaande wateranen worden aanetroffen. Het betreft hier zoenaamde alemene, laa beschermde soorten waarvoor in deze situatie automatisch een vrijstellin eldt van de verbodsartikelen van de Flora- en faunawet. Effecten op overwinterende en voortantende laa beschermde amfibieën kunnen mits de annin van de werkzaamheden dit toelaat - eminimaliseerd worden door de werkzaamheden zoveel moelijk uit te voeren buiten de overwinterins- en voortantinsperiode van amfibieën. De maanden september en oktober zijn in de reel het meest eschikt (minst schadelijk) voor het uitvoeren van werkzaamheden op zowel het land als in of nabij water. 3.8 eptielen De Levendbarende haedis (Ff-wet tabel 2) is bekend op één locatie in de buurt van het projectebied (zie bijlae V, kaart 4). Deze locatie lit echter dermate ver van de maatreellocaties, dat effecten zijn uit te sluiten. Daarnaast is deze soort vaak te verwachten lans spoortaluds, vanwee de hier aanwezie en door deze haedis ewenste schrale en zonbeschenen omstandiheden. Het spoorwetalud valt echter buiten de invloedssfeer van de te nemen maatreelen. Tijdens de veldbezoeken is Levendbarende haedis niet binnen het projectebied aanetroffen, waardoor verspreidin binnen het projectebied niet wordt verwacht. Hierdoor zijn neatieve effecten van de maatreelen op de Levendbarende haedis dan ook uit te sluiten. 3.9 Vissen Door het uitvoeren van schepnetonderzoek is bekend dat de Kleine modderkruiper (Ffwet tabel 2) voorkomt in het Witterdiep/Anreeperdiep, waarvan de loop voor een deel binnen het projectebied lit (zie bijlae V, kaart 4). Ook bij bewoners in de omevin, esproken tijdens de veldinventarisaties, is het voorkomen van de Kleine modderkruiper in het Witterdiep bekend (mondeline mededelin). In de annen is het omleen van de beekloop voorzien, om hier een vispassae en eniszins meanderende loop in aan te kunnen brenen. Hierbij wordt de bestaande vispassae vervanen en wordt eveneens de nieuwe toeanswe en bru over de beek aaneled. Vanwee het voorkomen van de Kleine modderkruiper zal tijdens de werkzaamheden ebruik moeten worden emaakt van ecoloische beeleidin (bij het afdammen van de wateran en wevanen van de vissoort) en zal er in de wateran alleen ewerkt moen worden buiten vorstperiodes. Door de eande maatreelen zal het functioneel leefebied van de Kleine modderkruiper niet achteruit aan en zal de moelijkheid tot verspreidin naar het achterland naar verwachtin zelfs toenemen Overie soorten Afaande op het veldonderzoek, ezien de terreinesteldheid van het projectebied en bekende verspreidinseevens, kan worden econcludeerd dat er een beschermde insecten en weekdieren aanwezi en te verwachten zijn. NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 20

181 4 Geraadeede bronnen Literatuur Arcadis (2009). Ecoloisch onderzoek stadsrandzone Assen; Inventarisatie van natuurwaarden in deelebied Assen-zuid A, Arcadis. Bekker J.P, P. Twisk en A. Diepenbeek (2010). Veldids Europese zoodieren. Uiteeven door de KNNV en VZZ. Brouwer, T., B. Crombahs, A. Dijkstra, A.J. Scheper en P.P. Schollema (2008). Vissenatlas Groninen Drenthe. Profiel Uiteverij, Bedum. Creemers.C.M. & J.J.C.W. van Delft (2009). De amfibieën en reptielen van Nederland. Nederlandse Fauna 9. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, European Invertebrate Survey Nederland, Leiden. Dienst eelinen (2009a). Aanepaste beoordelin ontheffin ruimtelijke inrepen Flora- en faunawet. Dienst eelinen (2009b). Aanepaste lijst jaarrond beschermde voelnesten ontheffin Floraen faunawet ruimtelijke inreep. DHV (2011). BesluitME Werklandschap Assen-zuid. MD-DE M, DHV B.V. DHV (2011). Oenotitie specificatie Stikstofdepositiebijdraen; BesluitME Werklandschap Assen-zuid. MD-DE M, DHV B.V. Grontmij (2011). FlorijnAs & Park Diepstroeten; Plan ME , revisie 05. Grontmij Nederland B.V., Assen. Grontmij (2011). Passende Beoordelin FlorijnAs; Toetsin in het kader van Natuurbescherminswet , revisie C2. Grontmij Nederland B.V., Assen. Limpens H., K. Mostert & W. Boners (red.) (1997). Atlas van de Nederlandse vleermuizen, Stichtin Uiteverij van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniin, Utrecht. Hoksber, M.G. (2011). Ecoloie afrit A28, Assen Zuid. Inventarisatie en beoordelin van natuurwaarden in het kader van natuurwetevin EcoGroen Advies, Zwolle. Ministerie van LNV (1991). Besluit tot aanwijzin Witterveld als Beschermd Natuurmonument. NMF , Min. LNV, Den Haa. Ministerie van LNV (2004). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit TCJZ/2004/5727, houdende vaststellin van rode lijsten flora en fauna. Ministerie van LNV (2009). Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 28 auustus 2009, 25344, houdende vaststellin van eactualiseerde ode lijsten flora en fauna. Ministerie van LNV (2009). Aanwijzinsbesluit Natura 2000-ebied Witterveld. PDN/ , Min. LNV, Den Haa. Ministerie van LNV (2009). Concept-aanwijzinsbesluit Natura 2000-ebied Drentsche Aa. PDN/ , Min. LNV, Den Haa. Oord, J.G. (2012). Faunapassae A28 Assen Zuid. Oord Faunatechniek, Wedde. Provincie Drenthe (2010). Omevinsvisie. Provincie Drenthe, Assen. Veeman I. & M. van der Sluis (2007). Ecoloisch onderzoek stadsrandzone Assen. Inventarisatie van natuurwaarden in het deelebied Assen-Zuid EcoGroen Advies, Zwolle. Wallink, M. (2011). Natuurtoets Assen Zuid, fase I. Inventarisatie, beoordelin en ontzien van natuurwaarden in het kader van natuurwet- en reelevin EcoGroen Advies, Zwolle. Internet Ministerie van EL&I ( / Piscaria/ Limnodata Neerlandica ( Provincie Drenthe ( / AVON ( Waarnemin.nl (website met soortenwaarneminen in Nederland). NATUUTOETS AANSLUITING ASSEN-TT 21

182 BIJLAGEN

183 BIJLAGE I: SAMENVATTING NATUUWETGEVING Flora- en faunawet Inleidin Sinds 1 april 2002 is de Flora- en faunawet van kracht. Onder de Flora- en faunawet zijn oneveer 500 soorten in Nederland aanewezen als beschermde dier- of antensoort. De doelstellin van de wet is de beschermin en het behoud van de unstie staat van instandhoudin van in het wild levende ant- en diersoorten. Het uitanspunt van de wet is `nee, tenzij`. Dit betekent dat activiteiten met een schadelijk effect op beschermde soorten in principe verboden zijn. De Flora- en faunawet kent een root aantal verbodsbepalinen die samenhanen met ruimtelijke inrepen, annen en projecten. Zo is het verboden beschermde inheemse anten te ukken of te beschadien en eldt voor beschermde dieren een verbod op het doden, verwonden en opzettelijk verontrusten. Ook is het verboden nesten, holen of andere voortantins- of vaste rust- of verblijfaatsen van beschermde inheemse dieren te beschadien of te verstoren of eieren te rapen of te vernielen. De verbodsbepalinen betreffende anten op hun roeiaats zijn openomen in artikel 8. De verbodsbepalinen betreffende dieren in hun natuurlijke leefomevin zijn vermeld in artikel 9 tot en met 12. Van het verbod op schadelijke handelinen (`nee`) kan onder voorwaarden (`tenzij`) worden afeweken, met een ontheffin of vrijstellin. Het verlenen hiervan is de bevoedheid van de minister van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I), of, in eval van beheer en schadebestrijdin, van edeputeerde staten van de provincies. Beschermde dier- en antensoorten Beschermde inheemse anten- en diersoorten zijn bij alemene maatreel van bestuur aanewezen. Het zijn soorten die van nature in Nederland voorkomen en die in hun voortbestaan worden bedreid of het evaar lopen in hun voortbestaan te worden bedreid. Ook zijn soorten aanewezen die niet noodzakelijkerwijs in hun voortbestaan worden bedreid, maar wel beschermin enieten ter voorkomin van overmatie benuttin. De volende diersoorten zijn beschermd volens de Flora- en faunawet: 1) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten zoodieren, met uitzonderin van edomesticeerde dieren en met uitzonderin van de zwarte rat, de bruine rat en de huismuis; 2) Alle van nature op het Europese rondebied van de Lidstaten van de Europese Unie voorkomende soorten voels met uitzonderin van edomesticeerde voels; 3) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten amfibieën en reptielen; 4) Alle van nature in Nederland voorkomende soorten vissen, met uitzonderin van de soorten waarop de Visserijwet 1963 van toepassin is; 5) Een aantal onewervelden (onder andere insecten, libellen en kevers) die in hun voortbestaan bedreid zijn of het evaar lopen in hun voortbestaan te worden bedreid. Er zijn drie bescherminsreimes van kracht, mede afhankelijk van de zeldzaamheid van de soort en de status in Europese richtlijnen. Van licht naar zwaar beschermd zijn de soorten openomen op Tabel 1, 2 of 3. Voor voels elden specifieke eisen, met name tijdens het broedseizoen. Bij ruimtelijke inrepen eldt automatisch vrijstellin voor soorten van Tabel 1 waardoor de meeste aandacht evraad is voor soorten van Tabel 2/3 en voor voels. Wijze van toetsin Door uitspraken van de aad van State in het voorjaar van 2009 is de beoordelin aanepast bij ontheffinsaanvraen voor ruimtelijke inrepen. Sinds 26 auustus van dat jaar werken we daardoor volens een nieuw stroomschema (zie volende paina). Gaat u een ruimtelijke inreep uitvoeren en zijn beschermde soorten aanwezi, dan zijn er vaak twee opties: 1) Voorkom overtredin van de Flora- en faunawet. Het aat dan om het behoud van de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort. Het betreft de functies van het leefebied die ervoor zoren dat de soort succesvol kan rusten of voortanten, bijvoorbeeld nesten, miratieroutes en foeraeerebied. Als u deze veili stelt door vooraf mitierende maatreelen te treffen, heeft u moelijk een ontheffin meer nodi. Om zeker te zijn dat uw maatreelen voldoende zijn, kunt u ze vóóraf laten beoordelen door Dienst eelinen. Als deze voldoende zijn krijt u een beschikkin met daarin de oedkeurin van uw maatreelen. De oedkeurin krijt u in de vorm van een afwijzin van uw ontheffinsaanvraa. U heeft namelijk een ontheffin nodi doordat u met uw maatreelen overtredin van de Flora- en faunawet voorkomt. 2 ) Kan de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats van de soort niet worden earandeerd door mitierende maatreelen? Dan dient u een reuliere ontheffinsaanvraa in waarbij de onderstaande vraen esteld worden:

184 In welke mate wordt de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats aanetast? Is er een bij wet enoemd belan? (behalve bij Tabel 2-soorten) Is er een andere bevrediende oossin? (behalve bij Tabel 2-soorten) Komt de unstie staat van instandhoudin niet in evaar? Beoordelin Dienst eelinen Dienst eelinen beoordeelt of het bij wet enoemd belan zwaarder weet dan het overtreden van de verbodsbepalin(en). Voor Tabel 2-soorten elden minder zware eisen en kan een door het ministerie oedekeurde edrascode ook uitkomst bieden. De edrascode moet wel van toepassin zijn op uw activiteit en u moet kunnen aantonen dat u precies zo werkt als in de edrascode staat. Voor Bijlae 1-soorten uit Tabel 3 krijt u alleen ontheffin wanneer sprake is van een bij wet enoemd belan. Bij een ruimtelijke inreep betreft het meestal één van de onderstaande vier belanen: Beschermin van flora en fauna (b) Volksezondheid of openbare veiliheid (d) Dwinende redenen van root openbaar belan, met inberip van redenen van sociale of economische aard, en voor het milieu wezenlijke unstie effecten (e) Uitvoerin van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichtin of ontwikkelin (j) Voor voels en soorten van bijlae IV van de Habitatrichtlijn eldt dat u alleen ontheffin kunt krijen op rond van een bij wet enoemd belan uit respectievelijk de Voelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. In de praktijk zijn de moelijkheden voor het verkrijen van een ontheffin voor die soorten dan ook zeer beperkt, met name voor voels 2. Toetsinsschema Flora- en faunawet (Bron: Dienst eelinen Aanepaste beoordelin ontheffin ruimtelijk inrepen Flora- en faunawet). ode lijsten Los van de Flora- en faunawet heeft de toenmalie Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ter uitvoerin van de bepalinen in artikelen 1 en 3 van het Verdra van Bern een aantal ode Lijsten voor bedreide 2 In de Voelrichtlijn worden alleen de belanen b en d én de veiliheid van het luchtverkeer (belan c) enoemd;

185 en kwetsbare soorten dieren en anten epubliceerd 3. Voor soorten van de ode Lijsten heeft de overheid zich vericht onderzoek en werkzaamheden te bevorderen die nodi zijn voor beschermin en beheer. Het voorkomen van een soort op de ode Lijst heeft een wettelijke bescherminsstatus tot evol. Opname op de ode Lijst zet alleen iets over de zeldzaamheid en populatieontwikkelinen van de betreffende soorten. Natuurbescherminswet 1998 Op 1 oktober 2005 is de ewijzide Natuurbescherminswet 1998 in werkin etreden. De Natuurbescherminswet heeft betrekkin op Natura 2000 ebieden in Nederland en verankert een deel van de Europese Voelrichtlijn en Habitatrichtlijn in de nationale wetevin. Natura 2000 bestaat uit een netwerk van Europese natuurebieden. Het vormt de basis van het Europese natuurbeleid. Natura 2000 is ericht op de instandhoudin en ontwikkelin van soorten en ecosystemen die voor Europa belanrijk zijn. Nederland reelt aan de hand van een verunninenstelsel de zorvuldie afwein rond projecten die evolen kunnen hebben voor Natura 2000-ebieden. Deze verunninen worden verleend door de provincies of door de Minister van EL&I. Daarnaast stelt Nederland voor al haar Natura 2000-ebieden beheerannen op waarin de te beschermen waarden, de zoeheten instandhoudindoelen, nader worden uitewerkt in ruimte, tijd en omvan. In vooraand wettelijk kader zijn alleen de meest relevante onderdelen van de wetevin vereenvoudid weereeven. Aan deze tekst kunnen derhalve een rechten worden ontleend. Voor meer achterronden en de oorspronkelijke wetsteksten kunt u terecht op en op Meest recente beleidslijn DLG/D Als evol van de doorvoerin van de Aanepaste beoordelin ontheffin ruimtelijke inrepen Flora- en faunawet is het momenteel in veel evallen niet meer noodzakelijk om ontheffin van de Flora- en faunawet aan te vraen. Indien beoordeeld wordt dat de functionaliteit van de voortantins- en/of vaste rust- en verblijfaats niet in evaar komt, is het aanvraen van een ontheffin niet meer nodi. In aats van het aanvraen van een ontheffin dient een op de situatie toeesneden werkprotocol/mitiatiean op te worden esteld waarin mitierende maatreelen worden beschreven. Dit mitiatiean kan desewenst ter beoordelin worden vooreled aan Dienst eelinen. Nieuwste ontwikkelinen In de afelopen maanden heeft de aad van State in meerdere evallen beslist dat bovenstaande werkwijze een stand kon houden. Eén en ander is deels van de situatie afhankelijk, maar kan ook evolen hebben voor dit project. Momenteel is niet duidelijk wat de evolen van de uitspraken zijn. DLG heeft laten weten dat ze aanvraen volens de anbare wijze zullen beoordelen, waarbij projecten met adequate mitiatie ewoon dooran kunnen vinden. Het is echter niet uitesloten dat op lanere termijn een oedkeurin meer voor deze aanpak te krijen is. Er dient in dat eval toch ontheffin te worden aanevraad. 3 Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van TCJZ/2004/5727, houdende vaststellin van rode lijsten flora en fauna en Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 28 auustus 2009, 25344, houdende vaststellin van eactualiseerde ode lijsten flora en fauna.

186 BIJLAGE II: LUCHTFOTO MET LIGGING POJECTGEBIED

187 BIJLAGE III: MAATEGELENKAAT

188 BIJLAGE IV: SCHETS ECOBUG (COMBI FIETSPAD/FAUNAPASSAGE) OVE A28 Bron: Oord Faunatechniek, 2012

189 BIJLAGE V: KAATEN SOOTENINVENTAISATIE 1. Flora 2. Zoodieren 3. Voels 4. Vissen, amfibieën en reptielen

190 1

191 2

192 3

193 4

194

195 Bijlae 5 Onderzoek natuurwaarden terrein in Baelhuizen bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 77

196 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 78

197 Natuurwaarden Voormali Militair Oefenterrein Baelhuizen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels Assen FOMICA

198 COLOFON In opdracht van Gemeente Assen Contactpersoon Dhr. Johan Wessel Uitvoerin Dit onderzoek is uitevoerd door het Ecoloisch Samenwerkinsverband FOMICA bestaande uit: Eduard Peter de Boer (entomofauna) Herman Feenstra (reptielen) Henk Jansen (veetatie en landschap) oel Modderman (vleermuizen, GIS) Johannes Tonckens (berazinsexpertise, GIS) Met dank aan: H. Bosma (dienst Terreinen Defensie), Hr A. Ocak, J, Wessel (Gemeente Assen), B. Hoentjen (Provincie Drenthe, verspreidinseevens antensoorten), Marijn Nijssen (Stichtin Barerveen, beheer advies), Jeroen de ond (determinatie wilde bijen), Jan Pellicaan (Determinatie mossen) en Henk Strijch (achterrond Levendbare haedis), Vlinderwerkroep Drenthe (oudere verspreidinseevens Davlinders), mevr. Feenstra (loo hiernaast). Te citeren als Boer, E. P. de, H. Feenstra, H. Jansen,. Modderman & J. Tonckens (2010). Natuurwaarden van Baelhuizen. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen. Formica, Boornberum. Fotorafie E.P. de Boer (tenzij anders vermeld Formica 2010 Gebruik en overname van eevens toeestaan met volledie bronvermeldin

199 Inhoudsopave 1. INLEIDING 0 2. GEBIEDSBESCHIJVING 2 3. WEKWIJZE 6 Flora en veetatie 6 Entomofauna 7 eptielen 9 Vleermuizen 9 Overie fauna FLOA EN VEGETATIE 12 Veetatietypen 12 Veetatiestructuur 15 Ecoloie van typerende soorten ENTOMOFAUNA 25 Solitaire of wilde bijen 25 Zweefvlieen 29 Davlinders 31 Libellen EPTIELEN 33 Levendbarende haedis VLEEMUIZEN 37

200 Waarenomen soorten OVEIGE WAANEMINGEN 42 Voels 42 Amfibieën 43 Zoodieren 43 Onewervelden CONCLUSIES 45 Natuurwaarden Baelhuizen 45 Beschermde en karakteristieke soorten 46 Discussie 47 Aanbevelinen voor het beheer 48 Kleinschali beheer Zonerin recreatief ebruik Berazin 49 Behoud drachtanten Let op de Amerikaanse voelkers 50 Benut de rand en laat dood hout lien Ontsluit de natuurwaarden voor publiek Nader onderzoek LITEATUU 52 Bijlae 1.1 Gekarteerde antensoorten Baelhuizen 2009 Bijlae 1.2 Leenda Veetatietypoloie Baelhuizen 2009 Bijlae 1.3 Veetatietabellen opnames Schrale veetaties, Heide en Bos Bijlae 1.4 Kaart met liin veetatieopnames Bijlae 2.1 Entomofauna Baelhuizen. Wilde bijen (Hymenoptera: Apidae). Collectie en waarneminen. Bijlae 2.2 Entomofauna Baelhuizen. Collectie en waarneminen. Zweefvlieen (Diptera: Syrphidae). Bijlae 2.3 Entomofauna Baelhuizen. Davlinders (Lepidoptera). Bijlae 2.4 Entomofauna Baelhuizen. Libellen (Odonata). Bijlae 2.5 Oudere eevens verspreidin Davlinders Baelhuizen

201

202 Natuurwaarden Baelhuizen Formica Inleidin De emeente Assen heeft eind november 2008 contact ezocht met Buro Elodea met het verzoek onderzoek uit te voeren naar de huidie natuurwaarden (flora en fauna) in een aantal natuurterreinen rond en in Assen. Na een veldbezoek met dhr. J. Wessel, waarbij zes terreinen zijn bezocht, werd in overle met de emeente Assen besloten allereerst het voormali militair oefenterrein te Baelhuizen te onderzoeken. Vanwee de aard van het terrein werd een beroep edaan op het samenwerkinsverband Formica waarin alle disciines verenid zijn, die recht doen aan de verscheidenheid van dit terrein (veetatie, entomofauna, reptielen en vleermuizen). Planoloie De natuurdoelen van het onderzoeksebied Baelhuizen (emeente Assen) zijn vasteled in het Provinciaal Omevinsan voor Drenthe. Het terrein heeft de aanduidin (multifunctioneel) - en heideebied en is openomen in de Provinciale Ecoloische Hoofdstructuur. Als natuurdoel is aaneven en heide en hooveen. Dit betekent dat voor de verdere inrichtin en beheer van het ebied bovenenoemde natuurdoelen richtinevend zijn. Fi 1. POP Drenthe met Baelhuizen. (Kaart G Natuurdoelen, 7 juli 2004) Tot 2008 was het terrein Baelhuizen in ebruik en beheer bij Defensie. Sinds 2008 is het beheer overedraen aan de Gemeente Assen. De emeente Assen ziet zich voor de vraa esteld wat het juiste beheer is voor dit terrein, nu het ebruik door Defensie is estopt. Met name speelt de vraa of het terrein eschikt is voor berazin en op welke wijze dit het beste kan worden uitevoerd. Ecoloisch veldonderzoek Om tot een oed onderbouwd beheeradvies te komen is besloten om in 2009 een basisinventarisatie uit te voeren naar de flora en fauna van het ebied. Vooral van belan zijn daarbij de relaties tussen bodem, veetatie en de onderzochte soortroepen, zodat een zo comeet moelijk inzicht wordt verworven in de huidie natuurwaarden van het ebied. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 0

203 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Zowel de veetatiesamenstellin- als de veetatiestructuur werd in kaart ebracht in samenhan met een uitebreide inventarisatie van diverse dierroepen, waaronder bloembezoekende insecten, reptielen en vleermuizen. Hierbij la de nadruk op het opsporen en in kaart brenen van typische, beschermde, kwetsbare, karakteristieke dan wel zeldzame soorten en de terreinstructuren (habitats), die voor hen van belan zijn. Getracht is de ecoloische samenhan tussen de aanetroffen flora en fauna en de eienschappen van het ebied te duiden en een indruk te even van de waarde van het onderzoeksebied voor de biodiversiteit. Op basis van de resultaten zijn een aantal aanbevelinen eformuleerd ten aanzien van het huidie ebruik en toekomstie beheer van het terrein, met het oo op instandhoudin, ontsluitin en/of versterkin van de aanwezie natuurwaarden van Baelhuizen. Daarnaast kunnen de onderzoeksresultaten in dit rapport voor de emeente bruikbaar zijn in het kader van de verichtinen die voortvloeien uit de Flora- en Faunawet en de Natuurbescherminswet. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 1

204 Natuurwaarden Baelhuizen Formica Gebiedsbeschrijvin Het hier beschreven ecoloisch onderzoek heeft betrekkin op het tot voor kort militair ebruikte - en heideterrein ter rootte van oneveer 26 hectare, wat in het vervol als Baelhuizen zal worden aaneduid. Het natuurterrein Baelhuizen vormt een onderdeel van het ecrreatieebied Baelhuzien en lit ten westen van de A28 rond Assen en ten noorden van het dorp Witten. Aan de zuidzijde wordt het ebied berensd door de Witterhoofdwe en aan de noordzijde door de N371. Het recreatieebied Baelhuizen bestaat verder uit een rote surfas, visvijver, zwemas en speelweides. Deze as is ontstaan bij een zandwinnin in de jaren 70 en inericht als recreatieebied eind jaren 80. Verder bevindt zich direct rond het natuurebied een manee, een fietscrossbaan en een volkstuinencomex. In de noordoostelijke hoek van het ebied bevindt zich een vestiin van Van der Valk en een bedrijventerrein. Fiuur 2. Liin van het onderzoeksebied (rode cirkel) en de omevin. (bron: Toporafische dienst) Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 2

205 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Korte historische schets In de omevin van Baelhuizen zijn archeoloische vondsten en sporen aanetroffen die dateren uit de periode Laat-Paleolithicum IJzertijd en uit de Late Middeleeuwen. Ten zuidoosten van Witten bevinden zich (resten van) een celtic field of raatakker, een akkercomex uit de IJzertijd. In later tijd maakte het huidie Baelhuizen deel uit van de Marke van Witten, voor het eerst enoemd in Witten kwam tussen 1302 en 1487 volledi in het bezit van het cisterciënzer nonnenklooster Mariënkamp (Maria in Campis) in Assen. Als etuie hiervan zijn resten van een vermoedelijk 13 e- eeuwse veldoven aanetroffen, waarvan de eproduceerde stenen bedoeld waren voor het klooster te Assen. Vanaf de vroee middeleeuwen ontstonden de Drentse esdorpen. Witten is hier een typisch voorbeeld van. Witten is eleen op een hoe zandru te midden van uitestrekte veenebieden als het Witterveld in het zuiden en het Kloosterveen in het noorden. Het Kloosterveen is voor het rootste deel in de 19e eeuw ontonnen. Van het Witterveld (Natura ebied) zijn rote delen espaard ebleven. Het bouwland van deze dorpen la bijeen in een of enkele es-comexen, meestal omeven door een houtwal. De bewonin was econcentreerd in losse roepjes boerderijen aan de rand van de es. Deze situatie is ook nu oed te herkennen. ond Witten zijn de typische enkeerdronden te vinden die onderdeel uitmaakten van de es. Buiten de es laen de woeste (heide)ronden die wel deelijk onderdeel uitmaakten van het ararisch systeem als weiderond en leverancier van aen, hout en nectar. Het onderzoeksebied is no slechts een klein restant van de uitestrekte heide- en veenebieden rond Witten. Op de Historische kaart uit , die ebaseerd is op de militaire verkenninen aan het bein van de neentiende eeuw, valt af te lezen dat het ebied destijds op een hoo eleen waterscheidin la met aan de noordzijde de venen van Kloosterveen, die in die periode al aan snee waren ebracht en aan de westzijde het enorme veenebied van de Smildier Venen (Fiuur 2.). Aan de oostzijde bevond zich een beekdal met weilanden, op de locatie waar nu de nieuwbouwwijk Baelhuizen van Assen lit. Fiuur3. Kaartbeeld (Grote Historische Atlas van Nederland). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 3

206 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Terreinbeschrijvin Het onderzoeksebied Baelhuizen bestaat uit een open kern van heide met een afwisselin van droe en vochtie heide, omeven door voedselarm loof- en naald. Het terrein bevat veel reliëf. Van nature is er reliëf aanwezi in de vorm van een hoe zandru die door het terrein loopt. In de heide is deze oed te herkennen doordat deze zandru beroeid is met Struikhei. Toeevoed reliëf Al ruim een eeuw is de heide rondom Witten in ebruik als oefenterrein door de infanterie van het huidie Johan Willem Friso reiment. In de oorlo is door de Oranisation Todt een tankracht door het ebied eraven, die ook door het Witterveld loopt. Deze was bedoeld als verdediin teen het Canadese leer. Er werd door Drentse jonens uit de omevin onder dwan aan meeewerkt. In het Witterveld is deze weer edempt en opevuld, maar in Baelhuizen is zij no aanwezi. Vanaf midden jaren 60 tot 1997 funeerde het terrein tevens als motorcrossbaan van de MTTK Assen. Door het militair ebruik zijn enkele brede zandween aanwezi die bijdraen aan het voorkomen van allerlei overanen van open zand naar heide en. Bodem De bodem bestaat uit lemi fijn zand waarin zich een veldpodzol heeft ontwikkeld. In het noordoostelijk deel komt op erine diepte keileem voor. Door de hoe liin en de oede doorlatendheid van de bodem komen er overweend diepe rondwaterstanden voor: rondwatertrap VI in het noordoosten met keileem rondwatertrap V 1. Kleine verschillen in maaiveldhoote en variabele diepte van de keileemlaa zoren aatselijk voor schijnrondwaterstanden. Hierdoor kan er na reenval water staneren, waarbij tijdelijke poeltjes ontstaan. De tankracht bevat aatselijk jaarrond water. De ontwikkelin van een podzolprofiel met een oed ontwikkelde humuslaa is belanrijk voor het vochthoudend vermoen van de bodem en de vochtvoorzienin van de veetatie. Een oed ontwikkeld humusprofiel draat bij aan de instandhoudin van de heide doordat stikstof wordt vasteled en er een vochtbuffer aanwezi is. Op de heide zijn enkele humusprofielen bekeken onder droe, respectievelijk vochtie heide. Onder vochtie heideveetaties met een beroeiin van Pijpenstrootje en Gewone dophei worden profielen aanetroffen met een moerie bovenrond (foto 1, pa. 6). De wortels van Pijpenstrootje reiken tot diep in de minerale rond. Onder de droe heide is een humusprofiel aanwezi met een dikke, oneveer 3 cm dikke ruwe humuslaa die vrij abrupt overaat in een rijze uitspoelinslaa (foto 2). De humuslaa is intensief doorworteld door de struikheideanten. Deze humuslaa is van belan voor instandhoudin van de heideveetatie, doordat ze de veetatie van vocht voorziet en uitdroin voorkomt. Ook voor reptielen in de heide is een oed ontwikkelde humuslaa van belan. 1 Gt V = GHG < 40 cm, GLG > 120 cm.; Gt VI = GHG 40-80, GLG > 120 cm. Bron: Stiboka. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 4

207 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Foto 1. Profiel met Podzol onder Molinia (foto: J. Tonckens) Foto 2. Profiel met Struikhei op zeer voedselarme bovenrond (foto: J. Tonckens) Huidi beheer en ebruik Het huidi beheer van de heide bestaat uit het op ezette tijden handmati verwijderen van opsla in de heide. In de afelopen jaar is naar schattin drie maal opsla verwijderd. Verder is de heide een aantal keren emaaid. Plawerkzaamheden hebben voor zover bekend in deze periode slechts beperkt aatsehad (meded. Heiko Bosma, dienst Terreintechniek van Defensie en Johan Wessel, Gemeente Assen). Verder oefende het militair ebruik invloed op het terrein uit door berijdin en betredin tijdens het houden van oefeninen en het opslaan van kampementen. Ten behoeve van fietscross evenementen vinden er wel snoeiwerkzaamheden aats, worden er hier en daar aen estoken om kuilen in paden op te vullen e.d. Het terrein wordt veelvuldi bezocht door wandelaars (met hond), ruiters, natuurliefhebbers en andere bezoekers. Ook maakt Defensie no reelmati ebruik van het terrein met kleinschalie oefeninen zonder voertuien (J. Wessel, Gemeente Assen). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 5

208 Natuurwaarden Baelhuizen Formica Werkwijze Flora en veetatie Er is een veetatiekarterin uitevoerd, waarbij de nadruk lit op structuur van de veetatie (verrassin en versin) in Deze karterin vond aats met een éénvoudie, op het beheer toeespitste typoloie, die beoot de voor berazin moelijk kwetsbare terreindelen aan te even. De typoloie is afeleid van de typoloie, zoals die ebruikt is voor de karterin van het nabijeleen Witterveld (Grontmij / Elodea, 2002). Daarbij zijn met name de soortenrijkere veetatietypen ekarteerd. Als basis werd de door de Gemeente Assen (hr Ocak) ter beschikkin estelde luchtfoto (schaal 1: 4000) uit 2007 ebruikt. De veetatietypoloie is openomen in bijlae 1.1. Er werden met name soorten van (hei-) schrale veetaties ekarteerd (bijlae 1.2) Veetatieopnamen Ter onderbouwin van de veetatietypen zijn 10 veetatieopnamen emaakt. Deze opnames werden voornamelijk in de schrale veetaties emaakt. Een veetatieopname is een lijst van alle voorkomende vaatanten, in een qua samenstellin homoeen proefvlak. De mossen werden edetermineerd door Jan Pellicaan (Pellicaan Mos en Plant). De mate van voorkomen in een proefvlak is eschat met de schaal van Braun- Blanquet. Symbool Bedekkin Aantal r < 5% < 5% < 5% m < 5% > 200 2a 5-12,5% nvt 2b 12,5-25% nvt % nvt % nvt 5 > 75% nvt Tabel 1. Schaal van Braun-Blanquet. Het veldonderzoek vond aats op 21 april, 28 mei, 2 juli en 2 september Schrale veetaties De kalere terreindelen raken eleidelijk beroeid met schrale antensoorten. Daarnaast komen sterk in breedte variërende randen voor met voor de entomofauna relevante antensoorten (Jacobskruiskruid en Gewoon bienkruid bijvoorbeeld). De schrale veetaties zijn daarom inedeeld naar bedekkin, waarbij een onderrens van 15% is aanehouden. Onder de 15 % is darbij S0 enoemd en zodra deze bedekkin werd overschreden werd het terreinedeelte als S1 ekarteerd. Wanneer de bedekkin meer dan 25% bedroe werd S2 toeekend. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 6

209 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Opsla en verrassin In de heideveetaties is de mate van verrassin aaneeven in drie klassen < 25%, 25-75%, > 75%). De opsla is ekarteerd waarbij onderscheid is emaakt in jone opsla (laer dan 2 meter) en oudere opsla (meer dan 2 meter hoo). Hierbij zijn de verschillende soorten telkens apart eschat volens de Tansley schaal. De aanweziheid van braam is aaneeven in drie klassen (b0 < 1%, b1 1-5% en b2 5-25%). Soortenkarterin Per kaartvlak zijn afzonderlijke antensoorten ekarteerd. De mate van voorkomen werd eschat met behulp van een Tansley-coderin. Code Aantal exemaren r rare; zeldzaam voorkomend o occasional; hier en daar voorkomend f frequent; reelmati voorkomend a abandunt; veelvuldi voorkomend cd codominant voorkomend 5 > d dominant voorkomend l local; als toevoein: lokaal voorkomend Tabel 2. Gecombineerde schaal van Tansley (Tansley +) Entomofauna Voor zover bekend, is de entomofauna (= insectenfauna) van Baelhuizen tot op heden nauwelijks onderzocht. Op basis van de ebiedseienschappen en de liin in het Drents district, van dit kleine heideebiedje is de verwachtin dat er in Baelhuizen een interessante insectenemeenschap voorkomt. Tijdens een viertal veldbezoeken in 2009, is etracht, door middel van een verkennende basisinventarisatie, een beeld te verkrijen van het voorkomen van een aantal insectenroepen in Baelhuizen. De diversiteit van de entomofauna is echter enorm hoo. Insecten behoren tot de meest soorten- en aantalsrijke dierroepen in ons land. Het is daarom ondoenlijk om van alle, in Baelhuizen voorkomende insectenroepen edetailleerde en bruikbare informatie te verzamelen. Daarom is een beperkt aantal roepen vooraf eselecteerd. Bij deze selectie zijn een drietal criteria ehanteerd. De te onderzoeken insectenroepen voldoen aan één of meer van onderstaande criteria: Bloembezoekers (in het bijzonder afhankelijk van heideebieden) Indicatoren Drents district (soorten van hoere zandronden en heideebieden) Beschermde en/of zeldzame soorten (Flora- en faunawet, ode Lijst) Op basis van deze criteria zijn de vier volende insectenfamilies eselecteerd voor onderzoek: 1. Wilde bijen (Hymenoptera: Apidae) 2. Zweefvlieen (Diptera: Syrphidae) 3. Davlinders (Lepidoptera: diverse families) 4. Libellen (Odonata: diverse families) Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 7

210 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 De eerste drie insectenroepen behoren alle tot de typische bloembezoekers, waardoor er ook een relatie eled kan worden met de variatie en hoeveelheid bloeiende anten, struiken en bomen in het ebied. Sommie wilde bijensoorten behoren tot de typische heidebewoners en in heideebieden komen een aantal specifieke aan heide ebonden soorten voor. De wilde bijen vormen daarnaast een er interessante soortroep, omdat zij ook eisen stellen aan eschikte nestelaatsen in de directe omevin van hun drachtanten. De meeste wilde bijen nestelen in de rond. Wilde bijen komen daarom het meest voor op de zandronden, in een evarieerde en bloemrijke omevin. Doelen De diversiteit van een aantal indicatieve insectenroepen (entomofauna) in kaart brenen Gericht opsporen van zeldzame, kritische en/of indicatieve insectensoorten Het belan van het terrein voor de entomofauna vaststellen elaties met andere dierroepen vaststellen Adviezen formuleren t.a.v. een unsti beheer voor de entomofauna, mede in relatie met andere dierroepen Werkwijze Bij de inventarisatie zijn op basis van expert-judement de meest eschikte delen van het terrein elokaliseerd en onderzocht. Het ebied is onderzocht op aanweziheid van bovenenoemde soortroepen, waarbij is etracht zoveel moelijk soorten te noteren en (indien noodzakelijk voor een juiste determinatie) eventueel te verzamelen. Potentiële nestekken (open zand, steilwandjes en dode bomen) voor wilde bijen en raafwespen zijn onderzocht. Daarnaast zijn bloemrijke delen en struikewas onderzocht op aanweziheid van bloembezoekers als zweefvlieen, davlinders en bijen. De waterrijke delen zijn onderzocht op libellen. Dieren die in het veld, zonder twijfel, op naam te brenen waren, zijn evanen met een insectennet en/of exhauster en ter ekke edetermineerd en loselaten. Dit betreffen vaak alemene soorten die duidelijk te onderscheiden zijn. Daarnaast werd een aantal dieren verzameld en in een collectie onderebracht om met behulp van een microscoop en specialistische literatuur op naam ebracht te kunnen worden. De preparatie en determinatie is een tijdrovend proces en een precies werkje. Een aantal zeldzame en moeilijk te determineren exemaren is opestuurd naar specialisten in den lande. Bij de dieren, die naar de specialisten zijn opestuurd, werden soms de enitaliën uiteprepareerd. Omdat het allereerst een basisinventarisatie betrof, zijn niet alle waarenomen insecten exact inemeten (GPS). De waarneminen die in dit versla zijn openomen zijn representatief voor Baelhuizen en zijn verspreid over het ehele terrein edaan. Waarneminsdata, -duur en omstandiheden Het onderzoek naar de entomofauna is verricht op de volende data: 21 april, 28 mei, 20 auustus en 16 september Alle bezoeken zijn edaan bij unsti vlieweer (zonni, droo, matie wind en temperaturen rond de C. Bij elk veldbezoek is oneveer 4 uren besteed aan inventariseren en verzamelen. Vervolens werden de verzamelde dieren thuis eprepareerd, voor zover moelijk edetermineerd en in een collectie onderebracht. Er is bewust ekozen om de beschikbare projecttijd in het voorjaar en de nazomer te besteden. Voor bloembezoekers zijn dit de meest unstie seizoenen. De diversiteit van wilde bijen is het laast in juni en juli. Vooral de nazomer was van belan om bloembezoekers van heide te inventariseren. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 8

211 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen eptielen In Nederland leven zeven soorten reptielen. eptielen zijn koudbloedie dieren met een eschubde huid die hen beschermt teen te snelle uitdroin. Het leefebied van reptielen bestaat over het alemeen uit een ijle veetatie die voldoende schuilmoelijkheden biedt en tevens voldoende open is om te kunnen zonnen. Vooral heide voldoet vaak aan deze voorwaarden. Ideale leefebieden zijn de overanen tussen sen en heide en structuurrijke veetaties zoals oude heide. Het terrein is naar verwachtin van belan voor de Levendbarende haedis en wellicht de Hazelworm. Werkwijze In het vroee voorjaar, met relatief lae temperaturen, zonnen reptielen laner en is de trefkans roter. Ook in een koele zomer of najaar is dit het eval. Een weersverbeterin na een paar daen reen levert soms verrassende resultaten. In totaal zijn 6 bezoeken ebracht. Levendbarende haedissen zijn ezocht in de buurt van de tankracht en het aanrenzende heideveld. Naast levende individuen is op vervellinhuidjes elet. Hazelwormen zijn lastier te vinden omdat ze weini op open ekjes zonnen. In de maand mei bestaat er de rootste kans dat men ze zonnend kan aantreffen. De rest van het jaar verschuilen ze zich vaak in bladlaen, onder heidestruiken of onderronds. Om deze reden zijn op een aantal ekken kris kras door het terrein stammen omekeerd en echeckt op hazelworm. Het reptielenonderzoek is verricht op de volende data: 3 april, 9 april, 27 april, 29 april, 6 mei en 13 jul Alle bezoeken zijn edaan bij unsti weer en in de ochtend of vroee middauren. Bij elk veldbezoek is oneveer 2 uren besteed aan inventariseren. Tijdens de bezoekrondes, die ericht waren op reptielen, zijn ook waarneminen van amfibieën verzameld (zie hiervoor onder overie waarneminen H8, pa. 43). Vleermuizen Achterronden Het vleermuisonderzoek was erop ericht om te bepalen welke soorten ebruik maken van het terrein en welke relaties worden onderhouden met de omevin. Methodiek De inventarisatie vond aats met behulp van de ultrasone Batdetector type Petterson D240x. Bij de avondbezoeken is na zonsonderan ezocht naar jaende en passerende vleermuizen. De onderzoeker doorkruiste enkele keren het en het heideveld via de paden en af extra aandacht aan eschikte terreinedeelten, zoals de randen. Data en weersomstandiheden Het vleermuisonderzoek is verricht op 4 avonden verspreid over het seizoen op de volende data: 6 mei, 4 juli, 11 september en 27 september. Alle bezoeken zijn edaan bij unsti weer (windstil of zwakke wind, temperatuur boven 10º C.) en in de avonduren. Er zijn een ochtendbezoeken uitevoerd, omdat de kans op verblijfaatsen erin bleek. Bij elk veldbezoek is oneveer 2 uren besteed aan inventariseren. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 9

212 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Verblijfaatsen in bomen De bomen in Baelhuizen en omevin zijn beoordeeld op hun eschiktheid als vleermuisverblijfaats. De meeste bomen zijn naar schattin tot vijfti jaar oud. Oudere bomen zijn schaars. Ook bomen met eschikte holten komen niet of nauwelijks voor in en rond Baelhuizen. De kans op vaste verblijfaatsen van vleermuizen wordt daarom zeer klein eacht. In het Pelinck zijn enkele oudere lanen aanwezi, maar doordat de rest van dat joner is en er ook veel dicht naaldhout is, is ook daar de dichtheid aan bomen met eschikte holten laa. De kans op verblijfaatsen is daar wel roter dan in Baelhuizen. Het Asser, eleen op twee kilometer ten oosten van Baelhuizen, is een met enkele oudere edeelten, waar veel boomholten te vinden zijn. Daar zijn vori jaar verblijfaatsen van vleermuizen evonden (uie dwervleermuis en osse vleermuis; Modderman in voorbereidin). De randen en boomsinels in en rond Baelhuizen zijn lijnvormie elementen, die als vlieroute en jachtebied belanrijk kunnen zijn. Overie fauna In 2007 is het heideebied inclusief de beide zandaten, in totaal 165 ha. op voels eïnventariseerd (Feenstra, 2007). In 2009 zijn tijdens de veldbezoeken die ericht waren op insecten en reptielen door Herman Feenstra en Peter de Boer losse waarneminen van broedvoels, amfibieën (zie H8) en overie fauna verzameld. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 10

213 Formica 2009 Foto 3. Water in de Tankracht Natuurwaarden Baelhuizen Foto 4. Boswil bij de natte tankracht Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 11

214 Natuurwaarden Baelhuizen Formica Flora en veetatie Veetatietypen Voedselarme loofsen Baelhuizen wordt ekenmerkt door het voorkomen van voedselarme loofsen met een onderroei van de voedselarme rassen Pijpenstrootje dan wel Bochtie smele. Veetatiekundi worden ze erekend tot het Zomereiken-verbond (Quercion roboris). Plaatselijk komen heidesoorten voor (Struikhei dan wel Gewone dophei en in een enkel eval Kraaihei). Op één aats is Kraaihei de dominante bodembedekker, zodat een apart type is toeekend (B4). In de struiklaa komen Sporkehout, Lijsterbes, Kamperfoelie en lans de rand Trosvlier voor. Opvallend is het beperkte voorkomen van Amerikaanse voelkers. Structuur van het : De kroonsluitin is beperkt: er is vaak sprake van een vrij ijl, waaronder de struiklaa dan ook evarieerd is qua soortensamenstellin. Met name aan de randen met de open heide en schrale veetaties komt veel opsla voor, die voor insecten een belanrijke nectarbron vormt. Droe serie B3 vorm met Bochtie smele Bochtie smele vormt de belanrijkste soort in de onderroei. Heidesoorten als Struikhei, Liend walstro en Pilzee komen reelmati voor. B4 vorm met Kraaihei Kraaihei is dominant in de kruidlaa. Daarnaast komen Bochtie smele en Liend walstro voor. Vochtie serie B7 vorm met Pijpenstrootje Hier domineert Pijpenstrootje in de kruidlaa. Daarnaast komen aatselijk Gewone dophei en ook Struikhei voor. NB: In de praktijk lopen de typen B3 en B7 edeeltelijk door elkaar heen. Er is daarom wanneer het onderscheid in het veld arbitrair was ekozen voor een B3/B7 respectievelijk B7/B3 type. In het eerste eval is het aandeel B3 roter dan B7 en in het tweede eval net andersom. Heideveetaties Het merendeel van Baelhuizen behoort tot de droe heideemeenschappen. Er zijn op basis van de veetatie samenstellin drie typen heide onderscheiden: H5 typische vorm Een vrij soortenarme veetatie met dominantie (.C > 75% bedekkin) van Pijpenstrootje. Gewone dophei en Struikhei bedekken altijd minder dan 1%. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 12

215 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Verder weini andere soorten. Typerend voor Baelhuizen is dat er veel soorten opsla voorkomen in verschillende leeftijdklassen (zie hiervoor 4.2.1). H10 type van Struikhei Struikhei is dominant. Daarnaast komen Bochtie smele, Pilzee en soms Liend walstro voor. Dophei komt eventueel voor maar < 5%. Ook hier is h aandeel opsla opvallend (Vuilboom, Zachte berk, Grove den en Zomereik). H11 type van Struikhei en Dophei Behalve Gewone dophei en Struikhei komen hoostens Trekrus en Pijpenstrootje voor. Grove den, uwe berk en Zomereik komen als opsla voor. Schrale veetaties De in Baelhuizen voorkomende schrale veetaties komen voor lans de brede zandween die zijn ontstaan als evol van het intensieve militaire ebruik. Vanuit de randen raken deze eleidelijk aan beroeid met een ijle veetatie bestaande uit rassen en kruiden. Veetatiekundi kunnen deze veetaties het beste onder de Voelpootjes-associatie (Ornithopodo-Corynephoretum) worden eranschikt, typerende pionierveetaties van zonnie, kalkloze, humusarme en zure zandronden, die iets minder voedselarm zijn dan stuifzanden. (Weeda, Schaminée, et.al.) In hoeverre hier de invloed van het uitlaten van honden een rol speelt is vooralsno onduidelijk. Uit praktische overweinen is de bedekkin door de veetatie als uitanspunt enomen, waarbij de onderrens bij 15% is eled. Wanneer er sprake was van minder dan 15% bedekkin werd de veetatie als S0 (= kaal op enkele schrale rassen na) ekarteerd. Daarna werd een klasse tussen 15 en 25% onderscheiden (S1) en meer dan 25% (S2). S0 Kale rond tot zeer ijl beroeide bodem. Dit type komt op de paden voor en ook het open edeelte bij de entree wordt hiertoe erekend. S1 Type van Zandstruisras (lae bedekkin) Hoewel de bedekkin er erin is (15-25%) omdat de veetatie zich pas recent kan ontwikkelen is er al wel sprake van interessante soorten. Naast Zandstruisras komt Dwerviltkruid en Gewoon bienkruid voor. Ook komen Borstelras, Voelpootje en Vroee haver binnen dit type voor. S2 Type met Zandstruisras (hoere bedekkin) Hierin is het aandeel zandstruisras no wat hoer en zijn ook Muizenoortje en Tandjesras ekarteerd. De totale bedekkin bedraat meer dan 25%. S3 type van Grondster en ui haarmos. Dit type is veetatiekundi oed te onderscheiden van de overie schrale veetaties door het voorkomen van Grondster en ui haarmos. Het voorkomen wordt veroorzaakt door het s winters onder water staan van de bodem, als evol van locale verdichtin. Het type is slechts op één aats ekarteerd. De verspreidin van bovenstaande veetatietypen is weereeven op de afebeelde veetatiekaart op de volende paina (kaart 1). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 13

216 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 14

217 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Besprekin. De onderroei van het wordt voor het rootste deel edomineerd door Bochtie smele (B3). In het noordoosten en ook in het zuiden en westen komt veel Pijpenstrootje (B7) voor. Ook komen de rassen door elkaar heen voor in een root deel van het terrein (B3/B7 en B7/B3) Wat de heideveetaties betreft beperkt het voorkomen van de iets vochtiere variant met Struikhei en Dophei (H11) zich tot een laate aan de westzijde van het terrein. Op de mate van verrassin wordt hieronder verder ineaan. De schrale veetaties zijn aatselijk oed ontwikkeld met veel schrale soorten in lae bedekkin. Het vochtie type met Grondster komt slechts op één ek voor. De ebruikte toevoeinen voor verrassin, opsla, aanweziheid van Braam en overie toevoeinen zijn in 3.1 aaneeven. Hieronder wordt nader ineaan op de patronen van verrassin van de heide en opsla op de heide. Veetatiestructuur Verrassin De heide op Baelhuizen bestaat voor een root aandeel uit het droe structuurrijke type met Struikhei. In onderstaande kaart 2 is aaneeven, waar de heide met Pijpenstrootje is verrast. Hiervoor zijn de vlakken waarbij de toevoeinen.b (tussen de 25 en 75% verrast) binnen H10 en H11 en.c (meer dan 75% verrassin) in type H5 samen enomen. Op kaart 2 valt te zien dat de oppervlakte echte heide waar de verrassin minder dan 25% bedraat aanzienlijk is. Dit ebied lijkt overeen te komen met de meest droe delen van het open ebied. De sterkste verrassin wordt in de wat laere terreindelen aanetroffen. Wellicht kan een combinatie met de eevens van het AHN (Alemeen Hootebestand Nederland) hierin meer inzicht bieden. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 15

218 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 16

219 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Boom- en struikopsla Er komt op Baelhuizen zowel opsla voor in het (met name aan de randen en lans minder kroondichte delen) als op de heide. Opvallend aan de opsla is dat er sprake is van rote diversiteit zowel wat betreft ouderdom als betreft soorten. Er is onderscheid emaakt naar ouderdom in twee klassen. De toevoein.o1 staat daarbij voor opsla laer dan 2 meter en.o2 voor opsla hoer dan 2 meter. Onderstaand verspreidinspatroon van Sporkehout (kaart 3) eeft aan waar het jonere Sporkehout met name voorkomt. Vooral daar waar de heide verrast is met Pijpenstrootje is ook opsla van Sporkehout aanwezi, maar ook in de droe heide kan veel Sporkehout opslaan. Foto 5. Opsla lans zandpad door de heide. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 17

220 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 18

221 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Ecoloie van typerende soorten Dwerviltkruid Filao minima Dwerviltkruid is een soort van droe open zonnie ekken op kalkarme zandronden. Behalve openheid in de veetatie, wordt ook enie dynamiek ten evole van bijvoorbeeld stuivend zand of het raven van konijnen als belanrijke voorwaarde ezien voor het voorkomen van de soort (Atlas van de Drentse Flora, 1999). Betredin kan in bepaalde mate eveneens positief uitwerken. Na natuurontwikkelinsprojecten waarbij de bodem wordt ead kan de soort op droe ekken massaal optreden. Doordat de laatste jaren veel van deze projecten in Drenthe zijn uitevoerd is de aanvankelijk tamelijk dramatische achteruitan, zoals die van voor 1950 (92 km hokken) ten opzichte van de periode erna (tot halverwee de jaren neenti met slechts 16 km-hokken) tot stilstand ebracht (pers. meded. Ben Hoentjen, Provincie Drenthe). Uit het onderstaande meest recente verspreidinskaartje kan worden afeleid dat Dwerviltkruid nu weer in meer dan honderdderti km hokken is waarenomen. De oorspronkelijke achteruitan werd voornamelijk in verband ebracht met de verzurin en de daarmee epaard aande depositie van ammonium. Dit effect zal in het ebied van Baelhuizen een kleinere rol hebben espeeld vanwee de liin in een stadsrandzone en het voormali ebruik als militair oefenterrein. Dichtstbijzijnde roeiaatsen komen voor op het Balloërveld. Beeleidende soorten zijn volens de literatuur (Schaminée, 1996): Schapenzurin, Klein voelpootje, en Gewoon bienkruid. Soorten die allen ook op Baelhuizen zijn evonden. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 19

222 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Kaart 4. Verspreidin Dwerviltkruid (periode en vanaf 1997). Bron: Provincie Drenthe. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 20

223 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Grondster Illecebrum verticillatum Deze karakteristieke soort komt voor op voedselarme zure en open rond die s winters onder water staat. Het voorkomen van Grondster op Baelhuizen is te danken aan het aandrukken van de licht lemie bovenrond door het militaire ebruik, waardoor er s winters asvormin aats in vinden op een beperkt aantal aatsen. Het voorkomen van Grondster in Drenthe valt eheel samen met de rote wachterijen en heideterreinen. Verspreidin: zoals uit onderstaand meest recente verspreidinsbeeld kan worden opemaakt, komt Grondster ten opzichte van de kaart van 1998 in een oneveer even root aantal km-hokken voor (neutrale trend). De achteruitan die daarvoor werd vastesteld (Atlas van de Drentse Flora) lijkt daarmee niet door te zetten. Desalniettemin is deze soort weini alemeen. In Baelhuizen komt de soort veel voor in een laate dicht bij de tankracht. Daar roeit zij samen met Trekrus, Gewoon bienkruid, Dwerviltkruid en ui haarmos (zie foto hieronder). Foto 6. Grondster Foto 7. Duizendknoopfonteinkruid Duizendknoopfonteinkruid Potamoeton polyonifolius Deze bijzondere soort Duizendknoopfonteinkruid is in Drenthe mati alemeen. De vindaats op Baelhuizen was no niet in de Atlas van Drenthe vermeld. De soort komt voor bij het meest voedsel- en carbonaatarme watertype (Weeda, OF 4) en wordt beschouwd als een indicator voor locale mineraalarme kwel. In de tankracht dankt zij haar voorkomen aan het licht lemie karakter van het zand wat door belopen zodani verdicht is dat er water staneert. Het water loopt door de ruetjes heen en zal daarbij net enoe aanreiken om voldoende carbonaat te bevatten voor de soort. Deze situatie is verelijkbaar met de situatie bij vennen. Behalve in de tankracht vonden we de soort ook op een andere natte ek midden op een pad. Trend: er is een neeraande trend voor deze soort in Drenthe in verband met de afname van voedselarme kwelsituaties op beekdalflanken. De soort biedt beschermin aan de Bruine Kikker (vroee voorjaar) en later aan de Alpenwatersalamander. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 21

224 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Kaart 5. Verspreidin Grondster (periode en vanaf 1997). Bron: Provincie Drenthe. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 22

225 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Sporkehout (hamnus franula) Sporkehout is zeer alemeen in Drenthe en ontbreekt eienlijk alleen in oostelijke hooveenontinninen en op voedselrijke laaveenbodems. In Baelhuizen is de soort van belan als nectarbron voor een root aantal insecten. Davlinders als Eikenpae en Groentje (ook in Baelhuizen ezien) komen op de bloemen af en het blad is voor veel rupsen (met name spanners) een voedselbron (foto 8). De bloeitijd is van mei tot september en daarmee vormt de ant dus een lane periode een nectarbron. Dit was bij mooi weer ook er oed te zien in het veld. Foto 8. Voor bloembezoekende insecten is Sporkehout een belanrijke nectarbron edurende de zomer. Voor het Groentje Callophrys rubi, een karakteristieke davlinder van struwelen en randen aan de rand van heiden, zijn deze struiken daarnaast ook van belan als waardant voor de rupsen en territoriale uitkijkposten van de mannetjes. Boswil Salix caprea Boswil is een alemene soort in Drenthe met een brede amitudo. De soort heeft anders dan zijn familieleden een voorkeur voor mati vochtie tot tamelijk droe min of meer voedselrijke zand-en leembodems. Lijkt hier toch ook het licht lemie karakter van de bodem aan te even. Bij beschaduwin verdwijnt de soort snel. Het voorkomen is binnen de vlakken apart aaneeven omdat de soort er vroe (eind februari tot april) bloeit en dan de eerste nectarbron vormt voor de insecten (zie 4.2). Voorkomen: de soort komt verspreid in kleine aantallen met name lans de tankracht voor (foto 4). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 23

226 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Kraaihei Empetrum nirum Kraaihei is een soort van de voedselarme zandronden van het Drentse Plateau en kent haar optimum in de onderroei van de associatie van het Kraaihei-Dennen in het Drents district (Van der Werf 1991). De soort is evoeli voor betredin en komt in Baelhuizen voor onder dennen in een vrij rote roeiek en ook locaal onder berken (opname 8). In het Witterveld komt de soort uitebreid voor zowel in Hooveenveetaties als het Berkenbroek als in de iets droere typen (B3 en B7) (Grontmij/Elodea, 2003). Borstelras Nardus stricta Borstelras is typerend voor voedselarme droe, zure en al dan niet lemie zandronden. Met Tandjesras behoort deze soort tot de kensoorten van de heischrale raslanden (Schaminée e.a., 1996). In Drenthe wordt deze soort het meest in natuurebieden aanetroffen, waar ze vaak te vinden is naast de betreden paden met iets verdichte bodems. Zo komt zij ook in Baelhuizen op enkele aatsen voor. De soort is oed bestand teen betredin en berazin en heeft baat bij een open veetatiestructuur. (Atlas van de Drentse Flora, 1999). Tandjesras Danthonia decumbens Komt op dezelfde aatsen voor als Borstelras, waarbij deze soort vaak ook op de paden roeit. De vochtiheid die veroorzaakt wordt door de verdichtin stelt deze soort meer op prijs dan het Borstelras. Ook heeft ze een wat bredere amitudo. Op Baelhuizen is de soort in een beperkt aantal randen waarenomen. Zandstruisras Arostis vinealis Zandie en droe aatsen zijn de ekken waar deze soort voorkomt. In Drenthe aat het dan meestal om de rote heidecomexen en zandverstuivinen. Zij is kieskeurier dan Gewoon struisras wat betreft de schraalheid van de bodem en eeft in Baelhuizen dan ook het schrale karakter van de bodem aan. Het ebied is van veetatiekundi belan door het voorkomen van aatselijk redelijk oed ontwikkelde schrale veetaties met veel voor insecten belanrijke soorten. Het voorkomen van Dwerviltkruid en Grondster (Beide soorten staan als evoelie soort op de ode Lijst) is opmerkelijk. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 24

227 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen 5. Entomofauna Solitaire of wilde bijen Solitaire of wilde bijen vormen tezamen met de wespen en mieren een superfamilie van de Vliesvleuelien (Hymenoptera); de Apoidea s.l. Wie aan bijen denkt, denkt meestal aan de Honinbij. In Nederland komen echter, naast de Honinbij, ruim 330 soorten voor, o.a. met de volende eslachten: zijdebijen, roefbijen, zandbijen, metselbijen en behanersbijen. Deze 'wilde bijen' hebben vaak mooie namen als Vosje, oodatje, Pluimvoetbij en Zilveren fluitje. Voor een bij is het belanrijk dat er zonnie nestelaatsen en bloemen in de buurt zijn. Hoe meer variatie in nestelaatsen en antenroei, hoe meer bijen er in een ebied kunnen leven. De rootste bijenrijkdom is dus te vinden in bloemrijk ebieden met een mozaïekpatroon van kleine, verschillende leefebiedjes. Levenswijze Wilde bijen hebben vaak een hele speciale relatie met hun biotoop. Soms zijn ze voor hun voedsel (nectar en stuifmeel) eheel afhankelijk van één soort ant. Dit wordt monofaa enoemd, en een voorbeeld is de slobkousbij die alleen op de Grote wederik (Lysimachia vularis) leeft. Ook zijn er soorten die uitsluitend in zanderie bodem nestelen zoals de Heidezijdebij. De actieradius, het ebied waarbinnen een bij voedsel zoekt, is niet er root en mede afhankelijk van de rootte van de bij. Honinbijen en hommels vlieen op verschillende soorten anten en zijn dus minder afhankelijk van het biotoop. Een honinbij kan wel drie kilometer van haar kolonie een voedselant (drachtant) vinden. Wilde bijen vlieen vaak op anten waar honinbijen 'hun neus voor ophalen'. Het vervoer van het stuifmeel, eiwitrijk voedsel voor de larven, ebeurt ook per soort verschillend. Enkele soorten hebben zoenaamde korfjes aan hun achterpoten, anderen zoals metselbijen hebben lane haren aan hun buik, buikschuier enoemd, waartussen de stuifmeelpollen oed blijven zitten. Sommie soorten wilde bijen verzamelen het in hun speciaal daarvoor ontworpen krop, een verbredin van het spijsverterinskanaal. Hebben honinbijen en enkele soorten hommels een sociale levenswijze, de solitaire bij doet alles alleen: nest maken, voedsel zoeken, ei leen etc. Het zijn harde werkers, vandaar het veelebruikte ezede Zo ijveri als een bij. Soms lien de nesten wel dicht bij elkaar en vormen solitaire bijen een soort kolonies, maar lan niet alle soorten doen dit. Een soort tussenvorm tussen sociale en solitaire bijen wordt evormd door de communalen ; deze soorten ebruiken dezelfde hoofdinan van het nest, maar hebben toch allemaal een apart nestje. Bijen leven vaak maar een paar weken, de nakomelinen overwinteren soms als larve, soms als pop en soms als imao. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 25

228 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Foto 9 Foto 10 Een bloedbij bij de nestinan van een Koepelnest ode mier roefbijtje. Veel ijverie wilde bijensoorten hebben een broedparasiet; een koekoeksbij. Foto 11 Foto 12 Lans de zandpaden van Baelhuizen In de steilwanden van de tankracht bevinden zich soms omvanrijke werden veel nestinanen van wilde bijen bijenkolonies evonden Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 26

229 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen elatie met veetatie Belanrijke antenfamilies voor bijen zijn composieten, schermbloemen, kruisbloemen, vlinderbloemen en lipbloemen. Verder zijn onder andere de volende antensoorten van belan (onderstreept zijn de op Baelhuizen waarenomen antensoorten). wilen Struikheide Dopheide ele composieten Sporkehout Braam distels klaverachtien klokjes rolklaver slanenkruid zandblauwtje blauwe bes Status Van de wilde bijen in Nederland is een ode lijst samenesteld (Peeters & eemer, 2003). Wilde bijen vormen samen met de davlinders één van de meest kwetsbare insectenroepen in Nederland. Veel wilde bijensoorten staan sterk onder druk in het Nederlandse landschap; vele soorten zijn ondertussen uit ons land verdwenen of zijn sterk bedreid. esultaten Het totale aantal aanetroffen soorten wilde bijen in 2009 was 39, heteen een hoe soortenrijkdom indiceert. De wilde bijen zijn door specialist Jeroen de ond op determinatie econtroleerd. De comete lijst is, vanwee het specialistische karakter in bijlae 2.1 openomen, waarbij ecoloisch interessante soorten, hieronder nader worden toeelicht. De Drentse bijenfauna is in het verleden relatief oed onderzocht. Drenthe blijkt een belanrijke provincie voor wilde bijen. Deze soortenrijkdom hant samen met de liin op de hoere zandronden, de relatieve rijkdom aan, heide en hooveenebieden, ecombineerd met het relatief oorspronkelijke en kleinschalie (esdorpen-)landschap. Vele zeldzame zandbijen en roefbijen komen binnen Nederland, vrijwel uitsluitend in Drenthe voor. Conclusies Een aantal bijensoorten die in Baelhuizen werden aanetroffen staan op de ode Lijst. De bijenfauna van Baelhuizen is relatief rijk en het is daarom van belan aandacht te besteden aan deze soortroep bij het beheer. Er werden een aantal typische heidebewoners aanetroffen: Heidezandbij, Heidewespbij, Heidezijdebij en Heideviltbij. De verwachtin is dat zich onder de verzamelde dieren, no een aantal kwetsbare en zeldzame soorten bevinden. Voor een overzicht van alle aanetroffen bijensoorten wordt verwezen naar Bijlae 2.1 Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 27

230 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Foto 13 Foto 14 De Kleine Vuurvlinder kwam vrij alemeen Open, zandie ekjes vormen een ideaal nest voor in De rups van leeft op Schapen- en biotoop van rondbewonende wilde bijtjes veldzurin Foto 15 Foto 16 Voedselrijkere ekjes in de voedselarme Dood hout, biedt nesteleenheid aan heide met bloemrijke veetaties vormen een houtbewonende bijen en oudwespen belanrijke voedselbron voor bloembezoekers Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 28

231 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Zweefvlieen Zweefvlieen (Syrphidae) zijn een familie van insecten uit de orde vlieen en muen of tweevleuelien (Diptera). In Nederland komen vooralsno 328 soorten zweefvlieen voor. Veel zweefvlieen bootsen in edra en vorm stekende insecten zoals wespen, bijen, of hommels na (mimicry). Sommie andere vlieenfamilies vertonen elijkende kenmerken, zoals de familie van de Blaaskopvlieen (Conopidae). Zweefvlieen zijn echte zonaanbidders, die bij bewolkin nauwelijks actief zijn. Daarnaast zijn zij typische bloembezoekers en spelen ze een niet te onderschatten rol bij de bestuivin van allerlei wilde anten, bomen en struiken. Sommie larven spelen een belanrijke rol bij het opruimen van bladluizen, schimmels en bacteriën. Van de zweefvlieen is een voorlopie ode Lijst samenesteld (eemer et al, 2009), die ter beoordelin aan het ministerie van LNV is vooreled. Levenswijze Zweefvlieen leven vrijwel zonder uitzonderin van nectar en stuifmeel, ze zijn dan ook vaak op bloemen te zien. Veel soorten zweefvlieen zijn eliefd in kassen en de tuinbouw vanwee de vraatzuchtie larven die bladluizen eten. De larven van zweefvlieen zien er verschillend uit, afhankelijk van waar ze leven en wat ze eten. Bladluiseters; larven leven op allerlei anten, struiken en bomen en houden daar de bladluizen in toom. Er nuttie dieren. Afvaleters; larven leven soms in wespennesten, zoals fopwespen (enus Chrysotoxum) of in bodemstrooisel. Bacteriefilteraars; larven filteren bacteriën uit (soms sterk vervuilde) wateren. Deze larven worden ook wel rattenstaartlarven enoemd. De meest bekende zweefvlie met dit larventype is de blinde bij Eristalis tenax. In teenstellin tot bijen en vlinders, die een lane rolton bezitten, hebben zweefvlieen een korte ton, waardoor zij afhankelijk zijn van bloemen, waar de nectar en/of pollen ondiep eleen zijn Belanrijke voedselanten voor zweefvlieen zijn: Wil Sporkehout Struikheide schermbloemen ele composieten Distels Fruitbomen Lijsterbes Vlier Braam Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 29

232 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 esultaten en soortbesprekin In totaal werden 51 soorten zweefvlieen aanetroffen, waaronder een tweetal zeldzame soorten; Het Bijlsprietje (Pelecocera tricincta) en de Breedkopbandzwever (Epistrophe ochrostoma), die beide landelijk zeldzaam tot zeer zeldzaam zijn. Het Bijlsprietje is in Drenthe en aanrenzend Friesland aatselijk niet zeldzaam (eien observatie) en is typisch voor open (stuif)zandebieden op de zandronden. De soort vliet steevast op ele composieten als Muizenoor en Gewone leeuwentand. De Breedkopbandzwever is een er zeldzame soort, die no niet eerder in Noord- Nederland werd aanetroffen (eemer et al, 2009). Foto 17. Bijlsprietje; een vrij zeldzaam zweefvlieje van zandronden en open heideebieden Foto 18. Wilen zijn een belanrijke voedselbron voor bloembezoekende insecten in het voorjaar Voor een overzicht van alle aanetroffen soorten zweefvlieen wordt verwezen naar Bijlae 2.2 Het voorkomen van een drietal fopwespen (enus Chrysotoxum) heeft verband met het voorkomen van nesten van ode mieren, waarin de larven van deze vlieen leven. Veel zweefvlieen werden aanetroffen op bloeiende Struikheide en Sporkehout. De meeste van de tot nu toe aanetroffen soorten betreffen alemene tot verspreid voorkomende soorten in Nederland. Nader onderzoek zal zeker no meer zweefvlieensoorten aan het licht brenen. Dit vert meer veldbezoeken in één seizoen. Op basis van veldervarin wordt verwacht dat er no vele nieuwe soorten, waaronder een aantal typische en/of zeldzame heidesoorten, aan de lijst kunnen worden toeevoed. Conclusies De relatieve soortenrijkdom van het terrein kan worden verklaard door de eienschappen van het terrein zelf (afwisselin van, open zand en heide) en de evarieerde omevin. In de dichte nabijheid van Baelhuizen bevinden zich een voormalie vuilstort en een zwemas, waardoor voedselrijkere en waterrijke ekken worden afewisseld met het relatief droe en voedselarme terrein van Baelhuizen. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 30

233 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Davlinders Vlinders behoren tot de orde der schubvleuelien (Lepidoptera) en vormen een belanrijke schakel in een natuurlijk ecosysteem, niet alleen werken de rupsen enorme hoeveelheden anten we maar ook vormen zij een belanrijke voedselbron voor veel andere dieren. Een root deel van alle sluipwespen bijvoorbeeld zou zonder rupsen niet kunnen bestaan. Ook spelen vlinders een rol in de bestuivin van anten. Er zijn zowel soorten met een root aanpassinsvermoen die een rote variëteit van biotopen kunnen overleven, als zeer especialiseerde vlinders die zich bij de erinste veranderinen niet meer kunnen handhaven. De ideale leefomevin is voor iedere soort specifiek; er zijn vlinders die zich hebben aanepast aan sen, heidevelden, raslanden, moerassen of meer duinachtie ebieden. Waar de vlinder voorkomt, hant nauw samen met de waardant van de rupsen, maar er zijn ook wel uitesproken trekkende soorten, die zich niet in Nederland voortanten. Daarnaast zijn ook lichtintensiteit, temperatuur en luchtvochtiheid van rote invloed op de overlevinskansen van vlinders. Vooral de warmtebehoefte verschilt per soort; voor de meeste soorten lit de ideale temperatuur tussen 20 en 25 raden Celsius. Sommie vlindersoorten hebben een speciale relatie met (knoop)mieren. esultaten In Baelhuizen werden 14 davlindersoorten aanetroffen, waaronder de kwetsbare ode Lijstsoort Bruine vuurvlinder. Voor een overzicht van alle aanetroffen davlindersoorten wordt verwezen naar Bijlae 2.3 Conclusies Het Groentje indiceert een half-open heideterrein met jone opsla van Sporkehout en ezonde randen. De indruk is dat Baelhuizen, vooral tijdens de bloei van de Struikheide, een belanrijk foeraeerebied vormt voor Davlinders. Hoewel het aantal aanetroffen soorten beperkt was, waren de aantallen van vooral Distelvlinder, Kleine vuurvlinder en Bont zandooje opvallend hoo. De hoe aantallen van de Distelvlinder kunnen verklaard worden door het invasiejaar in Opvallend afwezien waren het Hooibeestje en Heideblauwtje. Het Hooibeestje kwam altijd wel op Baelhuizen voor (zie bijlae 2.5 Davlindereevens, Vlinderwerkroep Drenthe). Libellen Hoewel libellen in veel verschillende biotopen op het land voorkomen, zijn ze voor het rootste deel van hun levenscyclus afhankelijk van natte elementen in het landschap. Libellen leven het rootste deel van hun leven als larve onder water. Ze bevinden zich hier erens halverwee de voedselketen: ze eten andere waterbeestjes, maar worden ook zelf door tal van dieren eeten. De aanweziheid van bepaalde soorten libellen in een ebied zet iets over de kwaliteit van dat ebied. Gebieden met bijzondere soorten hebben meestal een hoe natuurwaarde. Dat eldt zowel voor de natte elementen in het ebied, waar de larven leven, als voor de droe elementen, waar de imao's leven. Hoe meer variatie aanwezi is, hoe meer libellensoorten er voorkomen. Libellen kunnen dus als raadmeter worden ebruikt voor oed natuurbeheer. Van de 71 libellensoorten die in Nederland voorkomen, staan er 27 op de ode Lijst (Wasscher, 2002). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 31

234 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 esultaten In totaal werden er 15 libellensoorten aanetroffen. Slechts een beperkt aantal (7) soorten ant zich ook daadwerkelijk voort op Baelhuizen. Tijdens het scheppen naar alpenwatersalamanders werden rote aantal larven van de Blauwe lazenmaker aanetroffen. Daarnaast herbert de tankracht een redelijke populatie van de Vuurjuffer en Houtpantserjuffer. Het merendeel maakt alleen ebruik van het terrein om te foeraeren. Baelhuizen is van belan voor deze soorten, vanwee het voedselaanbod (insecten en beschuttin teen wind en reen. Voor een overzicht van alle aanetroffen libellensoorten wordt verwezen naar Bijlae 2.4 Conclusies Verse libellen (net uit het water) zijn aanewezen op beschutte, zonnie en insectenrijke aatsen om op te roeien. Baelhuizen heeft in deze zin dus voor libellen, als landbiotoop, een belanrijke functie. Waarschijnlijk is de nabijeleen zwemas /visas van belan als voortantinswater voor deze soorten. In de tijdelijke asjes, die zich na reenbuien vormen, is het voortantinssucces waarschijnlijk verwaarloosbaar. Bij deze asjes werd wel eiafzet econstateerd van de Viervlek. De Tankracht en enkele diepere putjes zijn permanent (jaarrond) waterhoudend en bieden voortantinsmoelijkheden voor een aantal alemene soorten. Foto 19. Uitsluipende smaradlibellen met larvenhuidjes Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 32

235 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen 6. eptielen Ideale overanen voor reptielen zijn vooral in de buurt van de tankracht te vinden. Een afwisselin van open, esloten, hoe en lae veetatie met open ekken die snel opwarmen is eschikt om te zonnen. Levendbarende haedissen waren oed verteenwoordid. Hazelworm en Adder zijn niet ezien. Adders komen er waarschijnlijk niet meer voor maar voor Hazelworm is dat onzeker. De trefkans van Hazelworm is klein en deze kan dus emist zijn. In de nabije omevin zijn (ook eien) waarneminen bekend van hazelwormen in het Witterveld op 1.5 kilometer afstand van Baelhuizen. Levendbarende haedis De structuur van de tankracht is ideaal voor levendbarende haedissen. In de buurt van de tankracht zijn dan ook op verschillende ekken levendbarende haedissen ezien. In totaal zijn 18 exemaren ezien en 2 vervellinhuiden evonden (kaart 6). Op 3 april (6 waarneminen), 9 april (7 waarneminen en 1 vervellinhuid) en 13 juli (5 waarneminen en 1 vervellinhuid). De bezoeken eind april en bein mei leverde niets op. Toch was het aantal waarneminen van deze kwetsbare soort bijzonder te noemen voor dit ebied en iets om rekenin mee te houden. De aanweziheid van een populatie Levendbarende haedis op de heide van Baelhuizen is bijzonder te noemen. Vooral de tankracht is eliefd ebied omdat er veel veilie ekjes zijn om te zonnen en te schuilen. Hier is voedsel te vinden omdat verschillende insecten zich er ook raa opwarmen. Gezien het aantal voorjaarswaarneminen van de Levendbarende haedis bij de tankracht wordt daar overwinterd. Waarschijnlijk trekken ze vanaf de tankracht de heide op. Later in het seizoen werden levendbarende haedissen waarenomen in verder van de tankracht eleen struikheideveetaties. Populatie Het is lasti om een schattin te maken van het aantal individuen op basis van de enkele bezoeken in 2009 maar toch wordt een poin ewaad. Op 3 en 9 april zijn eschikte stroken afelopen op het heideveld en bij de tankracht. Veraatsinen in de tussenliende periode zijn waarschijnlijk erin. Op de twee daen in april zijn 13 waarneminen edaan. Hoewel het terrein kriskras is doorkruist is het niet interaal eteld. In april is c. 70% van het terrein bestreken. Op basis daarvan zou c. 30% zijn emist. Dat zou beteken dat het om ca. 19 individuen zou aan. Uit eien ervarin in het Fochteloërveen en na uitwisselin van ervarinen met specialisten als dr. Strijch en J. Mulder kan esteld worden dat lan niet alle dieren zijn ezien. De inschattin is dat 1/3 van het aantal aanwezie individuen wordt ezien en 2/3 emist (moelijk no een roter aandeel volens dr. Strijch). Een voorzichtie schattin komt nu uit op een voorjaarsstand van c. 57 exemaren. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 33

236 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 34

237 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Ontwikkelin landelijk en reionaal Landelijk zit de Levendbarende haedis in de verdrukkin en neemt af. De soort is bekend van het Witterveld op 1.5 km afstand van Baelhuizen en het Fochteloërveen op 3 km afstand. In het Fochteloërveen is de Levendbarende haedis afelopen decennia sterk afenomen. De belanrijkste oorzaken van de afname in het Fochteloërveen zijn: vernattin, verrassin en versin waardoor de afwisselin in structuur aatselijk is verminderd. In de wat droere delen met structuur komt de soort alemener voor. De Levendbarende haedis is landelijk de laatste jaren hard achteruiteaan. In 2007 is de Levendbarende haedis met de status "evoeli" op de ode Lijst ekomen (van Delft et al., 2007). De ode lijst is recentelijk onveranderd overenomen door het Ministerie van LNV (Staatscourant, 28 auustus 2009). De Levendbarende haedis is wettelijk beschermd op rond van de Flora- en Faunawet (als tabel 2-soort). Foto 20. Levendbarende haedis, duidelijk een zwaner vrouwtje Foto 21. Nomaals hetzelfde vrouwtje (Foto s H. Feenstra). Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 35

238 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Foto 22. Vervellinshuidje Levendbare haedis (foto. H. Feenstra) Kaart 7. Verspreidinspatroon Levendbare haedis in Drenthe (Provincie Drenthe). Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 36

239 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen 7. Vleermuizen Waarenomen soorten Tijdens drie van de vier avondbezoeken (4 juli, 11 en 27 september 2009) zijn de vleermuizen na zonsonderan eïnventariseerd in Baelhuizen. Op 6 mei is het ebied ten zuiden van Baelhuizen bezocht: de Baelhuizeras met zijn oevers en de voormalie vuilstort (een verhood terrein ten noorden van de recreatieas). Op 27 september is voorafaand aan Baelhuizen het Pelinck bezocht. Later op die avond is Baelhuizen voor een tweede keer eïnventariseerd om baltsterritoria (roepende mannetjesvleermuizen) te zoeken. In tabel 5 worden de waarenomen soorten in en rond Baelhuizen aaneeven. Er zijn acht soorten waarenomen, waarvan de Gewone dwervleermuis het alemeenst voorkwam. De waarneminen van deze soort in Baelhuizen worden op kaart 8 weereeven, de waarneminen van de overie vleermuissoorten staan op kaart 9. Er zijn twee soorten die sinds 2009 op de ode lijst staan: de osse vleermuis en de Laatvlieer. Beide ebruiken Baelhuizen en omevin als vlieroute en foeraeerebied, in vrij lae aantallen. Van een enkele soort is een vaste verblijfaats vastesteld. Soort Wetenschappelijke edra ode lijst naam Baard-/Brandt s Myotis foeraeren,vlieroute vleermuis mystacinus/brandtii Meervleermuis Myotis dasycneme foeraeren Watervleermuis Myotis daubentonii foeraeren Gewone dwervleermuis Pipistrellus pipistrellus foeraeren, baltsroep uie dwervleermuis Pipistrellus nathusii vlieroute osse vleermuis Nyctalus noctula foeraeren,vlieroute kwetsbaar* Laatvlieer Eptesicus serotinus foeraeren kwetsbaar* Gewone rootoorvleermuis Plecotus auritus foeraeren Tabel 3. Vleermuissoorten in en rond Baelhuizen *eactualiseerde ode lijst; besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit op 28 auustus 2009 Op 6 mei foeraeerden er vanaf uur ewone dwervleermuizen (Pipistrellus pipistrellus) lans de verharde we ten zuiden van Baelhuizen. Ook jaaden ze lans de Baelhuizeras en boven de open ek op het verhoode terreinedeelte ten noorden van de as. In totaal werd het aantal op 10 exemaren eschat. Om uur passeerde een uie dwervleermuis (Pipistrellus nathusii) lans de verharde we. Om uur werd één exemaar van de Meervleermuis (Myotis dasycneme) waarenomen, jaend boven de oostkant van de Baelhuizeras. Vanaf uur jaaden er ook 1 tot 3 watervleermuizen (Myotis daubentonii) boven de as. ond die tijd werden rond en boven de Baelhuizeras 2 of 3 exemaren van zowel de Laatvlieer (Eptesicus serotinus) als de osse vleermuis (Nyctalus noctula) waarenomen. Om uur passeerde een Myotis-soort, vermoedelijk een Baardvleermuis (Myotis mystacinus/brandtii), lans de verharde we. Op 4 juli waren er vanaf uur 7 ewone dwervleermuizen verspreid over het ebied aan het jaen, lans randen en paden (kaart 8). Als eerste werden 2 exemaren waarenomen boven de paardenwei aan de oostkant van het ebied. Daar Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 37

240 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 waren rond dezelfde tijd ook 3 laatvlieers aan het jaen (kaart 9). Een osse vleermuis passeerde het heideterrein om uur. Om uur werd een Gewone rootoorvleermuis in het zuiden van Baelhuizen waarenomen, in een terreinedeelte met emend. Op de avond van 11 september waren er wederom 7 ewone dwervleermuizen in het ebied aanwezi om te jaen, emiddeld meer naar het westen dan op 4 juli (kaart 8). Het eerste exemaar werd om uur waarenomen nabij de paardenwei. Vanaf uur jaade daar een Laatvlieer, die ook van tijd tot tijd boven het heideterrein jaade (kaart 5). Een osse vleermuis passeerde later het noordelijk deel van het heideterrein. Eén van de ewone dwervleermuizen liet lans een bomenrij op het heideterrein voortdurend zijn baltsroep horen (kaart 8). Gedurende de vroee avond van 27 september is vlak na zonsonderan het Pelinck bezocht. Hier jaaden vrij veel ewone dwervleermuizen lans de paden. Sommie exemaren lieten ook hun baltsroep horen. Eén Laatvlieer werd ezien bij een boerderij ten westen van het Pelinck. In een laan tussen het Pelinck en de Polwe (die ten westen van Baelhuizen loopt) jaade een vleermuis van het eslacht Myotis, vermoedelijk een Baardvleermuis. Na het bezoek aan het Pelinck zijn in Baelhuizen een vleermuizen waarenomen tussen en uur. Later op de avond is no een ronde edaan door Baelhuizen (22.00 tot uur) om roepende mannetjes op te sporen. Er zijn toen 2 jaende, maar niet roepende, ewone dwervleermuizen waarenomen (kaart 8). Gewone dwervleermuis Voor de Gewone dwervleermuis is Baelhuizen een foeraeerebied met daarbij één paarterritorium centraal in het heideterrein. Het maximumaantal bedroe 7 exemaren (op twee avonden). Daarmee is de Gewone dwervleermuis de meest alemene vleermuissoort. De dieren foeraeren lans de randen en lans paden. Er konden drie min of meer vaste jachtekken worden onderscheiden lans zandpaden in het noorden en zuiden en boven de paardenwei in het oosten. Ten zuiden van Baelhuizen, rond de as en op het verhoode recreatieterrein, waren op 6 mei tien exemaren aanwezi. Hiermee lijkt de soort elijkmati over het terrein verspreid te zijn. In het Pelinck is het ook de enie soort, die in vrij rote aantallen lans de lanen en paden jaat. De Gewone dwervleermuis heeft in Baelhuizen een verblijfaats. Het paarterritorium is ook niet ekoppeld aan een verblijfaats. De soort verblijft in ebouwen. Deze bevinden zich in het nabijeleen Assen en dorpjes als Witten. Ook de boerderijen in de omevin zijn eschikt. uie dwervleermuis Slechts één keer is een uie dwervleermuis waarenomen: op 6 mei passerend lans de verharde we ten zuiden van Baelhuizen (kaart 9). Van deze soort zijn in Baelhuizen dus een roepende mannetjes in vaste verblijfaatsen (paarbomen) evonden. Paarverblijfaatsen zijn in de herfst wel aanwezi in het Asser. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 38

241 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 39

242 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Laatvlieer De Laatvlieer foeraeerde tijdens twee avondbezoeken boven de paardenwei: op 4 juli drie exemaren, op 11 september één. Daarbij maakten ze van tijd tot tijd ook ebruik van nabijeleen heideterrein. Op 6 mei waren 2 of 3 exemaren aanwezi rond de Baelhuizeras, op 27 september één bij een boerderij ten westen van het Pelinck. Net als de Gewone dwervleermuis is de Laatvlieer een ebouwbewoner. Verblijfaatsen bevinden zich waarschijnlijk in Assen, omliende dorpen en boerderijen. osse vleermuis Op twee avonden is een osse vleermuis het heideterrein hoo overvlieend epasseerd. De soort is hier niet foeraerend waarenomen. Dit was wel het eval rondom en boven de Baelhuizeras. Voor winter- of zomerverblijfaatsen zijn een eschikte bomen in Baelhuizen aanwezi, moelijk wel in het Pelinck. In september zijn een paarverblijfaatsen in bomen evonden. Zomer- en paarverblijfaatsen zijn wel evonden in oudere edeelten van het Asser. Vanuit het Asser vlieen de dieren richtin hun foeraeerebieden (open weiden of watervlakten, zoals de Baelhuizeras) en passeren zo af en toe het heideterrein van Baelhuizen. Gewone rootoorvleermuis Tijdens het avondbezoek van 4 juli is een Gewone rootoorvleermuis in het zuiden van Baelhuizen waarenomen. Hij werd kort ehoord in een terreinedeelte met emend. Waarschijnlijk foeraeerde hij dicht lans de boomkronen. Deze ebouwen boombewoner heeft waarschijnlijk zijn verblijfaats elders: in de bebouwde kom, een boerderij of een ouder edeelte. In het Asser is hij ook esinaleerd. Myotis-soorten Lans de verharde we ten zuiden en een laan ten westen van Baelhuizen is op resp. 6 mei en 27 september een vleermuis van het eslacht Myotis waarenomen. Vermoedelijk betreft het hier foeraerende baardvleermuizen. Deze zijn lasti te onderscheiden van bijvoorbeeld de watervleermuis die lans een bomenrij vliet. In het Asser is vori jaar meermalen een zichtwaarnemin edaan van een soort met een elijke sonar, die vanwee afmetinen en vliebeeld als baardvleermuis is edetermineerd. Deze ebouw- en boombewoner zou een verblijfaats in het Asser- of Pelinck of in de bebouwde kom kunnen hebben. Hij komt al foeraerend of op vlieroute lans Baelhuizen. De Watervleermuis (één of enkele exemaren) en de meervleermuis (één exemaar) zijn beide foeraerend boven de Baelhuizeras waarenomen. Opvallend was dat de meervleermuis 40 minuten na zonsonderan al esinaleerd werd, terwijl de soort meestal 30 tot 50 minuten na zonsonderan uitvliet. Zijn verblijfaats moet zich niet ver van de Baelhuizeras bevonden hebben, moelijk in de bebouwde kom van Assen, een nabijeleen dorp of een boerderij. De Watervleermuis, die s zomers in bomen verblijft, kan uit een ouder edeelte afkomsti zijn. In het Asser of Pelinck bevinden zich eschikte boomholten. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 40

243 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 41

244 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Voels 8. Overie waarneminen Op 3 april was er een vrouwtje oodborsttapuit present op de heide maar daarna werd deze niet meer ezien. Appelvinken werden in 2007 niet ehoord maar zaten er wel in De IJsvoel ontbrak in 2009 maar dat heeft alles te maken met de koude winter 2008/09 Broedvoels 2007/2009 In 2007 is het heideebied inclusief de beide zandaten, in totaal 165 ha. op voels eïnventariseerd (Feenstra, 2007). Er zaten vijf voelsoorten van de ode Lijst namelijk: Grauwe vlieenvaner, Groene specht, Koekoek, Matkop en inmus. Vermeldenswaardi zijn Sperwer en IJsvoel. Van beide is vastesteld dat ze hier broeden. Kenmerkend voor het oefenterrein zijn een aantal typische heidesoorten als Boompieper en Geelors. Soort Aantal territoria Soort Aantal territoria Bonte vlieenvaner 1 Kuifmees 2 Boomklever 2 Matkop 5 Boomkruiper 8 Meerkoet 7 Boompieper 8 Merel 32 Ekster 3 Pimpelmees 13 Fitis 38 inmus 6 Fuut 2 oodborst 30 Geelors 9 Sperwer 1 Gekraade roodstaart 4 Spreeuw 2 Goudhaantje 2 Staartmees 1 Grasmus 5 Tjiftjaf 18 Grauwe vlieenvaner 2 Tuinfluiter 12 Groene specht 1 Vink 26 Groenlin 1 Vlaamse aai 5 Grote bonte specht 8 Waterhoen 2 Grote lijster 1 Wilde eend 5 Heenmus 8 Winterkonin 33 Holenduif 2 Witte kwikstaart 1 Houtduif 10 Ijsvoel 1 Kleine bonte specht 1 Zanlijster 9 Kleine karekiet 5 Zwarte mees 1 Koekoek 1 Zwarte kraai 5 Koolmees 27 Zwartkop 24 Tabel 4: broedvoels van Baelhuizen in 2007 (Feenstra, 2007) Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 42

245 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Amfibieën Alpenwatersalamander Op 20 auustus hoorden we van een voorbijaner dat er salamanders in een wateras zaten even verderop. Bij controle bleken er vele tientallen larven van de Alpenwatersalamander (Ichthyosaura alpestris) in het asje aanwezi te zijn. Op 25 auustus is no een bezoek ebracht en drie waterassen in de tankracht bekeken. Op alle drie de locaties zaten larven van de alpenwatersalamander. Deze soort is ook bekend van vele andere natuurterreinen aan de zuidrand van Assen (mond. med. J. Wessel en H. Feenstra). Bruine kikker en Bastaardkikker Op 3 april werden eiklompen van Bruine kikker (ana temporaria) aanetroffen in het stilstaande water van de tankracht. Op twee locaties werden ca. 45 eiklompen ezien. De Bastaardkikker (ana.kl. Esculenta) is tijdens het veldwerk eveneens waarenomen. Er is echter niet systematisch espeurd naar kikkers. Foto 23. Larven alpenwatersalamander Zoodieren Het konijn is een belanrijk element in de dynamiek van een heidesysteem. Op Baelhuizen komt een vrij kleine populatie voor. Konijnen zoren door hun raaf- en raaswerk voor variatie in de heide. Vaak worden konijnenholen en raafsporen benut door bodembewonende insecten, die er hun nesten maken. Foto 24. Konijnenhol Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 43

246 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Onewervelden Mieren Op Baelhuizen werden een aantal rote koepelnesten van enkele ode miersoorten (Formica spec.) aanetroffen (beschermd onder F&Fwet). Daarnaast was de mierenfauna opvallend rijk, zowel ten aanzien van het aantal verschillende soorten als de dichtheden van nesten en individuen. Er moest helaas worden afezien van het verzamelen en op naam brenen van mieren omdat dit teveel tijd zou veren. Het aantal beschikbaren velddaen was hiervoor te beperkt. Aaneraden wordt om de mierenfauna in de komende jaren wel te inventariseren. De verwachtin is dat de diversiteit van de mierenfauna relatief hoo is. Waarschijnlijk komen er op Baelhuizen een aantal zeldzame tot zeer zeldzame mierensoorten voor. De relatie met andere diersoorten in het terrein is op voorhand al zeer duidelijk. Veel (kleine en rotere diersoorten zijn direct of indirect afhankelijk van mieren. Hieronder een aantal voorbeelden: Groene specht is voor een root deel afhankelijk van mieren voor zijn voedsel Aantal especialiseerde zweefvlieensoorten als Chrysotoxum (Fopwespen) leven in mierennesten. Deze werden ook in Baelhuizen aanetroffen Aantal specialistische wespensoorten leeft in symbiose met mieren. Heideblauwtje en Gentiaanblauwtje zijn afhankelijk van knoopmieren voor hun voortantin. Daarnaast spelen mieren een belanrijke rol bij het openhouden (luchti houden) van de rond, verspreidin van zaden, het opruimen van aen van insectensoorten en bestuivin van bloemanten, bomen en struiken. Tenslotte dienen zij als voedsel voor veel andere soorten. ode mieren zijn beschermd onder Tabel 1 van de Flora- en faunawet Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 44

247 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen 9. Conclusies Natuurwaarden Baelhuizen Uit ons onderzoek is naar voren ekomen dat Baelhuizen rote waarde heeft voor de biodiversiteit, die zo kenmerkend is voor kleinschalie Drentse heidelandschappen, waar Baelhuizen onderdeel van uitmaakte. In het ebied bevinden zich op korte afstand van elkaar diverse (micro-) biotopen en habitats, die voor een rote variatie aan leefebieden en soorten zoren. Zowel de typische veetatie van droe heide en heischraal rasland, karakteristieke bloembezoekende insecten (Wilde bijen, zweefvlieen en davlinders), reptielen (Levendbarende haedis) en broedvoels van structuurrijke heide zijn, ondanks de kleine oppervlakte (26 ha) oed verteenwoordid. Weliswaar ontbreken ook een root aantal zeldzamere verteenwoordiers van dit landschapstype, wat moelijk samenhant met de kleine schaal, eïsoleerde liin en het intensieve recreatieve en militaire ebruik van het ebied. De natuurwaarden en biodiversiteit van Baelhuizen zijn, voor zo n klein ebied, opvallend root. Door de afwisselin in bodemreliëf en veetatiestructuur van Baelhuizen zijn de randvoorwaarden aanwezi voor een evarieerde fauna en flora. Deze rijkdom aan flora en fauna hant ook deels samen met het intensieve militair ebruik dat bijna honderd jaar heeft aatsevonden op Baelhuizen. Sommie aspecten van het militair ebruik hebben unsti uitepakt voor het terrein. Bijvoorbeeld het aanleen van de tankracht, het open houden van het centrale heideedeelte, de berijdin van de zandween waardoor steeds open zanddelen aanwezi zijn, en allerlei andere kleinschalie aktiviteiten in verband met oefeninen. Ook het ebruik als crossterrein heeft bijedraen aan het open karakter van het terrein. De laatste jaren is het terrein echter eniszins dichteroeid. De openheid en de oppervlakte open zand is daarmee afenomen. Er trad echter door al deze activiteiten ook wel deelijk verstorin op van met name bodembewonende soorten, met name van bodembroeders. Zeker wanneer de militaire oefeninen en de crossen in het broedseizoen aatsvonden. Door de voedselarmoede die op de heide heerst, leiden kleine verschillen in bodem, reliëf en beheer al snel tot verschillen in de veetatie. De aanweziheid van schrale rassen en soorten van heischrale raslanden hant met name samen met betredin en berijdin van het terrein. Het ebruik voor militaire oefeninen en het ebruik als crossterrein zort voortdurend voor dynamiek, waardoor er in combinatie met het al aanwezie natuurlijke reliëf veel open zandrond en allerlei randjes aanwezi zijn. Deze warme, open ekken zijn belanrijk voor de fauna met name voor insecten en reptielen. Op de arme zandrond roeit houtie opsla lanzaam. Niettemin is opsla van Berk, Grove den en Sporkehout op veel aatsen aanwezi. Het meest aan de randen van de heide en overanen naar, lans paden en op de kanten van de tankracht. De jone opsla zort voor extra structuur en eleidelijke overanen en is belanrijk voor de kleine fauna. In het verleden heeft deze opsla her en der kans ezien uit te roeien tot solitaire bomen of boomroepen. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 45

248 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Met name de aanweziheid van oude, structuurrijke heideveetatie met hier en daar opsla van bomen en struiken en open pionierstadia van is van betekenis voor de Levendbarende haedis. Open razie veetatie en jone heide of uitsluitend met Pijpenstrootje verraste heide wordt juist emeden (Strijch 2001). Ecoloisch ezien zijn dit ook juist die terreindelen waar voor veel bloembezoekende insecten nectarbronnen te vinden zijn. In 2009 bijvoorbeeld was er een enorme piek in de aanweziheid van spannerrupsen (Geometridae), die zich vooral op Sporkehout voedden. Deze spannerrupsen vormen een basisvoedsel voor veel voelsoorten. Beschermde en karakteristieke soorten Veetatie Dwerviltkruid en Grondster staan als Gevoelie soorten op de ode Lijst. Het voorkomen van Grondster was hier no niet ereistreerd. Deze soorten vallen echter niet onder de werkin van de Flora- en faunawet. De Koninsvaren, die overiens slechts op één aats werd aanetroffen, valt onder tabel 1 van deze wet. Entomofauna Een rote variatie aan soorten komt voor. Hierbij zijn diverse ode Lijstsoorten. Deze inventarisatie toont dan ook de potentie van het terrein duidelijk aan. eptielen Ideale overanen zijn in de buurt van de tankracht te vinden. Een afwisselin van open en esloten en van hoe en lae veetatie. Hier zijn voor de Levendbare haedis aatsen aanwezi, die snel opwarmen en die zeer eschikt zijn om te zonnen. De aanweziheid van deze populatie is bijzonder te noemen, mede ezien de recente achteruitan van deze soort op landelijk niveau. De soort staat dan ook sinds 2007 als Gevoeli op de ode Lijst (Van Delft., et.al.2007). Hazelworm en Adder zijn niet ezien. Door de eïsoleerde liin is de Adder vermoedelijk niet meer aanwezi. De Hazelworm kent echter een erine trefkans en deze soort is in de nabije omevin op het Witterveld op 1,5 km. afstand aanetroffen. Vleermuizen Baelhuizen is een foeraeerebied voor enkele soorten vleermuizen. Hiervan is de Gewone dwervleermuis de talrijkste, evold door de Laatvlieer. Deze ebouwbewoners zijn uit de bebouwde kom of boerderijen afkomsti. Incidenteel worden uie dwervleermuis, (vermoedelijk) Baardvleermuis, osse vleermuis en Gewone rootoorvleermuis ezien, foeraerend of op vlieroute. Deze soorten zijn vori jaar ook in het Asser waarenomen, waarbij van de uie dwervleermuis paarverblijven en van de osse vleermuis zomer- en paarverblijven evonden zijn. Vanuit dit en moelijk ook het Pelinck kunnen er vlieroutes naar of lans Baelhuizen lopen. In Baelhuizen zijn echter niet of nauwelijks bomen aanwezi, die als verblijfaats voor vleermuizen eschikt zijn. Water- en Meervleermuis jaen boven de Baelhuizeras. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 46

249 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Discussie Het inzicht drint steeds meer door dat met name zomen en eleidelijke overanen die evormd worden door opsla aantrekkelijk zijn voor een root aantal diersoorten (o.a Stortelder, et. al, 2001). Ook eleidelijke overanen en mozaïeken van open zand naar esloten beroeiinen draen sterk bij aan voor de fauna noodzakelijke terreinheteroeniteit. Harde renzen tussen en een open heide- of schraalland bieden juist aan veel minder soorten een ek (Verberk, Grootjans & Jansen, 2008). Derelijke door jone en wat oudere opsla evormde zomen zijn in Baelhuizen juist veel aanwezi, heteen één van de oorzaken is van de rote entomoloische rijkdom. Als met een paar trefwoorden de rijkdom van heidelandschappen verklaard zou moeten worden aat het steeds om voedselarmoede, nectar, structuurvariatie en bodemverstorin. De processen bodemopbouw en bodemafbraak, versin en het teenaan van opsla zijn voortdurend aanwezi en houden een rijk heidesysteem in stand. Juist de afwisselin van structuren op korte afstand van elkaar is van belan voor de kleine fauna. Een flink deel van de heide wordt inenomen door een beroeiin met Pijpenstrootje. Pijpenstrootje is een soort die roeit op vochtie en natte aatsen in het landschap. De bultie structuur houdt veel water vast. Pijpenstrootje heeft namelijk meterslane holle wortels waarin, na afsterven, veel humus belandt die de rond dichtkit. De bekeken bodemprofielen in het terrein laten duidelijk zien dat er een moerie bovenrond aanwezi is. Een nadeel van dit soort beroeiinen is de erine structuurvariatie, door het publiek wordt het als minder aantrekkelijk ervaren dan een dopheideberoeiin. Om de monotone structuur te verbreken kan berazin worden toeepast. Om een effect te bewerkstellien is wel een relatief hoe dichtheid nodi. Dit kan juist weer nadeli zijn voor de omrinende droere terreindelen. Het ontwikkelen van een meer soortenrijke vochtie heide met kenmerkende soorten als Gewone dophei, Veenbies, veenmossen en bijvoorbeeld Klokjesentiaan is alleen moelijk bij hoe rondwaterstanden die weini wisselinen vertonen. Bij te sterk fluctuerende waterstanden zal toch snel weer een dominantie van Pijpenstrootje aan optreden. Samenvattend zijn de volende terreinkenmerken van belan. Geleidelijke overanen van zand naar rasland naar heide (flora, veetatie) Open zandie ekken en steilrandjes voor insecten Kleinschalie mozaïeken in de heide: belanrijk voor reptielen. Oude structuurrijke heide met een oed ontwikkeld humusprofiel Geleidelijke en structuurrijke overanen van heide met opsla, naar struweel naar jon en oud (voels, zoodieren, insecten) Gevarieerde structuur in de edeelten (afwisselin van open en dicht, dood hout, kruidlaa, struiklaa) belanrijk voor voels en zoodieren. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 47

250 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Aanbevelinen voor het beheer Om de hier boven enoemde terreinkenmerken te zorvuldi te beheren bestaat het meest voor de hand liende beheer voor het terrein uit het zo veel moelijk voortzetten van kleinschalie inrepen waardoor de variatie in het terrein behouden blijft. Voor de droe heide kan estreefd worden naar de ontwikkelin van oude estructureerde heide. De hoere delen met Struikhei ontwikkelen zich al in deze richtin. Het beheer kan hier volstaan met het periodiek verwijderen van opsla. In de vochtie delen van de heide kan kleinschali ead (wellicht door klassen van dichtbijeleen scholen, zoals nu ook al een keer edaan is) worden om de dominantie van Pijpenstrootje hier en daar te doorbreken. Derelijke aekken kunnen ook laten zien wat de potenties zijn van dit terreinedeelte als er berazin zou worden toeepast. Kleinschali beheer Het beheer van het terrein is in het verleden sterk bepaald door het militair ebruik. De hier boven enoemde zandween zijn daar een voorbeeld van, maar ook de tankracht, open ekken in het, en de schuttersputjes in de heide. Voor het beheer van Baelhuizen is het tevens van belan dat het terrein een relatief erine omvan heeft. Het lit inesloten tussen ween, bebouwin en recreatieterreinen. De invloeden van buitenaf zijn daarom root. In rote terreinen is het moelijk te veronderstellen dat er bij een rootschali beheer altijd wel erens unstie condities ontstaan voor het voorkomen van bepaalde habitats en soorten. In een klein terrein als Baelhuizen is juist het belan van het actief ontwikkelen en behouden van interne terreinheteroeniteit belanrijk. Dit zal veelal alleen bereikt kunnen worden door reelmati actief inrijpen op een kleinschalie manier. Een deel van het beheer van het terrein wordt onbewust al uitevoerd door de diverse ebruikers. Het militaire ebruik zorde voortdurend voor open zand, kleinschalie raverij e.d. Ten behoeve van fietscrosses worden routes vrij emaakt van opsla, aten in paden opevuld met zand uit de berm e.d. Voor behoud en versterkin van de huidie natuurwaarden wordt aaneraden de dynamiek, die veroorzaakt werd door het militaire ebruik, na te bootsen door middel van kleinschali beheer, zoals kleinschali aen en efaseerd boomopsla teru te zetten. Hierbij kunnen vrijwilliers en/of schoolklassen oed worden inezet. Een bijkomend positief effect hiervan is het creëren van een extra belevinswaarde en medeverantwoordelijkheid voor het terrein door ebruikers. Zonerin recreatief ebruik Neatieve effecten door ebruikers zijn er echter ook. De belanrijkste daarvan is verstorin door de aanweziheid van mensen en loslopende honden. Hierdoor treedt verstorin op van broedende voels en zoodieren (Krijsveld, 2004). Zonerin van het terrein is hiervoor een oossin. Momenteel is de ontsluitin van het terrein zeer intensief, overal lopen paden, en het terrein is zowel aan de noord-, west- als zuidzijde op verschillende manieren toeankelijk. Een doordachte ontsluitin kan het aantal rustie ekken verroten, zonder de moelijkheid om het terrein te beleven teniet te doen. Tijdens de voelinventarisatie in 2007 kwam ik elk bezoek hondenbezitters teen die zich niets van paden aantrokken en overal doorheen struinen. Zo ook op het voormalie oefenterrein waar de meeste kwetsbare soorten broeden. (uit de broedvoelkarterin 2007, Herman Feenstra) Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 48

251 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Onreelmati ebruik van militairen en recreanten heeft onbewust bijedraen tot het open houden van de zandpaden en tankracht. Hoewel dit aatselijk unsti is eweest voor kleine fauna (wilde bijen en rondbewonende insecten) en tredanten, kunnen teveel activiteiten ook tot verstorin leiden. Door de ebruikers van het terrein bewust te maken van wat er leeft, kan er via zonerin van terreinebruik meer rust ontstaan voor kwetsbare natuurwaarden (Denk aan: broedrust voor voels, leefruimte voor diverse storinsevoelie reptielen en zoodieren) Berazin Berazin van heideterreinen wordt in het alemeen als middel inezet om verrassin van de heide als evol van overmatie bemestin uit de lucht teru te drinen en versin te voorkomen. De draakracht van heideterreinen is echter laa, zodat een root terrein nodi is om slechts enkele dieren er jaarrond te kunnen laten verblijven. Indien berazin wordt inezet dient dit selectief en extensief te ebeuren. Naast positieve effecten op de flora en de verspreidin van soorten kunnen er ook neatieve effecten optreden. In het verleden is aanetoond dat berazin een neatief effect kan hebben op de reptielenfauna als de berazinsdruk zo hoo is dat de veetatiestructuur nivelleert. Een optimaal estructureerde heide voor reptielen bestaat uit een afwisselin van hoe en lae anten, open en dichtberoeide ekken en heeft een dikke strooisellaa. Een derelijke heide heeft een onestoorde ontwikkelinstijd van minimaal 30 jaar nodi (Stumpel, 2005). Berazin van heide met rote razers is een bedreiin voor deze ontwikkelin als deze te intensief is. Vanwee de kwetsbaarheid van de reptielenpopulatie, en de erine urentie wat betreft verrassin lit interale berazin van dit terrein niet voor de hand. Indien aan berazin wordt edacht komt winterberazin het meest in aanmerkin omdat dan juist knoppen en bast van bomen en struiken worden eeten. Het aanvullend aatselijk verwijderen van opsla blijft altijd nodi om de heide in stand te houden. Een andere berazinsvorm die toeepast kan worden is edurende een korte tijd een root aantal dieren te laten razen binnen een raster, bijvoorbeeld met een escheperde (mobiele) schaapskudde. Permanente berazin door rote razers wordt aferaden. Tijdelijke drukberazin met een escheperde schaapskudde, om overmatie verrassin van de heide teru te drinen, is een oede optie. Behoud drachtanten Voor bloembezoekende insecten, zoals vlinders, bijen en zweefvlieen is het van root belan om de belanrijke drachtanten, zoals wilen en Sporkehout, te ontzien bij het beheer. Bij het efaseerd afzetten van de boomopsla is met name de Boswil van belan, omdat dit de eerste nectar ant is, die in het voorjaar voor de insecten beschikbaar is. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 49

252 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Let op de Amerikaanse voelkers In het westelijk deel van het terrein komt aatselijk Amerikaanse voelkers aan de rand van de heide voor. Deze soort is in staat om zich met zijn bessen snel te verspreiden. Eenmaal evestid in de heide kan deze snelle roeier zich snel over rote oppervlakte uitbreiden en is dan moeilijk meer in toom te houden. In verelijkin met inheemse soorten is de natuurwaarde van Amerikaanse voelkers beperkt, hoewel deze soort ook voor diverse insecten wel deelijk van belan is. Voorkom overmatie opsla Amerikaanse voelkers, door deze handmati en efaseerd teruzetten. Benut de rand en laat dood hout lien Het rond de heide, met name aan de west- en zuidzijde van het terrein is spontaan opeslaen op de voormalie heide en bestaat uit jon, weini evarieerd met hier en daar oudere eiken en dennen. Door het open maken van het kan een half open met heideachtie onderroei ontwikkeld worden (boomheide). Dit is een aantrekkelijk biotoop voor verschillende soorten broedvoels van de heide. Door het laten lien of staan van dode bomen in de rand of op de heide worden voedselbronnen, roeisubstraten en nesteleenheid voor diverse dier- en antensoorten behouden en versterkt. Het laten staan of lien van dood hout, vooral op zonnie aatsen, is van belan voor de biodiversiteit. Gericht randbeheer (olfvormi- of efaseerd teruzetten randen) is aan te bevelen. Ontsluit de natuurwaarden voor publiek De Gemeente Assen kan zichzelf hier in belanrijke mate profileren als beschermer van de biodiversiteit in haar terreinen. Indien deze natuurwaarden op een praktische wijze ontsloten kunnen worden bij het bezoekende publiek, zal dit bijdraen tot bewustwordin en meer belevinswaarde van dit prachtie heideterreintje. Ontsluit de natuurwaarden, in het bijzonder de entomoloische rijkdom, voor het publiek. Hiermee wordt draavlak ecreëerd voor natuurbelevin- en behoud en wordt de band van de bezoekers met de natuur rondom Assen versterkt. Dit kan bijvoorbeeld door het aatsen van bijenhotels en informatiepanelen, maar ook door het ebied beschikbaar te maken voor excursies, workshops en cursussen. Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 50

253 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Nader onderzoek Hydroloie en heide Voor het ontwikkelen van een soortenrijke natte heide is het van belan dat er hoe rondwaterstanden aanwezi zijn die door het seizoen heen slechts weini fluctueren. Wanneer de rondwaterstanden dieper wezakken in het droe seizoen is de kans op het ontwikkelen van natte heideveetatie waar nu Pijpenstrootje-veetaties voorkomen erin. Momenteel is er weini perspectief om derelijke veetaties te ontwikkelen, tenzij men tot een diepere aproef op de nattere terreindelen zou besluiten. Entomofauna de ouden oost Baelhuizen heeft rote waarde voor de kleine fauna, met name de entomoloische diversiteit is zeer root. Met deze basisinventarisatie is alleen no maar een tipje van de sluier opelicht. Om het beeld volledier te maken zijn kunnen meerjarie korte inventarisaties worden uitevoerd. Hierbij kan edacht worden aan het inzetten van Malaise-vallen en inloopvallen. Met deze methodieken kunnen in relatief korte tijd schatten aan eevens verzameld worden. Groepen die daarbij prioriteit verdienen zijn: Mieren, bijen en wespen (malaisevallen) Sprinkhanen Loopkevers (inloopvallen) Bren de entomofauna beter in kaart, door middel van een inventarisatie met malaisevallen en inloopvallen. Hierdoor zal no duidelijker worden wat Baelhuizen aan soortenrijkdom te bieden heeft. Ontsluit deze kennis voor het bezoekende publiek. Onderzoek betredin op bodembroeders en Levendbare haedis Het effect van toenemend ebruik van het terrein door recreanten op kwetsbare bodembewonende voels zou onderzocht kunnen worden. Tenslotte wordt onderzoek naar de invloed, die dit zal hebben op de thans voorkomende populatie van de Levendbare haedis, aanbevolen. Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 51

254 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Literatuur Boer, E.P. de Wilde bijen in natuurterreinen van It Fryske Gea. It Fryske Gea, Olterterp. Bijlsma, ienk-jan, ein de Waal, Patrick Hommel & Herbert Diemont Heide met een dikke H. Een miskend onderdeel van een veerkrachti heidelandschap. Vakblad Natuur Bos Landschap. Februari Bodemkaart van Nederland schaal 1: Blad 12 West. Assen. Borkent, Ido Versla van een veldwerkaats met alleen vraen. Winterberazin, deel 2. Vakblad Natuur, Bos, Landschap Delft, J.J.C.W. van,.c.m. Creemers & A. Spitzen-van der Sluis Basisrapport ode Lijsten Amfibieen en reptielen volens Nederlandse en IUCN-criteria. Stichtin avon. Nijmeen, in opdracht van Directie Kennis, Ministerie van LNV. Feenstra, H Broedvoelinventarisatie Baelhuizen. Voelinventarisatiebureau de Kraanvoel. In opdracht van emeente Assen. Grontmij / Elodea Veetatiekarterin Witterveld. Krijsveld, K.L., S.J.M. Van Lieshout, J. van der winden, S. Dirksen, Verstorinsevoeliheid van voels. apport Voelbechermin Nederland. Zeist. Malssen, N. van; Blom, drs M.C Een archeoloisch bureau-onderzoek voor Planebied Witten, emeente Assen (Dr.). Archaeoloical esearch en Consultancy AC. Groninen. Peeters, Theo M. J. & Menno eemer, Bijenvriendelijk beheer van natuurebieden. European Invertebrate Survey Nederland Peeters, Theo M. J. & Menno eemer, Bedreide en verdwenen bijen in Nederland. Basisrapport met voorstel voor ode Lijst. EIS-Nederland. Leiden. eemer, M., W. enema, W. van Steenis, Th. Zeeers, A. Brendret, J.T. Smit, M.P. van Veen, J. van Steenis, L.J.J.M. van dewr Leij, De Nederlandse zweefvlieen. Nederlandse Fauna 8. Leiden. NHM, Naturalis, KNNV uiteverij, EIS-Nederland. Schaminee, J.H.J., A.H.F. Stortelder, E.J. Weeda De Veetatie van Nederland. Deel 3. Graslanden, zomen, droe heiden. Opulus press. Uppsala. Leiden. Smidt, Jacques de & Gerrit Heil Het effect van razende runderen op de heidveetatie van het Gooi. De Levende Natuur jaaran 101, nr 5 Stortelder, A.H.F, K. W van Dort, J.H.J. Schaminée & N.A.C. Smits. Beheer van randen, 2001, Stichtin Uiteverij KNNV Utrecht (2 e druk). Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 52

255 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Strijch, H Het belan van het heidelandschap voor de herpetofauna. De Levende Natuur jaaran 102, nr 4 Struijk, ichard P.J.H., Stuifzand als leefebied voor de Levendbarende haedis. avon 33 jrn 11, nr 3: Stumpel, Ton, Heidebeheer moet anders voor reptielen. De Levende natuur jaaran 106, nr 5. Tooren, Bart van, oland Bobbink, enee Bekker, Leon van den Ber, Irma Knevel & Isa Schimmel, No een lane we te aan voor volledi herstel heide. De Levende Natuur jaaran 106 nr 5: Uchelen, Edo van Beheer kan beter voor amfibieën en reptielen. Nieuwe wildernis nr 41: Verberk, Wilco, Ab Grootjans & Andre Jansen Natuurherstel: van standaats naar landschap. De Levende Natuur jrn 110m nr 3: Wasscher, M. (1999). Bedreide en kwetsbare libellen in Nederland (Odonata). Basisrapport met voorstel voor de ode Lijst. European Invertabrate Survey- Nederland, Leiden. Weeda, et al, Nederlandse Oecoloische Flora deel 4 ( ). Potamoeton polyonifolius. IVN/VAA/Vewin. Weeda, E.J, J.H.J Schaminée & L. van Duuren Atlas van Plantenemeenschappen in Nederland, deel 2 Graslanden, zomen en droe heiden. KNNV-uiteverij Utrecht. Werf, S. van der, 1991 Bosemeenschappen. Natuurbeheer in Nederland deel 5. Pudic Waeninen. Werkroep Florakarterin Drenthe, Atlas van de Drentse Flora. i.s.m provincie Drenthe, Schuyt & Co, Haarlem. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties. Grote Historische Atlas van Nederland, deel 2. Noord-Nederland Groninen, Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 53

256 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Bijlaen Bijlae 1.1 Gekarteerde antensoorten Bijlae 1.2 Leenda Veetatietypoloie Bijlae 1.3 Veetatietabellen schrale veetaties, heide en Bijlae 1.4 Kaart liin veetatieopnames Bijlae 2.1 Soortenlijst Solitaire en Wilde bijen Bijlae 2.2 Soortenlijst Zweefvlieen Bijlae 2.3 Soortenlijst Davlinders Bijlae 2.4 Soortenlijst Libellen Bijlae 2.5 Davlinder eevens (Vlinderwerkroep Drenthe) Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 54

257 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Bijlae 1.1 Gekarteerde antensoorten Baelhuizen 2009 Soort Wetenschappelijke naam Code Status Soorten van open dynamische voedselarme standaatsen Illecebrum verticillatum Grondster Iv L: Gevoeli Filao minima Dwerviltkruid Fm L: Gevoeli Soorten van droe en vochtie heide Empetrum nirum Kraaihei En Erica tetralix Dophei Et Calluna vularis Struikhei Cv Vaccinium myrtillus Blauwe bes Vm Soorten van heischraal rasland Aira praecox Vroee haver Ap Arostis vinealis Zandstruisras Av Danthonia decumbens Tandjesras Dd Galium saxatile Liend walstro Gs Hieracium pilosa Muizenoor Hp Hieracium laeviatum Stijf havikskruid Hl Nardus stricta Borstelras Ns Carex pilulifera Pilzee Xpi Hypericm radicata Gewoon bienkruid Hr Juncus squarrosus Trekrus Js Senecio jacobea Jacobskruiskruid Sj Bossoorten Ceratocapnos claviculata ankende helmbloem Cc Cytisus scoparius Brem Cs Hedera helix Klimop Hh Ilex aquifolium Hulst Ia Lonicera periclymenum Wilde kamperfoelie Lp Osmunda realis Koninsvaren Or FF-wet Tabel 1 Polyonatum multiflorum Veelbl. salomonszeel Pm Polypodium vulare Eikvaren Pv Potamoeton polyonifolius Duizendknoopfonteinkruid Pp Houtie opsla Betula pendula uwe berk Bp Betula pubescens Zachte berk Bpu Pinus sylvestris Grove den Ps Quercus robur Zomereik Qr hamnus franula Sporkehout f Salix caprea Boswil Sc Sambucus racemosa Trosvlier Sr Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes Sa Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 55

258 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Bijlae 1.2 Leenda Veetatietypoloie Baelhuizen 2009 Waterveetaties (Potametea) W1 type met duizendknoopfonteinkruid Heischrale raslanden S0 Bedekkin laer dan 15% :kaal met schrale soorten (zie foto omsla) S1 Bedekkin tussen de 15 en 25% S2 S3 Heischraal raslandtype met Arostis vinealis en andere soorten. Bedekkin > 25% Vochtie variant met Grondster en ui haarmos Voedselarme loofsen Soortenarme sen met zomereik, zachte en ruwe berk. Het voorkomen van dennen of sparren worden aaneeven met.n. In de struiklaa komen soorten als Sporkehout, Lijsterbes en Kamperfoelie voor. In de kruidlaa komen enkele voedselarme rassen als pijpenstrootje en bochtie smele, heidesoorten en soms blauwe of rode bes voor. B3 B4 B7 B3/B7 B7/B3 Droe typen vorm met Bochtie smele. Bij afweziheid van Bochtie smele komen verder ook een vochtie soorten voor. Vorm met Kraaihei. In de kruidlaa overheerst Kraaihei Vochtie typen Vorm met Pijpenstrootje. Gekenmerkt door Pijpenstrootje. Bij afweziheid kan bv. Sporkehout wijzen op vocht. Aandeel B3 is roter dan B7 Aandeel B7 is roter dan B3 Vochtie Heideemeenschappen Veetaties met Dophei: heides van vochtie tot natte standaatsen die edomineerd worden door Dophei en Pijpenstrootje. Vrij soortenarm met eventueel Trekrus, Veenuis en Veenbies. Bedekkin struikhei is <5%. H5 Typen van Pijpenstrootje Typische vorm. Eenvormie zeer soortenarme veetatie met een dominantie van Pijpenstrootje. Dophei en/ of Struikhei < 1%. Droe heideemeenschappen Soortenarme veetaties met voornamelijk Struikhei, Bochtie smele, Pilzee, Liend walstro, Pijpenstrootje en diverse mossen en korstmossen. H10 H11 Type van Struikhei Typische vorm. Struikhei is dominant. Daarnaast Bochtie smele, Pilzee en soms Liend walstro en Fijn schaperas. Dophei komt eventueel voor maar < 5%. Type van Struikhei en Dophei Behalve Dophei en Struikhei komen hoostens Trekrus en Pijpenstrootje voor als natte heide soorten. Gebruikte toevoeinen.bo Gewone braam < 1%.b1 Gewone braam 1-5%.b2 Gewone braam 5-25%.n Naaldhout in de boomlaa.q Veel kale rond (ead bv.) In heide toevoeen wanneer de totale bedekkin van de kruidlaa < 25% is.x Brandnetel, akkerdistel of speerdistel.>f o1 o2 opsla jone bomen (< 2 m.) afzonderlijke soorten worden enoteerd en bedekkin eschat! opsla oude bomen (> 2m.) afzonderlijke soorten worden enoteerd en bedekkin eschat! Bij H-typen: Mate van Verrassin: A < 25% B 25-75% C > 75% ( ) toevoein tussen haakjes is aatselijk van toepassin Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 56

259 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen Bijlae 1.3 Opname tabel Schrale veetaties. S Opnamenummer Nederlandse naam Bedekkinsschaal Jaar Maand Da X-coordinaat (x 1000) Y-coordinaat (x 1000) Lente proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m2) Veetatietype S2 S3 S3.b1 S3 Bedekkin totaal (%) Bedekkin boomlaa (%) Bedekkin struiklaa (%) Bedekkin kruidlaa (%) Bedekkin moslaa (%) Bedekkin strooisellaa (%) Hoote lae boomlaa (m.) Hoote lae struiklaa (m.) Gem. hoote lae kruidlaa (cm.) Mossen eidentificeerd (J/N) J N N Aantal soorten Struiklaa (02) hamnus franula s2... Sporkehout Juvenielen (01) Pinus sylvestris jl Grove den Betula pendula jl +... uwe berk Quercus robur jl.. Zomereik Sorbus aucuparia jl... Wilde lijsterbes Kruidlaa Molinia caerulea kl 2b + 3. Pijpenstrootje Arostis stolonifera kl 2m 2b 2b 2b Fiorinras Deschampsia flexuosa kl Bochtie smele Hypochaeris radicata kl Gewoon bienkruid Arostis vinealis kl. 2m. 2a Zandstruisras Galium saxatile kl.. 1. Liend walstro ubus fruticosus a. kl.. 2a. Gewone braam Calluna vularis kl + 2a. Struikhei Filao minima kl Dwerviltkruid Hypericum perforatum kl. +.. Sint-Janskruid Illecebrum verticillatum kl 2a... Grondster Juncus effusus kl +... Pitrus Juncus squarrosus kl +... Trekrus Plantao major s. major kl... Grote weebree s.s. Cerastium semidecandrum kl.. +. Zandhoornbloem Hieracium pilosella kl.. 2b. Muizenoor umex acetosella kl... + Schapenzurin Moslaa Polytrichum formosum ml +... Fraai haarmos Polytrichum piliferum ml 1... ui haarmos Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 57

260 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 H Opname tabel Heide Opnamenummer Nederlandse naam Bedekkinsschaal Jaar Maand Da X-coordinaat (x 1000) Y-coordinaat (x 1000) Lente proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m2) Veetatietype H5.o2.C H10.b0.A H11.o1.A Bedekkin totaal (%) Bedekkin boomlaa (%) Bedekkin struiklaa (%) Bedekkin kruidlaa (%) Bedekkin moslaa (%) Bedekkin strooisellaa (%) Hoote lae boomlaa (m) Hoote lae struiklaa (m) Gem. hoote lae kruidlaa (cm.) Mossen eidentificeerd (J/N) N J J Aantal soorten Struiklaa (o2) hamnus franula s2 r.. Sporkehout Pinus sylvestris s2 + Grove den Quercus robur s2 r Zomereik Juvenielen (o1) Betula pendula jl. + uwe berk Pinus sylvestris jl.. + Grove den Kruidlaa. Molinia caerulea kl Pijpenstrootje ubus fruticosus a. kl. r. Gewone braam Calluna vularis kl 4 4 Struikhei Erica tetralix kl. + 2b Gewone dophei Moslaa. Polytrichum formosum ml. +. Fraai haarmos Brachythecium rutabulum ml.. 1 Gewoon dikkopmos Campylopus introflexus ml.. + Grijs kronkelsteeltje Dicranum scoparium ml.. 1 Gewoon affeltandmos Hypnum cupressiforme s.l. species ml.. 1 Gewoon klauwtjesmos (G) Pseudoscleropodium purum ml.. 1 Groot laddermos Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 58

261 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen B Opnametabel Bos Opnamenummer 1 8 Nederlandse naam Bedekkinsschaal Jaar Maand Da X-coordinaat (x 1000) Y-coordinaat (x 1000) Lente proefvlak (m) Breedte proefvlak (m) Opp. proefvlak (m2) Veetatietype B3.b1 B3 Bedekkin totaal (%) Bedekkin boomlaa (%) Bedekkin struiklaa (%) 1 0 Bedekkin kruidlaa (%) Bedekkin moslaa (%) 10 2 Bedekkin strooisellaa (%) 0 5 Hoote lae boomlaa (m.) Hoote lae struiklaa (m.) Gem. hoote lae kruidlaa (cm.) Mossen eidentificeerd (J/N) J N Aantal soorten 11 8 Boomlaa Betula pendula b3 +. uwe berk Betula pubescens b3. + Zachte berk Pinus sylvestris b3 r. Grove den Quercus robur b3. r Zomereik Sorbus aucuparia b3 r. Wilde lijsterbes Struiklaa Sorbus aucuparia s2 r. Wilde lijsterbes Kruidlaa Deschampsia flexuosa kl 2b 3 Bochtie smele Empetrum nirum kl. 2a Kraaihei Sorbus aucuparia kl 2m 1 Wilde lijsterbes Festuca rubra kl +. ood zwenkras s.s. Quercus robur kl. + Zomereik Galium saxatile kl + 1 Liend walstro Molinia caerulea kl + 2b Pijpenstrootje Dryopteris dilatata kl r. Brede stekelvaren ubus fruticosus a. kl +. Gewone braam Juvenielen hamnus franula jl + r Sporkehout Moslaa Polytrichum piliferum ml 2a. ui haarmos Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 59

262 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Bijlae 1.4 Kaart liin veetatieopnames (voor nummers zie tabellen) Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 60

263 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen BIJLAGE 2.I Entomofauna Baelhuizen. Wilde bijen (Hymenoptera: Apidae). Collectie en waarneminen. Familie Coll NL Bijen Hymenoptera: Apidae Andrena barbilabris Witbaardzandbij 5 Alemeen Andrena carantonica Meidoornzandbij 3 Alemeen Andrena fulvida Sporkehoutzandbij 2 Zeldzaam Andrena fuscipes Heidezandbij 5 vrij zeldzaam Andrena haemorrhoa oodatje Alemeen Andrena ruficrus oodscheenzandbij 3 Zeldzaam Andrena subopaca Witkopdwerzandbij 1 Alemeen Andrena synadelpha Breedrandzandbij 2 Zeldzaam Andrena vaa Grijze zandbij 1 vrij zeldzaam Andrena wilkella Geelstaartklaverzandbij 1 vrij zeldzaam Bombus hortorum Tuinhommel 1 Alemeen Bombus lapidarius Steenhommel Alemeen Bombus lucorum Veldhommel Alemeen Bombus pascuorum Akkerhommel 2 Alemeen Bombus pratorum Weidehommel Alemeen Bombus terrestris Aardhommel Alemeen Colletes succinctus Heidezijdebij 2 vrij zeldzaam Epeolus crucier Heideviltbij 1 vrij zeldzaam Halictus confusus Heidebronsroefbij 1 vrij zeldzaam Halictus tumulorum Parkbronsroefbij 1 Alemeen Lasiolossum calceatum Gewone eurroefbij 1 Alemeen Lasiolossum leucozonium Matte bandroefbij 6 Alemeen Lasiolossum sexstriatum Gewone franjeroefbij 4 Alemeen Lasiolossum villosulum Bienkruidroefbij 1 Alemeen Meachile versicolor Gewone behanersbij 1 vrij zeldzaam Nomada albouttata Bleekvlekwespbij 4 vrij zeldzaam Nomada flava Gewone wespbij 6 Alemeen Nomada flavouttata Gewone kleine wespbij 2 vrij zeldzaam Nomada oodeniana Smalbandwespbij 1 vrij zeldzaam Nomada lathburiana oodharie wespbij 1 vrij zeldzaam Nomada rufipes Heidewespbij 3 Alemeen Nomada sheppardana Geeltipje 1 Alemeen Nomada succincta Geelzwarte wespbij 2 vrij zeldzaam Sphecodes miniatus Gewone dwerbloedbij 5 vrij zeldzaam Sphecodes pellucidus Schoffelbloedbij 6 Alemeen Determinatie: J. de ond, Lelystad (collectie) en E.P. de Boer, Terwispel (waarneminen) Coll : aantal exemaren verzameld in collectie E.P. de Boer. Nederlandse bijennamen en Landelijk voorkomen (NL) zijn ontleend aan Huib Koel Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 61

264 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 BIJLAGE 2.2 Entomofauna Baelhuizen. Collectie en waarneminen. Zweefvlieen (Diptera: Syrphidae). Coll : aantal exemaren verzameld in collectie. Determinatie: E.P. de Boer Zweefvlieen Diptera: Syrphidae Baccha elonata Cheilosia albipila Cheilosia albitarsis Nederlandse namen Vlieende speld Tweekleuri itje Weideitje Cheilosia berenstammi Kruiskruiditje 1 Cheilosia paana Kervelitje Chrysotoxum bicinctum Chrysotoxum cautum Donkere fopwesp Grote fopwesp Chrysotoxum festivum Stipfopwesp 1 Dasysyrphus altriatus Bretelwimperzwever Dasysyrphus tricinctus Dasysyrphus venustus Epistrophe elians Geelbandwimperzwever Gewone wimperzwever Enkele-bandzwever Epistrophe ochrostoma? breedkopbandzwever 1 Episyrphus balteatus Pyamazweefvlie Eristalinus sepulchralis Eristalis arbustorum Eristalis interrupta Eristalis intricaria Eristalis lineata Eristalis pertinax Eristalis picea Eristalis tenax Weidevlekoo Kleine bijvlie Puntbijvlie Hommelbijvlie Bosbijvlie Keelbijvlie Veenbijvlie Blinde bij Eumerus striatus Gewone bollenzwever 1 Eupeodes corrolae Terrasjeskommazwever Eupeodes lunier Helophilus pendulus Helophilus trivittatus Melanostoma mellinum Melanostoma scalare Myathropa florea Neoascia podarica Paraus haemorrhous Grote kommazwever Gewone pendelvlie Citroenpendelvlie Gewone driehoekszweefvlie Slanke driehoekszweefvlie Doodshoofdzweefvlie Gewone korsetzweefvlie Gewoon krieltje Pelecocera tricincta Bijlsprietje 1 Pipiza bimaculata Fijnestippeld atbekje Platicheirus albimanus Platicheirus anustatus Platicheirus clypeatus Platicheirus peltatus hinia campestris Scaeva selenitica Sericomyia silentis Micaatvoetje Slank atvoetje Gewoon atvoetje Scheefvlekatvoetje Gewone snuitvlie Gele halvemaanzwever Gele veenzweefvlie Sphaerophoria fatarum Klein evlekt lanlijfje 1 Sphaerophoria scripta Groot lanlijfje Syritta pipiens Syrphus ribesii Syrphus torvus Volucella bombylans Xylota senis Xylota senis Menuetzweefvlie Bessenzweefvlie Bosbandzwever Hommelzweefvlie Gewone rode bladloper Grote ouden bladloper Coll Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 62

265 Formica 2009 Natuurwaarden Baelhuizen BIJLAGE 2.3 Entomofauna Baelhuizen. Davlinders Davlinders (Lepidoptera) van Baelhuizen Soort Status Atalanta Distelvinder Klein koolwitje Klein eaderd witje Kleine vos Dapauwoo Groentje Kleine vuurvlinder Bruine vuurvlinder L kwetsbaar Boomblauwtje Icarusblauwtje Gehakkelde aurelia Bont zandooje Oranje zandooje (HF) BIJLAGE 2.4 Entomofauna Baelhuizen. Libellen Libellen (Odonata) van Baelhuizen Soort Soort Status voortantin Aeshna cyanea Blauwe lazenmaker x Aeshna randis Bruine lazenmaker Aeshna mixta Paardenbijter Anax imperator Grote keizerlibel Cordulia aenea Smaradlibel Ischnura eleans Lantaarntje x Lestes sponsa Gewone pantserjuffer Lestes viridis Houtpantserjuffer x Libellula quadrimacultata Viervlek x Orthetrum cancellatum Gewone oeverlibel Pyrrhosoma nymphula Vuurjuffer x Sympetrum danae Zwarte heidelibel Sympetrum sanuineum Bloedrode heidelibel x Sympetrum striolatum Bruinrode heidelibel Sympetrum vulatum Steenrode heidelibel x Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond Assen 63

266 Natuurwaarden Baelhuizen Formica 2009 Bijlae 2.5 Oudere eevens voorkomen Davlinders (Bron: vlinderwerkroep Drenthe) Alle uit aaneeven km-hokken bekende davlinders, in de periode , op basis van de Davlinders in Drenthe (2003) en aanvullinen uit 2002 t/m 2006: Hok Eikepae 70 Kleine vos 106 Heivlinder 68 Atalanta 3 Geelsprietdikkopje 56 Boomblauwtje 73 Dapauwoo 41 Kleine vuurvlinder 69 Distelvlinder 33 Oranjetipje 31 Klein eaderd witje 30 Klein koolwitje 29 Groot koolwitje 27 Citroenvlinder 4 Zwartsprietdikkopje 44 Bruine vuurvlinder 92 Arusvlinder 74 Gehakkelde aurelia 75 Landkaartje 91 Bont zandooje 101 Bruin zandooje 95 Koevinkje 98 Hooibeestje 100 Oranje zandooje Hok Klein eaderd witje 98 Hooibeestje 30 Klein koolwitje 27 Citroenvlinder 95 Koevinkje 4 Zwartsprietdikkopje 101 Bruin zandooje 100 Oranje zandooje 68 Atalanta 35 Groentje 73 Dapauwoo 41 Kleine vuurvlinder 92 Arusvlinder 56 Boomblauwtje 91 Bont zandooje 75 Landkaartje 70 Kleine vos 33 Oranjetipje Assen Ecoloisch veldonderzoek Stadsrandparels rond 64

267 Bijlae 6 activiteiten Ecoloische effecten hervattin militaire bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 79

268 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 80

269 Ecoloische effecten hervattin Militaire activiteiten Natuurebied Baelhuizen FOMICA

270 Colofon Datum 25 auustus 2010 Opdracht Gemeente Assen Contactpersoon Johan Wessel Uitvoerin Samenwerkinsverband Formica, bestaande uit Foto omsla Na Keep them ollin: Buro Elodea Bureau Faunax Eduard Peter de Boer Entomofauna De Kraanvoel Herman Feenstra Bodembroeders en Levenbare haedis Buro Elodea Henk Jansen Veetatie en coördinatie Tonckens Ecoloie Johannes Tonckens Bodem en veetatie

271 1 Flora en Veetatie Baelhuizen Flora (ode lijstsoorten) Het belan van de flora en veetatie van Baelhuizen lit vooral in het voorkomen van voedselarme en schrale veetaties met als belanrijkste soorten Dwerviltkruid en Grondster, die als evoeli op de ode Lijst 2000 staan (de Boer, et. al. 2010). Het voorkomen van deze soorten is indirect te danken aan het landuri militair ebruik, omdat intensiverin en ruilverkavelin voorbij is eaan aan dit kleine stukje hooeleen Drents Landschap. Door recente natuur onwikkelins- projecten neemt het aantal roeiaatsen van Dwerviltkruid de laatste jaren in Drenthe weer toe (Natuur in Drenthe, 2010). Dit is vaak echter een tijdelijk effect door het beschikbaar komen van schrale en open roeiaatsen, terwijl in Baelhuizen juist sprake was van voortdurende dynamiek als evol van het terreinebruik. Dynamiek. Voor het in stand houden van deze soort is dynamiek en open houden van de schrale randen in het terrein van het rootste belan. Hoe dit ebeurt is daarbij minder relevant. Zoals elders in het land bekend is kan ook het betreden door wandelaars met of zonder hond de soort positief beïnvloeden, terwijl de activiteiten van konijnen en verstuivin ook unsti zijn voor het in standhouden van de soort.(atlas van de Drentse Flora 1999). Zeker is wel dat bodemverdichtin door dichtrijden met zware voertuien niet unsti is, omdat kiemin wordt belemmerd. Grondster: De ecoloie van deze soort zou al direct tot een volledi teenoveresteld advies kunnen leiden: juist daar waar verdichtin van de iets lemie bovenrond aats vind en dus water blijft staan kan deze soort als pionier aan optreden. Deze soort lijkt dus weini kwetsbaar voor berijdin en militaire activiteiten en dankt haar voorkomen aan het uitblijven van intensiverin en het ebruik van het terrein door militairen met hun voertuien. Overie schrale soorten: bij uitblijven van eni ebruik zal er successie optreden en kan men in het alemeen stellen dat het aantal soorten achteruit zal lopen. De rote vraa is welke mate van en welke vorm van dynamiek de meest wenselijke is. Conclusie wat betreft hervattin Militaire activiteiten. Wat betreft de flora zou slechts in alemene zin kunnen worden eadviseerd de randen van de paden en rotere open zandvlaktes niet te zwaar te belasten, zoals onlans met Keep them ollin wel locaal leek te zijn ebeurd omdat dan bodemverdichtin kan optreden die vestiin van schrale soorten belemmert. Veetatie en veetatiestructuur. Van roter belan dan het voorkomen van enie zeldzamere antensoorten is de afwisselin in veetatiestructuur die het huidie Baelhuizen biedt. De structuur in open en beroeide terreindelen en in verticale zin in een evarieerde leeftijd en soortensamenstellin van de aanwezie opsla is essentieel voor de enorme variatie aan voorkomende insectensoorten. Deze kleine fauna vormt de voedselbron voor een root aantal voelsoorten en de kwetsbare Levendbare haedis.

272 Invloed van militaire activiteiten op de veetatiestructuur op de wat lanere termijn. Door het openhouden van de paden en vlaktes wordt verdere opsla daar voorkomen. Wanneer daarnaast incidenteel kuilen (manaten) worden eraven kan ook in de heide een afwisselin van beroeide en open terreindelen met een afwijkende beroeiin worden ehandhaafd. Er zal eveneens een verschil in voedselrijkdom worden ecreeërd heteen kansen biedt aan verschillende antensoorten. Er zal minder worden inerepen in het voorkomen van opsla op de heide; maar een efaseerd en oed onderbouwd teruzetten van jone opsla kan worden openomen in het beheeran van Defensie. Daarmee kan het huidie voorkomen van vloeiende zomen tussen de open terreindelen en het in stand worden ehouden, waarmee de voorwaarden voor de entomofauna en de overie fauna worden earandeerd. Structuurrijke Heide Een neatief effect zal het berijden van de oudere heide veroorzaken, doordat daarbij heideanten worden vernield en de in jaren opebouwde strooisellaa zal verdichten. De strooisellaa is van root belan voor het in standhouden van de heide. Intensieve berijdin zal beschadiin van de beroeiin en verdichtin van de bodem veroorzaken, waardoor verrassin optreedt en de heide deradeert. De tankracht kent een nat deel met een waterantenveetatie, die voor enkele amfibieën en libellen van belan is als schuil- en voortantinsek (Bruine kikker en Alpenwatersalamander en diverse libellensoorten, zie de Boer et.al. 2010). Militaire activiteiten zijn hier niet ewenst vanwee de kwetsbaarheid van deze ek (zie ook onder Levendbare haedis). Conclusie ten opzichte van veetatie en veetatiestructuur Het berijden en belopen van de open terreindelen is unsti voor het in standhouden van de schrale veetatietypen. De aanwezie oude heide dient echter espaard te blijven. Het natte deel van de tankracht dient espaard te blijven. Het efaseerd teruzetten van opsla op de heide blijft essentieel voor de ewenste veetatiestructuur.

273 2 Entomofauna Alemeen De entomofauna is een samenvattende term voor de insectenrijkdom. De entomofauna vormt de bulk van de aanwezie biodiversiteit in een terrein. In 2009 zijn een viertal insectenroepen in het heideterrein Baelhuizen onderzocht (De Boer et al., 2009). Wilde bijen, zweefvlieen en davlinders vormen daarbij indicatoren voor bloemenrijkdom en kleinschalie variatie, terwijl de libellen tevens een indicatie even voor de waterkwaliteit en de landschappelijke variatie. De conclusies van dit onderzoek zijn dat de soortenrijkdom van de meeste onderzochte roepen opvallend root is, heteen dit kleine en evarieerde heideebiedje van bijzondere waarde maakt voor de (bloembezoekende) insecten. Hoewel het aantal er zich voortantende libellensoorten relatief klein was (weini voortantinswateren), werden er toch opvallend veel soorten libellen in het terrein waarenomen. Door de aanweziheid van jachtebied (voldoende voedsel in de vorm van andere kleine insecten), zonnie beschutte ekjes en beschuttin teen wind en reen, heeft Baelhuizen voor libellen dus ook een rote waarde. Naast de vooraande onderzochte roepen, is Baelhuizen ook belanrijk voor mieren en sprinkhanen. Er werden in het ebied tientallen koepelnesten van rode mieren aanetroffen en in de nazomer was het eluid van de vele sprinkhanen opvallend. Deze beide soortroepen zijn echter no niet systematisch onderzocht. Samenvattend; de entomofauna van Baelhuizen is er evarieerd en soortenrijk. Vooral voor bloembezoekende- en heideebonden insecten is Baelhuizen van rote waarde. Dit hant samen met de kleinschalie afwisselin in bodemreliëf en veetatiestructuur, maar ook met de dynamiek door ebruik van het terrein door militairen en recreanten. Achteruitan entomofauna In Nederland is de afelopen 50 jaar een sterke achteruitan van de biodiversiteit econstateerd. Vooral met bloembezoekende insecten is het er slecht esteld (o.a. Peeters & eemer, 2003). Deze achteruitan is rotendeels veroorzaakt door een intensiverin in het ebruik van ons landschap, schaalverrotin, toename bevolkinsdichtheid en weennet, vervuilin, verdroin en versnipperin. Des te belanrijker is een klein natuurterrein als Baelhuizen, omdat deze steeds zeldzamer wordende eilandjes (refuia) vormen in een zee van monoculturen. Dit soort ebiedjes zijn pareltjes voor de biodiversiteit. Dynamiek Op voedselarme zandronden is van nature een lae mate van natuurlijke dynamiek aanwezi. Groei en afbraak verloopt er lanzaam en rootschalie verstorinen komen niet veel voor. De beroeiin en de daarvan afhankelijke entomofauna stelt zich daarop in. Kleinere verstorinen zoals die zich door betredin en militaire acitiviteiten voordoen kunnen in een derelijk systeem echter wel voor variatie zoren, zoals op Baelhuizen ook aan de orde is. Het raven van de tankracht heeft met name de moelijkheden voor veel insecten sterk verhood; ook doordat er edeeltelijk water in blijft staan.

274 Effecten militair ebruik Uit de vorie pararaaf is naar voren ekomen dat de door militaire activiteiten toeevoede dynamiek voor een hoe biodiversiteit kan zoren. In principe zort het rijden met tanks en andere voertuien over de paden, sen en heide voor het open blijven van de paden, omwoelin van rond en ontstaan van steilkantjes. Deze ekken zijn belanrijk voor wilde bijen, raafwespen, sprinkhanen en mieren (microrelïef). Ook het het raven van eenmansputjes en het patrouille-lopen door de militairen zoren voor variatie en het open blijven van zanderie ekjes in het terrein. Daarnaast is in 2009 econstateerd dat er in de (van nature) voedselarme heide, juist door het ebruik door militairen (b.v. latrines en afvalputjes), ook voedselrijkere ekken aanwezi zijn. Hierdoor neemt de variatie aan belanrijke voedselbronnen (bloemanten) toe. Verstorin en vernielin? Insecten hebben, in teenstellin tot reptielen en voels, nauwelijks last van verstorin door drukte en lawaai. Insecten leven in een microwereld en hebben aan een paar vierkante meter leefruimte soms al enoe. Koepelnesten van rode mieren en rondkolonies van wilde bijen kunnen wel verstoord en/of vernield worden door intensief ebruik door militairen, recreanten of razers. Vanwee de mobiliteit en veerkracht van deze insecten zullen deze nesten naar verwachtin snel kunnen worden hersteld of erens anders opnieuw worden opebouwd. Vooral vlieende insecten zijn over het alemeen er mobiel en kunnen vrij snel nieuwe ekken in het ebied kunnen koloniseren. Intensiviteit ebruik Indien de intensiviteit en het ebruik van militaire oefenterrein door Defensie niet verandert, is de verwachtin dat de samenstellin van de entomofauna niet dramatisch zal veranderen. Met andere woorden, de aanetroffen hoe diversiteit zal blijven bestaan; heteen unsti is voor de aanwezie insecten in het terrein. Hierbij dient opemerkt te worden dat dit alleen eldt, indien het toekomstie ebruik oneveer elijk blijft aan het ebruik in het verleden en niet sterk wordt eïntensiveerd. De rote brand Het afbranden van een root deel van de bestaande heideberoeiinen in het terrein, zal op korte termijn van neatieve invloed op de heide-specialisten (zoals de Heidezijdebij en Heidezandbij) en andere bloembezoekers. Hiermee is een belanrijke nectarbron immers tijdelijk uit het terrein verdwenen. ekolonisatie insecten De verwachtin is dat de heide zich in een paar jaar tijd zal herstellen en dat de heide-insecten het ebied opnieuw zullen koloniseren. De bloembezoekende insecten zijn in het alemeen vrij mobiel. In de directe omevin van Baelhuizen bevinden zich ook heideterreinen met de daaraan ekoppelde heide-insecten, die het terrein kunnen bereiken. Deze rekolonisatie is afhankelijk van de reeneratie van de heide. Naar verwachtin zal herstel van de entomofauna van heide op korte termijn aatsvinden (5 10 jaar).

275 Conclusies Positieve effecten van handhaven militair ebruik 1. Instandhoudin variatie op kleine schaal 2. Instandhoudin huidie biodiversiteit insecten Neatieve effecten militair ebruik: 1. Gebruik dient niet te worden eïntensiveerd cq uitebreid, dat aat juist ten koste van de biodiversiteit 2. Onelukken als het afbranden van de heide, zort voor tijdelijke afname biodiversiteit. Aanbevelinen Nader onderzoek naar de ontwikkelinen van de biodiversiteit van Baelhuizen is zeer aan te bevelen. Vooral nu er een basisinventarisatie heeft aatsevonden, voor de rote brand, biedt dit een uitelezen kans om vast te stellen wat de effecten van zo n heidebrand zijn op de entomofauna. Foto 1. De heide van Baelhuizen, voor de rote brand. Foto: E.P. de Boer, 20 auustus 2009.

276 3 Levenbare haedis Trend in Nederland Deze eens zo alemene soort blijft terrein verliezen in Nederland. Vrijwel overal deed de soort het slecht wat resulteerde in een nieuw dieptepunt en een matie afname. Friesland is de positieve uitzonderin, in deze provincie bleef de levendbarende haedis stabiel (eevens AVON). Hoewel eien eevens uit één van de rote kernebieden: het Fochteloërveen ook een (sterke) afname laat zien in de periode Foto 2. Circa 90 % van de heide Baelhuizen is afebrand in het voorjaar Levendbarende haedis op de heide Baelhuizen De aanweziheid van deze eïsoleerde populatie is bijzonder. Ideale overanen voor de haedis zijn vooral in de buurt van de tankracht te vinden. Daar is afwisselin van open, esloten, hoe en lae veetatie met open ekken eschikt om te zonnen. Levendbarende haedissen waren oed verteenwoordid in Later in het voorjaar werden meer haedissen op de heide ezien. De heide en tankracht zijn belanrijk leefebied van deze soort. Voorjaarswaarneminen waren er vooral bij de tankracht en waarschijnlijk overwinteren de meeste haedissen daar. Deze locatie moet dus evrijwaard worden van elke betredin. Het is lasti om de rootte van de populatie te schatten op basis van de werkwijze in Toch is een poin ewaad en is de inschattin dat 1/3 van de dieren is ezien en 2/3 emist. Een voorzichtie schattin zou dan uitkomen op een populatie van 57 dieren. Brand heide Baelhuizen (zie foto 2) Circa 90% van de heide is in het voorjaar afebrand in de periode dat levendbarende haedissen net actief worden. Ook de tankracht is voor een root deel uitebrand en onetwijfeld een deel van de populatie haedissen. Dit betekent een flinke klap voor de voorjaarsstand. De structuur en afwisselin zijn door de brand (tijdelijk) verdwenen. Nieuwe

277 tellinen moeten uitwijzen waar no haedissen zitten. In juli dit jaar werden in 1.5 uur door Herman Feenstra en expert Henk Strijch echter wel 5 exemaren van de Levenbare haedis waarenomen, zodat duidelijk is dat de populatie de brand wel overleefd heeft. Samenvattend: KWETSBAA VAN MAAT-NOVEMBE. Tankracht is het meest kwetsbare deel van het leefebied. De aanbevelin is om de heide niet te ebruiken voor intensief militair ebruik. De recreatieve druk is al root op de heide en heeft aatselijk moelijk effect. De brand in maart 2010 heeft vrijwel het hele leefebied verwoest en onetwijfeld een deel van de populatie haedissen. Daarom is de populatie no kwetsbaarder eworden. Foto 3. Eiklompen bruine kikker in de tankracht 3 april 2009 Amfibieën: bruine kikker, bastaardkikker en alpenwatersalamander op de heide Baelhuizen De tankracht houdt aatselijk lan water vast en van bruine kikker en alpenwatersalamander is vastesteld dat ze er zich voortanten. Samenvattend: KWETSBAA VAN JANUAI-DECEMBE. Aanbevelin is om de tankracht niet te ebruiken door voertuien omdat het leefebied is van amfibieën.

278 4 Avifauna Voels (soorten zie tabel 1). Verstorin Verstorin induceert een stressreactie die zich kan uiten in een veranderin in fysioloie of in edra. Veranderinen in fysioloie zijn bijvoorbeeld wijziinen in hormoonspieels, een verhoode hartsla of een verhoode enerie-uitave. Aanezien er een positief verband bestaat tussen hartsla en enerie-uitave, kunnen niet-zichtbare effecten van verstorin resulteren in extra enerie-uitaven. Chronische stress, zoals een landuri verhoode hartsla, kan op termijn leiden tot ziektes en verlaade overlevinskansen. Verstorin uit zich tevens in het edra van de voels, vooral in verhoode alertheid of vluchten. Deze reacties zijn veel eenvoudier vast te stellen en het merendeel van de studies betreft dan ook waarneminen aan vluchtedra. De consequenties van verstorin variëren van een tijdelijke onderbrekin van het natuurlijke edra tot het definitief verlaten van een locatie of nestdesertie. Verstorin kan daarmee leiden tot een verhoode eneriebehoefte en daarmee in ernstie evallen verlaade overlevinskansen, verminderin van broedsucces, verlaade dichtheid aan broed- of niet-broedvoels in een ebied. De reactie van een voel op een verstorinsbron varieert afhankelijk van de omstandiheden. Een voel die sterk ebonden is aan een habitat (nest of voedselterritorium) vertoont een kleinere verstorinafstand. Deze kleinere verstorinsafstand betekent echter niet dat de voel minder verstorinsevoeli is. Als de voel uiteindelijk toch vlucht, zijn de neatieve evolen vaak extra root. Op verelijkbare wijze beïnvloeden voedselbehoefte en beschikbaarheid de reactie van de voel op een verstorinsbron, alsook de aanweziheid van en afstand tot alternatieve voedsel- en broedebieden, het risico van predatie en rootte van een roep voels. De mate waarin verstorinsbronnen leiden tot verstorin hant af van intensiteit, duur en frequentie, en voorspelbaarheid van de verstorinsbron. Ook het type verstorinsbron heeft effect op de ernst van de verstorin (Vertorinsevoeliheid van Voels Voelbeschermin Nederland). Enkele studies met betrekkin tot heidesoorten: Verstorin door wandelaars kan leiden tot een verlain in de dichtheid van broedvoels (Mallord et al. 2007). De dichtheid van territoria van boomleeuweriken op heideterreinen werd laer naarmate het niveau van verstorin toenam. De meest frequent voorkomende vorm van verstorin hier waren wandelaars met hond (Mallord et al. 2007). Het nestsucces van nachtzwaluwen en boomleeuweriken op de Veluwe was aanmerkelijk laer in openestelde ebieden dan in voor het publiek esloten ebieden (Bijlsma 2006). Mislukte nesten laen sinificant dichter bij paden, hoofdtoeanen van heideebieden, bij ebieden met een hoe dichtheid aan wandelpaden en hoe ebruiksdichtheid en bij spaarzaam beroeide delen. Een belanrijke oorzaak van mislukken van nesten was eipredatie. De verzamelde data suereren dat opvlieen overda, al is het slechts eenmaal, de kans op predatie van eieren door kraaiachtien sterk verrootte. Een root deel van de bezoekers van heideterreinen in Eneland is afkomsti uit de nabije omevin (binnen 5 km), komt met de auto, en een root deel aat wandelen met de hond (Underhill-Day & Liley 2007). Een ander effect van verstorin door recreatie lit in de zanactiviteit van de voels. Vinken zonen minder en inen meer over tot roepjes wanneer de frequentie aan passerende wandelaars toenam (Beren & Abs 1997). Dit kan van invloed zijn op territoriumrootte van de voels, op partnerselectie en indirect op het broedsucces. Voor een aantal soorten kleine zanvoels van open habitats is aanetoond dat de dichtheid aan broedvoels afnam in de buurt van paden en ween. Dit betrof Veldleeuwerik, Graspieper, Boompieper, Tapuit en Paapje (van der Zande

279 1984; Vos & Peltzer 1987), beide in (Pouwels & Vos 2001). Voor de broeddichtheid van Boomleeuwerik en oodborsttapuit echter werd een effect evonden van de nabijheid van ween of paden. Net als voor zanvoels in ebieden eldt hier klaarblijkelijk dat er sterke verschillen tussen soorten bestaan in de evoeliheid voor verstorin. In een simulatie lieten Pouwels & Vos voor een open duinvoel als de Veldleeuwerik zien dat zonerin van een ebied bij kan draen aan de instandhoudin van een soort. Hierbij werd de recreatiedruk evarieerd in rustier en drukkere ebieden afhankelijk van de belanrijkste locaties van territoria van doelsoorten. In een lanlopend onderzoek naar de effecten van menselijke verstorin op rondbroedende voels in het Planken Wambuis (Veluwe) werd voor verschillende kleine zanvoels de verstorinafstand voor wandelaars vastesteld (Bijlsma 2006). Voor neen soorten zanvoels werd weereeven vanaf welke afstand deze opvloen of terukeerden naar het nest. Daarnaast werd de snelheid van terukeer vastesteld. oodborsttapuit, Geelors en Boompieper hadden een terukeerafstand van70-80 m en duinpieper 150 m. In een verelijkin tussen openestelde ebieden en ebieden esloten voor wandelaars was het nestsucces voor Nachtzwaluw en Boomleeuwerik aanmerkelijk laer in de openestelde ebieden. Voels op de heide Baelhuizen In 2007 zijn alle broedvoels eteld op de heide en neen soorten van de lijst BMP- Bijzondere soorten SOVON vastesteld. Deze soorten staan in tabel 1. Matkop en IJsvoel staan op de ode Lijst Zes soorten uit tabel 1 zijn broedvoels op de overan van heide naar of de tankracht met rove dennen. In de tabel staat ook de ek waar de soorten broeden. De rondbroeders: Boompieper en Geelors en rondholenbroeder IJsvoel zijn de meest kwetsbare soorten. Gereelde betredin van personen, voertuien, een bivak en s nachts wachtlopen kan een root effect hebben op bodembroeders. Nesten worden stukelopen of ereden dan wel verlaten. Daarna komen Matkop en Kleine bonte specht in beeld die ebruik maken van dode boomstammen om te broeden en foeraeren. Bij intensief militair ebruik zullen dode boomstammen als eerste sneuvelen. De overie soorten broeden in struiken en bomen en zullen er minder hinder van ondervinden. Ook landurie aanweziheid van mensen (raven van putjes, bivak, wacht lopen) op korte afstand van nesten, verroot de kans op het verlaten van nesten. BMP-Bijzondere soorten rond holen struiken Bomen boompieper 7 eelors 4 ekraade roodstaart 3 roenlin 1 rote lijster 1 kleine bonte specht 1 matkop* 2 sperwer 1 ijsvoel* 1 * ODE LIJST Tabel 1. BMP-Bijzondere soorten heide Baelhuizen

280 Samenvattend: KWETSBAA VOOAL IN BOEDTIJD VAN MAAT-AUGUSTUS. Aanbevelin is om de heide niet te ebruiken als militair oefenterrein voor intensief ebruik. De recreatieve druk is al root en heeft moelijk al effect (los lopende honden). Omdat een root deel van de heide is verbrand zal de voelbevolkin zich eniszins aanpassen de komende jaren. Boompieper en eelors zijn de soorten die hier waarschijnlijk het meest kwetsbaar zijn omdat ze op de rond broeden. Er zijn een eevens over het broedsucces bekend van deze soorten. Literatuur. Alemeen E.P de Boer, H. Feenstra, H. Jansen,. Modderman en J.Tonckens, Natuurwaarden Voormali militair Oefenterrein Baelhuizen. Ecoloisch Veldonderzoek Stadsrandparels Assen, Samenwerkinsverband Formica i.o.v Gemeente Assen, Boornberum Flora en veetatie Provincie Drenthe Natuur in Drenthe. Zicht op biodiversiteit (Samenvattin), Assen. Werkroep Florakarterin Drenthe, Atlas van de Drentse Flora i.s.m. provincie Drenthe, Schuyt & Co, Haarlem.. Entomofauna Peeters, Theo M.J & Menno eeme, Bedreide en bijna verdweneen bijen in Nederland. Basisrapport met voorstelvoor ode Lijst. EIS Nederland, Leiden. Avifauna Beren, F. & M. Abs, Etho-ecoloical study of the sinin activity of the blue tit (Parus caeruleus), reat tit (Parus major) and chaffinch (Frinilla coelebs). Journal für Ornitholoie. apportbijlsma,.g., Effecten van menselijke verstorin op rondbroedende voels van Planken Wambuis. De Levende Natuur 107: Mallord, J.W., P.M. Dolman, A.F. Brown & W.J. Sutherland, Linkin recreational disturbance to population size in a round-nestin passerine. Journal of Apied Ecoloy 44: Pouwels,. & C.C. Vos, ecreatie en biodiversiteit in balans. Een ruimtelijke benaderin van functiecombinaties. apport Alterra, Waeninen. Underhill-Day, J.C. & D. Liley, Visitor patterns on southern heaths: a review of visitor access patterns to heathlands in the UK and the relevance to Annex I bird species. Ibis 149(Sup. 1): van der Zande, A., Outdoor recreation and birds: conflict or symbiosis? Impacts of outdoor recreation upon density and breedin success of birds in dune and forest areas in the Netherlands. PhD-thesis, ijksuniversiteit Leiden, Leiden. Vos, P. &.H.M. Peltzer, ecreatie en broedvoels in heideebieden: Strabrechtse en Groote Heide. Bos en recreatie 15. Staatsbeheer, afdelin Socioloisch Onderzoek t.b.v. Natuur en Landschap, Utrecht.

281 Conclusies 1 Voor een duurzame instandhoudin van de waardevolle veetatiestructuur van dit terrein, die de basis vormt voor de rote biodiversiteit is een efaseerd verwijderen van opsla van belan. Met andere woorden wie ook de ebruiker is, een reulier beheer is essentieel 2 Er wordt door ons eadviseerd ten opzichte van het eventuele militaire ebruik een duidelijke zonerin te hanteren, waarbij de volende overweinen uit het vooraande kunnen worden edestilleerd: - het natte edeelte van de tankracht wordt ontzien (bronebied Levendbare haedis, van belan voor amfibieën, libellen en andere insectensoorten - er wordt niet met voertuien op de structuurrijke heide ereden, zowel vanwee het neatieve effect op de veetatie als op het broedsucces van bodembroeders als Geelors en Boompieper. - de intensiteit van het ebruik door militaire voertuien dient niet zodani te zijn dat er bodemverdichtin optreedt of koepelnesten van rode mieren worden vernietid. - Tevens wordt vooresteld een deel van het te vrijwaren van activiteiten door hier : een militaire activiteiten te laten aats vinden en de toean voor wandelaars hier te beperken. Dit biedt de kans op een meer onestoorde ontwikkelin. Hiervoor zou de toean van het ebied deels kunnen worden afesloten en enkele paden worden opeheven. Op rond van onze kennis over het terrein hebben we de volende aanbevelinen Aanbevelinen 1 Het opstellen van een beheeran voor dit terrein waarin duidelijk wordt vasteled hoe de verdelin van ebruik en beheer is ereeld. 2 Door monitorin kunnen de effecten van het ebruik worden einventariseerd en kan het ebruik zonodi worden aanepast. 3 Monitorin kan tevens de effecten van de brand in beeld brenen. 4 Het lijkt ons tevens van belan activiteiten te ondernemen in oed overle met de omwonenden, door educatie en voorlichtin. Formica Boornberum 26 auustus 2010

282

283 Bijlae 7 Akoestisch onderzoek hervattin militaire activiteiten bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 81

284 bestemminsan "Aansluitin Assen TT en Oefenterrein Baelhuizen" (vastesteld) 82

285 apport: Akoestisch onderzoek Oefenterrein Baelhuizen te Assen. Datum: 28 februari 2012 Opdrachtever: Gemeente Assen Postbus A Assen Contactpersoon : dhr.. Lindeboom t: Uitevoerd door: Inenieursbureau Spreen Lanakkers A Schipbor t: f: e: info@bureauspreen.nl Contactpersoon : In. W. Spreen

286 INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 4 Alemeen... 4 Situatie... 4 Bedrijfsomschrijvin... 4 Beoordelin BEEKENING GELUIDSBELASTING EXCLUSIEF SCHIETGELUID... 6 Toetsinskader... 6 Gehanteerde bedrijfssituatie... 7 Geluidsevoelie bestemminen... 8 ekenmodel... 8 Gehanteerde eluidvermoenniveaus... 9 Geluidsbelastin representatieve bedrijfssituatie... 9 Alemeen... 9 Lantijdemiddelde beoordelinsniveaus... 9 Maximale eluidsniveaus representatieve bedrijfssituatie Geluidsbelastin incidentele bedrijfssituatie Lantijdemiddelde beoordelinsniveaus Maximale eluidsniveaus incidentele bedrijfssituatie GELUIDSBELASTING SCHIETGELUID Alemeen Beleid Militair Schieteluid Alemeen Berekeninsformules voor Lr Maximale ebruiksda Normstellin jaaremiddelde eluidbelastin Normstellin maximale da Gehanteerde uitanspunten ekenmodel en bronvermoens schieteluid Geluidsbelastin schieteluid Alemeen Lr-niveaus op de beoordelinspunten Lm-niveaus op de beoordelinspunten ESUMÉ Alemeen Geluidsbelastin representatieve situatie (excl. schieteluid) Geluidsbelastin incidentele situatie (excl. schieteluid) Schieteluid

287 Fiuren: 1. situatie 2. objecten en bodemebieden 3. beoordelinspunten 4. eluidsbronnen transport en vaste bronnen representatieve situatie 5. eluidsbronnen transport en vaste bronnen incidentele situatie 6. eluidsbronnen schieteluid 7. Lr schieteluid daperiode (Ho = 1,5 m) 8. Lr schieteluid avondperiode (Ho = 5,0 m) 9. Lr schieteluid nachtperiode (Ho = 5,0 m) 10. Lm,daperiode (Ho = 1,5 m) 11. Lm,avondperiode (Ho = 5,0 m) Bijlaen: 1. objecten 2. beoordelinspunten 3. eluidsbronnen equivalente eluidsniveaus 4. eluidsbronnen maximale eluidsniveaus 5. berekende eluidsbelastin representatieve situatie 6. berekende maximale eluidsniveaus representatieve situatie 7. berekende eluidsbelastin incidentele situatie 8. berekende maximale eluidsniveaus incidentele situatie 9. berekende roepsreducties schieteluid 10. eluidsbronnen schieteluid Lr 11. eluidsbronnen schieteluid Lm 12. Lr schieteluid daperiode (Ho = 1,5 m) 13. Lr schieteluid avond- en nachtperiode (Ho = 5,0 m) 14. Lm,daperiode (Ho = 1,5 m) 15. Lm,avondperiode (Ho = 5,0 m) 16. ekenparameters 3

288 1 1.1 INLEIDING Alemeen Defensie is voornemens het voormali oefenterrein Baelhuizen opnieuw in ebruik te nemen. Het ebruik van het terrein Baelhuizen zal in beinsel niet afwijken van het ebruik, zoals dat tot 2 jaar eleden heeft aatsevonden. Het oefenterrein betreft een inrichtin. De emeente Assen heeft aaneeven in het kader van oede ruimtelijke ordenin wel inzae te wensen in de eluidsbelastin op de omevin ten evole van activiteiten op het oefenterrein. De eluidsproducerende activiteiten bestaan uit het rijden van voertuien op het terrein, het ebruik van een areaat, het schieten met blanks en het ebruik van Thufla s (Thunderflashes en Flashbans). Het doel van dit onderzoek is de eluidsbelastin ten evole van de activiteiten op het oefenterrein inzichtelijk te maken. Hoewel het een inrichtin betreft, is in dit onderzoek wel een referentiekader ehanteerd, op basis waarvan het bevoed eza kan overween of het oefenterrein vanuit oede ruimtelijke ordenin inpasbaar is op deze locatie. 1.2 Situatie Het oefenterrein is ten westen van Assen eleen. Het terrein wordt berensd door de ween Balkenwe aan de noordzijde, de A28 aan de oostzijde en de Baelhuizen aan de zuidzijde. In afbeeldin 1.1 is de situatie weereeven. Afbeeldin 1.1. : situatie 1.3 Bedrijfsomschrijvin De activiteiten (waaronder het ebruik en het inrichten van bivakken) is econcentreerd op een strook (stellinebied) aan de oostkant van het terrein. Het heideebied in het midden en het westelijk ebied ma (met uitzonderin van de rondwe) niet worden bereden met voertuien. In afbeeldin 1.2 is de zoenoemde standaard oefenkaart weereeven, waarop de restricties zijn aaneeven die tijdens de oefeninen in acht enomen moeten worden. 4

289 Afbeeldin 1.2: ebruik terrein Op het terrein zullen de onderstaande akoestisch relevante activiteiten aats vinden. - het rijden van voertuien op het terrein; het bivakkeren van militairen. het schieten met blanks; het ebruik van Thufla s. In het kader van dit onderzoek is er overle eweest met defensie met betrekkin tot de aard en aantal activiteiten op het oefenterrein. Door defensie zijn de onderstaande bedrijfssituaties aaneeven: 162 praktijkdaen - 2 jeeps (MB/Fennek); - 1 vrachtwaen; - areaat; - schieten met blanks; - ebruik Thufla s. 20 daen bivakken; - 5 jeeps (MB/Fennek); - 5 vrachtwaens; - 1 pantserwielvoertui (Boxer); - areaat; - schieten met blanks; - ebruik Thufla s. In een bijzondere bepalin is vervolens aaneeven dat het ebruik van rupsvoertuien (CV90) is toeestaan tot een maximum van 16 stuks. Hierbij is aaneeven dat het ebruik met voertuien echter altijd veel minder is eweest en dat ook in de toekomst zo zal zijn. Daar de rupsvoertuien niet vaker dan 12 maal per jaar ebruik zullen maken van het oefenterrein, is deze situatie in dit onderzoek aanemerkt als een incidentele bedrijfssituatie 5

290 1.4 Beoordelin De beoordelin van de directe hinder vindt aats conform de Handreikin industrielawaai en verunninverlenin en de Handleidin meten en rekenen industrielawaai 1999, hierna HM1999 enoemd. Bij de berekenin van de eluidsbelastin wordt rekenin ehouden met het invallend eluidsniveau, dus zonder evelreflectie. Het maximale eluidsniveau dient conform de HM1999 te worden ecorrieerd met de meteocorrectieterm conform de formule LAmax = Lmax - Cm. Op het oefenterrein zal door defensie ook eschoten met blanks voor klein kaliber wapens. Gelet op het specifieke karakter van schietlawaai in het alemeen kan de beoordelin van de optredende eluidniveaus niet aatsvinden conform de reuliere beoordelinsmethoden, zoals openomen in de Handreikin industrielawaai en verunninverlenin. Voor het bepalen van de optredende eluidniveaus afkomsti van schietlawaai zijn de emissiemethoden volens de Handleidin Meten en ekenen industrielawaai 1999 niet het juiste instrument. Het schietlawaai is in deze rapportae dan ook separaat beoordeeld BEEKENING GELUIDSBELASTING EXCLUSIEF SCHIETGELUID Toetsinskader Voor het stellen van renswaarden voor het lantijdemiddeld beoordelinsniveau (LAr,LT) wordt over het alemeen in eerste instantie uiteaan van de richtwaarden op rond van hoofdstuk 4 van de Handreikin industrielawaai en verunninverlenin. Deze zijn ebaseerd op de Circulaire Industrielawaai van Conform tabel 4 van de handreikin kan hierbij onderscheidt worden emaakt in een landelijke omevin, rustie woonwijk met weini verkeer of een woonwijk in de stad. Vooralsno wordt in dit onderzoek de omevin van de meest nabijeleen woninen aanemerkt als woonwijk in de stad. Geluiden die kortstondi optreden (maximale eluidsniveaus (Lmax)), worden in het alemeen als meer hinderlijk ervaren. Vooralsno wordt aanbevolen (Circulaire Industrielawaai 1979) te streven naar maximale eluidsniveaus die niet meer dan 10 db boven de etalswaarden van de equivalente eluidsniveaus zijn eleen. Als maximaal toelaatbare renswaarden voor het maximale eluidsniveau (LAmax), emeten in de meterstand fast ter aatse van de evels van woninen of eluidsevoelie objecten eldt 70 db(a) voor de da-, 65 db(a) voor de avond- en 60 db(a) voor de nachtperiode. Daar uit de berekeninen is ebleken dat redelijkerwijs niet aan de streefwaarden kan worden voldaan, zijn de maximale eluidsniveaus in dit onderzoek etoetst aan de renswaarden van 70 db(a) in de daperiode, 65 db(a) in de avondperiode en 60 db(a) in de nachtperiode. Uit jurisprudentie is ebleken dat deze renswaarden niet tot ontoelaatbare hinder zullen leiden. Voor het lantijdemiddeld beoordelinsniveau (LAr,LT) ter aatse van de woninen van derden wordt in dit onderzoek een streefwaarde ehanteerd van: 50 db(a) tussen en uur (daperiode); 45 db(a) tussen en uur (avondperiode); 40 db(a) tussen en uur (nachtperiode). Voor het maximaal eluidsniveau (LAmax) ter aatse van de woninen wordt in dit onderzoek vooralsno een richtwaarde ehanteerd van: 70 db(a) tussen en uur (daperiode); 65 db(a) tussen en uur (avondperiode); 60 db(a) tussen en uur (nachtperiode). 6

291 De eluidsbelastin is in de daperiode beoordeeld op een hoote van 1,5 meter en in de avond- en nachtperiode op een hoote van 5 meter. Hierbij dient in acht te worden enomen dat het oefenterrein een inrichtin betreft. Het bovenstaand toetsinskader is alleen aaneeven als referentiekader voor het bevoed eza om te kunnen beoordelen of het oefenterrein vanuit oede ruimtelijke ordenin inpasbaar is op deze locatie. Indirecte hinder Bij de beoordelin wordt onderscheidt emaakt tussen de directe en de indirecte hinder. De directe hinder betreft de eluidsbelastin ten evole van eluidsbronnen op het oefenterrein. De indirecte hinder betreft de eluidsbelastin ten evole van eluidsbronnen buiten het terrein. De indirecte hinder wordt beoordeeld tot het punt dat het verkeer is vermend met het overi verkeer. Over het alemeen kan hiervoor een afstand van 150 meter uit de inrit worden ehanteerd. Vanaf het punt waar de voertuien de Witterhoofdwe oprijden lien er een woninen binnen een afstand van 150 meter. Daarom is de eluidsbelastin ten evole van de indirecte hinder niet in dit onderzoek beschouwd. 2.2 Gehanteerde bedrijfssituatie Met betrekkin tot de eluidsbelastin op de omevin zijn de bivakken maatevend. Deze situatie is in dit onderzoek dan ook nader uitewerkt. Door defensie is aaneeven welke voertuien ebruik maken van het oefenterrein. Tevens is aaneeven in welke dadelen (da-, avond- en nachtperiode) de beweinen aats kunnen vinden. Het areaat zal alleen in de daperiode edurende 8 uren worden ebruikt. In tabel 2.1 is de berekende representatieve bedrijfssituatie weereeven. Indien in de tabel één bewein is aaneeven wordt hiermee bedoeld dat een voertui één maal over de rondwe en één maal rond het bivakterrein zal rijden. Hierbij is een rijsnelheid van 15 km/h ehanteerd. De rijroutes zijn weereeven in fiuur 4. Tabel 2.1: berekende representatieve bedrijfssituatie Geluidsbron Daperiode uur Areaat 8 uren MB/Fennek 3x Vrachtwaens 3x Boxer 1x Avondperiode uur -1x 1x 1x Nachtperiode uur -1x 1x -- In tabel 2.2 is de berekende incidentele bedrijfssituatie weereeven. Tabel 2.2: berekende incidentele bedrijfssituatie Geluidsbron Daperiode uur Areaat 8 uren MB/Fennek 3x Vrachtwaens 3x Boxer 1x CV90 13 x Avondperiode uur -1x 1x 1x 3x Nachtperiode uur -1x 1x --- 7

292 2.3 Geluidsevoelie bestemminen In afbeeldin 2.1 is de situatie weereeven met de omliende bebouwin. Afbeeldin 2.1: situatie met bebouwin Aan de westzijde lit op een afstand van circa 85 meter van het oefenterrein de wonin Baelhuizen 8. Deze wonin is eiendom is van de emeente Assen en zal worden eamoveerd. Daar niet vast staat op welke termijn de wonin wordt eamoveerd, is de eluidsbelastin op deze wonin wel inzichtelijk emaakt. Aan de westzijde lien tevens de objecten Baelhuizen 10 en 12. Dit betreffen niet eluidsevoelie clubebouwen. Aan de oostzijde lit de wonin Baelhuizen 6 op een afstand van circa 50 meter van het oefenterrein. Dit betreft een particuliere wonin met een permanente woonbestemmin. Aan de noordoostzijde is de wonin Zoom 1a op een afstand van circa 30 meter van het oefenterrein eleen. Dit betreft de bedrijfswonin van Van der Valk. De eluidsbelastin is tevens berekend ter aatse van de woninen aan De Wouden, Hunzinostraat en Oldambtstraat en de Lieflandschool ten oosten van het terrein. De dichtstbijzijnde woninen aan de noordzijde betreffen de woninen aan de Marsstraat en aan de zuidzijde de woninen aan de Witterhoofdwe (niet op afbeeldin 2.1 weereeven). 2.4 ekenmodel De eluidsbelastin ter aatse van de woninen is berekend met het rekenproramma Geomilieu Y van DGM. De berekenin van de eluidsoverdracht in het rekenmodel is ebaseerd op methode II8 (overdrachtsmodel) uit de HM1999. In dit overdrachtsmodel wordt, voor zover van toepassin, rekenin ehouden met verzwakkin door eometrische uitbreidin, luchtabsorptie, reflectie teen en afschermin door obstakels, verstrooiin door en absorptie van installaties en veetaties, reflecties teen, verstrooiin door en absorptie van de bodem. In het rekenmodel is standaard erekend met een zacht bodemebied. Alleen de harde bodemebieden zijn als zodani inevoerd (zie fiuur 2). De eluidsbelastin is in de daperiode 8

Vitaal werkgebied aan het IJ

Vitaal werkgebied aan het IJ Vitaal werkebied aan het IJ Ontwikkelinsvisie Minervahaven Minervahaven: Planebied in het rode kader 2 Vitaal werkebied aan het IJ Ontwikkelinsvisie Minervahaven Inbo Adviseurs Stedenbouwkundien Architecten

Nadere informatie

Aanvullende overeenkomst op die van november 2018, inzake Herontwikkeling locaties Zelhem

Aanvullende overeenkomst op die van november 2018, inzake Herontwikkeling locaties Zelhem Aanvullende overeenkomst op die van november 2018, inzake Herontwikkelin locaties Zelhem Onderdeel: Dekkin exploitatietekort. Gemeente Bronckhorst ProWonen De onderetekenden: 1. de Gemeente Bronckhorst,

Nadere informatie

JUNI 2006. Friese handreiking verantwoording groepsrisico

JUNI 2006. Friese handreiking verantwoording groepsrisico JUNI 2006 Friese handreikin verantwoordin roepsrisico INLEIDING Groepsrisico 1 (GR) en met name de verantwoordin Naast deze handreikin zijn no twee andere in het pro- of beleid te maken over hoe zij om

Nadere informatie

Titel 2 Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/ omgevingsvergunning

Titel 2 Dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving/ omgevingsvergunning Titel 2 Dienstverlenin vallend onder fysieke leefomevin/ omevinsverunnin Hoofdstuk 1 Beripsomschrijvinen 2.1.1 Voor de toepassin van deze titel wordt verstaan onder: 2.1.1.1 aanlekosten: de aanneminssom

Nadere informatie

externe veiligheid binnen milieuvergunningverlening

externe veiligheid binnen milieuvergunningverlening APRIL 2006 externe veiliheid binnen milieuverunninverlenin Samenwerkin bevoed eza Wm en brandweer INLEIDING Aanleidin en doel van de handreikin Binnen milieuverunninverlenin is externe veiliheid een Het

Nadere informatie

Provinciaal blad van Noord-Brabant

Provinciaal blad van Noord-Brabant Provinciaal blad van Noord-Brabant ISSN: 0920-1408 Onderwerp Wijziin Verordenin ruimte 2014 ivm plan Stiphout-Gerwensewe 43, Helmond Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant, Nummer 67/16 Bijlae(n) 2 Gelet

Nadere informatie

MEI 2006. Handreiking voor de risico-inventarisatie in het gemeentelijk rampenplan

MEI 2006. Handreiking voor de risico-inventarisatie in het gemeentelijk rampenplan MEI 2006 Handreikin voor de risico-inventarisatie in het emeentelijk rampenplan INLEIDING Risico-inventarisatie rampenplan Volens de Wet rampen en zware onevallen moet eïnventariseerde risico s analyseren

Nadere informatie

Hoofdstuk 7 Beheer en onderhoud

Hoofdstuk 7 Beheer en onderhoud hoofds tuk 7 Hoofdstuk 7 Beheer en onderhoud 7.1 Inleidin 7.1.1 Beheer en onderhoud hoofdwatersystemen, rijksween en hoofdvaarween Sinds 1 januari 2006 is Rijkswaterstaat een aentschap. Rijkswaterstaat

Nadere informatie

choolondersteuningsprofiel ondersteuningsprofiel

choolondersteuningsprofiel ondersteuningsprofiel School choolondersteuninsprofiel ondersteuninsprofiel Naam school: De Kroevendonk Datum besproken in Team 28-11-2013 Datum advies MR 16-12-2013 Datum aanpassin 23-03-2015 A. ALGEMEEN: Om vanuit een ezamenlijk

Nadere informatie

BESTEMMINGSPLAN WERKLANDSCHAP ASSEN-ZUID, UITWERKINGSPLAN HOOFDONTSLUITING GEMEENTE ASSEN

BESTEMMINGSPLAN WERKLANDSCHAP ASSEN-ZUID, UITWERKINGSPLAN HOOFDONTSLUITING GEMEENTE ASSEN BESTEMMINGSPLAN WERKLANDSCHAP ASSEN-ZUID, UITWERKINGSPLAN HOOFDONTSLUITING GEMEENTE ASSEN COLOFON Plannaam Bestemmingsplan Werklandschap Assen-Zuid, uitwerkingsplan Hoofdontsluiting Plannummer NL.IMRO.0106.99UW20121003A-B001

Nadere informatie

DECEMBER externe veiligheid in ruimtelijke plannen

DECEMBER externe veiligheid in ruimtelijke plannen DECEMBER 2005 externe veiliheid in ruimtelijke plannen INLEIDING Externe veiliheid in ruimtelijk plannen Het Besluit Externe Veiliheid Inrichtinen (BEVI) is op woensda 27 oktober 2004 in werkin etreden.

Nadere informatie

Reactieverslag vo Oost-West as: deelgebied Plantage de Sniep

Reactieverslag vo Oost-West as: deelgebied Plantage de Sniep versla vo Oost-West as: deelebied Plantae de Sniep Betreft : Inloopavond in Schuilkerk de Hoop voorlopi ontwerp Oost-West as: deelebied Plantae de Sniep, d.d. 8 maart 2016; en de daaropvolende reactietermijn

Nadere informatie

choolondersteuningsprofiel ondersteuningsprofiel

choolondersteuningsprofiel ondersteuningsprofiel School choolondersteuninsprofiel ondersteuninsprofiel Naam school: De Kroevendonk Datum besproken in Team 28-11-2013 Datum advies MR 16-12-2013 A. ALGEMEEN: Om vanuit een ezamenlijk kader te werken aan

Nadere informatie

CONTOUREN GEREGIONALISEERDE BRANDWEER GRONINGEN

CONTOUREN GEREGIONALISEERDE BRANDWEER GRONINGEN CONTOUREN GEREGIONALISEERDE BRANDWEER aliserin ion G ro éé n Groninen één nin en 2005 202, Brandweer Groninen Brandweer Groninen Postbus 584 9700 AN Groninen brandweer.roninen.nl Hoofdstuk Projectplan

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 West-overig

Hoofdstuk 4 West-overig Hoofdstuk 4 West-overi 203 Capaciteitsuitbreidin overnachtinsplaatsen Merwedes hoofdvaarween verkennin we s t ove ri Recentelijk is esinaleerd dat, mede door afstoten van liplaatsen door emeenten, er sprake

Nadere informatie

Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE

Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE Format Ruimtelijke Onderbouwing (versie 1, aug 2014) INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 1.1. Algemeen 1.2. Aanleiding en doel 1.3. Plangebied 1.4. Leeswijzer 2. PLANBESCHRIJVING 2.1. Bestaande situatie 2.2. Gewenste

Nadere informatie

Paraaf hoofd afdeling Paraaf Beheer: Paraaf portefeuillehouder: (financiële beoordeling)

Paraaf hoofd afdeling Paraaf Beheer: Paraaf portefeuillehouder: (financiële beoordeling) Aan de directie van de Veiliheidsreio Flevoland Aan het bestuur van de Veiliheidsreio Flevoland Lelystad : 27 auustus 2008 Onderwerp : Voortansrapportae reionaliserin brandweer Nummer : Van Steller : Brandweer

Nadere informatie

VAN. Provinciaie Staten van Overijssei Postbus 10078 8000 GB ZWOLLE

VAN. Provinciaie Staten van Overijssei Postbus 10078 8000 GB ZWOLLE de Postadres Postbus93122 2509 AC Den Haa Bezoekadres Bezuidenhoutsewe 151 2594 AG Den Haa Provinciaie Staten van Overijssei Postbus 10078 8000 GB ZWOLLE Telefoon (070) 3 563 563 Telefax (070)3615072 E-mail

Nadere informatie

KONINKLIJK BESLUIT van 8 JANUARI 1992 betreffende de voedingswaarde-etikettering van voedingsmiddelen (Stbl. 21.II.1992)

KONINKLIJK BESLUIT van 8 JANUARI 1992 betreffende de voedingswaarde-etikettering van voedingsmiddelen (Stbl. 21.II.1992) KONINKLIJK BESLUIT van 8 JANUARI 1992 betreffende de voedinswaarde-etiketterin van voedinsmiddelen (Stbl. 21.II.1992) Wijziinen: K.B. 1 april 2004 (Stbl. 15.VI.2004) Gelet op de wet van 24 januari 1977

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel

Schoolondersteuningsprofiel Schoolondersteuninsprofiel Naam school: Datum besproken in Team Ibs De klaverhoek Oktober 2013 Datum advies MR 12-11-2013 A. ALGEMEEN: Om vanuit een ezamenlijk kader te werken aan basiszor, basisondersteunin

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan. For happy kids!

Pedagogisch beleidsplan. For happy kids! Pedaoisch beleidsplan Inhoudsopave B 1. Voorwoord blz. 3 2. Beripsbepalin blz. 3 3. Alemene visie blz. 4 4. Kindbeeld blz. 5 5. Pedaoische visie blz. 5 6. Werkwijze astouderbureau blz. 8 7. Wet-en reelevin

Nadere informatie

VEILIG & GEZOND UITGAAN

VEILIG & GEZOND UITGAAN 3 4 1 3 4 4 5 6 7 8 3 4 7 5 6 1 5 6 7 3 4 8 8 5 6 WIJ DOEN MEE CONVENANT VEILIG & GEZOND UITGAAN leeswijzer leeswijzer 6 8 leeswijzer 7 leeswijzer 8 019-01 SAMEN WERKEN AAN EEN VEILIG ALMERE CONVENANT

Nadere informatie

Preventie- en Handhavingsplan Gemeente Neder-Betuwe Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet

Preventie- en Handhavingsplan Gemeente Neder-Betuwe Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet Preventie- en Handhavinsplan Gemeente Neder-Betuwe Voor de uitvoerin van de Drank- en Horecawet Periode 2014-2018 Inhoudsopave Samenvattin... 4 Inleidin 7 2 Beleidsfocus... 11 2.1 Uitanspunten en onderbouwin

Nadere informatie

Beantwoording technische vragen van raadsfracties over de jaarrekening 2006 gemeente Maasdriel.

Beantwoording technische vragen van raadsfracties over de jaarrekening 2006 gemeente Maasdriel. Beantwoordin technische vraen van raadsfracties over de jaarrekenin 2006 emeente Maasdriel. Inleidin. De door raadsfracties estelde technische vraen zijn in dit overzicht verzameld en voorzien van een

Nadere informatie

Verordening tot wijziging van de verordening parkeerbelastingen Breda 2007

Verordening tot wijziging van de verordening parkeerbelastingen Breda 2007 Verordenin tot wijziin van de verordenin parkeerbelastinen Breda 2007 De raad van de emeente Breda; ezien het voorstel van buremeester en wethouders en met overname van de daarin vermelde overweinen; elet

Nadere informatie

Programma Pagina nr. Vraag Poho. Nr Fractie Programmabegroti ng, Productenraming of raadsvoorstel. Processen Programma overstijgende processen

Programma Pagina nr. Vraag Poho. Nr Fractie Programmabegroti ng, Productenraming of raadsvoorstel. Processen Programma overstijgende processen Nr Fractie beroti n, Productenramin of raadsvoorstel Paina nr. Vraa Poho 99 PVV rekenin overstijende 169 Vraa: Subsidies - De accountant eeft als aandachtspunt de beheersin van subsidies met strikte reelevin

Nadere informatie

Oplegvel Collegebesluit

Oplegvel Collegebesluit Oplevel Colleebesluit Onderwerp Actualisatie Haarlems Verkeer en Vervoer Plan (HVVP) Portefeuille M. Divendal Auteur J. Bakker Telefoon 5113385 E-mail: jbakker@haarlem.nl WZ/GM Re.nr. 2009/102764 Te kopiëren:

Nadere informatie

Het schoolondersteuningsprofiel. van. De Fakkel

Het schoolondersteuningsprofiel. van. De Fakkel Het schoolondersteuninsprofiel van De Fakkel Het Schoolondersteuninsprofiel van De Fakkel Januari 2014 Deel I Ondersteuninsprofiel 1 Typerin van de school 2 Kenetallen 3 De kwaliteit van onze basisondersteunin

Nadere informatie

SAMEN WERKEN AAN EEN VEILIG ALMERE VOORTGANGSRAPPORTAGE 2 E HELFT 2014 2

SAMEN WERKEN AAN EEN VEILIG ALMERE VOORTGANGSRAPPORTAGE 2 E HELFT 2014 2 3 8 7 veili veili 4 leeswijzer ACTIEPROGRAMMA VEILIGHEID 2015-2018 veili 1 veili 11 33 veili leeswijzer 22 3 5 veili 8 2 veili eili TWEEDE HELFT 2014 6 7 veili VOORTGANGSRAPPORTAGE 5 veili veili 4 44 6

Nadere informatie

Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad. Collegevoorstel Openbaar

Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad. Collegevoorstel Openbaar Colleevoorstel Openbaar Onderwerp Beleinen fossiele industrie en oproep divestment: reactie ABP Proramma Duurzaamheid BW-nummer Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvattin Op 15 november 2016 heeft de fractie

Nadere informatie

w.herzog @ versatel. nl Technisch Beleid VVH 2010-2015

w.herzog @ versatel. nl Technisch Beleid VVH 2010-2015 1 Beleid 2010-2015 Om het beoefenen van de volleybalsport te willen bevorderen beseft Volleybalvereniin Harderwijk ( VVH ) dat er voldoende keuzemoelijkheden moeten zijn voor leden om op hun eien niveau

Nadere informatie

Preventie- en Handhavingsplan Gemeente Neder-Betuwe Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet. Periode

Preventie- en Handhavingsplan Gemeente Neder-Betuwe Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet. Periode Preventie- en Handhavinsplan Gemeente Neder-etuwe Voor de uitvoerin van de Drank- en Horecawet Periode 2018-2022 Inhoudsopave Samenvattin... 3 Inleidin... 5 1 Probleemanalyse... 6 1.1. Risico s van alcohol...

Nadere informatie

Strandgaper 160 Bergen op Zoom Herenhuis

Strandgaper 160 Bergen op Zoom Herenhuis Strandaper 160 Beren op Zoom Herenhuis HERENHUIS Binneschelde Markiezaatsmeer centrum Beren op Zoom Markiezaatswe Rooseveltlaan Olympialaan A4 Antwerpsestraatwe Heerlijk wonen in Beren op Zoom Beren op

Nadere informatie

Zundertse regelgeving/wetstechnische informatie

Zundertse regelgeving/wetstechnische informatie Zundertse reelevin/wetstechnische informatie Rubriek: Maatschappelijk zor en welzijn Naam reelin: Handhavinsbeleid kinderopvan en peuterspeelzalen emeente Zundert 2012 Citeertitel: Handhavinsbeleid kinderopvan

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Keuken Crebonummer : 23085 Opleidin : Zelfstandi werkend kok Crebonummer : 2582 Niveau : 3 Leerwe : BBL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin Summa Welzijn Kwalificatiedossier : Pedaoisch Werk Crebonummer : 383 Opleidin : Gespecialiseerd pedaoisch medewerker Crebonummer : 5484 Niveau : 4 Leerwe : BBL Opleidinsduur

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Nationaal

Hoofdstuk 4 Nationaal Hoofdstuk 4 Nationaal 63 Levensduur Waterkerinen waterbeheren waterkeren verkennin nationa al Als evol van onder andere klimaatontwikkelin loopt de eplande levensduur van waterkerinen, specifiek de rote

Nadere informatie

Zorgnetwerk reg o. Weert. Pro gram maopd racht. Robuust. I: Datum:7 juni2ols. Auteur: Y. Couwenhoven

Zorgnetwerk reg o. Weert. Pro gram maopd racht. Robuust. I:   Datum:7 juni2ols. Auteur: Y. Couwenhoven Robuust Pro ram maopd racht Zornetwerk re o Weert Auteur: Y. Couwenhoven Datum: juni2ols Versie: (concept oedekeurd stuurroep 1.04.2018) Stichtin Robuust Lichttoren 32 KvK: 11913 Bank: NL12 INGB 0 31 8

Nadere informatie

B P V - g i d s. 2010-2011 (augustus 2010) (BOL-2+3+4) Techniek & ICT. BPV-gids-aug-2010---01 zonder foto's # 1-37

B P V - g i d s. 2010-2011 (augustus 2010) (BOL-2+3+4) Techniek & ICT. BPV-gids-aug-2010---01 zonder foto's # 1-37 B P V - i d s 2010-2011 (auustus 2010) (BOL-2+3+4) Techniek & ICT BPV-ids-au-2010---01 zonder foto's # 1-37 BPV-ids (BOL-2+3+4) Afdelin / opleidin: Bouw- en Civiele Techniek (bol-4) Elektrotechniek (E)

Nadere informatie

Lifo vragenlijst organisatie kultuur

Lifo vragenlijst organisatie kultuur hj;hl,n; LIFO Lifo vraenlijst oranisatie kultuur BCon LIFO INTERNATIONAL, INC. Directors of Overseas LIFO Prorammes MATCH bv & K.A.T. bvba Kastanjelaan, 21 2242 Pulderbos Tél.: 03/ 658 98 70 Fax : 03/

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Veraderjaar 2002 2003 28 825 Jaarversla Nationale ombudsman 2002 Nr. 2 JAARVERSLAG INHOUDSOPGAVE Deel I WOORD VOORAF 8 AANDACHTSPUNTEN 9 KERNJAARVERSLAG 1 De overheid,

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Randstad 141

Hoofdstuk 4 Randstad 141 Hoofdstuk 4 Randstad 141 Randstad Sleutelprojecten na 2020 interale ebiedsopaven verkennin VROM De concurrentiepositie, ruimtelijke kwaliteit en heid marktfalen, ontbreken overheidsfalen en duurzaamheid

Nadere informatie

PLAN-MER BUITENGEBIED NUNSPEET DEFINITIEF

PLAN-MER BUITENGEBIED NUNSPEET DEFINITIEF DEFINITIEF GEMEENTE NUNSPEET juli 00 B00/CE0/00/00/dt Inhoud Samenvattin Inleidin 0. Achterrond en voornemen 0. Aanleidin Plan-MER. Procedure.. Procedure bestemminsplan buitenebied.. Procedure PLAN-MER.

Nadere informatie

Zandwegen in de gemeente Aalten

Zandwegen in de gemeente Aalten Zandween in de emeente Aalten 2 1. Inleidin... 6 1.1. Aanleidin... 6 1.2. Het dilemma van de zandween... 6 1.3. Doelstellin... 7 1.4. Verantwoordelheid van de Gemeente Aalten... 7 1.5. Uitanspunten...

Nadere informatie

Opgave 3. Letters herkennen.

Opgave 3. Letters herkennen. Opave 3. Letters herkennen. In deze opave a je een bescheiden bein maken met het herkennen van letters. Om ons daarbij een beetje te beperken wordt alleen ewerkt met hoofdletters. Hieronder zie je de patronen

Nadere informatie

Strandgaper 130 Bergen op Zoom Hoekwoning

Strandgaper 130 Bergen op Zoom Hoekwoning Strandaper 130 Beren op Zoom Hoekwonin centrum Beren op Zoom Rooseveltlaan Heerlijk wonen in Beren op Zoom Beren op Zoom biedt een breed scala aan monumenten, musea, istorisce bezienswaardieden en volop

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Examen samenvatting

Samenvatting Nederlands Examen samenvatting Samenvattin Nederlands Examen samenvattin Samenvattin door een scholier 2518 woorden 21 mei 2006 6,3 100 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Centraal examen Nederlands Examen Samenvattin: Blz. 40: De

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Bedienin Crebonummer : 23081 Opleidin : Leidinevende bedienin Crebonummer : 25170 Niveau : 4 Leerwe : BOL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort

Nadere informatie

Bestrijding van luchtverontreiniging: gas- en luchtwassers

Bestrijding van luchtverontreiniging: gas- en luchtwassers Bestrijdin van luchtverontreiniin: as- en luchtwassers De zich duidelijk aftekenende strijd teen de luchtverontreiniin plaatst de natwasser voor lucht- en procesassen, ook wel scrubber enoemd, weer in

Nadere informatie

Schoolplan Algemeen Deel 2011/2015

Schoolplan Algemeen Deel 2011/2015 Schoolplan Alemeen Deel 2011/ Auris Schoolplan Alemeen Deel 2011/ Paina 1 Schoolplan Alemeen Deel Versie 22 juni 2011 Auris Schoolplan Alemeen Deel 2011/ Paina 2 houdsopave Schoolplan Alemeen Deel 1. Waar

Nadere informatie

Bijlage IV-3 Handleiding voor de gegevensuitwisseling bij de uitvoering van maatschappelijke opvang

Bijlage IV-3 Handleiding voor de gegevensuitwisseling bij de uitvoering van maatschappelijke opvang Bijlae IV-3 Handleidin voor de eevensuitwisselin bij de uitvoerin van maatschappelijke opvan Dit document biedt een handleidin om de eevensuitwisselin die een rol speelt bij de uitvoerin van maatschappelijke

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Oost 265

Hoofdstuk 4 Oost 265 Hoofdstuk 4 Oost 265 Spoorzone Nijmeen interale ebiedsopaven verkennin VROM en Het station vormt een belanrijk openbaar vervoersknooppunt in de reio. De huidie inrichtin van de stationsomevin doet een

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Keuken Crebonummer : 23085 Opleidin : Leidinevende Keuken Crebonummer : 25181 Niveau : 4 Leerwe : BOL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort 1

Nadere informatie

Subsidieregeling nationale parken

Subsidieregeling nationale parken Subsidiereelin nationale parken (econsolideerde versie, eldend vanaf 1-1-2006 tot 27-4-2007) Geevens van de reelin Overheidsoranisatie provincie Drenthe Officiële naam reelin Subsidiereelin nationale parken

Nadere informatie

Uw schoolondersteuningsprofiel

Uw schoolondersteuningsprofiel Uw schoolondersteuninsprofiel Created donderda, april 11, 2013 Updated vrijda, april 12, 2013 http://fluidsurveys.com/surveys/infotopics/2507-nijmeen-po-v3/f83c81364e99dc4fbb6208e5de4a7e7f/ Identificatie

Nadere informatie

Quickscan knooppunt St. Annabosch. A58 St. Annabosch - Galder Optimalisatie van het MIRT-ontwerp

Quickscan knooppunt St. Annabosch. A58 St. Annabosch - Galder Optimalisatie van het MIRT-ontwerp Quickscan knooppunt St. Annabosch Optimalisatie van het MIRT-ontwerp projectnummer 48847 eindconcept revisie 2 23 juni 216 Optimalisatie van het MIRT-ontwerp projectnummer 48847 eindconcept revisie 2

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Bedienin Crebonummer : 23081 Opleidin : Zelfstandi werkend astheer/-vrouw Crebonummer : 25171 Niveau : 3 Leerwe : BOL Opleidinsduur :

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Zuid 219

Hoofdstuk 4 Zuid 219 Hoofdstuk 4 Zuid 219 563 Spoorzone Roosendaal interale ebiedsopaven verkennin VROM en Al ruim een decennium lan proberen de terreinen en de stad als eheel. betrokken publieke partijen de spoorzone van

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Bedienin Crebonummer : 23081 Opleidin : Zelfstandi werkend astheer/-vrouw Crebonummer : 25171 Niveau : 3 Leerwe : BOL Opleidinsduur :

Nadere informatie

Water: hoge prioriteit. November is de maand van de grote landelijke oefening van de Taskforce Management Overstromingen.

Water: hoge prioriteit. November is de maand van de grote landelijke oefening van de Taskforce Management Overstromingen. ZHZ Veili Februari 2008 12 De lat hoer leen Volens Peter Bos zijn het de mensen op kantoor en in het veld die de ambities van de Veiliheidsreio da in da uit moeten waarmaken. 3 Water: hoe prioriteit November

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Bedienin Crebonummer : 2308 Opleidin : Leidinevende bedienin Crebonummer : 2570 Niveau : 4 Leerwe : BBL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort

Nadere informatie

ONVZ Zorgplan Internationaal 2015

ONVZ Zorgplan Internationaal 2015 ONVZ Zorplan 2015 U staat op het punt uw of een van de verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen. Welkom bij ONVZ.

Nadere informatie

Quickscan knooppunt St. Annabosch. A58 St. Annabosch - Galder Optimalisatie van het MIRT-ontwerp

Quickscan knooppunt St. Annabosch. A58 St. Annabosch - Galder Optimalisatie van het MIRT-ontwerp Quickscan knooppunt St. Annabosch Optimalisatie van het MIRT-ontwerp definitief revisie 4 2 auustus 216 Optimalisatie van het MIRT-ontwerp definitief revisie 4 2 auustus 216 Auteurs S. Zondervan (MSc)

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin 207 208 Summa Transport & Loistiek Kwalificatiedossier : Loistiek Crebonummer : 2343 Opleidin : Loistiek Teamleider Crebonummer : 25372 Niveau : 3 Leerwe : BOL Opleidinsduur

Nadere informatie

EMS opent de vergadering om 11:00 en heet iedereen welkom. Kirsti Robben is namens de CIO-groep Nijmegen aanwezig bij deze meeting.

EMS opent de vergadering om 11:00 en heet iedereen welkom. Kirsti Robben is namens de CIO-groep Nijmegen aanwezig bij deze meeting. Notulen project veraderin SCALE 10 februari 2005 te Nijmeen Aanwezi: M. Alers (MA)(Notulen), P.M.Bloemendaal (PMB), F. Diepmaat(FD), M Doets (MD), S. Eermont (SE), A. de Man (AdM), T. Oostendorp (TO),

Nadere informatie

Collectieve Arbeidsovereenkomst Energie- en Nutsbedrijven Juni 2005

Collectieve Arbeidsovereenkomst Energie- en Nutsbedrijven Juni 2005 Collectieve Arbeidsovereenkomst Enerie- en Nutsbedrijven Juni 2005 Deze CAO loopt van 1 april 2005 tot en met 31 maart 2007. 1 Raam-CAO voor de Enerie- en Nutsbedrijven INHOUD blz. Hoofdstuk 1. Alemene

Nadere informatie

Tynaarlo. Bron:

Tynaarlo. Bron: Tynaarlo Bron: www.tynaarlobouwt.nl Introductie Tynaarlo is een klein dorp in de gelijknamige Drentse gemeente waarvan o.a. ook Eelde en Zuidlaren deel uitmaken. Er wonen ongeveer 1800 inwoners. In deze

Nadere informatie

s t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202

s t r u c t u u r v i s i e G o o r Goor 202 VISIEKAART 8 9 s t r u c t u u r v i s i e G o o r 2 0 2 5 structuu Goor 202 rvisie 5 1. Structuurvisie Goor 2025 2. Analyse 3. Visie en ambitie: Goor in 2025 4. Ruimtelijke kwaliteit 5. Wonen 6. Economie

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin School voor Horeca Kwalificatiedossier : Bedienin Crebonummer : 2308 Opleidin : Leidinevende bedienin Crebonummer : 2570 Niveau : 4 Leerwe : BBL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort

Nadere informatie

Rondweg Voorthuizen. Nieuwsbrief 5, januari 2018

Rondweg Voorthuizen. Nieuwsbrief 5, januari 2018 Rondw Nieuwsbrief 5, januari 2018 De voorbereidinen voor de toekomstie rondw in (de N303) zijn in volle an.wij informeren u door middel van deze nieuwsbrief over de stand van zaken en wat er moet ebeuren

Nadere informatie

Ontwerp verkeers bes luit "Verkeersmaatregelen aansluitingen N794 Heerderweg" O O

Ontwerp verkeers bes luit Verkeersmaatregelen aansluitingen N794 Heerderweg O O co Gemeente Epe ntwerp verkeers bes luit "Verkeersmaatreelen aansluitinen N794 Heerderwe" N BURGEMEESTER EN WETHUDERS VAN EPE; elet op: artikel 15, lid 1 en lid 2 van de WWV 1994, inevole de plaatsin of

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. HBO-Bachelor Personeel en Arbeid

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. HBO-Bachelor Personeel en Arbeid Noordelijke Hoeschool Leeuwarden HBO-Bachelor Personeel en Arbeid Netherlands Quality Aency (NQA) Oktober 2010 2/61 NQA NHL: audit bestaande hbo-bacheloropleidin Personeel en Arbeid Manaementsamenvattin

Nadere informatie

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2016

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2016 ONVZ Vrije Keuze Zorplan 2016 U staat op het punt uw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent

Nadere informatie

ONVZ Zorgplan Internationaal 2016

ONVZ Zorgplan Internationaal 2016 ONVZ Zorplan 2016 U staat op het punt uw of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Of u wilt onze tandartsverzekerin. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen. Welkom bij ONVZ. Zonder

Nadere informatie

Risico-inventarisatie en -evaluatie Scouting Gelderland Postbus 129, 6880 AC Velp 026-384 63 80

Risico-inventarisatie en -evaluatie Scouting Gelderland Postbus 129, 6880 AC Velp 026-384 63 80 info@scoutinelderland.nl / www.scoutinelderland.nl / 026-38 46 380 Arnhemsestraatwe 19, 6881 NB Velp / postbus 129 6880 AC Velp Risico-inventarisatie en -evaluatie Scoutin Gelderland Postbus 129, 6880

Nadere informatie

Notitie klassenmanagement

Notitie klassenmanagement Notitie klassenmanaement Inhoudsopave Inhoudsopave... 2 Inleidin; Korte omschrijvin en motivatie van klassenmanaement.... 3 Motivatie klassenmanaement... 4 1. Voorkomen en reuleren van edrasproblemen....

Nadere informatie

Concept Voorjaarsrapportage Versie Raad 28 juni 2018 Zaaknummer

Concept Voorjaarsrapportage Versie Raad 28 juni 2018 Zaaknummer Concept Voorjaarsrapportae 2018 Versie Raad 28 juni 2018 Zaaknummer 191827 Inleidin... 3 Verbetersla Indicatoren... 5 Samenvattin op hoofdlijnen... 7 Toelichtin Proramma 1 Sociale aenda - Jeudhulp... 9

Nadere informatie

Strategisch raamwerk voor de Meerjarenstrategie 2012-2015 van Brainport Development NV

Strategisch raamwerk voor de Meerjarenstrategie 2012-2015 van Brainport Development NV Strateisch raamwerk voor de Meerjarenstrateie 20122015 van Brainport Development NV 1. Doel raamwerk meerjarenstrateie Het strateisch raamwerk van de stichtin Brainport, zoals vastesteld in maart 2011

Nadere informatie

Ruimtelijke onderbouwing kleinschalige uitbreiding olfantenstal Heiderschoor 24 te Mierlo Luchtfoto perceel Heiderschoor 24

Ruimtelijke onderbouwing kleinschalige uitbreiding olfantenstal Heiderschoor 24 te Mierlo Luchtfoto perceel Heiderschoor 24 Pagina 1 van 5 Ruimtelijke onderbouwing kleinschalige uitbreiding olfantenstal Heiderschoor 24 te Mierlo Luchtfoto perceel Heiderschoor 24 Pagina 2 van 5 Inleiding Op donderdag 3 april 2014 is door Dierenrijk

Nadere informatie

Landelijk gebied, percelen rond Kiebergerweg 2

Landelijk gebied, percelen rond Kiebergerweg 2 Landelijk gebied, percelen rond Kiebergerweg 2 NL.IMRO.0037.BP1303-vs01 25 augustus 2014 blz. 2 Gemeente Stadskanaal Inhoudsopgave Toelichting 3 Hoofdstuk 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding 5 1.2 Plangebied

Nadere informatie

Begoniastraat 4 te Hengelo Ov. Sfeervolle twee onder één kap woning met een royale dakkapel en eigen achterom

Begoniastraat 4 te Hengelo Ov. Sfeervolle twee onder één kap woning met een royale dakkapel en eigen achterom Beoniastraat 4 te Henelo Ov Sfeervolle twee onder één kap wonin met een royale dakkapel en eien achterom Omevinskaart Beoniastraat 4 te Henelo Ov Sfeervolle TWEE ONDER EEN KAP WONING, eleen in de eliefde

Nadere informatie

VERGUNNINGEN, TOEZICHT EN HANDHAVINGSBELEID OMGEVINGSRECHT (WABO) Gemeente Huizen, september 2015

VERGUNNINGEN, TOEZICHT EN HANDHAVINGSBELEID OMGEVINGSRECHT (WABO) Gemeente Huizen, september 2015 VERGUNNINGEN, TOEZICHT EN HANDHAVINGSBELEID OMGEVINGSRECHT (WABO) Gemeente Huizen, septemb 015 1 Inudsopave VERGUNNINGEN, TOEZICHT EN HANDHAVINGSBELEID OMGEVINGSRECHT (WABO)...0 Hoofdstuk 1 Inleidin...

Nadere informatie

Nota Binnensportaccommodaties

Nota Binnensportaccommodaties Nota Binnensportaccommodaties Inhoudsopave Hoofdstuk 1 Inleidin 1.1 Doel... 1.2 Sportaccommodaties... 1.3 Betekenis van sport... 1.4 Procesmatie behandelin nota... 1.5 Leeswijzer... Hoofdstuk 2 Classificerin

Nadere informatie

De erkenning van kopers en exploitanten van hout als instrument bij het streven naar een verantwoorde bosuitbating in openbare bossen

De erkenning van kopers en exploitanten van hout als instrument bij het streven naar een verantwoorde bosuitbating in openbare bossen 12 De erkennin van kopers en exploitanten van hout als instrument bij het streven naar een verantwoorde bosuitbatin in openbare bossen Bart Van der Aa, Afdelin Bos & Groen Het zal je maar overkomen als

Nadere informatie

Verlengen stal op het perceel Dorpsstraat 74 te Zuidlaarderveen

Verlengen stal op het perceel Dorpsstraat 74 te Zuidlaarderveen Verlengen stal op het perceel Dorpsstraat 74 te Zuidlaarderveen NL.IMRO.1730.ABdorpsstr74zuidlv-0301 Projectgebied Situatie Dorpsstraat 74 Zuidlaarderveen 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Huidige en beoogde

Nadere informatie

Vervoort Peter. Loopband TEST

Vervoort Peter. Loopband TEST 0 Vervoort Peter Loopband TEST 1 Beste Peter, Op datum van heb je een inspanninstest afeled bestaande uit 7 stappen Deze lactaattest werd afeled op een Loopband. De duur van elke stap was 5 min. Het doel

Nadere informatie

Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue)

Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue) Brainport Eindhoven/ A2-zone (Brainport Avenue) Nota Ruimte budget 75 miljoen euro voor Brainport Eindhoven en 6,8 miljoen voor ontwikkeling A2-zone Planoppervlak 3250 hectare (Brainport Eindhoven) Trekker

Nadere informatie

Opleiden of lijden? Opdrachtgever: Numac Nederland B.V. Uitgevoerd door S. van den Tillaart KAM adviseur. 1 Opleiden of lijden?

Opleiden of lijden? Opdrachtgever: Numac Nederland B.V. Uitgevoerd door S. van den Tillaart KAM adviseur. 1 Opleiden of lijden? Opleiden of lijden? Opleiden of lijden? Onderzoek naar de mate waarin de opleidinsinstituten en het bedsleven in een vroe stadium een bijdrae leveren aan de ontwikke van het bij BBL leeren op werktuibouwkundi

Nadere informatie

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland. Ben Brink, wethouder Dennis Kramer, adviseur Ruimte

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland. Ben Brink, wethouder Dennis Kramer, adviseur Ruimte Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland Ben Brink, wethouder Dennis Kramer, adviseur Ruimte Inleiding Doel vanavond: beeldvorming eerste reacties Reactiebrief Inleiding: ambitiedocument 3 speerpunten:

Nadere informatie

MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk. bakkerij Evertzberg, Germany

MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk. bakkerij Evertzberg, Germany MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk bakkerij Evertzber, Germany De doelstellinen zijn duidelijk, zet Oliver Platt, terwijl hij naar een uiterst moderne productiehal kijkt

Nadere informatie

Aanmeldformulier collectieve zorgverzekering 2016

Aanmeldformulier collectieve zorgverzekering 2016 Aanmeldformulier collectieve zorverzekerin 2016 Welkom bij PNOzor. Je staat op het punt jouw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Wat je ook kiest, je bent bij ons in oede

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin Summa Welzijn Kwalificatiedossier : Maatschappelijke Zor Crebonummer : 238 Opleidin : Persoonlijk Beeleider Gehandicaptenzor Crebonummer : 25477 Niveau : 4 Leerwe : BBL Opleidinsduur

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin Summa Enineerin Kwalificatiedossier : Technicus Enineerin Crebonummer : 25297 Opleidin : Technicus Enineerin (Werktuibouwkunde) Crebonummer : Niveau : 4 Leerwe : BOL Opleidinsduur

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Sportdag

Praktische opdracht Maatschappijleer Sportdag Praktische opdracht Maatschappijleer Sportda Praktische-opdracht door een scholier 2489 woorden 6 november 2006 5,2 9 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopave 1. Voorkant 2. Inhoudsopave 3. Inleidin

Nadere informatie

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl)

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Etten-Leur (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Introductie Etten-Leur is een middelgrote gemeente in Brabant, gelegen ten westen van Breda. De gemeente bestaat uit één kern van ruim 40.000 inwoners. Door

Nadere informatie

MICROBIOLOGISCHE BEOORDELING VAN VLEES EN VLEESWAREN

MICROBIOLOGISCHE BEOORDELING VAN VLEES EN VLEESWAREN De rol van de microbioloie in de vleeswarenindustrie Zesde deel M6 MICROBIOLOGICHE BEOORDELING VAN VLEE EN VLEEWAREN Auteur : F.K. tekelenbur TNO Voedin Zeist oktober 1999 blad 1 van 16 INHOUDOPGAVE 1

Nadere informatie

Lijst afhandeling aangenomen moties Gemeenteraad Utrechtse Heuvelrug Raadsvergadering 18 december 2017

Lijst afhandeling aangenomen moties Gemeenteraad Utrechtse Heuvelrug Raadsvergadering 18 december 2017 2017/26 Vuurwerkzones 30-11-2017 BVH, CU en Daar waar nodi, in overle met onze inwoners, met Koers Frits Naafs Open inan van de jaarwisselin 2018-2019 zones aan te wijzen waar het niet toeestaan is vuurwerk

Nadere informatie

Schetsschuit. Oostelijke Vechtplassen. 11 & 12 maart 2014

Schetsschuit. Oostelijke Vechtplassen. 11 & 12 maart 2014 Schetsschuit Oostelijke Vechtplassen 11 & 12 maart 2014 Schetsschuit Oostelijke Vechtplassen 11 & 12 maart 2014 Oostelijke Vechtplassen 4 Inhoud Oostelijke Vechtplassen 5 Ten eleide 6 Conclusie: Het roer

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenreelin 207-208 Summa Business Kwalificatiedossier : Optiek Crebonummer : 23035 Opleidin : Opticien Crebonummer : 25055 Niveau : 4 Leerwe : BBL Opleidinsduur : 3 jaar Cohort : 207 Versie:.0

Nadere informatie