DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE ZEIST IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE ZEIST IN 2012 Utrecht, juni 2012

2 H

3 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden. Nu wordt doorgestart met de middelgrote steden (de G27) en de kleinere gemeenten, waaronder de gemeente Zeist. Inmiddels is de OKE-wet aangenomen (in de Tweede Kamer) en wordt vanuit dat kader na de bestandsopname in gemeente Zeist het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente Zeist gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE in Zeist kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur primair onderwijs, Dr. L.S.J.M. Henkens H

4

5 INHOUD Voorwoord 3 Inleiding Plaatsbepaling van VVE in de gemeente Zeist 9 Bezochte VVE-locaties in Zeist Gebruikte VVE-contextdocumenten 10 2 De VVE-beleidscontext op gemeentelijk niveau De VVE-context De VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau De VVE-condities Recente GGD-rapporten 25 Bevinding: De locaties voldoen aan de VVE-subsidievoorwaarden Groepsgrootte en dubbele bezetting VVE-tijd per week Kwaliteit beroepskrachten 26 3 De feitelijke kwaliteit op de VVE-locaties in Context en condities Ouders Kwaliteit van de uitvoering van VVE (= proceskwaliteit) Ontwikkeling, begeleiding en zorg Kwaliteitszorg binnen de school 30 Doorgaande lijn De resultaten van VVE 31 4 Conclusies 33 5 Bijlage 39

6

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Zeist. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Vervolgens wordt de feitelijke VVE-kwaliteit beschreven zoals die is waargenomen op in totaal 10 peuterspeelzalen en basisscholen waar VVE gegeven wordt. Ten slotte worden de geconstateerde kwaliteit en het beleid met elkaar in verband gebracht en worden enkele conclusies getrokken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: 1. Plaatsbepaling van VVE in de gemeente Zeist 2. De beleidscontext op gemeentelijk niveau 3. Beoordeling van de feitelijke kwaliteit van VVE op de VVE-locaties 4. Conclusies Daarnaast is in de bijlage een overzicht opgenomen van de oordelen per locatie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 40

8 Pagina 8 van 40

9 1 Plaatsbepaling van VVE in de gemeente Zeist 1.1 Bezochte VVE-locaties in Zeist De inspectie heeft in totaal tien VVE-locaties bezocht. Onderstaand schema bevat een overzicht. Peuterspeelzaal Basisschool Aanvullende gegevens De Zwaluw Aantal peuters: 15* Programma: Piramide De Kameleon Aantal peuters: 22* Programma: Piramide De Trip Aantal peuters: 18* Programma: Piramide t Slofje Aantal peuters: 19* Programma: Piramide De Stampertjes Aantal peuters: 27* Programma: Piramide Op Dreef Aantal peuters: 59* Programma: Piramide Op Dreef Leerlingenaantal: 166* 45% ongewogen 05% % 1.20 Programma: Piramide De Koppel Leerlingenaantal: 250* 80% ongewogen 02% % 1.20 Programma: Piramide De Damiaanschool* Leerlingenaantal: 340* 80% ongewogen Locatie: 08% 0.30 Rozenstraat 21 12% 1.20 Programma: Piramide Christelijke basisschool De Sluis* * Gegevens betreffen schooljaar Leerlingenaantal: 447* 85 % ongewogen 03 % % 1.20 Programma: Klankkast Organisatie /Bestuur Cumulus Welzijn Stichting MeanderOmnium Stichting MeanderOmnium Stichting MeanderOmnium Stichting MeanderOmnium Stichting MeanderOmnium Stichting Openbaar Onderwijs /Rijn- en Heuvelland (SOOH) Stichting Openbaar Onderwijs /Rijn- en Heuvelland (SOOH) Stichting voor katholiek en algemeen bijzonder primair onderwijs (Het Sticht) Christelijk Basis Onderwijs Zeist Aanvullende opmerking van de gemeente: Op enkele van de hierboven genoemde basisscholen wordt ook gewerkt met schakelklassen in de groepen 2 t/m 8. Namelijk op De Damiaan (groep 3/4), Op Dreef (groep 4 t/m 8), De Griffel (groep 3,4 en 5) en De Koppel (groep 2/3 en 4/5). Opmerking: Alle scholen hierboven vermeld hebben op 1 oktober 2011 een basisarrangement (BA) wat betreft het reguliere inspectietoezicht. Pagina 9 van 40

10 1.2 Gebruikte VVE-contextdocumenten Overzicht van de gebruikte documenten: - Evaluatie van de pilot Voor- en Vroegschoolse Educatie Thuis in de gemeente Zeist; Evaluatie van de pilot Overstap in Zeist-West; Dichterbij Talent. Educatieve Agenda Zeist Geeft Zeist OKE? Onderwijsachterstandenbeleid Gemeente Zeist Kinderen Kansen Bieden! Uitvoeringsplan OKE Zeist; december Publieksversie van het boekje ' Kinderen Kansen Bieden' Uitvoeringsplan OKE Profiel Intern Begeleider VVE-Peuterspeelzalen; Actielijst VVE Uitwerking indicatie Sociaal-emotionele achterstand - Verordening ruimte- en inrichtingseisen peuterspeelzalen gemeente Zeist Convenant Voor- en Vroegschoolse Educatie Zeist; januari Resultaten VVE en schakelklassen Samenwerkingsovereenkomst Centrum voor Jeugd en Gezin Zeist, maart Notulen overleg Afstemming rond Zorgpeuters VVE; 14 november Overdrachtformulier voorscholen basisscholen Zeist. Pagina 10 van 40

11 2 De VVE-beleidscontext op gemeentelijk niveau In onderstaande tabel staan de oordelen op de aspecten en indicatoren t.a.v. de VVE-beleidscontext op gemeentelijk niveau. Hierbij is zoveel mogelijk de OKE-wet als referentie genomen (zie het Toezichtkader VVE 2010). Bij elke indicator is een oordeel gegeven. In de tekst onder de tabel wordt toegelicht waarom dat oordeel gegeven is, met name als het om een verbeterpunt ( 2 ) of een voorbeeldig punt ( 4 ) gaat. 1 DE VVE-CONTEXT 1a Gemeentelijk VVE-beleid 1a1 Definitie doelgroepkind 4 1a2 Bereik 3 1a3 Toeleiding 4 1a4 Ouders 3 1a5 Integraal VVE-programma 2 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 3 1a10 Overige gemeentelijke afspraken met de vroegscholen --- 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 2 VVE-CONDITIES 2a Er is een recent GGD-rapport 2 2b De locaties voldoen aan de VVE-subsidievoorwaarden 3 2c Groepsgrootte en dubbele bezetting 3 2c1 Groepsgrootte 3 2c2 Dubbele bezetting 3 2d VVE-tijd per week 3 2 e Kwaliteit van de leidsters 2e1 Gekwalificeerde leidsters 3 2e2 Leidsters beheersen en gebruiken de Nederlandse taal voldoende 3 2e3 Leidsters zijn geschoold voor VVE 3 2e4 Opleidingsplan per VVE-beroepskracht 3 1 DE VVE-BELEIDSCONTEXT 1a Gemeentelijke VVE-beleid 1a1 Definitie doelgroepkind De definiëring van de doelgroep voor zowel de voor- als de vroegschoolse periode is inmiddels vastgelegd in het Convenant Voor- en Vroegschoolse Educatie Zeist. Het Convenant VVE is vastgesteld en ondertekend door alle betrokken partijen, t.w. Gemeente Zeist Pagina 11 van 40

12 Stichting Openbaar Onderwijs Rijn- en Heuvelland Stichting Christelijk Basis Onderwijs Zeist e.o. Stichting Katholiek en Algemeen Bijzonder Primair Onderwijs (Het Sticht) Vitras/CMD Stichting MeanderOmnium Cumulus Welzijn Stichting Kindercentra Midden-Nederland Kind & Co Kiekeboe Kinderopvang Zeist hanteert een bredere definitie voor de doelgroep voor de voorschoolse educatie dan alleen de gewichtenkinderen zoals deze in het basisonderwijs geldt. Ook peuters met een taal- en ontwikkelingsachterstand worden tot de doelgroep gerekend (Bron: Kinderen Kansen Bieden!; pag. 8). Concreet betekent dit dat de doelgroep voor voorschoolse educatie bestaat uit: peuters met een gewicht volgens de landelijke gewichtenregeling ; peuters met een taal/ontwikkelingsachterstand, vast te stellen door het consultatiebureau; peuters met een sociaal- emotionele achterstand, vast te stellen door het consultatiebureau. Voor het vaststellen van deze laatste twee indicaties maken de medewerkers van het consultatiebureau gebruik van het Van Wiechen schema en het Balansmodel van Bakker. Er bestaat een contra-indicatie voor peuters met ernstige gedragsproblemen en/of een lichamelijke handicap. In de vroegschoolse periode bepalen basisscholen zelf welke leerlingen (extra) taalondersteuning nodig hebben en dus tot de doelgroep van vroegschoolse educatie behoren. Het convenant meldt dat basisschoollocaties met in groep 1 en 2 meer dan 20% risicoleerlingen, intensief taalonderwijs aanbieden aan deze leerlingen in de vorm van vroegschoolse educatie. De doelgroep voor vroegschoolse educatie bestaat uit risicoleerlingen uit groep 1 en 2 van het basisonderwijs. Risicoleerlingen zijn leerlingen die behoefte hebben aan extra ondersteuning om leerachterstanden te voorkomen en om voor hen optimale ontwikkelingskansen te creëren. Hierbij worden de volgende doelgroepen onderscheiden: De leerlingen die in de voorschoolse periode al als doelgroepkind zijn aangemerkt op basis van gewicht of VVE-indicatie van het consultatiebureau. 1 De leerlingen die op de M1-toets in het basisonderwijs een D- of een E-score op de CITO-toets Taal voor Kleuters hebben behaald en/of Leerlingen waarvan de leerkracht inschat dat deze veel baat hebben bij intensief taalonderwijs. Bevinding: De gemeente Zeist hanteert zowel in de voorschoolse als in de vroegschoolse periode een brede doelgroepdefiniëring. De inspectie beschouwt dit als een voorbeeld voor anderen. 1a2 Bereik Tijdens het schooljaar is peuterspeelzaal De Zwaluw gestart met 10 VVEpeuterplaatsen. Daarmee is het aantal peuterplaatsen waar voorschoolse educatie wordt geboden in Zeist verder uitgebreid. 1 Indicatie wordt door jeugdverpleegkundige gesteld. Daarnaast is binnen het consultatiebureau voor 8 uur per week een VVE-coördinator actief, die ondersteuning biedt op VVE-gebied. De VVE-coördinator wordt door de gemeente gefinancierd. Pagina 12 van 40

13 Peuterspeelzaal De Zwaluw is een gemengde peuterspeelzaal, waar zowel doelgroeppeuters als niet-doelgroeppeuters opgevangen worden. Verspreid over de gemeente zijn er tijdens de bestandsopname 122 VVEpeuterplaatsen beschikbaar. Verdeling locaties voorschoolse educatie in Zeist per 1 oktober 2011 Peuterspeelzaal aantal dagdelen maximum aantal VVE peuterplekken Aantal peuters schooljaar ( incl. in- en uitstroom) De Trip De Stampertjes 't Slofje De Zwaluw Op Dreef Kameleon De Fluitertjes* * Reactie gemeente d.d. 11 juni 2012: Peuterspeelzaal De Fluitertjes is per december 2011 gesloten. In maart 2012 heeft de nieuwe VVE-peuterspeelzaal De Klimboom in dezelfde wijk haar deuren geopend. Deze peuterspeelzaal wordt geëxploiteerd door MeanderOmnium en is 4 dagdelen per week geopend. Vereiste aanbod wetgeving Volgens de OKE-wet dient het aantal in de gemeente beschikbare voorschoolse VVEplekken minimaal gelijk te zijn aan het aantal gewichten peuters in die gemeente. Zeist heeft 86 peuters met een gewicht (peildatum ). Het beschikbare voorschoolse VVE-aanbod is daarmee ruim boven de wettelijke norm. De gemeente heeft ook zicht op het aantal peuters dat door het consultatiebureau is geïndiceerd. Ze heeft daardoor zicht op de omvang van de brede doelgroep. Met de omvang van 122 VVE-plekken is er een VVE-aanbod voor 12% van alle Zeister 2,5-4 jarigen (1013 in totaal ). Bevinding: De gemeente heeft zicht op het benodigd aantal kindplaatsen (gebaseerd op de brede doelgroepdefiniëring) en weet dit aantal ook te realiseren. 1a3 Toeleiding In het door alle partijen ondertekende convenant zijn over de toeleiding de volgende afspraken vastgelegd: Er wordt ingezet om alle doelgroeppeuters met voorschoolse educatie te bereiken. De volgende activiteiten maken daar onderdeel van uit: Consultatiebureau o screening op de doelgroepcriteria; o het actief motiveren van ouders en toeleiden naar voorschools VVEaanbod; o het gebruik maken van een gestandaardiseerd formulier voor de indicatie en toeleiding naar de voorschool. Pagina 13 van 40

14 Voorschoolse voorzieningen o screening op de gewichtenregeling indien ze rechtstreeks door ouders van peuters worden benaderd. De gewichtindicatie kan door de voorschoolse voorzieningen, zonder tussenkomst van het consultatiebureau worden vastgesteld; o het gebruik maken van een gestandaardiseerd formulier voor de indicatie en toeleiding naar de voorschool. Als door het consultatiebureau geconstateerd wordt dat een kind tot de doelgroep van VVE behoort, worden de volgende activiteiten ingezet om ouders te motiveren en toe te leiden naar de voorschoolse educatie: Vanaf het moment dat het kind 18 maanden is komt VVE in ieder consult bij het consultatiebureau aan de orde. De ouders van doelgroepkinderen worden mondeling geïnformeerd over de voorschoolse educatie en gemotiveerd om mee te doen; De jeugdverpleegkundige verstrekt aan ouders een informatieve folder over (het belang van) de voorschoolse educatie; Als ouders akkoord zijn, vult de jeugdverpleegkundige samen met de ouders het aanvraagformulier in en laat dit door de ouders ondertekenen; De jeugdverpleegkundige geeft het originele formulier mee met de ouder. Een afschrift wordt bewaard op het consultatiebureau. Zij spreekt met de ouder af naar welke peuterspeelzaal het kind zal gaan; De jeugdverpleegkundige belt na enige weken naar de peuterspeelzaal of de ouder/verzorger inderdaad contact heeft gezocht en het kind gaat starten met VVE; Zo nodig plant de jeugdverpleegkundige een huisbezoek in om de ouders te motiveren deel te nemen aan VVE; Ook is het mogelijk een extra consult op het consultatiebureau in te plannen; Binnen het consultatiebureau is er voor 8 uur per week een coördinator-vve aangesteld, gesubsidieerd vanuit de gemeente. Haar taken zijn: o coördineren en afstemmen van de toeleiding en terugkoppeling van het consultatiebureau naar de VVE-peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf; o aanjaagfunctie en aanspreekpunt binnen het CB; o aanleveren en bijhouden cijfers voor VVE-monitor. Deelname aan VVE Er hebben in peuters aan een VVE-programma op een peuterspeelzaal deelgenomen. Dat is inclusief de in- en uitstroom in dat jaar. De indicatie voor voorschoolse educatie kan via twee wegen plaatsvinden: - indicatie door het consultatiebureau op taal-/ontwikkelingsachterstand en/of sociaal-emotionele achterstand; - indicatie door peuterspeelzaal op basis van gewichtenregeling. Geïndiceerde doelgroeppeuters door consultatiebureau In het schooljaar heeft het consultatiebureau in totaal 59 peuters geïndiceerd voor voorschoolse educatie. Onderverdeeld naar aard van de indicatie, is de verdeling als volgt: Aantal indicaties Vitras voorschoolse educatie, schooljaar Aard van de indicatie Aantal peuters Taal- en ontwikkelingsachterstand 27 Sociaal emotionele achterstand 16 Weging 6 Combinatie van criteria 9 Onbekend 1 Totaal 59 Bron: jaarcijfers Vitras/CMD 2011 Pagina 14 van 40

15 Van de vier ouders, waarvan de peuter niet is gestart, is het voor drie een bewuste keuze. De andere ouder geeft aan vanwege logistieke problemen niet te kunnen starten op de VVE-peuterspeelzaal. Geïndiceerde doelgroeppeuters op basis van gewicht Er zijn geen gegevens over het aantal peuters dat op basis van het gewicht rechtstreeks bij de VVE-peuterspeelzaal is aangemeld, omdat dit niet apart is bijgehouden. Op basis van de beschikbare cijfers over het totaal aantal peuters dat heeft deelgenomen aan de VVE-peuterspeelzaal is wel een schatting te maken. In totaal zijn in het schooljaar globaal 120 peuters ingestroomd in de VVE-peuterspeelzalen (2/3 van 181 ivm 1,5 jaar deelname). Van die 120 zijn er 55 ingestroomd vanuit het consultatiebureau. Daarmee kan voorzichtig worden geconcludeerd dat er ongeveer 65 peuters als gewichten peuter zijn ingestroomd. Bevinding: De afspraken met betrekking tot de toeleiding zijn helder en zijn ook eenduidig vastgelegd. Daarnaast heeft de gemeente zicht op het zogenaamde non-bereik. De inspectie beschouwt dit als een voorbeeld voor anderen. 1a4 Ouders De gemeente Zeist onderkent het belang van een sterk ouderbeleid. In de doelstellingen van de Lokaal Educatieve Agenda en het Uitvoeringsplan OKE Kinderen kansen bieden, heeft dit dan ook expliciet de aandacht. De gemeente ondersteunt een aantal ouderprogramma s gericht op opvoedondersteuning en het vergroten van de ouderbetrokkenheid bij peuterspeelzalen en onderwijs. Het convenant meldt over de ouderbetrokkenheid het volgende: Voorscholen en consultatiebureau stimuleren de ouderbetrokkenheid van ouders van peuters die voorschoolse educatie volgen door hen bij consult- en intakegesprekken te motiveren deel te nemen aan het door het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) erkende ouderprogramma VVE-thuis. Deelname aan VVE-thuis wordt financieel aantrekkelijker gemaakt door bij deelname een korting te geven op de ouderbijdrage voor de VVE. De ouderbijdrage voor doelgroeppeuters voor de voorschoolse educatie zal niet meer bedragen dan de ouderbijdrage voor de laagste inkomensgroep in de kinderopvang. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Zeist stelt de ouderbijdrage vast (niveau 2011: 200 per jaar). Het streven is dat minimaal 75% van de ouders van 3-arige VVE-peuters deelneemt aan het programma VVE-thuis. Bij de intake op de voorschool gebruikt men een standaardformulier waarbij relevante informatie over het kind en de ouders ingewonnen wordt. Tijdens deze intake worden ouders geïnformeerd over de doelen van VVE in de voorschool. Uit de diverse evaluatierapporten blijkt dat de gemeente i.c. de diverse instellingen een behoorlijk beeld hebben van het feitelijke bereik van de ouders en de mate waarin ouders tevreden zijn. VVE-thuis Sinds 2009 biedt de gemeente voor ouders van VVE peuterspeelzalen het programma VVE-thuis aan. Dit ouderprogramma is erop gericht om de oudercomponent te versterken. Het programma wordt nu aangeboden bij alle peuterspeelzaallocaties in Zeist. In 2010 hebben 42 ouders, verdeeld over vijf groepen meegedaan met het programma. Pagina 15 van 40

16 Om de deelname aan VVE-thuis schooljaar nog verder te vergroten is gekozen voor een stimuleringsmaatregel: ouders die deelnemen aan VVE-thuis en minimaal 80% van de bijeenkomsten aanwezig zijn, kunnen 25 retour krijgen van hun jaarlijkse ouderbijdrage voor de VVE-peuterspeelzaal (die is normaal 200). De deelname aan VVE-thuis is kosteloos, om de drempel zo laag mogelijk te houden. Opstapje/Opstap Daarnaast heeft Zeist al jaren een uitgebreid aanbod van de programma s Opstapje (voor ouders van 2-4 jarigen) en Opstap (voor ouders van 4-6 jarigen). In waren er 23 Opstapje deelnemers en 51 Opstapdeelnemers. Het zijn intensieve programma s waarin ouders handvatten krijgen voor opvoedvraagstukken. Ook is het programma van belang voor de signaleringsfunctie: de lijnen met CJG, CB en bijvoorbeeld speel-o-theek zijn heel kort. Zo neemt een medewerker van het Opstapteam deel aan het casusoverleg jeugd en is de rol van het Opstapteam verbreed door aansluiting bij de front office van het CJG Zeist. Hiermee fungeren Opstapbegeleidsters als een intermediair tussen de doelgroep en andere organisaties. Overstap Sinds 2009 wordt in Zeist West tevens het programma Overstap aangeboden; een lees- en opvoedondersteuningsprogramma. Het programma is bedoeld voor ouders van groep 3 en er wordt aangesloten bij de leesmethode van de basisscholen. De ouders worden tweewekelijks begeleid. In totaal hebben er in schooljaar groepen gedraaid met in totaal 13 deelnemers. De ouders zijn enthousiast en zien vooruitgang bij hun kinderen. Overige ouderactiviteiten op VVE-peuterspeelzaal en vroegschool Naast de hiervoor genoemde ouderprogramma s worden er specifieke ouderactiviteiten op de VVE-peuterspeelzalen en vroegscholen georganiseerd. Alle peuterspeelzaalouders krijgen aan het begin van elk nieuw thema een themabrief mee naar huis. Ook is er elke dag een spelinloop voor ouders, waarbij zij een activiteit kunnen doen met hun kind. Het is een moment waarop ouders vragen kunnen stellen en contact hebben met de leidsters. Op een aantal groepen organiseren leidsters maandelijks een koffie-uurtje. Dit hangt ook van de oudergroep af; wanneer veel ouders werken dan lukt het vaak niet om het draaiend te houden. Op de meeste locaties wordt het Suikerfeest gevierd met een koffieochtend voor ouders en ook bij feesten zoals het zomerfeest of uitstapjes naar de kinderboerderij, wordt de hulp van ouders gevraagd. Daarnaast worden op een aantal groepen ouders expliciet uitgenodigd om een keer een ochtend mee te kijken bij de tutoring en groepsactiviteiten. Ook worden de toetsresultaten met de ouders besproken. Op de meeste locaties wordt eveneens jaarlijks een moedermiddag georganiseerd, waarbij moeders specifiek uitleg krijgen over het Piramideprogramma. Vorig jaar werd specifiek getracht om ook vaders hierbij te betrekken. Thema-avonden en ouderavonden worden vaak niet zo goed bezocht, daardoor is de insteek momenteel om hierin samen te werken met de themamiddagen/-avonden die het programma Opstap organiseert. Ouders bij ouderprogramma s Bij de ouderprogramma s, zoals Opstap(je) en VVE-thuis worden veel ouders bereikt. Pagina 16 van 40

17 Manieren om de deelname te vergroten zijn o.a. het belang ervan aangeven in het aanmeldinggesprek bij de peuterspeelzaal, het programma wordt op de (bekende) locatie van de peuterspeelzaal gegeven en vanaf schooljaar geldt er een ouderbijdrage reductie van 25,-- als men met VVE-thuis meedoet. Met dit alles is een stevig fundament gelegd voor een gericht ouderbeleid. Elementen die hierbinnen nog versterkt kunnen worden zijn: De analyse van de ouderpopulatie. Het formuleren van streefdoelen met betrekking tot de ouderparticipatie in met name de vroegschoolse periode. Het formuleren van gerichte interventies om de ouderbetrokkenheid (naast het aanbod van ouderprogramma s) te vergroten. Afspraken hoe om te gaan met de thuistaal. Met andere woorden: op welke wijze bereikt men de ouders die geen Nederlands spreken? Bevinding: Er zijn op gemeentelijk niveau afspraken gemaakt ter bevordering van de ouderbetrokkenheid. Aan deze afspraken zijn concrete activiteiten en waar mogelijk doelstellingen gekoppeld. Hoewel het beleid op enkele onderdelen kan worden aangescherpt, met name wat betreft de vroegschoolse periode, beoordeelt de inspectie dit aspect als voldoende. 1a5 Integraal VVE-programma Het convenant meldt over het VVE-programma het volgende: In de Zeister voorschoolse voorzieningen met VVE wordt bij voorkeur gebruik gemaakt van het door het Nederlands Jeugd Instituut erkende VVE-programma Piramide; Op de Zeister basisscholen met meer dan 20% risicoleerlingen in groep 1 en 2 wordt bij voorkeur gebruik gemaakt van het door het Nederlands Jeugd Instituut erkende programma Piramide. In Artikel 6: De vroegschoolse educatie is verder vastgelegd: Basisschoollocaties waar zich in groep 1 en 2 meer dan 20% risicoleerlingen bevinden, bieden risicoleerlingen intensief taalonderwijs aan in de vorm van vroegschoolse educatie. Daarbij wordt bij voorkeur gebruik gemaakt van het programma Piramide dat ook op de VVE-voorscholen wordt gebruikt, zodat een optimale doorgaande leerlijn wordt verkregen. Alle VVE-peuterspeelzalen maken gebruik van Piramide. Dit geldt ook voor de meeste vroegscholen. De vroegscholen van het Christelijk onderwijs hebben hier echter niet voor gekozen. Zij werken met de zogenaamde Klankkast. Vanuit de gemeente is er op dit moment nog geen duidelijk zicht op de effecten van het programma Klankkast. In het VVE-Convenant zijn wel afspraken gemaakt over de monitoring van de resultaten van vroegschoolse educatie. Dit geldt dus ook voor de gebruikers van de Klankkast. Bevinding: De gemeente spreekt haar voorkeur uit voor het gebruik van een integraal VVEprogramma (Piramide), maar laat binnen het convenant ruimte open om dit niet te doen. Hiermee is niet op voorhand gegarandeerd dat deze programma s voldoende aandacht besteden aan de brede ontwikkeling. Dit is een wenselijk verbeterpunt, hoewel de gemeente als algemene voorwaarde heeft gesteld dat alle VVE- locaties dienen te voldoen aan de VVE-subsidievoorwaarden. Pagina 17 van 40

18 Ook de locaties waar een ander programma aangeboden wordt dienen volledig te participeren in de gemeentelijke VVE-monitor. 1a6 Externe zorg Het convenant meldt over de externe zorg het volgende: Er worden afspraken gemaakt en vastgelegd over de overdracht en de afstemming tussen voorscholen en de (externe) zorgstructuur, zoals met de jeugdgezondheidszorg, het CJG en passend onderwijs. Binnen de Lokale Educatie Agenda is er aandacht voor samenwerking en afstemming tussen de verschillende ketenpartners. De gemeente Zeist hecht veel belang aan een goede samenwerking tussen de voorscholen, vroegscholen, voortgezet onderwijs en het ROC, maar ook met de ketenpartners zoals consultatiebureaus, welzijnsorganisaties, voor- en naschoolse opvang, Centrum Jeugd en gezin. Het streven is erop gericht vanuit de wijk samenwerkingsverbanden te organiseren tussen peuterspeelzalen, kinderopvang, BSO, ouderprogramma s en basisscholen met als doel kennisdeling en afstemming te bevorderen. In 2011 zal men hiermee starten binnen één wijk (Bron: Kinderen Kansen Bieden!; pag. 15). De gemeente meldt over de feitelijke stand van zaken (oktober 2011) het volgende: Er is geen nieuw samenwerkingsverband opgezet, zoals omschreven in het Uitvoeringsplan OKE. Er wordt wel steeds meer samengewerkt in de wijken. Zo vindt een eerste verkenning plaats van samenwerking tussen de kinderopvang en de peuterspeelzalen in Zeist West. Leidsters van beide organisaties hebben afgelopen tijd bij elkaar in de groepen gekeken. Deze verkennende samenwerking wordt het komend schooljaar verder uitgebreid door meer samen te doen, zoals (talent)activiteiten met kinderen en het delen van de pedagogische visie. Dit wordt door de gemeente ondersteund. Ook in de brede scholen in Zeist (Basisbreed en De Schilden) vinden partners elkaar. Er is derhalve al de nodige samenwerking op wijkniveau, maar in het licht van de gemeentelijke doelstellingen in het kader van de OKE-wet en het wijkgericht werken, kan men dit nog wat breder trekken en meer partners in een wijk bijeen brengen. Die aanzet is nog niet gegeven. De gemeente wil een voldoende en solide basis creëren om vroeg mogelijke risico s te signaleren, zodat tijdig (vermoedens van) psychosociale problemen die de ontwikkeling van het kind bedreigen gesignaleerd worden. Leidsters van de kinderopvang en peuterspeelzalen zijn vaak de eersten (naast de ouders) die signaleren dat een kind zich anders ontwikkelt dan andere kinderen. Om problemen van kinderen bijtijds te kunnen signaleren, te kunnen beoordelen en zo nodig toe te leiden naar passende hulpverlening hebben zij extra (kennis) ondersteuning nodig. Hierbij denkt men aan coaching op de werkvloer vanuit (zorginstellingen en/of het Centrum voor Jeugd en gezin (CJG). Daarbij is de verwijsindex een instrument om de aansluiting tussen de verschillende disciplines te versterken (Bron: Kinderen Kansen Bieden!; pag. 16). De gemeente meldt (oktober 2011): Er is inmiddels een intern begeleider voor (zorg)peuters aangesteld per 1 juni De bekostiging vindt plaats via subsidiëring vanuit de gemeente. Deze functionaris is voor 8 uur in dienst bij de grootste peuterspeelzaalaanbieder in Zeist. Pagina 18 van 40

19 In het Profiel Intern Begeleider zijn de taken die onder deze functionaris vallen, vastgelegd. Zo biedt de intern begeleider ondersteuning aan de pedagogische medewerkers op het moment dat zij opvoed- en ontwikkelingsproblemen signaleren bij een kind. De intern begeleider kan in dat geval handelingsadviezen geven. Zo nodig gaat zij in overleg met ouders of zorginstanties. Ook neemt zij de afstemming met andere professionals in het casusoverleg van het CJG op zich en kan ze begeleiding bieden als een kind overstapt op speciaal onderwijs of een medisch kinderdagverblijf. Op deze manier fungeert de intern begeleider als intermediair tussen de peuterspeelzaal, zorginstanties en speciaal onderwijsinstanties en is de expertise op dit gebied gebundeld. In december 2011 zijn er tussen de VVE-peuterspeelzalen, het consultatiebureau en de gemeente afspraken gemaakt over de verantwoordelijkheid rond zorgpeuters. Betrokkenen zijn de jeugdverpleegkundigen van het consultatiebureau, de intern begeleider van de VVE-peuterspeelzaal en de zorgconsulent van Cumulus Welzijn. Met deze afspraken is de afstemming tussen de VVE-peuterspeelzalen en de externe zorgstructuur voldoende geregeld. Bevinding: Binnen het convenant is nadrukkelijk aandacht voor de overdracht en de afstemming tussen voorscholen en de (externe) zorgstructuur, zoals met de jeugdgezondheidszorg, het CJG en passend onderwijs. De eerste stappen zijn gezet om hieraan invulling te geven, onder andere door het aanstellen van een pedagogisch medewerkster. Daarnaast heeft deze afstemming duidelijk een plaats gekregen binnen de Lokale Educatie Agenda. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Over het monitoren van het VVE-beleid en de opbrengsten ervan meldt het convenant het volgende: a. In het kader van de VVE-monitor in Zeist voorzien het consultatiebureau, de voorschoolse voorzieningen en de schoolbesturen de gemeente van de volgende gegevens: Consultatiebureau het aantal geïndiceerde doelgroeppeuters; daarbij een onderscheid makend in aard van de indicatie en zo mogelijk gedifferentieerd per wijk. Voorschoolse voorzieningen de leerlingen (op naam) die een volledig programma van voorschoolse educatie volgen; de duur van dit voorschoolse aanbod (moment van in- en uitstroom). Basisscholen met meer dan 20% risicoleerlingen in groep 1 en 2 de leerlingen (op naam) die vroegschoolse educatie volgen in groep 1 en 2; de duur van dit vroegschoolse aanbod ( start- en eindmoment). Nadere afspraken over de informatieverzameling en -overdracht van gegevens voor de VVE-monitor worden vastgelegd in het Protocol VVEmonitor Zeist. b. In de warme leerlingenoverdracht van doelgroepkinderen, informeren de voorschoolse voorzieningen de basisscholen in ieder geval over: de duur van de deelname aan voorschoolse educatie; het gebruikte voorschoolse programma; uitkomsten van toetsen/observaties van de leerling op het gebied van taal en rekenen; informatie over de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling. Pagina 19 van 40

20 c. In het kader van de informatie over resultaten van de vroegschoolse educatie, voorzien de schoolbesturen elkaar, de gemeente en de overige deelnemers aan het LEAZ-overleg, zo spoedig mogelijk na afloop van ieder schooljaar, maar in ieder geval vóór 1 december van dat jaar, van de volgende beleidsinformatie: van de basisschoollocaties met meer dan 20% risicoleerlingen in groep 1 en 2 de progressie van de risicoleerlingen met en zonder vroegschoolse educatie eind groep 2 t.o.v. starttoets M1 in groep 1 (geanonimiseerd en geclusterd per schoollocatie en per groep). In het convenant zijn echter geen afspraken opgenomen of en op welke wijze VVE een onderdeel moet worden van de kwaliteitszorg op de voor- en vroegscholen. Richtinggevende vragen hierbij zijn: Worden alle relevante aspecten met betrekking tot VVE cyclisch geëvalueerd? Leiden deze evaluaties tot conclusies? Worden er op grond hiervan zo nodig - verbeteracties geïnitieerd? Is de kwaliteitscyclus ook met betrekking tot VVE op de locaties gesloten? In een reactie (d.d. 11 juni 2012) erkent de gemeente dat er nog geen formele afspraken zijn gemaakt met de voor- en vroegscholen over de eigen kwaliteitszorg. Wel meldt ze dat binnen de organisaties het opnemen van kwaliteitsaspecten van de voor- en vroegschoolse educatie in de interne kwaliteitszorg in ontwikkeling is. Bevinding: De in het convenant vastgelegde monitorafspraken bieden voldoende garantie dat op gemeentelijk niveau de ontwikkelingen binnen VVE adequaat gevolgd worden. Aangezien het convenant pas onlangs is ondertekend, is men nog niet in staat geweest een volledige kwaliteitscyclus af te ronden. De toekomst zal uitwijzen in hoeverre met deze afspraken inderdaad alle relevante aspecten in beeld komen. Er zijn echter geen afspraken gelegd in hoeverre de voor- en vroegscholen zelf invulling dienen te geven aan de eigen kwaliteitszorg, met name gericht op de Voor- en Vroegschoolse Educatie. Daarom beoordeelt de inspectie dit onderdeel als een ontwikkelpunt. 1a8 Doorgaande lijn Het convenant meldt over de doorgaande lijn het volgende: Gezamenlijk wordt een doorgaande leerlijn van voor- naar vroegschoolse educatie gerealiseerd, op de volgende wijze: Voorschoolse voorzieningen het actief motiveren van ouders om hun kind bij een basisschool met vroegschoolse educatie aan te melden; ieder kwartaal en minimaal 2 maanden voorafgaand aan de start van het kind aan de basisschool, initieert de pedagogisch medewerker van de voorschool een bespreking met de basisschool, waarin door middel van een warme overdracht de resultaten en bevindingen van de kinderen die voorschoolse educatie hebben gevolgd en binnenkort naar die basisschool gaan, worden doorgesproken; het gebruik maken van een in heel Zeist gehanteerd gestandaardiseerd overdrachtformulier. Scholen/schoolbesturen het ieder kwartaal en minimaal 2 maanden voorafgaand aan de start van de basisschool, door middel van een warme overdracht, met en op initiatief van de voorschool bespreken van de leerlingen die vanaf een voorschool met voorschoolse educatie instromen in de basisschool; Pagina 20 van 40

21 het gebruik maken van de bevindingen en resultaten van de voorschool (doorgaande leerlijn). De gemeente benadrukt het belang van een goede overdracht tussen de verschillende schoolfasen. Op veel peuterspeelzalen en kinderdagverblijven wordt al gewerkt met een overdrachtsformulier richting het basisonderwijs. Voor een optimale doorgaande leerlijn vindt de gemeente het van belang dat er Zeist-breed een door de partijen gedragen document en werkwijze van overdracht wordt vastgesteld. Ook voor andere overgangen naar een andere schoolvorm wil de gemeente een warme overdracht ( face-to-face ) inzetten. In ieder geval voor die leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. In 2011 is in samenwerking met de basisscholen en voorscholen een start gemaakt met de ontwikkeling van één uniform overdrachtformulier dat door alle voorschoolse voorzieningen (peuterspeelzalen/kinderdagverblijven) in Zeist gebruikt zal gaan worden. Voor VVE-kinderen wordt waarschijnlijk gewerkt met een inlegvel waarop extra informatie kan worden aangegeven. De planning is om schooljaar Zeist-breed met het overdrachtformulier te gaan werken. Voor VVE-peuters geldt al dat deze kinderen altijd warm worden overgedragen aan de basisschool. Het feit dat alle VVE-voorscholen en veel VVE-vroegscholen met hetzelfde programma werken, maakt het op het eerste gezicht eenvoudiger om een doorgaande lijn te creëren. Men streeft ernaar dat alle kinderen die vanuit een VVEvoorschool doorstromen ook vroegschoolse educatie ontvangen op de basisschool (Bron: Kinderen Kansen Bieden!; pag. 10). Vanaf het schooljaar werkt de gemeente met de VVE-monitor. Het houdt in dat alle peuters die voorschoolse educatie volgen op leerlingniveau worden geregistreerd in het gemeentelijk leerplichtsysteem. Hiervoor is het leerplichtsysteem Key2onderwijs aangepast. Met de basisscholen is afgesproken dat ook de leerlingen die op die scholen vroegschoolse educatie ontvangen geregistreerd gaan worden. Ouders moeten hiervoor toestemming geven. En de gemeente heeft een en ander gemeld bij het CBP. Deze monitor is met name opgezet om de weglek te kunnen analyseren en hardere cijfers te hebben over de doorgaande leerlijn van voor- naar vroegschoolse educatie. In het verleden was het veelal lastig hier conclusies over te trekken omdat de cijfers niet helemaal betrouwbaar waren, onder andere door dubbeltellingen. Met deze monitor wordt dat ondervangen, zo verwacht de gemeente. In een reactie (d.d. 11 juni 2012) benadrukt de gemeente dat vanaf het schooljaar in de hele gemeente gewerkt zal worden met een uniform overdrachtsformulier voor de overdracht van de voorschool naar de basisschool. Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen zijn hierover zowel tijdens een plenaire bijeenkomst als schriftelijk geïnformeerd. Bevinding: Met betrekking tot de doorgaande lijn zijn er op gemeentelijk niveau diverse afspraken gemaakt. De inspectie stelt echter vast dat er nog geen afspraken zijn gemaakt met betrekking tot de afstemming tussen voor- en vroegschool ten aanzien van het pedagogisch klimaat, het educatief handelen, de wijze waarop men met ouders omgaat en de interne begeleiding. Pagina 21 van 40

22 1a9 Resultaten Het convenant meldt over de opbrengsten het volgende: De resultaten van de vroegschoolse educatie Er wordt voor de monitoring van de resultaten van de vroegschoolse educatie gebruik gemaakt van de CITO-score als indicator voor de leerprogressie van een leerling. Bij uitzondering kan er gebruik gemaakt worden van een ander meetinstrument, zoals TAK; Voor de scholen die werken met CITO, wordt ernaar gestreefd dat 80% van de risicoleerlingen die op de starttoets Taal voor kleuters op de basisschool (M1), een D of E scoort, eind groep 2 minimaal een niveau hoger komt op de CITO; Voor de scholen die werken met TAK, wordt ernaar gestreefd dat 80% van de risicoleerlingen eind groep 2 op een C-score uitkomt; Van de risicoleerlingen wordt per school de progressie eind groep 2 ten opzichte van start groep 1 bijgehouden en gedeeld in de LEAZ. De gemeente is van mening dat het werken met een erkend programma niet alles zegt over de behaalde opbrengsten. Ze heeft daarom afspraken gemaakt over de resultaten van de vroegschoolse educatie. Hiertoe is een goede registratie noodzakelijk, opdat adequate monitoring mogelijk is. Als basis voor de opbrengstmeting geldt de mate van progressie van een kind op de CITO-score als indicator. Men streeft ernaar dat een leerling ten opzichte van het instroomniveau in groep 1, aan het eind van groep 2 minimaal één niveau hoger uitkomt. Zeist betoont zich een warm voorstander van een peutervolgsysteem. Zij meent dat dit een bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van de voorschoolse educatie (Bron: Geeft Zeist OKE? pag.13). Er zijn op dit moment (oktober 2011) nog geen opbrengstgegevens bekend. De gemeente zet momenteel het monitorsysteem op. Nu het Convenant VVE is ondertekend is ook helder dat alle partijen zich verbinden aan de afspraken die daarin staan genoemd. Scholen waarmee de gemeente hierover gesproken heeft, zijn positief over het delen van resultaten en geven aan dat deze gegevens door hen ook zijn aan te leveren. De verwachting is dan ook dat de gemeente eind van het schooljaar of eind 2012 meer kan zeggen over de opbrengst van de vroegschoolse educatie op de verschillende scholen. Bevinding: Op gemeentelijk niveau zijn er afspraken gemaakt ten aanzien van de opbrengsten aan het eind van groep 2. Er zijn concrete doelen geformuleerd in meetbare termen. Ook is afgesproken wanneer en op welke wijze de gegevens aangeleverd worden. 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau In de subsidievoorwaarden voor de peuterspeelzalen die voorschoolse educatie bieden is aanvullend opgenomen dat: men dient mee te werken aan de VVE-monitor; men zich inspant om zoveel mogelijk doelgroepkinderen te laten deelnemen aan de VVE-peuterspeelzaal; men dient zorg te dragen voor een doorlopende leerlijn van de voorschoolse naar de vroegschoolse educatie door middel van warme overdracht naar de basisschool en gebruikmaking van een (standaard) overdrachtformulier; men uitgaat van een Zeist-brede ouderbijdrage van 200,-- per jaar. Pagina 22 van 40

23 In een onlangs verzonden beschikking aan één VVE-peuterspeelzaal is opgenomen dat men een meldcode kindermishandeling dient te ontwikkelen of zich dient aan te sluiten bij een bestaande. Deze voorwaarde zal ook in de nieuwe subsidievoorwaarden voor alle overige peuterspeelzalen worden opgenomen. Bevinding: De gemeente heeft enkele aanvullende gemeentelijke voorwaarden geformuleerd. De inspectie beoordeelt deze indicator niet, omdat het stellen van aanvullende voorwaarden geen verplicht karakter heeft. 2.1 De VVE-context De VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau In het LEAZ (Lokaal Educatief Overleg Zeist) zijn alle partners vertegenwoordigd. Dit overleg komt tweemaal per jaar bijeen. Hierbij wordt de voortgang van de diverse programma onderdelen teruggekoppeld en kunnen nieuwe ontwikkelingen worden ingebracht. De gemeente i.c. de portefeuillehouder onderwijs zit deze vergadering voor. De deelnemende partijen zijn: schoolbesturen, kinderopvang, peuterspeelzalen, Centrum Jeugd en Gezin, gemeente. Als voorbereiding op het LEAZ vindt er tweemaal per jaar agendaoverleg plaats. Daarnaast vindt tweemaal per jaar inhoudelijke afstemming plaats, middels LEAZ PO+ klein. Daarin zijn de besturen van het primair onderwijs en de voorschoolse voorzieningen vertegenwoordigd. Dit overleg wordt eveneens voorgezeten door de portefeuillehouder onderwijs. Daarnaast vinden er diverse vormen van programmaoverleg plaats. Het betreft dan de uitwerking van de afzonderlijke thema s binnen de diverse programma s. Het gaat hierbij om: Programmagroep Dichterbij Talent Keuzen breed schoolbeleid, VVE, schakelklassen, taal en participatie. Toegespitst op wijkniveau. Onder dit programma fungeren meerdere projectgroepen, onder andere voor brede schoolbeleid, VVE en schakelklassen. In de projectgroepen vindt de praktische uitwerking plaats van die onderwerpen. Programmagroep Ontwikkeling en Innovatie Ontwikkeling uniforme overdracht en verbetering van de plaatsingsmogelijkheden in primair en voortgezet onderwijs. Programmagroep Klaar voor de start Regionale programmagroep gericht op het terugdringen van schooluitval en het versterken van de aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt. Primaat ligt bij de RMC-coördinator. Programmagroep Zorg en advies Doorontwikkeling van lokale zorgstructuur. Lokale afspraken over de contacten tussen de lokale CJG en de eigen zorgstructuren van het primair en voortgezet onderwijs. Men zoekt hierbij aansluiting bij de (regionale) samenwerkingsverbanden primair en voortgezet onderwijs. Primaat ligt bij de coördinator CJG Zeist. (Bron: Dichterbij Talent, pag. 11) Pagina 23 van 40

24 Over de informatie overdracht richting het LEAZ staan in het convenant de volgende afspraken: In het kader van de VVE-monitor in Zeist voorzien het consultatiebureau, de voorschoolse voorzieningen en de schoolbesturen de gemeente van de volgende gegevens: Consultatiebureau het aantal geïndiceerde doelgroeppeuters; daarbij een onderscheid makend in aard van de indicatie en zo mogelijk gedifferentieerd per wijk. Voorschoolse voorzieningen de leerlingen (op naam) die een volledig programma van voorschoolse educatie volgen; de duur van dit voorschoolse aanbod ( moment van in- en uitstroom). Basisscholen met meer dan 20% risicoleerlingen in groep 1 en 2 de leerlingen (op naam) die vroegschoolse educatie volgen in groep 1 en 2; de duur van dit vroegschoolse aanbod ( start- en eindmoment). Nadere afspraken over de informatieverzameling en -overdracht van gegevens voor de VVE-monitor worden vastgelegd in het Protocol VVE-monitor Zeist. In de warme leerlingenoverdracht van doelgroepkinderen, zoals genoemd onder artikel 5, informeren de voorschoolse voorzieningen de basisscholen in ieder geval over: de duur van de deelname aan voorschoolse educatie; het gebruikte voorschoolse programma; uitkomsten van toetsen/observaties van de leerling op het gebied van taal en rekenen; informatie over de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling. In het kader van de informatie over resultaten van de vroegschoolse educatie, voorzien de schoolbesturen elkaar, de gemeente en de overige deelnemers aan het LEAZ-overleg, zo spoedig mogelijk na afloop van ieder schooljaar, maar in ieder geval vóór 1 december van dat jaar, van de volgende beleidsinformatie: van de basisschoollocaties met meer dan 20% risicoleerlingen in groep 1 en 2 de progressie van de risicoleerlingen met en zonder vroegschoolse educatie eind groep 2 t.o.v. starttoets-m1 in groep 1 (geanonimiseerd en geclusterd per schoollocatie en per groep). Bevinding: De VVE-coördinatie is duidelijk belegd Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau De VVE-doelstellingen voor de periode zijn verwoord in het Uitvoeringsplan Kinderen Kansen Bieden. In de diverse projectgroepen worden deze doelstellingen verder uitgewerkt. Er wordt gewerkt met een actielijst VVE, waarbij de voortgang halfjaarlijks ook wordt teruggekoppeld naar de LEAZ. In 2012 vindt een evaluatie van het Uitvoeringsplan Kinderen Kansen Bieden plaats. De monitoring vindt plaats via de Monitor VVE, GGD en Onderwijsinspectie. Ten slotte is er de Verordening Kwaliteitseisen peuterspeelzalen, aangevuld met de Verordening ruimte- en inrichtingseisen peuterspeelzalen. De borging van verschillende doelstellingen vindt plaats middels het Convenant VVE. Pagina 24 van 40

25 Het convenant meldt hierover het volgende: Eén maal per jaar vindt in het LEAZ-overleg een terugkoppeling van de bereikte doelstellingen voor VVE plaats. Daarbij zijn onderwijsbesturen, voorschoolse organisaties en gemeente aanwezig. Het overleg wordt georganiseerd en voorgezeten door de gemeente. Bevinding: In het convenant is vastgelegd wanneer en op welke wijze de afspraken over VVE worden geëvalueerd. Ook vindt er rapportage van de bevindingen plaats. 2.2 De VVE-condities Recente GGD-rapporten Op diverse peuterspeelzalen is het meest actuele GGD-rapport ouder dan 2 jaar. Toen is niet de basiskwaliteit van de voorschoolse educatie vastgesteld. Afgesproken is dat de GGD dit onderdeel voortaan wel meeneemt bij haar inspectie. Bevinding: Niet alle locaties beschikken over een actueel GGD-rapport De locaties voldoen aan de VVE-subsidievoorwaarden In de door de gemeente gehanteerde subsidiebeschikking is als voorwaarde opgenomen dat men voldoet aan de kwaliteitseisen in de OKE-wet gesteld aan peuterspeelzalen en aan voorscholen. Bevinding: Er is een gemeentelijk VVE-subsidiekader. Hierbij geldt als één van de voorwaarden dat de locaties voldoen aan de VVE-subsidievoorwaarden Groepsgrootte en dubbele bezetting Mede aan de hand van het GGD-rapport wordt bepaald wat het maximum aantal peuters op een speelzaal mag zijn. In geen der gevallen zal dit bij een voorschool meer dan 16 peuters zijn en zullen er steeds twee professionele leidsters op de groep staan, zodat de peuter-leidster ratio maximaal 1 : 8 is. Bevinding: De groepsgrootte voor de voorscholen voldoet aan de voorwaarde dat deze maximaal 16 mag zijn, met een leidster: peuter ratio van maximaal 1:8. Op de voorscholen is sprake van dubbele bezetting VVE-tijd per week De VVE-peuterspeelzalen bieden in Zeist 4 dagdelen VVE. In de subsidiebeschikking is als voorwaarde opgenomen dat men voldoet aan alle kwaliteitseisen die in de OKE-wet worden gesteld aan peuterspeelzalen en voorschoolse educatie. In de beschikking is aangeven dat de subsidie wordt verstrekt voor 4 dagdelen of voor 10 uur (als dat van toepassing is). Na afloop van de subsidieperiode dient men een inhoudelijk en financiële verantwoording aan te leveren. Pagina 25 van 40

26 Pas daarna kan de subsidie worden vastgesteld. Bevinding: De voorscholen verzorgen voldoende VVE-tijd Kwaliteit beroepskrachten De leidsters op de VVE-peuterspeelzalen hebben allen een opleidingniveau van tenminste SPW-3. In de subsidiebeschikking is als voorwaarde opgenomen dat men voldoet aan alle kwaliteitseisen die in de OKE-wet worden gesteld aan peuterspeelzalen en voorschoolse educatie, waaronder het opleidingsniveau van de leidsters. In 2010 is een Zeist-brede training gestart van het programma Piramide. Deze loopt nog door in en wordt gesubsidieerd door de gemeente. Alle VVEpeuterspeelzalen en ook enkele kinderdagverblijven en reguliere peuterspeelzalen doen er aan mee. De training is zoveel mogelijk op maat, omdat het startniveau van leidsters verschillend kan zijn. Voor de leidsters die al Piramidegeschoold zijn is het meer een opfris- en verdiepende cursus, terwijl het voor kinderdagverblijfmedewerkers een eerste kennismaking kan zijn met Piramide. De welzijnsorganisaties zorgen voor een jaarlijks opleidingsplan voor de medewerkers. Bevinding: De kwaliteit van de beroepskrachten voldoet aan de eisen die hieraan gesteld mogen worden. Pagina 26 van 40

27 3 De feitelijke kwaliteit op de VVE-locaties in 2012 In dit hoofdstuk wordt de beoordeling van de circa 10 VVE-peuterspeelzalen, en basisscholen samengevat. Daar waar een duidelijk verschil zichtbaar is tussen de voor- en vroegscholen is dit in de toelichtende tekst aangegeven. 3.1 Context en condities In de laatste kolom (= N) van de hieronder vermelde tabellen staat het aantal locaties vermeld, op grond waarvan de percentages zijn berekend. Sommige indicatoren zijn namelijk niet op alle locaties beoordeeld. CONDITIES N A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A2 De groepsgrootte voldoet aan de wettelijke maximumeisen (voorschool) A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A5.2 Alle leidsters zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend VVEgeschoold A5.5 Er is een jaarlijks VVE-scholingsplan Aan de condities voor VVE wordt in vrijwel alle opzichten voldaan. Alle voorscholen zijn door de GGD geïnspecteerd. Voor de meeste geldt echter dat deze inspectie langer dan twee jaar geleden heeft plaatsgevonden (A0.1). Er zijn inmiddels afspraken gemaakt met de GGD om ervoor te zorgen dat alle locaties in de loop van dit jaar weer geïnspecteerd zullen worden. Hierbij zal het zogenaamde 8 e domein meegenomen worden (A0.2). Op vrijwel alle locaties is er sprake van een goede kind leidster ratio. Op één vroegschool is echter in onvoldoende mate gegarandeerd dat de doelgroepleerlingen frequent genoeg gerichte extra aandacht krijgen in kleine (turor)groepen (A3). Op één vroegschool hebben de leidsters geen aanvullende scholing ontvangen gericht op VVE, of gericht op het specifieke programma dat de school gebruikt. Op twee locaties zijn daarentegen juist alle leidsters gecertificeerd voor het specifieke VVE-programma. Dit geldt als voorbeeld voor anderen (A5.4). Pagina 27 van 40

28 3.2 Ouders B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor-/ vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Alle voorscholen hebben een goed ouderbeleid. Hierin staan diverse initiatieven opgenomen om de ouderbetrokkenheid te verhogen. Daarbij wordt het ouders duidelijk gemaakt dat van hen bepaalde zaken verwacht worden. Hierbij worden ouders nadrukkelijk op hun verantwoordelijkheid aangesproken. Op drie van de vier vroegscholen is het ouderbeleid daarentegen als wenselijk verbeterpunt aangemerkt door de inspectie. Het ontbreekt veelal aan een analyse van de doelgroepouders, concrete doelen ten aanzien van de ouderbetrokkenheid en een uitgewerkt beleid hoe de ouderbetrokkenheid te vergroten (B1). Op alle locaties worden initiatieven ondernomen om ouders te stimuleren thuis ontwikkelingsactiviteiten met hun kinderen te doen of hen te laten participeren in VVE-activiteiten op de voor- of de vroegschool. Niet alle vroegscholen hebben voldoende inzicht in hoeverre zij de doelgroepouders hierbij daadwerkelijk bereiken (B4 en B5). Op één vroegschool is indicator B7 niet beoordeeld, omdat deze locatie nauwelijks bezocht wordt door leerlingen met een niet-nederlandstalige thuistaal. N 3.3 Kwaliteit van de uitvoering van VVE (= proceskwaliteit) Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd N 2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend Pagina 28 van 40

29 3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele dag effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van individuele kinderen Overeenkomstig het gemeentelijke beleid gebruiken vrijwel alle locaties een integraal VVE-programma. Op één vroegschool is het daar gehanteerde programma echter ontoereikend (C1.1). Op alle locaties werkt men met een doelgerichte planning (C1.2) en is het aanbod gericht op de taalontwikkeling voldoende dekkend voor alle taalaspecten (C1.3). Op alle locaties is er sprake van een oplopende moeilijkheidsgraad in het aanbod gedurende het schooljaar. Op de helft van de locaties is echter onvoldoende transparant in hoeverre leidsters en leraren bij het plannen van het aanbod, rekening houden met niveauverschillen tussen de kinderen (C1.4). Het pedagogisch klimaat is op alle locaties in orde. Op één locatie is indicator C2.1 zelfs beoordeeld met een 4. Ook het educatief handelen is op vrijwel alle locaties en op alle indicatoren als voldoende beoordeeld. Eén locatie geldt hierbij als voorbeeld voor anderen (C3.6). De inspectie heeft indicator C3.3 op één locatie als wenselijk ontwikkelpunt beoordeeld, omdat op deze vroegschool de leerlingen te weinig uitgenodigd werden om ook met elkaar te interacteren. Vrijwel alle interactie verliep hier via de leraar. Op een drietal locaties worden de observaties nog niet systematisch door de leidsters of de leraren vastgelegd. Op deze locaties blijkt noch uit de weekplanning noch uit andere documenten dat de leidsters of de leraren de activiteiten afstemmen op verschillen in ontwikkeling van individuele kinderen (C3.7). 3.4 Ontwikkeling, begeleiding en zorg D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling N Pagina 29 van 40

30 2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 De leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voorresp. vroegschool niet kan leveren en van de aard van die zorg D2.2 De leidsters melden kinderen aan voor externe zorg, wanneer de voor-/vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Op twee vroegscholen zetten de leraren geen gestandaardiseerd observatieinstrument in voor het volgen van de ontwikkeling van de leerlingen. Zij lopen daardoor het risico te laat mogelijke stagnaties in de ontwikkeling te signaleren (D1.1). Het opstellen van en het werken met gerichte handelingsplannen is op veel voorscholen een speerpunt. Hoewel er al aanzienlijke vorderingen zijn gemaakt in dit proces, is de kwaliteit van deze handelingsplannen nog niet voldoende. De handelingsplannen hebben veelal een beschrijvend karakter en de analyse van de gegevens is nog te oppervlakkig. Daardoor bieden ze te weinig handvatten voor het handelen van de leidster. Op één van de vroegscholen stelde de inspectie een soortgelijke tekortkoming vast (D1.2). Op twee locaties is de evaluatie van de aangeboden zorg en begeleiding als onvoldoende beoordeeld. Het ging daarbij om een voorschool en een vroegschool. Bij de voorschool richt de evaluatie zich vrijwel alleen op de vraag of het doel behaald is en gaat men onvoldoende na welke factoren hierbij stimulerend hebben gewerkt en welke belemmerend. Daardoor biedt de evaluatie te weinig input voor een eventueel vervolgtraject. Bij de vroegschool stelde de inspectie deze tekortkoming ook vast. Daarenboven ontbreekt het hier in enkele gevallen aan een schriftelijke verslaglegging van de evaluatie (D1.3). Terwijl op vrijwel alle locaties sprake is van voldoende aandacht voor de taalontwikkeling bij de zorg, is dit op één vroegschool een wenselijk verbeterpunt. Met name het volgen van de taalontwikkeling bij de doelgroepleerlingen is op deze locatie nog te globaal (D1.4). Op alle locaties zorgt men ervoor dat kinderen die zorg nodig hebben die niet op de locatie beschikbaar is (veelal externe zorg) deze toch krijgen (D2.2). Leidsters en leraren tonen zich tevreden over de korte lijnen die er zijn met de overige zorginstellingen. Ook blijken zij op de hoogte te zijn van de ontwikkeling van de leerlingen die extra zorg krijgen (D2.3). 3.5 Kwaliteitszorg binnen de school E1 Er is VVE-coördinatie op de voor- resp. vroegschool E2 De voor- resp. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- resp. vroegschool evalueert de opbrengsten van VVE E4 De voor- resp. vroegschool werkt planmatig aan VVE-verbetermaatregelen E5 De voor- resp. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie N Pagina 30 van 40

31 E6 VVE is onderdeel van de kwaliteit in de vroegschool Op alle locaties is iemand aangewezen die de VVE-coördinatie voor zijn of haar rekening neemt (E1). Op twee van de vier vroegscholen vormt VVE nog geen onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school (E6). Op een aantal locaties ontbreekt een kwaliteitsdocument, waarin doelen staan vermeld met betrekking tot VVE en daaraan gekoppelde verbetertrajecten op de korte en middellange termijn. Het is daardoor moeilijk om de gerealiseerde kwaliteit goed te evalueren (E2) en om planmatig te werken aan verbetermaatregelen (E4). Op vrijwel alle locaties evalueert men daarentegen wel de opbrengsten van VVE (E3). 3.6 Doorgaande lijn F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd N Op vrijwel elke locatie is iemand aangesteld die de contacten met de voor- c.q. de vroegschool onderhoudt (F1). Van deze contacten maakt men vooral gebruik wanneer er sprake is van overdracht van een kind. Op één vroegschool bleek dat er pas eenmaal sprake was geweest van een warme overdracht. Deze warme overdracht had overigens onlangs plaatsgevonden en was waarschijnlijk het resultaat van de afspraken in het convenant. De inspectie verwacht dan ook dat de warme overdracht sindsdien op alle locaties plaatsvindt. Met name op het aspect afstemming kan er nog winst geboekt worden (F4 t/m F7). Dit geldt niet alleen voor de instellingen die in hetzelfde gebouw gehuisvest zijn, maar ook voor die in Zeist West. 3.7 De resultaten van VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijke afspraken G2 De resultaten zijn van voldoende niveau 0 G3 Voldoende kinderen hebben geen verlengde kleuterperiode N Pagina 31 van 40

32 In het convenant zijn afspraken gemaakt over de resultaten van VVE. Aangezien de eerste resultaten pas aan het eind van het schooljaar beschikbaar zijn, kan de inspectie hier nog geen oordeel over geven (G2). Daar waar het mogelijk is, heeft de inspectie gekeken naar de resultaten van de leerlingen van het afgelopen schooljaar, of de afgelopen schooljaren. Zonder tot een definitief oordeel te komen, soms ontbreken relevante gegevens of zijn de aantallen te gering, lijkt het erop dat deze locaties de in het convenant genoemde doelen, behalen. Op alle vroegscholen zet men momenteel de instrumenten in die nodig zijn om de resultaten te meten zoals afgesproken. De directies geven aan de gevraagde gegevens aan het eind van het schooljaar aan te leveren aan de gemeente (G1). De inspectie heeft op de vier vroegscholen indicator G3 als voldoende beoordeeld, hoewel op enkele locaties het percentage kleuters met een kleuterverlenging opvallend hoog is. De inspectie komt tot dit oordeel, omdat deze scholen onderbouwde beslissingen hebben genomen, gebaseerd op een protocol voor kleuterverlenging. Wel is het van belang goed na te gaan wat een mogelijke verklaring voor dit hoge percentage kleuterverlenging is. Temeer daar in sommige gevallen de directie aangeeft dat veel doelgroepkinderen geen voorschool hebben bezocht. Het is interessant na te gaan of er een verband bestaat tussen het percentage kleuterverlenging en het wel of niet hebben gevolgd van een vorm van voorschoolse educatie. Pagina 32 van 40

33 4 Conclusies De Inspectie van het Onderwijs heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegscholen in de gemeente Zeist. VVE op gemeenteniveau De gemeente Zeist geeft VVE een duidelijke plaats in het achterstandsbeleid en de ambities zijn hoog. De laatste jaren is in samenwerking met de betrokken partijen het beleid verder ontwikkeld en geïmplementeerd. Met de ondertekening van het Convenant op 24 februari 2012 heeft men een volgende en zeer belangrijke stap gezet. VVE-context Samenvattend concludeert de inspectie dat het gemeentelijk beleid op de meeste beoordeelde onderdelen voldoende of zelfs goed is. Hieronder volgt een toelichting. De inspectie is positief over de doelgroepdefinitie die verder reikt dan de gewichtenregeling, over het beoogde en gerealiseerde bereik van doelgroepkinderen, en over de toeleiding naar de voorschoolse voorzieningen. Met de procedures voor signalering en verwijzing, met een centrale rol voor het consultatiebureau heeft de gemeente een goed instrument in handen om ervoor te zorgen dat alle doelgroepkinderen daadwerkelijk een VVE-programma volgen. De gemeente heeft een duidelijk beleid ten aanzien van het aanbod. Ze heeft afspraken gemaakt over het te gebruiken programma (Piramide), maar laat daarnaast ruimte voor het gebruik van een ander programma. Wel zorgt ze er via de voorwaarden voor financiering voor dat de instellingen voldoen aan de uitvoeringscondities van het door hen gekozen programma. De gemeente onderkent het belang van een goed ingerichte zorgstructuur. De eerste stappen tot een concrete invulling hiervan zijn inmiddels gezet, onder andere door de aanstelling van een pedagogisch medewerkster aan de voorscholen. Ook de nauwe samenwerking tussen het CJG en de voorscholen is hiervan een voorbeeld. Wel wijst de inspectie op het belang ook de vroegscholen nadrukkelijk bij dit proces te betrekken. Van belang is immers dat iedere professional weet bij welke instantie hij terecht kan met zijn specifieke externe zorgvraag, zodat de gewenste zorg snel en adequaat geboden kan worden. Via voorwaarden vooraf en evaluatie achteraf geeft de gemeente richting aan de interne kwaliteitszorg op de voor en vroegscholen. Ze heeft daartoe onder andere een VVE-monitor ingericht die zich niet alleen richt op de uitvoering van VVE, maar ook op de resultaten ervan. De praktijk zal moeten uitwijzen of deze aanpak voldoende sturing biedt en of alle relevante aspecten cyclisch en systematisch gemonitord worden. Dit is temeer van belang, omdat er geen richtinggevende uitspraken gedaan zijn over de wijze waarop de instellingen het eigen kwaliteitsbeleid ten aanzien van VVE vorm dienen te geven. Over een aantal onderdelen van de doorgaande lijn zijn afspraken gemaakt. Dit geldt onder andere voor de afspraken en procedures rond de (warme) overdracht en het gebruik maken van de aangeleverde bevindingen en resultaten van de voorschool door de vroegschool. De afstemming tussen de voor- en vroegschool is echter niet in alle opzichten geregeld. Pagina 33 van 40

34 Op gemeentelijk niveau zal bepaald moeten worden welke elementen van de doorgaande lijn noodzakelijk en haalbaar zijn en hoe die gerealiseerd kunnen worden, ook in het licht van de doorstroom c.q. het aantal doelgroepkleuters. VVE op locatieniveau De inspectie heeft in totaal tien VVE-locaties bezocht. Het betrof zes voor- en vier vroegscholen. Vijf van de zes voorscholen behoren tot Stichting MeanderOmnium en één tot Cumulus Welzijn. Van de vier basisscholen behoren er twee tot Stichting Openbaar Onderwijs Rijn- en Heuvelland (SOOH), één tot Stichting voor katholiek en algemeen bijzonder primair onderwijs (Het Sticht) en één tot Christelijk Basis Onderwijs Zeist. Op één locatie zijn de voor- en vroegschool inpandig gehuisvest. De inspectie heeft in overleg met de gemeente besloten tijdens deze bestandsopname geen kinderdagverblijven te bezoeken. Samenvattend concludeert de inspectie dat verschillende aspecten op locatieniveau geheel of grotendeels in orde zijn. Dat geldt voor de condities, ouderbeleid en de uitvoering (proceskwaliteit). Verbetering is wenselijk op het gebied van de planmatige begeleiding en zorg, de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. Over de resultaten van VVE kan de inspectie nog geen uitspraak doen. Hieronder volgt een toelichting. Condities De VVE-condities op de locaties zijn zonder meer in orde. De inspectie heeft waardering voor de inspanningen die door de gemeente en de aanbieders van de voorscholen zijn verricht om essentiële VVE-condities te realiseren op het gebied van de dubbele bezetting, de scholing, de groepsgrootte, de tijd en het programma. Veel waardering heeft de inspectie ook voor de leidsters van de voorscholen. Voor hen is in relatief korte tijd veel veranderd. Zo moesten zij scholing volgen, een nieuw programma invoeren en zich nieuwe werkwijzen eigen maken, bijvoorbeeld tutoring. Ook in de vroegscholen zijn de voorwaarden voor VVE veelal gerealiseerd. Hoewel wat minder ingrijpend dan op de voorscholen, hebben zich ook hier belangrijke veranderingen voorgedaan, waardoor leraren in staat zijn de voorwaarden te creëren om VVE op adequate wijze vorm te geven. Dit laatste binnen de context van de eigen schoolorganisatie. Ouders Op alle locaties investeren leidsters en leraren in de contacten met ouders. De ouders waar de inspectie mee gesproken heeft zijn doorgaans positief over de leidsters/leraren en over de educatie/onderwijs. Ook melden zij veelal effecten van VVE te zien bij hun kinderen. Veelal in vergelijking tot hun oudere kinderen, die geen VVE genoten hebben. Op alle voorscholen is sprake van een gericht ouderbeleid. Leidinggevenden en leidsters vinden het zeer belangrijk ouders nadrukkelijk te betrekken bij de ontwikkeling van hun kind en ze op hun verantwoordelijkheden te wijzen. Tijdens de intake wordt ouders duidelijk gemaakt dat zij niet alleen iets van de voorschool mogen verwachten, maar dat de voorschool ook iets van de ouders mag verwachten. Het streven om 75% van de ouders van de 3-jarige VVE-peuters te laten deelnemen aan het programma VVE-thuis weerspiegelt deze ambitie. Pagina 34 van 40

35 Hoewel ook op de vroegscholen het belang van ouderbetrokkenheid wordt onderschreven, is op drie van de vier bezochte vroegscholen nog nauwelijks sprake van een gericht ouderbeleid. Veelal vormt het ouderbeleid een onderdeel van het algemene ouderbeleid van de school. Het ontbreekt dan veelal aan specifieke doelen ten aanzien van de doelgroepouders en men is onvoldoende op de hoogte van de feitelijke effecten van de verschillende initiatieven. Bij een gericht en expliciet ouderbeleid heeft men aandacht voor: analyse van de ouderpopulatie (taalachtergrond, thuistaal, opleidingsniveau e.d.); visie, doelen en aanpak. Bij de doelen en de aanpak is het van belang in ieder geval aan de volgende elementen aandacht te besteden: Doelgroepouders actief informeren over VVE. De informatievoorziening over aspecten als de plaatsingsprocedure, het veiligheid-, gezondheid- en pedagogisch beleid is veelal in orde. Dit gebeurt via informatiebrochures, schoolgidsen en websites. Doelgroepouders dienen geïnformeerd te zijn over de doelstellingen die met VVE worden nagestreefd en welke doelen er zijn ten aanzien van de rol van de ouders. Wat men wil bereiken met de ouders en hoe dat gebeurt, zowel ten aanzien van het stimuleren van ouders om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten uit te voeren, als ten aanzien van ouderactiviteiten in de voor- en vroegschool. Het formuleren van streefdoelen op het gebied van de betrokkenheid en deelname van ouders. De manier waarop de betrokkenheid en deelname wordt gevolgd en maatregelen die genomen worden bij onvoldoende deelname/betrokkenheid. De uitvoering van VVE: proceskwaliteit De uitvoering van VVE beoordeelt de inspectie als overwegend positief; de meeste onderdelen van de proceskwaliteit zijn op alle locaties als voldoende beoordeeld. Het pedagogisch klimaat in de voor- en vroegscholen en het educatief handelen van leidsters en leraren is overal van een behoorlijk en in enkele gevallen van een goed niveau. Op één locatie is er geen sprake van een integraal VVE-aanbod, waardoor onvoldoende gegarandeerd is dat alle vier de elementen van VVE (taal- en rekenontwikkeling, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling) in voldoende mate systematisch aangeboden worden. Daar waar het VVE-programma wordt ingezet, werken leidsters en leraren systematisch aan de hand van een jaar- en een week- en/of dagplanning. De voorbereiding gebeurt doorgaans volgens de Piramiderichtlijnen. De inspectie heeft het beeld dat de leidsters en de leraren het programma over het algemeen ook uitvoeren zoals bedoeld, met de fasen oriënteren, demonstreren, verbreden en verdiepen. Een onderdeel dat verbeterd kan worden is de afstemming op verschillen tussen kinderen, om (leer)achterstand te voorkomen. Ook op de leersterke kinderen kan beter worden ingespeeld. Op een drietal locaties is nauwelijks zichtbaar dat in het aanbod wordt gedifferentieerd naar leeftijd (jongere en oudere kinderen) en naar ontwikkelings- of beheersingsniveau. Er is wel enige afstemming op de onderwijsbehoeften van individuele kinderen, maar die is vooral impliciet. Afstemming op de doelgroepkinderen gebeurt door middel van tutoring. De functie van de tutoring varieert: meestal preteaching, soms reteaching, en een enkele keer remediëring. Pagina 35 van 40

36 Hoewel de interactie tussen leidster of leraar en kind in alle situaties als voldoende beoordeeld is, kan met name de interactie tussen leerlingen onderling (zowel bij de peuters als bij de kleuters) nog versterkt worden. Voor de inspectie was dit aanleiding om op één locatie deze indicator als wenselijk ontwikkelpunt te beoordelen. Ontwikkeling, begeleiding en zorg Leidsters en leraren hebben aandacht voor het welzijn en de ontwikkeling van de kinderen. Wel constateert de inspectie in de uitvoering van de begeleiding en de zorg nog enkele wenselijke ontwikkelpunten. Doordat twee vroegscholen geen gebruik maken van een gestandaardiseerd observatiesysteem, zijn zij onvoldoende in staat de ontwikkeling van de leerlingen adequaat te volgen. Zij lopen hierdoor het risico mogelijke stagnaties in de ontwikkeling te laat te signaleren. Met name het opstellen van en het werken met handelingsplannen is voor de meeste voorscholen en één vroegschool een wenselijk ontwikkelpunt. De welzijnsorganisatie heeft dit inmiddels zelf geconstateerd en heeft aangegeven dat scholing van alle leidsters op deze punten als speerpunt geldt voor het huidige schooljaar. De inspectie heeft de eerste positieve effecten hiervan reeds kunnen constateren. Afgeronde zorgtrajecten worden over het algemeen adequaat geëvalueerd. Op twee locaties is dit nog niet het geval. Hierdoor gaat men onvoldoende na of de interventies effectief zijn geweest. Ook loopt men het risico bij een eventueel vervolgtraject niet-effectieve interventies ten onrechte nogmaals in te zetten. Leidsters en leraren tonen zich tevreden over de contacten met de overige zorginstellingen. Door diverse constructies (CJG in hetzelfde pand gehuisvest als de voorscholen) en afspraken zijn de lijnen erg kort en zijn er regelmatig effectieve contacten tussen de verschillende specialisten. Men weet elkaar eenvoudig en snel te vinden. Kwaliteitszorg Kwaliteitszorg is voor diverse locaties een ontwikkelpunt. In verband met de sturing van de gemeente via uitvoeringseisen en de monitoring, maar ook los daarvan, hebben de locaties een taak en verantwoordelijkheid inzake de kwaliteitszorg. Het gaat erom dat de locaties de kwaliteit van VVE regelmatig bepalen door deze af te zetten tegen geformuleerde eisen/ijkpunten, op grond daarvan vaststellen welke verbeteringen nodig zijn en op grond daarvan planmatig verbeteringen doorvoeren en de gewenste praktijken ook borgen. Duidelijk is dat VVE op de agenda van de voor- en vroegscholen staat. Als gevolg van de omvorming van peuterspeelzalen tot VVE-zaal en het gemeentelijke VVEbeleid zijn alle locaties volop aan de slag om VVE (verder) vorm en inhoud te geven. De welzijnsinstellingen hebben hun verantwoordelijkheid hierin nadrukkelijk genomen en hebben beleid geformuleerd op welke wijze hier invulling aan gegeven wordt. Doordat bij al deze ontwikkelingen prioriteit is gegeven aan de praktische uitvoering hebben met name de aspecten vastlegging en de borging minder aandacht gekregen. Deze gelden dan ook voor vrijwel alle voorscholen als wenselijk verbeterpunt. Pagina 36 van 40

37 Op enkele vroegscholen vormt VVE nog geen onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school. Het is voor deze vroegscholen daarom niet goed mogelijk de kwaliteit van VVE systematisch te evalueren en op grond van deze evaluaties planmatig te werken aan VVE-verbetermaatregelen. Doorgaande lijn Hoewel er op diverse locaties reeds sprake was van een warme overdracht bij doelgroeppeuters, is - sinds de ondertekening van het convenant - deze werkwijze nu verplicht. Hetzelfde geldt voor het gebruiken van het vastgestelde overdrachtformulier. Bij de bezochte locaties is er in slechts één situatie sprake van een inpandig koppel. Dat wil zeggen dat voor- en vroegschool in hetzelfde gebouw gehuisvest zijn waarbij een groot deel van de peuters ook doorstroomt naar deze vroegschool. In een dergelijke situatie mag men een behoorlijk ontwikkelde doorgaande lijn verwachten. Zowel wat betreft het aanbod, het ouderbeleid, het didactisch handelen en de zorg en begeleiding is dit hier opvallend genoeg niet het geval. Dit heeft grotendeels te maken met het feit dat de vroegschool aan het begin van dit schooljaar besloten heeft het VVE-programma minder leidend te doen zijn. Tot het inspectiebezoek had er op deze locatie gedurende dit schooljaar zelfs nog geen formeel gemeenschappelijk overleg plaatsgevonden tussen de vertegenwoordigers van de voor- en vroegschool. Wel benadrukt men dat dit voorheen wel gebeurde en dat, zodra de vroegschool de herziene versie van Piramide inzet - volgens planning volgend schooljaar - het overleg weer een meer structureel karakter zal krijgen. Het is naar de mening van de inspectie aan de gemeente om in overleg met de verschillende betrokkenen voor alle locaties te bepalen op welke terreinen een doorgaande lijn gewenst is, dan wel verder uitgewerkt kan worden. Natuurlijk met inachtneming van het gegeven dat een voorschool in principe niet toeleidt tot één bepaalde vroegschool. Verdere uitwerking is bijvoorbeeld voor de doelgroepkinderen mogelijk op het gebied van het programma (thema s; aanbod en beheersing woordenschat), ouderbeleid, pedagogisch klimaat en de zorg en begeleiding (bijvoorbeeld specifieke taalvaardigheden in beeld brengen; rol van tutor bij remediëring). Resultaten De gemeente heeft doelen geformuleerd aan het eind van de vroegschoolse periode. Ook is vastgelegd op welke wijze de resultaten van VVE gemeten worden en op welke wijze de opbrengstgegevens geëvalueerd worden. Hiermee heeft de gemeente een zeer belangrijke stap gezet. Doordat deze afspraken pas dit schooljaar zijn ingegaan, zijn feitelijke resultaten nog niet bekend. De inspectie spreekt haar waardering uit voor het feit dat de gemeente in samenwerking met alle betrokkenen tot deze afspraken is gekomen. Wel wijst ze erop dat de resultaatmeting vrij mager is, namelijk gebaseerd op de resultaten op de toets Taal voor Kleuters of op de resultaten op de TAK-toets. Het is de vraag of daarmee een volledig of valide beeld verkregen wordt van de opbrengsten van VVE. Op enkele locaties is het aantal kleuters met een kleuterverlenging erg groot. De inspectie heeft hier de desbetreffende indicator toch als voldoende beoordeeld, omdat deze vroegscholen een vastgesteld protocol hanteren bij de beslissing of een kleuter wel of niet in aanmerking komt voor kleuterverlenging. Pagina 37 van 40

38 Wel constateert de inspectie dat er ondanks het toeleidingsbeleid relatief veel kleuters zijn die geen voorschool hebben bezocht. Dit roept twee vragen op: 1. Hoe komt het dat er ondanks alle inspanningen en afspraken toch nog veel kleuters zijn die geen voorschool hebben bezocht? 2. Is er sprake van een significante relatie tussen de kleuters die geen voorschool hebben bezocht en de kleuters die een kleuterverlenging hebben gekregen. Ten slotte De inspectie heeft waardering voor hetgeen op gemeentelijk niveau en op locatieniveau in de afgelopen tijd tot stand is gebracht. In de komende periode zullen de gerealiseerde VVE-praktijken geconsolideerd moeten worden en op onderdelen versterkt en gepreciseerd. Versterking en precisering van de begeleiding en de zorg, de doorgaande lijn en aspecten van kwaliteitszorg zijn hierbij belangrijke ontwikkelpunten. De inspectie bedankt alle betrokkenen voor hun enthousiasme, openheid, medewerking en samenwerking. Pagina 38 van 40

39 5 Bijlage Pagina 39 van 40

40 Bijlage 1: Overzicht scores per locatie Pagina 40 van 40