Jaarverslag Stigas 2011 Natuurlijke partner voor duurzame inzetbaarheid

Transcriptie

1 Jaarverslag Stigas 2011 Natuurlijke partner voor duurzame inzetbaarheid Dit is een uitgave van Stigas, waarin samenwerken LTO Nederland Branchevereniging VHG CUMELA Nederland FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen Bureau: Telefoon (071) datum April 2012

2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord Algemene beschouwing Stigas voor goede arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie Speerpunten in Ziekteverzuim en ongevallen Ziekteverzuim Ziekteduur Ziekteverzuim en diagnose Bedrijfsongevallen en beroepsziekten Het tweede ziektejaar Conclusies Dodelijke ongevallen Uitvoering preventiezorg Risico-inventarisatie Preventief Medisch Onderzoek (PMO) en gezondheidsbus Werkplekonderzoeken en- advies Workshops WerkenInBalans Infectieziekten en werk Uitvoering brancheprojecten Projecten arbocatalogus Projecten WerkenInBalans Actie VerzuimOnderDeDuim Arbo-brancheprofiel Communicatie en voorlichting Colland en VanColland magazine Folders en websites Beurzen Cursussen, workshops en voorlichtingen Veiligheidscampagne Altijd alert straks ook weer veilig thuis Organisatie Stigas-Bureau Stigas-adviseurs en agrarische klantenteams. 22 Bijlage 1: Samenstelling klankbordgroepen en subgroepen per Bijlage 2: Overzicht verzorgde voorlichtingen in

3 VOORWOORD Beste lezer, Het afgelopen jaar vierde de agrarisch en groene sector 25 jaar aandacht voor arbeidsomstandigheden en veilig en gezond werken. In september 1986 werd door sociale partners met die opdracht Stigas opgericht, een gedenkwaardig feit dat op 29 september 2011 op feestelijke wijze is gevierd in de hypermoderne Veiling Plantion in Ede. Tijdens de jubileumviering is uitvoerig stilgestaan bij wat Stigas de sector de afgelopen 25 jaar heeft gebracht. Geconstateerd is dat er in 25 jaar veel is veranderd, zowel als het gaat om de ontwikkeling van de bedrijven als de omstandigheden waaronder het werk wordt gedaan. Veel traditionele risico s vragen nog steeds aandacht, maar er zijn ook nieuwe risico s ontstaan, zoals de toename van de hoeveelheid flexwerkers, nieuwe dierziekten die op de mens overdraagbaar zijn, en tot slot het gegeven dat we langer gaan doorwerken. Dit laatste vraagt niet alleen om nog meer aandacht voor preventie om te voorkomen dat werknemers voortijdig uitvallen als gevolg van arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten, maar ook om creatieve oplossingen om oudere werknemers plezierig en zinvol aan het werk te houden. Met Stigas heeft de sector een gespecialiseerd instituut om op deze thema s in te spelen en samen met de sector tot praktische oplossingen te komen. Stigas heeft de afgelopen 25 jaar met succes op de veranderingen en de behoeften ingespeeld en heeft de ambitie dit ook in de toekomst te blijven doen. Deels doet Stigas dit vanuit haar eigen expertise, deels door samenwerking met andere partijen in de sector, zoals kennisinstituten, dienstverleners, verzekeraars en de sector- en vakorganisaties. In 2012 zal Stigas de samenwerking met deze organisaties versterken. Kortom, Stigas is dé natuurlijke partner als het gaat om duurzame inzetbaarheid. Stigas doet dit vanuit haar functies van kenniscentrum van en voor de sector en adviseur als het gaat om veilig en gezond werken en verzuimpreventie. Dat de aanpak succes heeft, blijkt uit onze verzuim- en arbeidsongeschiktheidscijfers, die al jaren tot de laagste van Nederland behoren. Dit jaarverslag geeft een samenvatting van de activiteiten van Stigas over Wij wensen u veel leesplezier. Namens het bestuur van Stigas, Mans Vulto, werkgeversvoorzitter Gerard Roest, werknemersvoorzitter 3

4 1. ALGEMENE BESCHOUWING 1.1 STIGAS VOOR GOEDE ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN EN VERZUIMPREVENTIE De zorg voor goede arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie is bijna volledig bij werkgevers en werknemers komen te liggen. Omdat de relatief kleinschalige bedrijven in de agrarische en groene sectoren vaak niet in staat zijn dit zelf te regelen, heeft de sector een ketenaanpak ontwikkeld. Stigas vervult hierin een drieledige rol, te weten die van kenniscentrum op het gebied van arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie, van uitvoerder van preventiediensten en van regisseur van verzuimpreventie. Dit laatste gebeurt in samenwerking met arbodienst Achmea Vitale. Deze rol wordt onder andere uitgevoerd voor verzuimverzekeraar SAZAS en Staatsbosbeheer. De integrale aanpak van preventie en verzuim maakt de unieke positie van Stigas als hèt instituut gericht op duurzame inzetbaarheid voor de sector mogelijk. De integrale aanpak komt onder andere tot uiting in: het zoveel mogelijk inzetten van dezelfde bedrijfsartsen voor preventieve taken (bijvoorbeeld het Preventief Medisch Onderzoek) en het verzuimspreekuur integrale samenwerking van preventieadviseurs met bedrijfsartsen en re-integratieadviseurs in de vorm van klantenteams het prioriteren van preventiediensten mede op basis van gegevens uit de verzuimbegeleiding Sociale partners Kennisfunctie preventie verzuim verzekeren werkgevers en werknemers Preventie vormt de eerste schakel in de keten en maakt de brancheaanpak van de agrarische en groene sector onderscheidend ten opzichte van andere branches in het midden- en kleinbedrijf. Afgezien van de sociale voordelen voor werkgevers en werknemers, komen de investeringen in preventie terug in de vorm van minder verzuim en arbeidsongeschiktheid. Uiteindelijk leidt dit tot lagere kosten voor zowel de bedrijven als de sector als geheel. Als met 4

5 preventie een daling van het ziekteverzuim met bijvoorbeeld 1 procentpunt wordt bereikt, levert dit een besparing op in loonwaarde van meer dan 20 miljoen euro op jaarbasis. De investering in preventie is naar verhouding maar een fractie van dit bedrag. 1.2 SPEERPUNTEN IN 2011 De ambities van de sector hebben in 2011 voor Stigas tot de volgende hoofdactiviteiten geleid: uitvoering van preventie- en verzuimbegeleiding op de bedrijven vernieuwing van het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) afronding en implementatie van de arbocatalogi voor de diverse sectoren uitvoering van de veiligheidscampagne Altijd alert, straks weer veilig thuis viering 25-jarig bestaan Uitvoering preventiediensten Het afgelopen jaar zijn door de Stigas preventie-adviseurs ongeveer bedrijfsbezoeken uitgevoerd. Hierbij gaat het onder andere om de advisering bij de uitvoering van de risico-inventarisatie, de arbocheck of een werkplekonderzoek. Daarnaast hebben veel andere activiteiten plaatsgevonden, zoals het uitvoeren van preventievoorlichtingen, voorlichting over risico s van dierziekten, het trainen van leidinggevenden in het omgaan met verzuim en het uitvoeren van werkplekonderzoeken. Dit laatste gebeurt als een werknemer als gevolg van fysieke klachten door het werk uitvalt. Preventief Medisch Onderzoek (PMO) Stigas voert het PMO gericht uit. Dit wil zeggen dat bij een PMO specifiek gekeken worden naar de risico s in een bepaald bedrijf of sector, zoals deze uit de risico-inventarisatie en evaluatie naar voren zijn gekomen. Een PMO is in veel gevallen een recht voor werknemers op grond van cao-afspraken, maar ook een verplichting voor de werkgever als de risico-inventarisatie daarom vraagt. In 2011 heeft een verbeterslag van het PMO plaatsgevonden. Het vragenlijstonderzoek is nu digitaal in te vullen. Daarnaast is het mogelijk om het PMO op de bedrijfslocatie uit te voeren. In hoofdstuk 3 leest u hier meer over. Arbocatalogus De overheid richt zich steeds meer op het opstellen van doelvoorschriften voor veilig en gezond werken. Het is aan de branches zelf om afspraken te maken hoe aan deze doelvoorschriften kan worden voldaan. Dergelijke afspraken worden vastgelegd in de arbocatalogi. Stigas werkt vanaf 2009 samen met werkgevers en werknemers in de diverse agrarische en groene sectoren aan het opstellen van arbocatalogi voor de verschillende sectoren. De eerste fase van alle 12 arbocatalogi is begin 2010 goedgekeurd. In 2010 zijn de resterende onderwerpen uitgewerkt en is een start gemaakt met de introductie van de arbocatalogi op de bedrijven. In 2011 is, in samenwerking met de verschillende sectorale klankbordgroepen, doorgewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe stukken voor de arbocatalogi. Veiligheidscampagne In 2011 is de veiligheidscampagne Altijd-alert, straks weer veilig thuis gestart. Aanleiding voor deze campagne is het nog steeds te hoge aantal ongevallen op agrarische en groene bedrijven. De campagne sluit aan bij een Europese campagne om het aantal bedrijfsongevallen terug te dringen. De campagne wordt financieel ondersteund vanuit het Actieplan Arbeidsveiligheid van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zie verder hoofdstuk 4 over deze campagne. Stigas 25 jaar Op 29 september werd het 25-jarig bestaan van Stigas gevierd. Dit vond plaats door middel van een feestelijke en tegelijkertijd inhoudelijke bijeenkomst in de veiling Plantion in Ede. Tijdens de bijeenkomst, die door veel vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties, samenwerkingspartners en relaties werd bijgewoond stond het onderwerp langer doorwerken centraal. Geïnspireerd door prof. dr. Jeff Gaspersz van de Universiteit van Nyenrode werden onder andere door alle aanwezigen oplossingen en suggesties verzameld hoe in de toekomst kan worden ingespeeld op de gevolgen van het feit dat we langer gaan doorwerken. Ook werd een veiling gehouden van vele door bevriende relaties belangeloos ter beschikking gestelde producten en diensten voor een goed doel: Stichting Mantaan te Amsterdam, die theatervoorstellingen organiseert op boerderijen, onder andere voor kinderen met een beperking. 5

6 2. ZIEKTEVERZUIM EN ONGEVALLEN 2.1 ZIEKTEVERZUIM Het verzuimpercentage is het percentage werkbare dagen, dat verloren is gegaan wegens ziekteverzuim. In 2011 kwam dit percentage uit op 3,8%. Dit is net iets hoger dan in het voorgaande jaar, maar nog altijd lager dan in andere sectoren in Nederland, waar overigens ook het verzuim stijgt. Tabel 1: Ziekteverzuim agrarische en groene sectoren eerste plus tweede ziektejaar Agrarische sector 1 e ziektejaar 2,8% 3,0% 3,1% 3,2% Agrarische sector 2 e ziektejaar 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% Nederland 1 e plus 2 e ziektejaar*) 4,3% 4,3% 4,2% 4,5%** *) Bron: CBS / Jaarenquête Ziekteverzuim en Kwartaalenquête Ziekteverzuim, het verzuimpercentage van 2011 is nog niet beschikbaar. ** ) Bron ArboNed/365: verzuim 1 miljoen werknemers. 2.2 ZIEKTEDUUR De gemiddelde verzuimduur 1e ziektejaar is in 2011 met 1,9 kalenderdagen gestegen ten opzichte van 2009 en Het betreft hier zoals gebruikelijk de beëindigde ziektegevallen. In 2011 zijn een aantal langdurige eerstejaars ziektegevallen afgesloten. Uit figuur 1 blijkt dat de gemiddelde ziekteduur van de oudere groepen medewerkers toeneemt en dat is zorgwekkend en behoeft aandacht. Zeker als de gemiddelde leeftijd van de SAZAS deelnemers ouder wordt. Figuur 1: Ziekteduur in kalenderdagen naar leeftijd Ziekteduur naar leeftijd in het eerste ziektejaar t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder

7 2.3 ZIEKTEVERZUIM EN DIAGNOSE Kortdurend verzuim komt doorgaans niet bij de bedrijfsarts terecht en krijgt daardoor geen diagnosecode. Figuur 2 laat zien hoe het verzuimpercentage van 3,15% is opgebouwd. Het gaat niet om een onderlinge verhouding van de ziektebeelden maar om het aantal ziektedagen dat elke diagnose kost. Klachten aan rug en ledematen bepalen voor een belangrijk deel het verzuim. Door preventie hiervan zou winst te behalen zijn. Figuur 2: Ziekteverzuim naar diagnose Bijdrage aan ziekteverzuimpercentage per diagnosegroep Diagnoses Overige klachten bewegingsapparaat Rugklachten Psychisch Overige diagnoses Hartvaatstelsel Zenuwstelsel Spijsvertering Urinewegen Luchtwegen Geen diagnose 2.4 BEDRIJFSONGEVALLEN EN BEROEPSZIEKTEN In 2011 hebben er in totaal 124 nieuwe bedrijfsongevallen met ziekteverzuim tot gevolg plaatsgevonden. In 2011 werden er 387 vermoedelijke beroepsziekten vastgelegd door de bedrijfsartsen. 7

8 2.5 HET TWEEDE ZIEKTEJAAR In totaal gaat het om 361 werknemers in het tweede ziektejaar. Hiervan ging 52% weer aan de slag in 2011 en bereikte 48% einde wachttijd en maakte twee jaar ziekteverzuim vol. Een kwart van de mensen die einde wachttijd bereikte was 56 jaar of ouder. Figuur 3: Werknemers in het tweede ziektejaar 60 Werknemers in het 2de ziektejaar naar leefijd Hersteld in het 2e ziektejaar Ziek tot einde wachttijd t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Nagenoeg de helft van de werknemers in de leeftijd van 56 jaar en ouder gaat weer aan de slag in het tweede ziektejaar. De andere helft blijft arbeidsongeschikt en bereikt einde wachttijd. In de leeftijdscategorie van jaar ligt het iets ongunstiger. Tabel 2: Herstelde werknemers in het 2 e ziektewetjaar onderverdeeld naar bedrijfstak en leeftijd *) Bedrijfstak t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Mechanisch loon Glastuinbouw Veehouderij Hoveniers/groenvz Paddenstoelen 1 2 Akkerbouw Bollenteelt Bollenhandel Fruitteelt 1 Gemengd bedrijf Bos en Natuur Vollegrondsteelt Boomkwekerijen Bedrijfsverzorging Overige bedrijven Totaal *) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode 8

9 Tabel 3: Werknemers die de 1 e WIA dag hebben bereikt onderverdeeld naar bedrijfstak en leeftijd *) Bedrijfstak t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Mechanisch loon Glastuinbouw Veehouderij Hoveniers/groenvz Paddenstoelen Akkerbouw Bollenteelt Bollenhandel Fruitteelt Gemengd bedrijf Bos en Natuur Vollegrondsteelt Boomkwekerijen Bedrijfsverzorging 2 4 Overige bedrijven Totaal *) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode Tabel 4: Werknemers die de 1 e WIA dag hebben bereikt onderverdeeld naar beschikking UWV en leeftijd *) Beschikking UWV voor: t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder < 35 % WIA % - 80% WIA % - 100% IVA % - 100% WIA Geen loonverlies Hersteld 2 Loondoorbetaling 1 3 Onbekend Overleden 1 Uit dienst 2 1 Geen recht 1 2 Zwangerschap 1 Totaal *) De leeftijdverdeling is gebaseerd op de leeftijd aan het eind van de verslagperiode 2.6 CONCLUSIES Het ziekteverzuimpercentage in de agrarische en groene sector is een fractie hoger dan in 2011, namelijk 3,8%. In 2010 was dat 3,7%. Dit is altijd nog lager dan het landelijk gemiddelde in Nederland dat geschat wordt op 4,5%. Klachten aan het bewegingsapparaat vormen de belangrijkste oorzaak van ziekteverzuim. Bij preventie hiervan moet gedacht worden aan voorlichting, het inzetten van hulpmiddelen en een leefstijl om fit te blijven. Voor terugkeer naar werk zijn de wil en flexibiliteit van de werkgever en de werknemer nodig. Niet alleen in de vorm van voorlichting en instructies voor de werknemers maar ook als het gaat om de inzet van hulpmiddelen en het aanpassen van de werkplek, de functie en/of het werkrooster. De ziekteduur is in 2011 toegenomen met ruim 28 kalenderdagen. Met name in de oudere leeftijdscategorieën neemt de duur van het verzuim toe. De economische crisis speelt hier een belangrijke rol. Zoeken naar ander werk bij een andere werkgever duurt langer. 9

10 2.7 DODELIJKE ONGEVALLEN In 2011 waren er 22 dodelijke ongevallen te betreuren binnen de agrarische en groene sectoren. Daarnaast vonden er tijdens werkzaamheden op agrarische bedrijven twee dodelijke ongevallen plaats met derden. In onderstaande figuur staan de aantallen dodelijke ongevallen in de afgelopen tien jaar. Dit overzicht is in overleg met de arbeidsinspectie tot stand gekomen. Figuur 4: Dodelijke ongevallen van 2002 tot en met 2011 totaal en ouderen en kinderen totaal 18 jaar In 2011 zijn er vier ongevallen met jongeren gebeurd, waarvan drie met kinderen van zes jaar of jonger. Daarnaast zijn vier ongevallen gebeurd met 65-plussers. In onderstaande grafiek is een overzicht te zien van de verdeling tussen de verschillende ongevallen naar oorzaak in de laatste vijf jaar. Van de dodelijke ongevallen hadden zeven betrekking op werknemers, zeven op zelfstandigen/ondernemers, in zes gevallen was er een gezinslid bij betrokken (waarvan dus drie kinderen) en twee gevallen is het niet bekend of het een werknemer, ondernemer of gezinslid betreft. Bij twee ongevallenging het om werknemers van een agrarisch of groen bedrijf bij een ander bedrijf. Figuur 5: Aantal ongevallen naar oorzaak in 2011 Dieren Machine Overige Rijdende machine Vallen Vallend voorwerp Uit figuur 5 blijkt dat ook in 2011 rijdende machines en vallen van hoogte weer het grootste deel van de dodelijke ongevallen veroorzaakten. 10

11 3. UITVOERING PREVENTIEZORG Preventiezorg in de sector wordt op bedrijfsniveau en op individueel niveau vormgegeven. Belangrijke activiteiten op bedrijfsniveau waren in 2011: risico-inventarisatie werkplekonderzoek preventief medisch onderzoek en gezondheidsbus workshops WerkenInBalans 3.1 RISICO-INVENTARISATIE In 2011 lag het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties (RIE s) iets lager ten opzichte van het jaar daarvoor. Het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties ligt echter hoger dan het dieptepunt van Een duidelijke oorzaak voor de daling van het aantal risico-inventarisaties is niet duidelijk aan te geven. Vermoedelijk spelen de crisis, waardoor de uitvoering van de risico-inventarisatie wordt uitgesteld en de digitale risico-inventarisatie hierbij een belangrijke rol. Uitgezonderd akkerbouw en vollegrondsteelt en de fruitteelt zijn of waren alle digitale risico-inventarisaties in 2011 erkend als branche-rie; deze digi-rie s kunnen zonder toetsing door een deskundige worden uitgevoerd. Figuur 6: Aantal uitgevoerde RIE s per jaar sinds

12 Figuur 7: Aantal RIE s per sector Aantal RIE's per sector in 2011 Zorgboerderij Vollegrondsgroententeelt Paddestoelenteelt Overige bedrijven Mechanisch Loonwerk Intensieve veehouderij Hoveniers Graasdieren Glastuinbouw Fruitteelt Bos en Natuur Boomkwekerijen Bloembollenteelt Akkerbouw Uiteraard is er een relatie tussen het aantal bedrijven in een sector en het aantal uitgevoerde risico-inventarisaties. Daarnaast zien we dat certificeringssystemen die eisen dat er actuele risico-inventarisatie aanwezig is, zoals VCA, Global-GAP en het kwaliteitssysteem voor zorgboerderijen, stimulerend werken op het uitvoeren van risicoinventarisaties. Figuur 8: Aantal gebruikers van de digitale RIE per sector en het aantal ingevulde digitale RIE s in 2011 Zorgboerderijen Varkenshouderij Pluimveehouderij Paddenstoelenteelt Melkveehouderij Mechanisch loonwerk Hoveniers en groenvoorziening Glastuinbouw Ingevuld Gebruiker Fruitteelt Bos en natuur Boom- en vaste plantenteelt Bloembollenteelt -handel en -broeierij Akkerbouw en vollegrondsteelt Paardenhouderij In figuur 8 is het aantal gebruikers van de digitale risico-inventarisatie te zien en het aantal gebruikers dat de digitale risico-inventarisatie zover invult dat zij uiteindelijk op de laatste pagina terechtkomen. Van de gebruikers komt dus nog geen 20% (n=3.468) op de laatste bladzijde terecht. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat bij het aantal van 12

13 gebruikers ook derden zitten die alleen uit nieuwsgierigheid de digitale risico-inventarisatie bekijken en bijvoorbeeld ook de Stigas-adviseurs die de digitale RIE onderhouden. 3.2 PREVENTIEF MEDISCH ONDERZOEK (PMO) EN GEZONDHEIDSBUS Medio 2011 is de samenwerking tussen Stigas en de Gezondheidsbus gestart. Wat bedoeld was als een voorzichtige verkenning liep al snel uit op veel vraag naar deze vorm van dienstverlening. Met de Gezondheidsbus is het mogelijk PMO s uit te voeren op de locatie van het bedrijf. Dit scheelt de ondernemer en werknemers veel reistijd en wachttijd. Een dag PMO s wordt dan al gauw een leuke happening op het bedrijf en het gespreksonderwerp van de dag. De Stigas bedrijfsarts voert de individuele eindgesprekken, ontmoet nu ook werknemers die niet verzuimen en leert het bedrijf en de werkplek beter kennen. Vanaf de start in juli heeft de Gezondheidsbus maandelijks één of meerdere dagen op een agrarisch bedrijfsterrein gestaan. Daarnaast werden nog regelmatig PMO s uitgevoerd voor agrarische werknemers op de vestigingen van Achmea Vitale. Tot slot is ook het aan het PMO gekoppelde werkbelevingsonderzoek gedigitaliseerd, wat het gemak en de mogelijkheid van het maken van analyses op bedrijfsen sectorniveau heeft vergroot. 3.3 WERKPLEKONDERZOEKEN EN -ADVIES Als een werknemer uitvalt of dreigt uit te vallen en het vermoeden bestaat dat de oorzaak in het werk ligt, wordt een Stigasadviseur ingeschakeld voor het uitvoeren van een werkplekonderzoek. Deze adviseert over mogelijke aanpassingen van de werkplek, de organisatie van het werk of hulpmiddelen om terugkeer naar het werk mogelijk te maken en toekomstige uitval te voorkomen. De werkplekonderzoeken maken standaard deel uit van de verzuimaanpak voor onder andere SAZAS-klanten. Verder worden werkplekonderzoeken ingezet na een ernstig bedrijfsongeval met als doel vergelijkbare ongevallen te voorkomen. In 2011 zijn 198 werkplekonderzoeken ingezet. Werkplekonderzoek leidt tot aanpassing machine Een werknemer raakt bekneld in een kistenrobot en loopt ernstig letsel op aan been en schouder. Bij onderzoek blijkt dat de beveiliging handmatig was opgeheven om ongewenste onderbrekingen te voorkomen. Met de werknemer en de werkgever is gesproken over veiligheid en met de machineproducent zijn afspraken gemaakt over het aanpassen van de robot zodat de beveiliging niet meer kan worden uitgezet. 3.4 WORKSHOPS WERKENINBALANS De aanpak WerkenInBalans heeft als doel de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te bevorderen door hen bewust te maken van de invloed van gezondheid en de vitaliteit op hun functioneren. Aanleiding was het besef dat ook de agrarische en groene sectoren de komende jaren te maken krijgen met een vergrijzing van het personeelsbestand. Daarnaast bleek uit verzuimcijfers dat in de leeftijdscategorie boven de 45 jaar het verzuim fors oploopt. De pilot WerkenInBalans - Gezond werken en ouder worden in de agrarische en groene sectoren kreeg eind 2011 in samenwerking met Colland Zorg een vervolg. In 2011 hebben 14 bedrijven deelgenomen aan het project. Tevens zijn 150 deelnemers uit twee sectoren uitgenodigd om deel te nemen aan de sectoraanpak. Enkele werkenden hebben deelgenomen op individuele basis. In totaal hebben er 540 werkenden deelgenomen aan de aanpak. Het project loopt tot eind INFECTIEZIEKTEN EN WERK Ook in 2011 werd Stigas veel gevraagd om presentaties te geven over infectieziekten en hoe hiermee in het werk om te gaan. Het ging onder meer om Q-koorts, de ziekte van Lyme, MRSA, vossenlintworm en het Schmallenbergvirus. Stigas heeft samen met de GGD Hart van Brabant en de ZLTO een stand bemand op de jaarlijkse ZLTO-beurs voor studieclubs. Het thema was zoönosen. Lezingen werden aangevraagd voor het winterseizoen. Leaflets over deze onderwerpen werden in 2011 opgesteld. Het leaflet van Stigas over MRSA is gebruikt tijdens het landelijk MRSA-symposium in Den Bosch. 13

14 Stigas was in 2011 betrokken bij het opstellen van de richtlijn over chronische vermoeidheid door Q- koorts, bij de richtlijn over de ziekte van Lyme en bij overleg met het RIVM en GGD Hart van Brabant. Het RIVM vroeg Stigas een aantal malen deel te nemen aan het deskundigenberaad. Verder is Stigas vertegenwoordigd in het AMT (arbomanagement team) van het RIVM. In de week van 4 tot en met 10 april 2011 werd meegedaan met de WeekVanDeTeek. Stigas vervult een leidende rol in deze gezamenlijke aanpak van 16 organisaties die betrokken zijn bij de problematiek, zoals het RIVM, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Geldersch Landschap. Onder andere zijn diverse voorlichtingen gegeven en is de voorlichtingswebsite geactualiseerd. Op verzoek van de VHG is er een toolbox samengesteld over teken en de ziekte van Lyme, waarmee werkgevers hun medewerkers voorlichting kunnen geven. De toolbox wordt aangeboden aan nieuwe VHG-leden. 14

15 4. UITVOERING BRANCHEPROJECTEN Het specifieke kenmerk van de agrarische brancheaanpak voor preventie is de uitvoering van brancheprojecten. Hieronder wordt kort verslag gedaan van enkele projecten. 4.1 PROJECTEN ARBOCATALOGUS In vergelijking tot voorgaande jaren zijn de zichtbare activiteiten rond de verschillende arbocatalogi in 2011 minder geweest. Achter de schermen is in samenwerking met de verschillende klankbordgroepen rustig doorgewerkt met het ontwikkelen van nieuwe stukken voor de arbocatalogi. Dit heeft er in geresulteerd dat eind 2011 het mechanisch loonwerk, de hoveniers en groenvoorziening, de glastuinbouw en bos en natuur nieuwe onderwerpen hebben ingediend bij de Inspectie SZW voor toetsing. In 2011 is het project Implementatie arbocatalogus afgerond. In het kader van dit project zijn onder andere 815 bedrijven bezocht waar de arbocatalogus is geïntroduceerd. Van deze bedrijven zijn 700 na ongeveer drie maanden nog eens gebeld om te evalueren of en wat men met de arbocatalogus had gedaan. Hoewel de reacties op de arbocatalogus voor het overgrote deel positief zijn, bleek dat veel bedrijven nog niet veel met de catalogus hadden gedaan. Afgesproken is om de evaluatie daarom begin 2012 te herhalen. Figuur 1: Aantal bezochte bedrijven per deelsector Akkerbouw vollegrondsteelt 63 Bloembollenteelt en - handel 52 Boomteelt en vaste plantenteelt 60 Bos en Natuur Fruitteelt Glastuinbouw Hoveniers en groenvoorziening Mechanisch Loonwerk Melkveehouderij Paardenhouderij Pluimveehouderij Varkenshouderij 27 Overige 15

16 Naast de introductie op individueel niveau zijn 90 voorlichtingen over de arbocatalogus verzorgd voor groepen ondernemers en werknemers. Na afronding van het project is de introductie van de arbocatalogus opgenomen in de reguliere dienstverlening. De Stigas preventieadviseurs laten tijdens hun bedrijfsbezoeken de arbocatalogus nog steeds even zien als men de arbocatalogus nog niet kent en daarnaast gaan de voorlichtingen over de arbocatalogus nog steeds door. 4.2 PROJECT WERKENINBALANS WerkenInBalans heeft als doel de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te bevorderen door hen bewust te maken van de invloed van gezondheid en vitaliteit op hun functioneren. De door het ministerie van SZW gesubsidieerde pilot werd in 2010 afgerond en kreeg een vervolg in een samenwerking met Colland Zorg. Een van de belangrijkste conclusies was dat WerkenInBalans een goed instrument is om het gesprek tussen werkgevers en hun werknemers op gang te brengen over mogelijke risico s op uitval op kortere of langere termijn. Daarom is dit bij uitstek een aanpak om vanuit het oogpunt van preventie in te spelen op de aankomende vergrijzing. Het vervolg is in 2011 van start gegaan. De aanpak bestaat in principe uit drie onderdelen, te weten: communicatie en voorlichting over leeftijdsgericht gezondheidsbeleid in de agrarische en groene sectoren het toepassen en evalueren van de werkvermogensmonitor in bedrijven in de agrarische en groene sector. De werkvermogensmonitor is een uitgebreidere versie van de Workability Index (WAI), een instrument dat inmiddels in twaalf verschillende landen en diverse sectoren in Nederland wordt toegepast en een voorspelling geeft van mogelijke risico s op uitval in de nabije toekomst. stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid van zowel de werkgever als de werknemer als het gaat om leeftijdsbewust gezondheidsbeleid Het afgelopen jaar is gebleken dat duurzame inzetbaarheid en de aanpak hiervan nog de nodige aandacht vragen in de sector. 4.3 ACTIE VERZUIMONDERDEDUIM In 2011 is een vervolg gegeven aan de actie VerzuimOnderDeDuim. De doelstelling van dit project is de schadelast van bedrijven ten gevolge van hoogverzuim te voorkomen en te verlagen. Samen met een adviseur van Stigas wordt een analyse van het bedrijfsbeleid en het verzuim gemaakt, waarna het bedrijf advies krijgt over de aanpak ervan. Vervolgens krijgen ondernemers, P&O'ers en leidinggevenden ondersteuning en begeleiding in het formuleren en uitdragen van een bedrijfseigen verzuimbeleid. Gelet op het succes van de aanpak en de waardering door klanten wordt deze door SAZAS kosteloos aan haar hoogverzuimende klanten aangeboden. Als hoogverzuimende bedrijven worden gedefinieerd: werkgevers met tien of meer medewerkers en een verzuimpercentage van tweemaal het gemiddelde in de sector of hoger in jaar daarvoor werkgevers met een meldingsfrequentie van 2.5 of hoger gedurende de laatste twee jaar werkgevers die op grond van hun verzuimrisico een extra generieke premieverhoging van 5% hebben gekregen Enkele ervaringen uit de aanpak: Het merendeel van de deelnemers laat een dalend effect zien in de verzuimcijfers. Werkgevers en leidinggevende geven aan dat ze stappen maken in scherper en adequater reageren op het gebied van verzuimbegeleiding en re-integratie. De deelnemers aan de workshops geven aan dat met de aangescherpte kennis over gespreksvoering bij verzuim, verslaglegging en evaluatie een belangrijke bijdragen is verkregen in het verlagen van het verzuim. Ook worden mogelijke conflictsituaties eerder herkend. Driekwart van de geënquêteerden is daadwerkelijk begonnen met het opzetten/aanpassen van het verzuim- en reintegratiebeleid. De meeste anderen geven aan hiermee nog aan de slag te willen. Het kosteloos aanbieden van de aanpak door SAZAS aan haar klanten wordt als een gewaardeerde service ervaren. 16

17 Bedrijven die deelgenomen hebben aan de aanpak worden enkele jaren gevolgd. Hieruit blijkt telkens weer dat bedrijven na deelname aan de actie gemiddeld een substantiële daling van het verzuim laten zien. Uiteindelijk resulteert dit in een navenante daling van de financiële schadelast voor zowel de betrokken bedrijven als voor de eventuele verzuimverzekeraar. 4.4 ARBO-BRANCHEPROFIEL In het kader van het versterken van de kennisfunctie is Stigas gestart met het opstellen van zogenaamde arbobrancheprofielen voor de afzonderlijke sectoren. Doel van een arbo-brancheprofiel is om per sector de ontwikkelingen op het gebied van verzuim, ongevallen en stand der techniek in kaart te brengen en eventueel noodzakelijke acties vanuit preventiezorg vast te stellen. In navolging van de glastuinbouw zijn 2011 arbobrancheprofielen voor de melkveehouderij en hoveniers en groenvoorziening verder uitgewerkt. Tevens is het arbobrancheprofiel voor de glastuinbouw opnieuw geactualiseerd. Om het arbo-brancheprofiel beter te kunnen gebruiken als input voor de actualisatie van de branche-rie s en de arbocatalogi is in 2011 afgesproken om in het jaar voor de evaluatie en actualisatie van branche-rie s en de arbocatalogi van een sector een arbobrancheprofiel van deze sector op te stellen. 17

18 5. COMMUNICATIE EN VOORLICHTING 5.1 COLLAND EN VANCOLLAND MAGAZINE De afdeling communicatie van Stigas neemt deel aan het Colland-communicatieteam, waarin ook communicatieadviseurs van de Sectorraad, BPL en SAZAS deelnemen. Gezamenlijk ontwikkelen zij het Colland communicatiebeleid en zijn zij verantwoordelijk voor de communicatie met sociale partners, brancheorganisaties, bedrijven en bedrijfstakken. Hiervoor zijn de volgende gezamenlijke communicatiemiddelen ingezet: het magazine VanColland, de website diverse digitale nieuwsbrieven en een beursbeleid. Het gezamenlijke magazine VanColland verschijnt vijf keer per jaar. Stigas maakt graag gebruik van dit magazine om de eigen dienstverlening en specifieke onderwerpen onder de aandacht te brengen van alle bij Colland aangesloten bedrijven. Het afgelopen jaar heeft Stigas wederom een substantieel deel van dit blad met actuele thema s rond arbeidsomstandigheden en verzuim weten te vullen. In het najaar verscheen bovendien een special Stigas 25 jaar in het blad. 5.2 FOLDERS EN WEBSITES Stigas beschikt over een uitgebreide serie voorlichtingsleaflets. Deze folderlijn wordt regelmatig uitgebreid en/of geactualiseerd. Het meest populair bij werkgevers en werknemers zijn praktische leaflets over actuele zaken als de Gezondheidsbus, teken en de ziekte van Lyme en MRSA. De website wordt vooral gevoed met specifieke arbo-onderwerpen, onder andere arbeidsvriendelijke producten. Het beheer van de website ligt geheel bij Stigas. In 2011 is de website bezocht door unieke bezoekers. Naast de Stigaswebsite is in 2011 ook veel aandacht besteed aan de website Deze website kende in unieke bezoekers. Nieuw in 2011 was de website in het kader van de veiligheidscampagne. Met name de veiligheidsfilmpjes zijn goed bekeken, elk filmpje ruim 2000 keer. 5.3 BEURZEN Stigas preventie-adviseurs hebben acte de presence gegeven op de volgende beurzen: De Mechanisatietentoonstelling bloembollen in Lisse, de landbouwvakbeurs in Assen, de Groendag in Hoorn, de landbouwvakbeurs in Gorinchem, het Boerderij Ondernemersevent in Lunteren, de tuinbouwrelatiedagen in Venray en de landbouwvakbeurs in Leeuwarden. Stigas heeft veel aanloop op de verschillende beurzen gehad. Vooral de gehoortesten, zoals uitgevoerd in Assen en Lisse waren erg succesvol. Een ander thema dat veel aandacht trok was de veiligheidscampagne. Zo waren diverse filmpjes te zien en er waren prijzen te winnen. 18

19 5.4 CURSUSSEN, WORKSHOPS EN VOORLICHTINGEN De Stigas-adviseurs hebben ook het afgelopen jaar een groot aantal cursussen en workshops verzorgd. Zoals de workshops Goed zitten doe je zo!, WerkenInBalans, verzuimmanagement, voeren van verzuimgesprekken en beter reintegreren. Naar het Stigas voorlichtingsprogramma is ook nog altijd veel vraag. Het afgelopen jaar zijn weer meer dan honderd presentaties verzorgd. Specifieke onderwerpen die eruit sprongen waren veiligheid, de arbocatalogus, teken en de ziekte van Lyme en gezond bewegen. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van de in 2011 voor diverse organisaties verzorgde voorlichtingen. 5.5 VEILIGHEIDSCAMPAGNE ALTIJD ALERT STRAKS OOK WEER VEILIG THUIS In december 2010 is de veiligheidscampagne Altijd Alert straks ook weer veilig thuis gestart. Deze campagne loopt tot eind 2012 en is erop gericht het aantal ongevallen in de sector terug te dringen. De campagne wordt financieel ondersteund vanuit het Actieplan Arbeidsveiligheid van het ministerie van SZW. In 2011 zijn een winter- en een zomereditie van de veiligheidskrant verspreid naar ± bedrijven en zijn de voorbereidingen getroffen voor de wintereditie van In mei is de campagnewebsite gelanceerd en in juni de veiligheidscheck. De veiligheidscheck is sinds juni door 506 mensen ingevuld. Door de Stigas preventieadviseurs is de veiligheidscheck bij 143 bedrijven geïntroduceerd en toegelicht. Onderdeel van de campagne is het verzorgen van voorlichtingen aan ondernemers en werknemers over veilig werken. In 2011 zijn 49 voorlichtingen met onderwerp veiligheid verzorgd. In het kader van de campagne zijn in ongevalsonderzoeken uitgevoerd. In 2012 zal hierover nader gerapporteerd worden. Als spin-off van de veiligheidscampagne zijn in 2011 in samenwerking met de arbeidsinspectie vijf filmpjes gemaakt. In elk filmpje komt één veelvoorkomend risico aan de orde: letsel door dieren, bedwelming door mestgassen, overreden worden, vallen van hoogte en bekneld raken. De filmpjes worden gebruikt bij voorlichtingsbijeenkomsten en zijn op YouTube geplaatst. Op YouTube zijn alle filmpjes in 2011 ruim 2000 keer bekeken. Op de volgende pagina een impressie van het filmpje over vallen van hoogte. 19

20

21 6. ORGANISATIE De Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stichting Stigas) is bestuurlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van preventiezorg in de agrarische en groene sectoren en heeft voor de uitvoering een overeenkomst gesloten met Stigas Agrarisch Preventief BV en arbodienst Achmea Vitale. Via deze overeenkomst is geregeld dat het bestuur wordt ondersteund door het landelijk Stigas-bureau en een vijftiental volledig dedicated landelijk werkzame preventieadviseurs. Het Stigas-bureau is verantwoordelijk voor de aansturing en vervult daarnaast de rol van kenniscentrum en volgt uit dien hoofde algemene beleidsmatige ontwikkelingen op het terrein van arbeidsomstandigheden en treedt op als gesprekspartner namens de sector, bijvoorbeeld voor de Arbeidsinspectie, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, landbouwonderzoek enz. De manager Stigas rapporteert hierover aan het bestuur. Het afgelopen jaar is het bestuur van Stigas vijfmaal bij elkaar geweest. Bestuur Samenstelling van het bestuur ultimo 2011: Leden: LTO Nederland Mans Vulto (werkgeversvoorzitter) Plaatsvervangende leden: Gerard Susanna LTO Noord Glaskracht Arend Hekman CUMELA Nederland Hannie Zweverink Branchevereniging VHG Egbert Roozen Corina van Zoest Marc Custers FNV Bondgenoten Gerard Roest (werknemersvoorzitter) Heidi Timmermans CNV Vakmensen John Koudys Bart Bruggeman Jaap Bosma Adviseur Colland Bestuursbureau Christ Essens Directie/secretariaat Math Creemers

22 6.1 STIGAS-BUREAU De activiteiten voor Stigas worden gecoördineerd door het landelijk Stigas-bureau (staf). Dit bureau vervult de rol van kenniscentrum voor de agrarische en groene sector op het terrein van arbeidsomstandigheden, verzuim en gezondheidsmanagement. Deels gebeurt dit ook voor SAZAS. Ook is het bureau verantwoordelijk voor het secretariaat van het bestuur en voor de organisatie van de sectorale klankbordgroepen, die inhoudelijk verantwoordelijk zijn voor onder andere de afzonderlijke sector arbocatalogi, branche-rie s en de ontwikkeling van arbobrancheprofielen. Overige activiteiten zijn onder andere: de ontwikkeling en coördinatie van brancheprojecten en -onderzoeken het onderhoud en updaten van sectorspecifieke instrumenten zoals branche-rie s, arbocatalogi en PMO het onderhoud van de websites en (arbocatalogus) het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal en het invullen van het arbodeel in Colland-media de functionele en operationele aansturing van de Stigas-adviseurs en andere te betrekken professionals bij de uitvoering de loketfunctie voor verzoeken om informatie en/of preventiediensten van ondernemers en werknemers het uitvoeren van brancheanalyses, onder andere als het gaat om de ontwikkeling van verzuim en ongevallen In de staf van Stigas zijn alle relevante disciplines vertegenwoordigd: de medische, arbeidsdeskundige, arbeidshygiënische, veiligheidskundige en arbeid- en organisatiedeskundige. Deels vervult de staf ook de functionele aansturing van de dedicated re-integratieadviseurs en bedrijfsartsen van Achmea Vitale in het kader van de uitvoering van het verzuimmanagement voor de sector. 6.2 STIGAS-ADVISEURS EN AGRARISCHE KLANTENTEAMS De Stigas-adviseurs zijn landelijk gespreid werkzaam en hebben contact met de dedicated opgestelde artsen en reintegratieadviseurs voor de agrarische en groene sectoren van Achmea Vitale. De inzet is om preventieadviseurs, reintegratieadviseurs en brancheartsen zoveel mogelijk met elkaar te laten samenwerken, in het belang van de opbouw van kennis en de kwaliteit van de dienstverlening. Naast de vaste kern van adviseurs worden voor specifieke werkzaamheden of projecten op ad-hoc basis ook andere deskundigen ingehuurd. Adviseur Specialisme Regio Peter Bredius Akkerbouw en vollegrondsteelt, Breda Machineveiligheid en Hoger Veiligheidskundige Albert van der Burg Glastuinbouw, Arbeidsdeskundige, EUREP/GAP Westland Marcel van Diepen Bloembollen, witloftrekkerijen Alkmaar Marieke van Esveld Fruitteelt, fysieke belasting, kinderen Arnhem Dolf Goedee Algemeen Goes Mirjam de Groot Bos en natuur, geitenhouderij, Amersfoort Teken en de ziekte van Lyme, kinderen Ton Joosten Paddenstoelenteelt, aspergeteelt Venlo Wim Klaucke Akkerbouw, Middelbaar Veiligheidskundige Groningen Henry Kok Fruitteelt, Middelbaar Veiligheidskundige Arnhem/Enschede Rolf de Konink Melkveehouderij en veeverbetering, bedrijfsverzorging, Leeuwarden rundveebedrijven, KI-bedrijven (rundvee), Arbeidsdeskundige, Middelbaar Veiligheidskundige Adri van Kooten Akkerbouw, bos en natuur Groningen Sjoek van der Maarl Mechanisch loonwerk, hoveniers en groenvoorziening, Hoger Haarlem Veiligheidskundige Ger Meuwissen Varkens- en pluimveehouderijen, Middelbaar Eindhoven Veiligheidskundige, ARIE Kees van Schanke Paardenhouderijen, maneges Rotterdam Middelbaar Veiligheidskundige Albert Snapper Algemeen Apeldoorn Iris Voorbergen Boomteelt en vaste plantenteelt Utrecht 22

23 BIJLAGE 1 SAMENSTELLING KLANKBORDGROEPEN EN SUBGROEPEN Klankbordgroep Hoveniers en Groenvoorzieners Naam Namens Voorzitter F. Crucq VHG J. Hoksberg VHG I. Sangers VHG J. Batenburg VHG G. Rijndorp VHG M. Custers VHG Th. Nieuwenhuizen VHG F. van den Bos VHG R. Snijders FNV Bondgenoten M. Daamen FNV Bondgenoten D. Aaldering FNV Bondgenoten B. de Jong FNV Bondgenoten F. van Hoekelen FNV Bondgenoten E. van Hulst CNV Vakmensen P. van der Beek CNV Vakmensen S. van der Maarl Stigas Klankbordgroep Mechanisch Loonwerk Naam Namens Voorzitter J.H. Zweverink-Bosch CUMELA Nederland C. van Zoest-Meester CUMELA Nederland M. Westra CUMELA Nederland Plaatsvervanger D.H.G. van der Poel A.W. Karelse M.C Bense CUMELA Nederland FNV Bondgenoten J. Sijtsma FNV Bondgenoten G. Baert Vakvereniging HZC J. Bosma CNV Vakmensen C. Essens Actor Agendalid S. van der Maarl Stigas Klankbordgroep Glastuinbouw Naam Namens Voorzitter A. Hekman LTO Noord Glaskracht J. Vooijs LTO Noord Glaskracht E. Goos LTO Noord Glaskracht L. de Jong LTO Noord Glaskracht G.P.M.J. Roest FNV Bondgenoten H. Bos FNV Bondgenoten A. van der Burg Stigas 23

24 Klankbordgroep Dierhouderij Naam Namens D. van Hierden LTO Varkenshouderij A. Butijn NOP Plaatsvervanger A. Spieker J. Houdijk LTO Schapenhouderij J. Mulder LTO Melkveehouderij A. van Daatselaar LTO Paardenhouderij H.J. Peek LTO Paardenhouderij B. van Veldhuisen FNRS Plaatsvervanger W. Franken Mevr. R. Pruijsten LLTB Agendalid G.P.M.J. Roest FNV Bondgenoten G. Meuwissen Stigas Klankbordgroep Bos en Natuur Naam J.A. Eftink Namens FNV Bondgenoten W. Baltussen FNV Bondgenoten J.H. Kraan J.P.M. Polman M.M. Bouwmeester E. Vogel CNV Vakmensen IPC Groene Ruimte Bouwmeester Bosbeheer Vereniging Natuurmonumenten W. Roelfsema Staatsbosbeheer H.J. Jeurink AVIH M. de Groot Stigas Klankbordgroep Open Teelten Naam Namens Voorzitter J. van Leeuwen NBvB B. Knol NBvB J. Janssen NBvB Agendalid H. van Wetten NFO H. Bus NFO Agendalid G. Pronk NFO B. Hasselo LTO Akkerbouw W. Biemans LTO Vollegrond Mevr. M.C Bense FNV Bondgenoten W.H. Immerzeel CNV Vakmensen A. Zwetsloot Anthos J.H. de Boer KAVB Agendalid P. Bredius Stigas 24

25 BIJLAGE 2 OVERZICHT VERZORGDE VOORLICHTINGEN STIGAS 2011 Datum Opdrachtgever Sector Stigasmedewerker Onderwerp 1 4-jan Dirksen management support Melkveehouderij Rolf de Konink Arbocatalogus 2 5-jan Studieclub akkerbouw Peel-Meijerij Akkerbouw Ger Meuwissen Veiligheid / arbocatalogus 3 5-jan Mechanisatietentoonstelling Bloembollen Marcel van Diepen Arbocatalogus / SAZAS 4 18-jan ZLTO vrouw in bedrijf Melkveehouderij Peter Bredius Kindveiligheid 5 18-jan ZLTO samen met Achmea Agro Diverse Rolf de Konink Kindveiligheid en Arbowet en Arbocatalogus 6 19-jan Baas Hoveniers/Groenvoorziening Hovenier/Groenvoorziening Iris Voorbergen Gezond bewegen, persoonlijke beschermingsmiddelen 7 20-jan Mechanisatietentoonstelling Veehouderij/akkerbouw Marcel van Diepen Arbocatalogus / SAZAS 8 21-jan FNV AB service Diverse Albert van der Burg Landelijke bijeenkomst FNV leden AB 9 21-jan Krinkels BV Hoveniers/Groenvoorziening Marieke van Esveld Tillen jan AB Limburg Diverse Ton Joosten AVAZ/Preventie jan AB Limburg Diverse Ton Joosten AVAZ/Preventie jan FNV kaderleden Diverse Ad de Rooij Zoönosen jan FNV Bondgenoten Diverse Groensector Mirjam de Groot Gezond lijf in een gezond bedrijf 14 1-feb Studieclub Jongeren Breezand Bloembollen Marcel van Diepen Veiligheid / Arbocatalogus 15 1-feb CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus 16 3-feb Kwekerij Bloemendaal Boomkwekerij Iris Voorbergen Gezond bewegen, gewasbescherming 17 3-feb Hoge School InHolland Dierenhouderij /Paarden Kees van Schanke Arbocatalogus 18 3-feb Tol Groep Hovenier/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Arbocatalogus 19 8-feb TeVreede Plant, Colland Zorg Glastuinbouw Iris Voorbergen Gezond bewegen, heftruck 20 9-feb Groendag Hoorn Hoveniers/Groenvoorziening Marcel van Diepen Werken in Balans / Arbocatalogus / Lyme 21 9-feb LTO afd. Westerveld Veehouderij Marcel van Diepen Veiligheid / Arbocatalogus / Lyme / Colland Zorg 22 9-feb KAVB Bruinisse Bloembollen Peter Bredius Veiligheid / arbocatalogus 23 9-feb CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus feb Tol Groep Hovenier/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Arbocatalogus feb Stuk Art Hoveniers/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Arbocatalogus feb Prinsentuincollege Breda (MAS) Dier en veehouderij Peter Bredius Arbocatalogus feb CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus feb LTO Zuid-Flevoland Akkerbouw Marieke van Esveld Veiligheid op het erf feb LTO Zuid-Flevoland Melkveehouderij Mirjam de Groot Arbocatalogus/ RI&E feb Rabobank EMMELOORD Akkerbouw en bloembollen Rolf de Konink Veiligheid in en om het erf feb CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus feb Hortus Regius Glastuinbouw Ton Joosten Verzuim, Werken in Balans feb Ploegmakers Cultuur BV Hoveniers/Groenvoorziening Ton Joosten Arbocatalogus feb AJF Wijnjewoude Veehouderij Rolf de Konink Veiligheid op de boerderij feb CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus

26 Datum Opdrachtgever Sector Stigasmedewerker Onderwerp feb Studieclub Wijchen Veehouderij Marieke van Esveld Fijnstof feb AJK-vrouwen Mid Fryslan Veehouderij Rolf de Konink Veiligheid in en om het erf feb Landbouwvereniging Wedde Melkveehouderij Adri van Kooten Boerenbedrijf en veiligheid feb Loonbedrijf M. Poldervaart en Zn Mechanisch loonwerk Kees van Schanke Arbocatalogus feb Studieclub Altena Akkerbouw en loonwerk Peter Bredius Veiligheid in en om het erf 41 1-mrt CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus 42 1-mrt Aequor Agrarisch en Groen Sjoek van der Maarl Stagebedrijven en Veiligheid / Arbocatalogus 43 1-mrt Tol Groep Hovenier/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Arbocatalogus 44 1-mrt AB Limburg Diverse Ton Joosten AVAZ/Preventie 45 2-mrt VHG Noord Hoveniers/Groenvoorziening Marcel van Diepen Veiligheid/aansprakelijkheid/Arbocatalogus 46 2-mrt CONO Melkveehouderij Rolf de Konink Workshop RI&E en Arbocatalogus 47 3-mrt Tol Groep Hovenier/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Arbocatalogus 48 7-mrt CUMELA Studiegroep Noord Mechanisch Loonbedrijf Sjoek van der Maarl CE en machineveiligheid 49 8-mrt VHG Zeeland Hoveniers/Groenvoorziening Peter Bredius Veiligheid en arbocatalogus 50 8-mrt Jonk Kwadijk Mechanisch Loonbedrijf Sjoek van der Maarl Veiligheid & Gezondheid mrt VHG Hoveniers/Groenvoorziening Sjoek van der Maarl Bestraten in 2011 en de arbocatalogus mrt AOC Groene Welle Hardenberg Diversen Henry Kok Arbocatalogus / RI&E mrt ZLTO afd Etten Leur Diverse Peter Bredius Veiligheid / arbocatalogus mrt Mauritz Hovenier Bos en Natuur Mirjam de Groot Preventie tekenbeten mrt ZLTO studiegroep Oudenbosch Divers Peter Bredius Veiligheid en arbocatalogus mrt Henssen BV Hovenier/Groenvoorziening Ton Joosten Veiligheid mrt LTO Voorst Diverse Marieke van Esveld Veiligheid op het erf mrt LTO Voorst Diverse Mirjam de Groot Veiligheid/arbocatalogus mrt BTL Realisatie vestiging Eindhoven Hovenier/Groenvoorziening Ton Joosten Veiligheid BTL Hoveniers/Groenvoorziening mrt Haaren Groenvoorziening Peter Bredius Fysieke belasting mrt Vereniging voor veehouderijbelangen Melkveehouderij Adri van Kooten Boerenbedrijf en veiligheid mrt Ter Riele Hovenier/Groenvoorziening Mirjam de Groot Preventie tekenbeten 63 4-apr Studieclub varkenshouderij Oirschot Varkenshouderij Ger Meuwissen Stof en zoönosen 64 5-apr Bras Hoveniers/Groenvoorziening Hovenier/Groenvoorziening Peter Bredius Week van de Teek 65 6-apr Deventer groenbedrijf Hovenier/Groenvoorziening Mirjam de Groot Preventie tekenbeten apr AB Zeeland Bedrijfsverzorging Iris Voorbergen WerkenInBalans apr Verboon Groen BV Hovenier/Groenvoorziening Albert van der Burg Preventie tekenbeten apr Verwijmeren Groen Hovenier/Groenvoorziening Peter Bredius Preventie tekenbeten apr Deventer groenbedrijf Hovenier/Groenvoorziening Mirjam de Groot Preventie tekenbeten apr CNV Vakmensen Diverse Mirjam de Groot Arbo Lyme EPR 26

27 Datum Opdrachtgever Sector Stigasmedewerker Onderwerp apr Hoefakker Hovenier/Groenvoorziening Mirjam de Groot Preventie tekenbeten apr Liemers Hendriks Groenvoorziening Hoveniers/Groenvoorziening Henry Kok Fysieke belasting, machineveiligheid, Arbocatalogus apr V.d Nagel Bos en Natuur Mirjam de Groot Preventie tekenbeten apr Geldersch Landschap Bos en Natuur Mirjam de Groot Arbocatalogus, Preventie tekenbeten 75 2-mei Brussaard Hoveniersbedrijf Hoveniers/Groenvoorziening Kees van Schanke Teken, week van de teek 76 2-mei Staatsbosbeheer Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 77 2-mei Staatsbosbeheer Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 78 3-mei Hovenier van der Heijden Hoveniers/Groenvoorziening Kees van Schanke Teken en Arbocatalogus 79 3-mei Staatsbosbeheer Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 80 3-mei Landschapsbeheer Drenthe Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 81 3-mei Landschap Overijssel Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 82 4-mei Staatsbosbeheer Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 83 6-mei Farwick Groenvoorzieningen Hoveniers/Groenvoorziening Henry Kok Fysieke belasting, machineveiligheid, Arbocatalogus 84 9-mei Natuurmonumenten Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus 85 9-mei Natuurmonumenten Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei Telersvereniging Prominent Glastuinbouw Albert van der Burg Veilig en gezond werken mei Gijsbers Groen projecten Hoveniers/Groenvoorziening Kees van Schanke Teken, week van de teek mei Natuurmonumenten Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei Natuurmonumenten Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei Landschap Erfgoed Utrecht Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei Bosschap LBD Drenthe Bosschap Wim Klaucke Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) mei LBD (Drenthe) Anderen Bosschap Wim Klaucke Veiligheid in en rond de organisatie mei Rooijakkers Bloembollen Marcel van Diepen Arbocatalogus mei Natuurmonumenten Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei Prinsentuin College Breda Paardenhouderijen Kees van Schanke Arbocatalogus in samenwerking met ZLTOAC mei WUR Hovenier-Bos en Natuur Mirjam de Groot Teken en Arbocatalogus mei LBO (Overijssel) Dalfsen Bosschap Wim Klaucke Veiligheid in de organisatie (BHV) 98 9-jun AOC Doetinchem Varkenshouderij Henry Kok Veiligheidscampagne en RI&E 99 9-jun AOC Doetinchem Melkveehouderij Henry Kok Veiligheidscampagne en RI&E jun Studieclub Loonwerkers Garnwerd Loon- en grondverzet Wim Klaucke Veiligheid in en rond het bedrijf (RI&E) jun St landschapsonderhoud Rotterdam Hoveniers/Groenvoorziening Iris Voorbergen Gezond werken jun BTL Maarssen Hoveniers/Groenvoorziening Iris Voorbergen Veiligheid jun Nationale Bomenbank Hoveniers/Groenvoorziening Kees van Schanke Veilig Werken, voorlichting op maat Gebr. Varekamp en Varekamp jun Grondverzet Mechanisch loonwerk Kees van Schanke Veiligheid Alert algemeen jun PPO Lelystad Akkerbouw Marcel van Diepen Stof pak het aan jun Proefboerderij Kollumerwaard Akkerbouw Wim Klaucke Stof pak het aan 27