MAKRO-EKONOMIESE IMPAK VAN DIE WYNBEDRYF OP DIE WES-KAAP

Transcriptie

1 MAKRO-EKONOMIESE IMPAK VAN DIE WYNBEDRYF OP DIE WES-KAAP OPSOMMING STUDIE GEDOEN DEUR CONNINGARTH KONSULTANTE VIR SAWIS (SUID- AFRIKAANSE WYNBEDRYF-INLIGTING EN-STELSELS) 1 ONLANGSE VERWIKKELINGE In die algeheel het die drankbedryf minder dryfvermoë getoon in 2003 teenoor Die rentekoers en belastingkortings is net gedoen en het nog nie deurgewerk om verbruiksbesteding te vermeerder nie. Die vraag na lae-prys witwyn het gedaal. Die wynbedryf het geveg teen n onstabiele Rand. Die Rand het tot R12 teen die VSA Dollar verswak teen die einde van 2001 en het versterk tot n gemiddelde van R7,50 teen die dollar in Plaaslike drankprys (wyn ingesluit) toenames was meer as inflasie. Die toename in wynpryse is meestal n funksie van vraag en aanbod, alhoewel produksie inset kosteverhogings ook nie in totaal geabsorbeer kon word nie. Dit het tot prysverlagings in sekere gevalle gelei, maar verhogings in ander. Drank verbruikers het begin afskaal, dus is meer bier aangekoop, met die nadeel aan lae-prys wyne. n Sekere deel van die mark het verander na meer premium wynprodukte en gegeurde vrugtedranke. Dit is belangrik om te let dat sedert die vorige studie (2000), soos toe geskat, was die groei in die wynbedryf vanaf jong aanplantings van rooi variëteite wat in produksie gekom het. Die vraag na wit variëteite het aanhou afneem, wat n daling in die plaaslike vraag na witwyn veroorsaak het. 2 INSTITUTIONELE VERANDERINGE EN TOEKOMS STRATEGIEë Die wynbedryf is huidiglik in die proses van transformasie soos gereflekteer in die veranderings in die ekonomiese struktuur en institusionele raamwerk. Om met die uitdagings wat voor lê te handel, het die Suid-Afrikaanse Wynbedryf n strategiese proses aan die gang gesit om te fokus en te verseker dat die bedryf se transformasie in lyn is met die binnelandse en globale wyn handel omgewing. Dié projek, naamlik Visie 2020, het navorsing in drie fases oor n ses maande periode elk behels en die resultate word nou geimplementeer. n Paar uitstekende resultate is soos volg: n Amptelike verteenwoordigende struktuur, die Suid-Afrikaanse Wyn en Brandewyn Maatskappy (SAWB), is gestig in 2002 deur verteenwoordigers van wynprodusente, kelders, arbeid en groothandelaars, met die doel om Visie 2020 se stategiese punte te implementeer wat die bedryf se ontwikkeling na globale mededinging verseker. Die Wynbedryf Plan (WIP) was deur die SAWB saamgestel met die doel om die Visie 2020 inisiatief in lyn te bring met die Strategiese plan van SA landbou. Die WIP is n verbintenis vanaf die Suid-Afrikaanse wynbedryf

2 om te handel met die erfenis van n hoogs gereguleerde ekonomiese omgewing en uitdagings soos, verhoogde wêreld mededinging en diskriminasie tussen rasse en geslagte. Die eerste aktiewe stappe na die formulering van n Suid-Afrikaanse wynbedryf Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB) Grondwet en Telkaart, is behaal na verteenwoordigers van alle groepe van die wynbedryf onlangs die bedryf se transformasie plan goedgekeur het. Die SEB Grondwet sal n groot impak op die wynbedryf hê en kan n groot rol speel in die verhoging van mededinging. 3 BELANGRIKSTE EKONOMIESE KENMERKE 3.1 OMSET Die totale omset van die wynbedryf in 2003 het R10 675,27 miljoen beloop. Waarvan R3 153,40 miljoen direk uitgevoer is. Invoere het R274,46 miljoen of ± 3,6% van binnelandse verkope beloop. In werklikheid by primêre landbouuitset ter waarde van R2 597,44 miljoen is waarde toegevoeg tot n bedrag van R10 675,27 miljoen, d.i. ± 4 keer die aanvanklike waarde van die rou materiaal. n Addisionele bedrag van R4 198,37 miljoen is indirek deur wyntoerisme gegenereer. In vergelyking met die 2000-studie, is dit in tabel 1 hieronder duidelik sigbaar dat die hele wynbedryf oor die periode van beter gevaar het. Totale omset het met 44,86% (d.i. ± 11% p.a.) gegroei. Die groei in waarde van binnelandse verkope in nominale terme, oor die periode van , het ± 7% p.j. beloop. Tabel 1 Ekonomiese struktuur en die vloei van goedere en dienste Ekonomiese Sektor Marksegment 1 Primêre landbouproduksie 2 Kelders Omset by elke fase bygevoeg Uitvoere (191.74) Binnelandse verkope R Miljoen, 2003 Huidige invoervlakke Potensiële Besigheid met invoer as bron Wes Kaap 1 gebaseerde produksie Totaal Primêr 2, Vervaardiging Groothandel en Kleinhandel 3, Vervaardiging 3.2 Totaal Handel & 3, Vervoer 3.3 Belasting (BTW & Aksyns) , , , , , , , , , Sub-totaal 8, , , , , TOTAAL (1+2+3) 10, , , , , Toerisme 4.1 Buiteland Plaaslik 3, , , Sub-totaal 4, , , GROOTTOTAAL 14, , , , , Ingesluit Oranjerivier produksie Alle uitvoere vir hierdie oefening is uitgesluit

3 Soos in die vorige studie is n poging gemaak om te skat wat die uitwerking sou wees op die land se ekonomie indien wynproduksie aktiwiteite in die Wes-Kaap sou stop. Daar is tot die gevolgtrekking gekom dat plaaslike besigheide R7 521,87 miljoen sal verloor indien die Wes-Kaap ophou rou materiaal vir wynproduksie voorsien. Aan die ander kant, indien rou materiaal totaal en al ingevoer word, sal nuwe besigheid ter waarde van R 5 874,2 miljoen waarskynlik die plek van huidige aktiwiteite neem. 3.2 BYDRAE TOT BBP Die wynbedryf (toerisme ingesluit) dra R miljoen by tot die land se jaarlikse BBP. Die aanvanklike waarde van rou materiaal in terme van inkomste (BBP) wat geskep is, het R1 593 miljoen op plaasvlak beloop en lei uiteindelik tot n totale BBP waarde van R miljoen (toerisme uitgesluit). Die primêre landbousektor het n hoë direkte/indirekte verhouding van 1:1,3 vergeleke met 1:2,8 vir die vervaardigings sektor. Die vraag is egter of die wynbedryf n regverdige en redelike aandeel tot die BBP per eenheid kapitaal belê, in vergelyking met ander bedrywe. Die studie dui daarop dat met n BBP/Kapitaal verhouding van 0,46, dat dit effens laer as die nasionale gemiddelde (0,47) is. Alhoewel dit nie n aanduiding van die bedryf se winsgewendheid is nie, dui dit wel daarop dat die kapitaal produktiwiteit in lyn is met die gemiddelde van die nasionale ekonomie. Die bedryf se wortels is stewig gevestig in die Wes-Kaap. Dit is bevestig deur gebruik te maak van die Wes-Kaap SAM model wat bereken het dat n beraamde 70% van die bedryf se aktiwiteite n impak op die streek se ekonomie het. Rofweg beraam, sal sowat R11,4 biljoen van die R16,3 biljoen BBP bydrae, in die Wes-Kaap bly tot die voordeel van sy inwoners. In 2003 het dit ongeveer 8.2% van die Wes-Kaap se totale Bruto Geografiese Produk (BGP) beloop. 3.3 INKOMSTEVERSPREIDING In 2003 is n totale huishoudelike inkomste van R miljoen deur die wynbedryf gegenereer (toerisme uitgesluit). Hiervan was 18% of R1 910 miljoen vir die laer inkomstegroepe bestem waarvan n groot deel bestee word in die Wes-Kaap. Tesame met boere se jaarlikse uitgawes op produksie-insette is dit duidelik dat die wynbedryf die ekonomiese ruggraat van talle streke in die Wes-Kaap vorm. Die 18% van huishoudelike inkomste wat deur die wynbedryf (toerisme uitgesluit) gegenereer word en vir die lae-inkomste huishoudings bestem is, is effens laer as die gemiddelde vir die ekonomie as n geheel (18.4). 3.4 WERKSGELEENTHEDE Die wynbedryf verskaf werksgeleenthede vir mense, insluitend toerisme. Volgens die Arbeid/Kapitaal verhouding (5.51) is dit duidelik dat kapitaal meer doeltreffend ten opsigte van werkskepping aangewend word, aangesien dié verhouding effens hoër is as die van die nasionale ekonomie (5.04). Die relatiewe arbeidsintensiteit van die wynbedryf is spesifiek die gevolg van intensiewe arbeidsproduksiemetodes wat in die primêre landbou gevolg word, d.w.s. boerdery (verhouding van 5.9). Primêre landbou is verantwoordelik vir 24% van die totale werksgeleenthede wat deur die bedryf gegenereer word. Daarteenoor, gebruik dit 46% van kapitaal direk van die wynbedryf in totaal (toerisme uitgesluit).

4 Dit is betekenisvol om te let dat die wynbedryf direk en indirek (toerisme uitgesluit) werksgeleenthede regdeur die ekonomie ondersteun. Die bedryf verskaf direk aan mense werksgeleenthede. Die primêre landbousektor van die wynmaakproses neem direk die meeste mense in diens, terwyl dit ook direk en indirek verantwoordelik is vir 56% van werksgeleenthede wat afhanklik op die wynbedryf is, indien toerisme ingesluit word. Toerisme bevorder min of meer 23% van die groottotaal. Tabel 2 Werksgeleenthede EKONOMIESE SEKTOR TOTAAL % TOTAAL % A PRIMêRE LANDBOU B KELDERS C VERVAARDIGING D GROOTHANDEL EN KLEINHANDEL WYNBEDRYF E TOERISME TOTAAL 3.5 KAPITAALBENUTTING n Kapitaalvoorraad van R miljoen (2003 pryse) word direk in die wynbedryf benodig om die huidige vlak van produksie/omset van R miljoen te handhaaf. n Verdere R miljoen kapitaal word indirek in die ondersteunende bedrywe benodig om dié vlak van produksie te handhaaf (toerisme uitgesluit). Die wynbedryf is waarskynlik meer kapitaalintensief as wat daar geglo word. Alhoewel die primêre landbougedeelte van die wynbedryf relatief arbeidsintensief is, is die ander gedeeltes van die bedryf (d.w.s. koöperatiewe kelders en vervaardiging) meer kapitaalintensief. Die totale bedryf (toerisme ingesluit) is gemiddeld dieselfde as die ekonomie in sy geheel. 4 SLOTSOM Die Suid-Afrikaanse wynbedryf het die afgelope 10 jaar grootskaalse veranderinge ondergaan, soos grootliks gereflekteer deur die verandering in sy ekonomiese struktuur en institusionele raamwerk voorgehou in die verslag. Suid-Afrika se hertoetrede tot wêreldmarkte het verskeie geleenthede teweeggebring, gereflekteer in die styging in uitvoere, maar het aan die ander kant ook druk geplaas op sy mededingendheid, beide plaaslik en oorsee.

5 As gevolg van die situasie, het dié bedryf n proses van strategiese beplanning en re-fokus oor die laaste paar jaar aangepak. Die projek, naamlik Visie 2020 se doel is om spesifieke strategieë vir die drie wyngroepe, naamlik brandewyn, wyn distillaat en ander druifbasis produkte te ontwerp. Die doel van die Wyn Industrie Plan (WIP) wat saamgestel is deur die Suid-Afrikaanse Wyn en Brandewyn Maatskappy (SAWB) is om die bedryf se Visie 2020 in lyn te bring met die Strategiese Plan vir die Suid-Afrikaanse Landbou. Die strategiese doelwitte van die Suid-Afrikaanse wynbedryf is as volg: Om wêreld mededinging en winsgewindheid te verhoog; Om toeganklikheid en deelname te genereer binne die wyn waarde ketting; Om omgewings volhoubare produksie stelsels in plek te stel; en Om sosiaal verantwoordelike verbruik van wynprodukte te bevorder. Die grootte en struktuur van die wynbedryf in terme van voor- en terugwaartse skakeling blyk substansieel te wees. Die omvang daarvan in terme van, byvoorbeeld investering, werksgeleenthede en inkomstegenererende aktiwiteite, nie net in die Wes-Kaap nie, blyk van uiterste belang te wees vir die Suid-Afrikaanse ekonomie se welsyn in terme van die bydrae tot die ekonomiese bestaan en welsyn van laer inkomste groepe, veral op wynplase. Dit toon ook die deurslaggewende sosiale- en ontwikkellingsrol van die bedryf in die landelike konteks. Die bedryf het erken dat uitdagings op n gekoördineerde wyse aangespreek moet word ten einde langtermyn finansiële lewensvatbaarheid te verseker. Die bedryf moet meer markgedrewe raak en verseker dat inligtingsbehoeftes op n meer gereelde basis aangespreek word. Die volgende tabel is n opsomming van die makro-ekonomiese impakstudie van die wynbedryf. Kriteria Makro-ekonomiese aanwysers (Toerisme ingesluit) BBP (R miljoen) Totale arbeid Totale kapitaal (R miljoen) Huishoudelike inkomste (Toerisme ingesluit) Totaal (R miljoen) Lae-inkomste groepe (R miljoen) Effektiwiteitskriteria BBP/Kapitaal verhouding * Arbeid/Kapitaal verhouding ** Lae inkomste/totaal inkomste (%) Inkomste verhouding*** Wes- Kaap % Totale ekonomie % - Wes- Kaap % Totale ekonomie * Die BBP/Kapitaal verhouding vir die wynbedryf, toerisme ingesluit, is Dit beteken dat vir elke R1 wat belê word, word R0.44 inkomste (BBP) gegenereer. ** Elke R belegging skep 5 werksgeleenthede. *** Die totale inkomste verhouding in 1999 van die wynbedryf word bereken op 3.1. Dit beteken dat vir elke R1 produksiefaktor inkomste direk in die bedryf % -

6 gegenereer, word R3 regdeur die ekonomie (gebaseer op sy sektorale terugwaarste skakelingstruktuur) gegenereer.