Fysiotherapie na een voorste kruisband plastiek

Transcriptie

1 Afdeling fysiotherapie/orthopedie Molengracht/Pasteurlaan Fysiotherapie na een voorste kruisband plastiek Publicatiedatum: februari 2016 Omschrijving operatie Medische definitie: Omschrijving ingreep: Dubbel loop hamstring methode. Dit is de methode waarbij de gelaedeerde band wordt vervangen door een zogenaamde dubbele loop, verkregen uit de m.semitendinosis - en eventueel de m.gracilispees. Of patellapees-methode (patellapees met 2 botblokjes vanuit de patella en de tuberositas tibiae). Doelstelling: Herkrijgen en/of verbeteren van de kniefunctie na het vervangen van de voorste kruisband. Klinische fase: Doelstellingen De patiënt kan na een korte opname van 1 dag naar huis. De patiënt kan zich verplaatsen met 2 krukken, evenals traplopen. De patiënt heeft basale informatie over de belastbaarheid van de knie en beheerst een basis oefenschema. Complicaties worden voorkomen (preventie van acute complicaties). Subdoelen Fysiotherapie: De pijn is aanvaardbaar Stuwing verminderen, cryo therapie Spierfunctie verbeteren, met name in extensierichting Mobiliteit verbeteren in flexie en extensierichting ( van 0 tot 90 graden flexie) Informatie geven over belasting en belastbaarheid, opbouw van het oefenschema, herstel van bindweefsel ( ziekte inzicht) De patiënt leert oplossingen met betrekking tot beperking in ADL Definities Stoornis: Beperking: Participatie: afwijkingen in of verlies van functies of anatomische eigenschappen moeilijkheden die iemand heeft met het uitvoeren van activiteiten iemands deelname aan het maatschappelijk leven Werkwijze / uitvoering Voorbereidingen pré-operatief specialist: Informatie en instructie aan patiënt m.b.t. te volgen protocollen uitleg over de operatie door de specialist. Uitreiken folder: voorste kruisband reconstructie Vastleggen ROM knie 1. Therapeutische samenvatting A. Stoornissen Lokale pijn Laesie c.q. littekens in en rond de knie Zwelling/haematoom: - weke delen operatie gebied

2 Bewegingsbeperking in flexie e/o extensie richting Gestoorde propriocepsis; relatieve instabiliteit Spierfunctiestoornis in kracht en coördinatie met name M. Quadriceps femoris B. Beperkingen Traplopen, gaan staan-zitten Toiletgang Zichzelf wassen gedeeltelijk (niet altijd) Zichzelf aankleden gedeeltelijk (niet altijd) Fietsen op een hometrainer als de knieflexie circa 100 is, zie schema. C. Participatie De patiënt moet met krukken blijven lopen zolang het looppatroon zonder krukken nog niet goed is (geen actieve extensie). Buitenshuis fietsen vanaf week 8 Zittend werk kan vaak hervat worden binnen 6 weken. Zwaarder fysiek werk kan vaak binnen 3 maanden hervat worden, dit in overleg met fysiotherapeut of behandelend orthopedisch chirurg. Autorijden indien patiënt weinig pijn ervaart, zonder hulpmiddel loopt en een zodanige controle over het been heeft dat dit verantwoord is. D. Contra-indicaties Absoluut: sepsis met hoge koorts, longembolie, perifere embolie, wondinfectie Relatief: laag Hb, wondinfectie, algehele malaise, lage tensie 2. Therapeutisch behandelplan A. Middelen, werkwijze Oefentherapie, spierfunctie verbeteren en mobiliseren Loopoefeningen met hulpmiddel A.D.L. instructie B. Methode, verloop Operatiedag: Eventueel pre operatief lopen met krukken Eventueel post operatief 4-ceps oefeningen Een enkele keer gaat de patiënt de avond van de OK-dag naar huis, zie hiervoor eerste dag postoperatief. Eerste dag postoperatief: Warmte, zwelling, roodheid beoordelen Kniefunctie beoordelen: flexie, extensie en het lopen. Bij het lopen wordt vooral gekeken naar de veiligheid, zelfstandigheid en de belasting Spierfunctie verbeterende oefeningen, gesloten keten Mobiliserende oefeningen Lopen /traplopen Ontslag met verwijzing en overdracht fysiotherapie en eventueel OK verslag. C. Complicaties Forse haemartros Synovitis Artritis Extensie beperking Arthrofibrosis Falen en verminderd gevoel n infrapatellaris gebied.

3 3. Postklinische/eerste lijn fase Fase 1 (week 1) Kenmerken / doelstellingen ren van de pijn ren van zwelling en ontstekingsreactie Range of Motion (ROM) herstel Neuromusculaire controle Dit ter voorkoming van postoperatieve complicaties. Cryotherapie, reduceren van haemarthros en pijn Herstellen van een normaal gangpatroon, vanaf de vierde dag volledig belast zonder krukken Mobilisatie ROM: flexie graden, extensie 0 graden Multidirectionele patella mobilisatie Herstellen Q-ceps coördinatie Muscle Setting Excercises, isometrisch en excentrisch Rustige gesloten keten (0-60 graden) en veilige open keten (40-90 graden) oefeningen zonder extra gewicht Huiswerkoefeningen Activiteiten: Tegner score 0-1 (week 1) Voorwaarden voor het starten van fase 2: Pijnklachten knie zijn gelijk aan vorige week of afgenomen Zwelling is minimaal (meten dmv de stroke test) Voldoende mobiliteit patella Extensie volledig, flexie 90 graden zelfstandig Lopen met of zonder krukken Voldoende Q-ceps controle Zelfstandig kunnen uitvoeren van de huiswerkoefeningen Fase 2 (week 2 t/m 8) Proliferatiefase & vroege remodelleringsfase Kenmerken en doelstellingen: Plastieksterkte is niet optimaal: efficiënte progressie va de kracht is essentieel! Voorkomen van postoperatieve complicaties zoals verminderde neuromusculaire controle, verminderde ROM, afwijkend looppatroon, verlengd revalidatieproces. Kies de veilige ROM bij gesloten- en open keten oefeningen Cryotherapie Mobilisatie ROM: flexie graden, vanaf week graden, extensie volledig Mobilisatie patella indien nodig CPM / Biodex Volledig 100 % belast lopen, zonder krukken Normaliseren looppatroon dmv loopoefeningen. Vanaf week 3 start loopband, vanaf week 8 rustig jogtempo Opbouwende isometrische- en isotonische krachttraining ( Q-ceps, hamstrings, gastrocnemius en soleus). Opbouw van de bewegingsuitslag voor zowel de open- als gesloten keten. Open keten: week 2 t/m graden, daarna wekelijks 10 graden in extensie uitbreiden Gesloten keten: week 2 t/m 7 opbouwen naar 0 60 graden, vanaf week 8 uitbreiden naar 0-90 graden Propioceptieve training gericht op stabiliteit met opbouw van statische- naar dynamische stabiliteit. Variëren in ondergrond (stabiel / instabiel). Fietsen op hometrainer opbouwen vanaf week 3 Zelfstandig fietsen in ADL vanaf week 8 Zwemmen, (geen schoolslag) vanaf week 3 Steppen / crosstrainer opbouwen vanaf week 4

4 Activiteiten: Tegner score 1 (week 2 4) Tegner score 2 (week 5 8) Voorwaarden voor het starten van fase 3: Minimale pijn en zwelling (VAS-score pijn, hydropsmeting dmv de stroke test) Extensie volledig, flexie minimaal 130 graden Normaal looppatroon Kwalitatief goed kunnen uitvoeren van de oefeningen Fase 3: (week 9 t/m week 15) Vroege/late remodelleringsfase 2mnd 1 jaar Kenmerken / doelstellingen: Behalen en behouden van de volledige ROM Initiële stabiliteit van de plastiek wordt bereikt Basis voor sportspecifieke training in fase 4 wordt gelegd De nadruk van de training komt nu te liggen op de functionaliteit Volledige ROM extensie en flexie halen en behouden Optimaliseren van de spierkracht en uithoudingsvermogen. Vanaf week 9 opbouw met gewichten Trainen van de functionele bewegingspatronen d.m.v. core stability Proprioceptieve neuromusculaire training met accent op de dynamische stabiliteit en plyometrie Duur en snelheid langzaam opbouwen Vanaf week 13 buiten joggen Activiteiten: Tegner score 3 (week 09-12) Tegner score 4 (week 12-15) Voorwaarden voor het starten van fase 4: Geen hydrops of pijn ROM flexie en extensie volledig Spierkracht Q-ceps en hamstrings meer dan 75 % in vergelijking met de andere zijde Hoptesten meer dan 75 % in vergelijking met de andere zijde Kwalitatief goed uitvoeren van de oefeningen Fase 4 (week 16 t/m 22) Vroege/late remodelleringsfase 2mnd 1 jaar Kenmerken / doelstellingen: Nadruk op uithoudingsvermogen Maximale spierkracht Sportspecifieke training Meetinstrumenten Proprioceptieve neuromusculaire training met accent op plyometrie, rotatoire vormen Sportspecifieke training Gevarieerde loopvormen, inclusief kap- en draaibewegingen Snelheid en duurtraining opbouwen en maximaliseren Activiteiten: Tegner score 5-6 Tegner score 7-10 (opbouwen na 22 e week) Voorwaarden voor het hervatten van sportactiviteiten (advies) Geen pijnklachten of zwelling meer aanwezig bij sportactiviteiten. Geen giving way en/of angst tijdens sportactiviteiten Correct looppatroon volgens Verkorte Ganganalyselijst Nijmegen, een symmetrisch hardlooppatroon plus correcte uitvoering van sportspecifieke bewegingen.

5 LSI > 90% voor quadriceps- en hamstringkracht (voor het uitsluiten van quadriceps dominance en leg dominance LSI > 90% voor een hoptestbatterij met voorkeur voor hoptesten van Gustavsson, zie literatuur, uitgebreid met single-leg hop and hold test (voor het uitsluiten van quadriceps dominance en leg dominance) Drop jump met observatie of videoanalyse van de kwaliteit van bewegen, waarbij tenminste gelet wordt op het wel of niet optreden van lateroflexie van de romp en dynamische knievalgus (om ligament dominance uit te sluiten) en voldoende knieflexie bij het landen na een sprong Afnemen van de IKDC en/of KOOS vragenlijst. Rapportage naar de behandelend medisch specialist. Testbatterij Wanneer? Wie verantwoordelijk? Interventie Preoperatief Patiënt - Onlineproms Fysiotherapeut Doornbos* IKDC, Koos en Tegner Isokinetische test 6 weken postok Behandelend arts (orthopeed) 15 weken postok Behandelend arts (orthopeed) Hoptesten (vertical jump / side hop / 22 weken postok Patiënt - Onlineproms hop for distance)* IKDC, Koos en Tegner Hoptesten (vertical jump / side hop / hop for distance) Isokinetische test Fysiotherapeut Doornbos *Doornbos: patiënt moet zelf een afspraak maken voor de isokinetische test pre- en postoperatief *Hoptesten: sportkleding en sportschoenen is hierbij vereist. Bijzonderheden Bronnen Ekegren CL, Miller WC, Celebrini RG, Eng JJ, Macintyre DL. Reliability and validity of observational risk screening in evaluating dynamic knee valgus. J Orthop Sports Phys Ther. 2009;39(9): Engelen-van Melick N, Cingel REH van, Tijssen MPW, Nijhuis-van der Sanden MWG. Essessment of functional performance after anterior cruciate ligament reconstruction: a systematic review of measurement procedures. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2013;21(4): Gustavsson A.: A test battery for evaluating hop performance in patients with an ACL injury and patients who have undergone ACL reconstruction. In: Journal of the European Society of Sports Traumatology, jrg. 14, nummer 8, 2006: Myer GD, Ford KR, Hewett TE. Rationale and clinical techniques for anterior cruciate ligament injury prevention among female athletes. J Athl Train. 2004;39(4): S. van Grinsven, C.J.M. Holla, R.E.H. van Cingel en C.J.M. van Loon, Evidence based nabehandeling van voorstekruisbandreconstructie Nederlands Tijdschrift van Orthopaedie, juli 2008 (via internet te downloaden)