FORMALITEITEN BIJ OVERLIJDEN INFORMATIE VOOR NABESTAANDEN FRANCISCUS GASTHUIS

Transcriptie

1 FORMALITEITEN BIJ OVERLIJDEN INFORMATIE VOOR NABESTAANDEN FRANCISCUS GASTHUIS

2 Inleiding Een naaste uit uw familie- of vriendenkring is overleden. Het zal u daarom moeilijk vallen uw aandacht te richten op de formaliteiten die vervuld dienen te worden. Daarom ontvangt u van ons deze brochure die van pas kan komen bij het treffen van de noodzakelijke maatregelen. Ook wordt u door middel van deze brochure op de hoogte gebracht op welke wijze het Franciscus Gasthuis een aantal zorgwerkzaamheden verricht en waarom die werkzaamheden aan u in rekening worden gebracht. Wij wensen u sterkte in deze moeilijke periode. Directie en medewerkers van het Franciscus Gasthuis

3 Mortuariumbeheerder De verzorging en het beheer van het mortuarium zijn door het Franciscus Gasthuis opgedragen aan een gespecialiseerde mortuariumbeheerder. De mortuariumbeheerder neemt gedurende 24 uur per dag voor het Franciscus Gasthuis de verzorging van overledenen op zich en handelt op correcte wijze de, voor het mortuarium noodzakelijke, administratieve zaken af. Voor het vervoer naar elders en het regelen van de uitvaart dient u zelf een uitvaartverzorger in te schakelen. Overlijdenspapieren Het verdient aanbeveling uiteraard voor zover u dat wenst zo spoedig mogelijk een uitvaartverzorger en/of uitvaartverzekering in te schakelen. Deze kan veel van de te verrichten formaliteiten van u overnemen. De uitvaartverzorger kan zorg dragen voor: Het afhalen van de overlijdenspapieren bij het mortuarium; Het vervullen van de vereiste formaliteiten bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand in de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden. Wilt u deze formaliteiten zelf afwikkelen, dan haalt u de overlijdenspapieren na telefonisch overleg met de mortuariumbeheerder zelf op. Telefoonnummer CMO Delft: Telefoonnummer Mortuarium Franciscus Gasthuis: Bij het bezoek aan de ambtenaar van de Burgerlijke Stand dient u het identiteitsbewijs van de overledene mee te nemen en, indien van toepassing, het trouwboekje. Ook geeft u aan de ambtenaar op hoeveel uittreksels van de overlijdensakte u wenst te ontvangen. Deze akte is noodzakelijk voor de afwikkeling van formaliteiten voor de bank- of girorekening, en (pensioen-)verzekeringen.

4 Waarschuwen uitvaartverzorger Wanneer u als nabestaande de formaliteiten in het ziekenhuis hebt afgerond (zoals het invullen van de papieren het ontvangen van de persoonlijke bezittingen, eventuele toestemming voor obductie), zult u een uitvaartverzorger willen inschakelen voor het regelen van de begrafenis of crematie. Indien in de persoonlijke papieren van de overledene een verzekeringspolis aanwezig is, neemt u contact op met de betreffende uitvaartverzekeraar of verzorger. Het kan ook zijn dat de overledene tijdens zijn/haar leven wensen met betrekking tot de uitvaart met u of andere nabestaanden heeft besproken. In alle andere gevallen bent u vrij in het maken van een keuze. Persoonlijke bezittingen De persoonlijke bezittingen van de overledene worden op de betrokken verpleegafdeling of Intensive Care bewaard. Om misverstanden of zoekraken te voorkomen, is het verstandig deze bezittingen zo snel mogelijk op te (laten) halen. U ondertekent een formulier als bewijs van ontvangst. Persoonlijke bezittingen die met de overledene meegaan naar het mortuarium vallen niet onder de verantwoording van de mortuariumbeheerder. Verzorging van de overledene Indien een patiënt in het Franciscus Gasthuis overlijdt, wordt hij/zij op respectvolle wijze naar het mortuarium overgebracht waar de verzorging van de patiënt plaatsvindt. Er is altijd noodzakelijke zorg. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd door een gespecialiseerde mortuariumbeheerder, die door het ziekenhuis is aangewezen. De noodzakelijke zorg bestaat uit een aantal technische handelingen, zoals het verwijderen van infusen, lijnen en katheters. Wanneer u zelf aanwezig wilt zijn bij de verzorging, kan dat in overleg met de verpleegkundige van de afdeling, en vindt de verzorging plaats op de verpleegafdeling.

5 Wanneer u niet wenst dat de overledene verzorgd wordt (bijvoorbeeld vanwege religieuze of andere redenen), dan zegt u dit direct na het overlijden tegen de verpleegkundige. Deze overhandigt u dan een verklaring die u vervolgens ondertekent. Indien u ervoor kiest om de verzorging niet in het mortuarium van het ziekenhuis te laten plaatsvinden, dan bespreekt u dit direct met de door u ingeschakelde uitvaartverzorger. De uitvaartverzorger dient de overledene binnen drie uur na overlijden over te brengen naar de plaats van opbaring. Indien dit niet gebeurt, start de mortuariumbeheerder uit respect voor de overledene en vanuit hygiënisch oogpunt alsnog met de verzorging. Daarnaast wordt begonnen met het koelen van de overledene. Let op! Het is belangrijk uiteraard wanneer u dit wenst dat u de kleding waarin de overledene gekleed moet worden, aan de uitvaartverzorger meegeeft. Vindt de verzorging in het ziekenhuis plaats, dan dient de kleding hier naartoe te worden gebracht. Persoonlijke wensen Indien er persoonlijke wensen zijn met betrekking tot bijvoorbeeld make-up, kleding en sieraden, dan maakt u deze kenbaar aan de verpleegkundige. Deze brengt uw wensen over aan de mortuariumbeheerder. Rituele bewassing Rituele bewassing kan plaatsvinden in overleg met de mortuariumbeheerder of uitvaartverzorger. Houdt u er rekening mee dat aan het ter beschikking stellen van de speciale wasruimte kosten voor de nabestaanden verbonden zijn. Verblijf van de overledene in het mortuarium Elke overledene verblijft voor kortere of langere tijd in de koeling van het mortuarium van het Franciscus Gasthuis. Met de door u ingeschakelde uitvaartverzorger maakt u verdere afspraken met betrekking tot de opbaring voor het rouwbezoek.

6 De medewerkers van het mortuarium houden zoveel mogelijk rekening met de persoonlijke wensen van de nabestaanden. Kosten De kosten van de noodzakelijke zorg (zoals technische handelingen en vervoer) worden betaald door het Franciscus Gasthuis. De kosten van de wenselijke zorg worden, zo mogelijk via de door u ingeschakelde uitvaartverzorger, door de mortuariumbeheerder aan de nabestaanden in rekening gebracht, tegen de daarvoor geldende tarieven. Tot drie uur na overlijden worden geen kosten in rekening gebracht. Na de termijn van drie uur geldt een vast tarief. Wanneer nog obductie moet worden verricht, worden tot het moment dat die heeft plaatsgevonden, behoudens de kosten voor de verzorging, geen aanvullende kosten in rekening gebracht. Eventueel mortuariumbezoek wordt apart in rekening gebracht, evenals het gebruik van de koeling/het opbaren in het mortuarium na een termijn van drie uur na overlijden. Let op! Voor de goede orde wijzen wij u erop dat de kosten van de verzorging en de kosten verbonden aan het gebruik van het mortuarium geen onderdeel zijn van het tarief van het ziekenhuis. Deze zijn evenmin opgenomen in de ziektekostenverzekering en moeten daarom apart betaald worden. Obductie U heeft deze folder gekregen omdat iemand die u lief heeft is overleden. De behandelend specialist heeft u gevraagd of obductie verricht mag worden. Deze vraag roept vaak andere vragen op zoals: Wat is eigenlijk een obductie? of Wat gebeurt er dan precies? De omstandigheden waarin verdriet of andere emoties overheersen, maken het soms moeilijk om met zulke wedervragen te komen, terwijl ze toch belangrijk zijn om te kunnen bepalen of u wel of niet toestemming verleent. Deze informatie over obductie is bedoeld om duidelijke antwoorden te geven op uw vragen en u te helpen een

7 beslissing te nemen waar u later geen spijt van heeft. In deze folder wordt uiteengezet waarom obductie belangrijk is en hoe het onderzoek wordt uitgevoerd. Neemt u de tijd om de informatie goed te lezen en spreek met de specialist het tijdstip af waarop u uitsluitsel geeft over uw beslissing. 1. Wat is obductie? Obductie is een inwendig onderzoek op een overleden persoon. Het onderzoek wordt verricht door een patholoog, een arts die gespecialiseerd is in deze vorm van onderzoek. Voordat de patholoog aan de obductie begint, onderzoekt hij het lichaam eerst uitgebreid van buiten: het uitwendig onderzoek. Een obductie, het inwendig onderzoek, is een vrij omvangrijk onderzoek, waarbij vrijwel alle organen van de overledene onderzocht worden. Een obductie is te vergelijken met een operatie en zal altijd op zodanige wijze worden uitgevoerd dat er achteraf vrijwel niets meer van te zien is. Het onderzoek wordt uiteraard op respectvolle wijze verricht. In geval van natuurlijke dood moet aan de nabestaanden toestemming worden gevraagd. U kunt uw toestemming toespitsen op specifieke onderdelen (zie: 5. Hoe is de procedure?). 2. Waarom obductie? Het meest gegeven antwoord op deze vraag is: Om de doodsoorzaak vast te stellen. Een andere reden kan zijn om vast te stellen of een ziekte erfelijk of besmettelijk is. In het geval van een erfelijke ziekte kunnen bijvoorbeeld ouders van een overleden kind de informatie laten meespelen bij het krijgen van meer kinderen. Bij een besmettelijke ziekte wordt actie ondernomen om eventueel besmette personen op te sporen en te onderzoeken. Het is niet altijd duidelijk waaraan iemand precies is overleden. Nabestaanden en specialisten willen vaak weten hoe het ziekteproces en de daaropvolgende dood precies verlopen zijn. De obductie is het hulpmiddel bij uitstek om goed te onderzoeken wat in de laatste levensfase met een patiënt is gebeurd en om achteraf te controleren of een medische behandeling juist is geweest. Dat zal niet meer van betekenis zijn voor de patiënt zelf, maar wel voor de volgende patiënten,

8 die kunnen profiteren van de lessen die van een obductie geleerd worden. De ervaring heeft geleerd dat ook bij patiënten waar alles duidelijk leek, zich nog zaken kunnen voordoen die niemand had verwacht. De informatie die een obductie oplevert helpt specialisten om kritisch naar de door hen ingestelde behandeling te kijken. Obductie is tevens van belang voor de wetenschap. Van veel ziekten is een groot deel van de kennis ontleend aan studies van obductiemateriaal. 3. Wat gebeurt er bij een obductie? In het kort gezegd wordt bij een obductie het lichaam van een overledene geopend en worden de organen in het lichaam geïnspecteerd. Daarna worden ze over het algemeen één voor één uit het lichaam verwijderd, gewogen, en ook ingesneden om de binnenkant te kunnen inspecteren. Vervolgens wordt uit elk orgaan een klein stukje weefsel genomen om microscopisch te onderzoeken. Dat is belangrijk, omdat niet alle afwijkingen met het blote oog herkenbaar zijn. Daarna worden alle organen teruggeplaatst in het lichaam, behalve de organen waarvan het onderzoek nog niet afgerond kan worden. Het lichaam wordt gesloten om vervolgens te worden overgedragen aan de uitvaartverzorger. Als de overledene voor een opbaring wordt aangekleed, is van de obductie niets meer te zien. Behalve als bij kale mensen een schedellichting voor hersenonderzoek heeft plaatsgevonden. Als u dit laatste als nabestaande bezwaarlijk vindt, kunt u dit met de specialist bespreken. Er kan dan bijvoorbeeld een gedeeltelijke obductie plaatsvinden. 4. Het bewaren van weefsel en organen Er zijn omstandigheden waarin, naast de kleine stukjes weefsel voor het microscopisch onderzoek, één of meer organen of delen daarvan langer worden bewaard, bijvoorbeeld het hart of de hersenen. Een eerste reden kan zijn dat het orgaan heel klein is, zodat het in zijn geheel voor het aanvullend microscopisch onderzoek moet worden meegenomen. Een tweede reden kan zijn dat het een ingewikkelde afwijking van het orgaan betreft die uitgebreider onderzoek, al dan niet in samenwerking met een expert, noodzakelijk maakt.

9 Een derde reden kan zijn dat het weefsel of orgaan eerst bewerkt moet worden om tot onderzoek over te kunnen gaan. De bewerking kan enkele dagen en soms weken in beslag nemen. Voor hersenonderzoek bijvoorbeeld is een periode van zes tot twaalf weken nodig voor bewerking en beoordeling. Deze redenen maken het langer bewaren van de (delen van) organen noodzakelijk om tot een diagnose te kunnen komen. Een vierde reden om een (deel van een) orgaan te bewaren, is voor onderwijsdoeleinden. Als het orgaan op een treffende wijze een bepaalde ziekte illustreert, kan het een grote dienst bewijzen bij het onderwijs aan medische studenten, specialisten en verpleegkundigen. Dit zal overigens zelden voorkomen. Er zijn dus verschillende redenen om bepaalde (delen van) organen langer te bewaren. Deze weefsels of organen kunnen dan niet met de overledene mee begraven of gecremeerd worden, maar worden later alsnog gecremeerd door het ziekenhuis, behalve als ze bewaard blijven voor onderwijsdoeleinden. Het is belangrijk dat u zich dit realiseert. Als u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit kenbaar maken aan de specialist. Als uw bezwaar ertoe leidt dat tijdens de obductie onvoldoende gegevens kunnen worden verkregen, dan zal de specialist dit met u bespreken. U kunt dan in samenspraak tot een voor u aanvaardbare beslissing komen. 5. Hoe is de procedure? De procedure begint met de vraag van de specialist of obductie mag worden verricht, het uitreiken van deze folder en het beantwoorden van uw eventuele vragen. U als nabestaande bent degene die besluit of u toestemming verleent voor obductie. Besluit u geen toestemming te verlenen, dan wordt geen obductie verricht. Als u toestemming geeft wordt de overledene naar het mortuarium overgebracht en wordt binnen afzienbare tijd (meestal één werkdag) obductie verricht door de patholoog. Mocht de periode voor obductie te lang duren, bijvoorbeeld bij overlijden in het weekend, dan kan daar in overleg een oplossing voor worden gevonden. Het hele onderzoek zoals hierboven beschreven neemt tussen de één en drie uur in beslag. Daarna haalt de uitvaartverzorger

10 de overledene af voor de voorbereidingen voor opbaring en/of begrafenis of crematie. Over het algemeen doorkruist een obductie niet de officiële gang van zaken rond begrafenis of crematie. Na de obductie maakt de patholoog een verslag dat hij opstuurt naar de specialist die de obductie heeft aangevraagd. Als u daar prijs op stelt maakt de specialist een afspraak met u om de bevindingen van de patholoog met u te bespreken. De afspraak hiervoor is meestal ruim een maand na de obductie, zodat het verslag helemaal afgerond is. Als u dan nog vragen heeft, kunt u deze met de specialist bespreken. Mocht het nodig zijn, kan deze weer contact opnemen met de patholoog voor nader overleg. 6. Uitzonderingen op deze procedure Als iemand in een wilsbeschikking heeft laten opnemen dat hij/zij geen obductie wenst, als iemand een niet-natuurlijke dood is gestorven of als het in het belang van de volksgezondheid is om een obductie uit te voeren, dan gelden andere procedures. Als de overledene geen obductie wenst, dan kunt u als nabestaande niet meer toestemmen in een obductie. Iemand die overlijdt na een ongeval of (vermoedelijk) misdrijf, is een niet-natuurlijke dood gestorven en moet gezien worden door een gemeentelijk lijkschouwer. Deze beslist dan of gerechtelijke obductie verricht wordt of dat het lichaam wordt vrijgegeven. Een gerechtelijke obductie vindt plaats in geval van een misdrijf of het vermoeden daartoe en wordt verricht door een gerechtelijke patholoog. Voor een gerechtelijke obductie is toestemming van de familie niet vereist. Als het lichaam wordt vrijgegeven en nabestaanden of de specialist willen precies weten wat er gebeurd is, dan kan een obductie plaatsvinden door een patholoog van het ziekenhuis. Hiervoor is altijd toestemming van de nabestaanden vereist. Een voorbeeld van obductie in het belang van de volksgezondheid is om te onderzoeken of een zeer besmettelijke ziekte heeft toegeslagen en hoe een epidemie kan worden voorkomen. 7. Is een obductie bij een kind hetzelfde als bij een volwassene?

11 In principe is de procedure bij kinderen hetzelfde als bij volwassenen. Soms wordt weefsel afgenomen voor genetisch onderzoek. Dit is vooral belangrijk indien een kind tijdens de zwangerschap of tijdens de geboorte is overleden. Er kan dan een uitspraak gedaan worden of een afwijking erfelijk is, waardoor de kans op herhaling bestaat bij een volgende zwangerschap. Als het hele kleine kinderen betreft, zijn de organen uiteraard ook heel klein en wordt het hele orgaan in plaats van een stukje weefsel microscopisch onderzocht. Daarom wordt iets eerder overgegaan tot het bewaren van de organen om ze op een later tijdstip beter te kunnen bekijken. Aangeboren afwijkingen bij kinderen zijn vaak complexer dan afwijkingen bij volwassenen en ze vereisen uitgebreider onderzoek. Als u bezwaar heeft tegen het langer bewaren en niet mee begraven of cremeren van organen, kunt u dat kenbaar maken aan de specialist en wordt met uw wensen rekening gehouden. 8. Kan ik voorwaarden stellen? Het kan gebeuren dat u wel toestemming wilt geven voor obductie, maar dat u bijvoorbeeld liever niet wilt dat organen bewaard worden of dat de hersenen uit de schedel gehaald worden voor nader onderzoek. Vaak wordt voor dit laatste al toestemming gevraagd, hoewel dit niet verplicht is. Uw eventuele bezwaren kunt u kenbaar maken aan de specialist die aan u toestemming voor obductie heeft gevraagd. Als uw bezwaar ertoe leidt dat de obductie onvoldoende gegevens oplevert, dan bespreekt de arts dit met u. U kunt dan op basis van deze informatie nieuwe afwegingen maken voordat u een besluit neemt. De specialist zal bezwaren nooit naast zich neer (kunnen) leggen. Uiteindelijk bepalen de nabestaanden wat er gebeurt. Onder nabestaanden wordt verstaan: De echtgenoot/echtgenote van de overledene; De levensgezel van de overledene; De naaste, aanwezige bloedverwanten; De aanwezige, meerjarige erfgenamen; of Personen die op een andere manier verantwoordelijk zijn.

12 Vragen Als u nog vragen heeft, dan bespreekt u deze met de specialist in het Franciscus Gasthuis. Donatie Na een overlijden raadpleegt de behandelend specialist het Donorinformatiesysteem om na te gaan of de overledene als donor geregistreerd staat. Wanneer de overledene niet als donor geregistreerd staat, kan de behandelend specialist alsnog toestemming vragen aan de nabestaanden voor donatie van weefsels en/of organen. Wat er gebeurt bij een donatie? Bij orgaan- en botweefseldonatie wordt veelal gebruik gemaakt van de operatiekamer in het Franciscus Gasthuis. De uitname van organen wordt uitgevoerd door specialisten van het Franciscus Gasthuis of van het transplantatiecentrum. Alle afspraken worden gecoördineerd door de Stichting Eurotransplant Nederland en de zusterorganisatie BIS (Bio Implant Services). In de meeste gevallen vindt orgaandonatie plaats bij patiënten die klinisch dood zijn. Dit wil zeggen dat de patiënt geen hersenactiviteit meer heeft en eigenlijk overleden is, maar nog niet van de apparatuur is afgesloten. Dit houdt in dat u vóór het afsluiten van de apparatuur wordt benaderd door de behandelend specialist met de vraag of donatie mag plaatsvinden.

13 Onder weefseldonatie valt de donatie van huid, hoornvlies van het oog (cornea), hartkleppen en botweefsel. Huid en cornea worden verwijderd in het mortuarium door speciaal opgeleide medewerkers van Bio Implant Services. Na toestemming van de nabestaanden wordt aan de hand van bepaalde criteria bekeken of de overledene kan fungeren als donor. Dit wordt bepaald door de specialist in overleg met Eurotransplant. Het doel van een donatie Door donatie van organen kan het leven van andere mensen worden gered of draaglijker worden gemaakt. Met donorhuid worden patiënten met brandwonden behandeld. Door aanbrengen van donorhuid vermindert de pijn, wordt de kans op infecties kleiner en wordt een betere wondgenezing bereikt met minder kans op littekens. Patiënten die geholpen worden met hoornvliezen zullen weer kunnen zien. Het botweefsel dat door een donor beschikbaar is gesteld, kan voorkomen dat bij de ontvanger een arm of been moet worden geamputeerd. Na de donatie Na elke vorm van donatie wordt de overledene cosmetisch hersteld. Na een donatie kan normaal een opbaring plaatsvinden in een rouwkamer of thuis. Ter beschikking stellen van de wetenschap Een overledene kan alleen ter beschikking van de wetenschap worden gesteld, wanneer een bevestiging van een universiteitsziekenhuis kan worden overlegd. Tijdens het leven moet de overledene zich hebben aangemeld bij een universiteitsziekenhuis. Bij terbeschikkingstelling van de wetenschap, is het uitgesloten dat er obductie of donatie plaatsvindt. Bij een gerechtelijke obductie komt de terbeschikkingstelling dan ook te vervallen.

14 Indien de faculteit, op het moment van overlijden, geen plaats heeft, kan de faculteit het lichaam weigeren en dienen de nabestaanden alsnog zorg te dragen voor de uitvaart. Niet-natuurlijke dood Onder een niet-natuurlijke dood wordt verstaan, dat iemand ten gevolge van een niet-natuurlijke oorzaak is overleden. Hieronder vallen onder andere ongevallen, misdrijven etc. Door de politie en justitie zal een onderzoek naar doodsoorzaak worden ingesteld. In dit geval kan een rouwbezoek (thuis of in het rouwcentrum) pas plaatsvinden wanneer de overledene door de Officier van Justitie is vrijgegeven. Rouwbegeleiding Het Landelijk Steunpunt Rouwbegeleiding (LSR) kan u informeren omtrent gespreksgroepen voor rouwverwerking. Tevens kunt u hier terecht voor literatuur over rouwverwerking. Het LSR is bereikbaar via of op werkdagen tussen 9.00 en uur via telefoonnummer Januari