Hogeschool Rotterdam. Technische Bedrijfskunde

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam Technische Bedrijfskunde Netherlands Quality Agency (NQA) september 2010

2 2/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

3 Managementsamenvatting Dit rapport is het verslag van het auditteam dat in opdracht van Netherlands Quality Agency (NQA) een bestaande hbo-bacheloropleiding heeft beoordeeld. Het beschrijft de bevindingen, overwegingen en conclusies. Het rapport is conform het NQA Protocol 2010 hbo-bacheloropleiding opgesteld. De rapportage heeft betrekking op: Instelling Hogeschool Rotterdam. Opleiding(en) Technische Bedrijfskunde Variant(en) Voltijd / deeltijd Croho-nummer Locatie(s) Rotterdam Auditdatum 18 mei 2010 Auditteam De heer A.J.G. van Tongeren (vakdeskundige en voorzitter) De heer J.C. de Jong (vakdeskundige) De heer F.J.M. Dumont (studentlid auditteam) De heer A.G.M. Horrevorts (NQA-auditor) Door Hogeschool Rotterdam is een dossier ingediend bij NQA voor de beoordeling van de bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde. Bij de aanvraag werd door de instelling een kritische reflectie aangeboden die naar vorm en inhoud voldeed aan de eisen die NQA in het NQA Protocol 2010 hbo-bacheloropleiding stelt. Voor de beoordeling van de kwaliteit en het niveau van de bestaande opleiding heeft NQA een auditteam samengesteld, dat voldoet aan de eisen van de NVAO. Het team heeft de kritische reflectie bestudeerd en een bezoek aan de opleiding gebracht. De kritische reflectie en alle overige (mondeling en schriftelijk) verstrekte informatie hebben het auditteam in staat gesteld om tot een weloverwogen oordeel te komen. Bij de beoordeling van de opleidingen zijn bevindingen vanuit de generieke audit meegenomen. De generieke audit heeft plaatsgevonden op woensdag 17 maart Onderwerp 1 Doelstellingen Het auditteam stelt vast dat de opleiding Technische Bedrijfskunde een set van relevante eindkwalificaties heeft opgesteld. De internationale positionering van de opleiding komt daarbij in de doelen niet expliciet naar voren. Wat de deeltijd betreft is het proces van herdefiniëring en specificering van de eindkwalificaties nog niet voltooid. De opleiding denkt in 2010 dit proces te hebben afgerond. Het auditteam heeft vertrouwen in het plan van aanpak van de deeltijdopleiding TB en baseert zich op de oordelen van twee andere auditteams dat deze aanpak tot het gewenste resultaat leidt. (deeltijdopleidingen FM en LE/LTV van het Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde van de Hogeschool Rotterdam). Bovendien zal de deeltijd en de voltijd in de komende jaren sterker dan tot nu toe het geval is structureel overleg hebben over gemeenschappelijke inhoudelijke thema s, recente ontwikkelingen en dominante vraagstukken. Tijdens de visitatie bleek dat een redelijk deel van de docenten zowel bij de NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 3/77

4 voltijd als bij de deeltijd betrokken is. Verbeteringen of vernieuwingen die reeds zijn doorgevoerd in de voltijd zullen daarmee ook eenvoudiger ingevoerd kunnen worden in de deeltijd. Het auditteam stelt vast dat de opleiding heeft aangetoond dat de competenties aansluiten bij de Dublin descriptoren. Voor de voltijdvariant is dit op een overtuigende wijze aangetoond en voor de deeltijdvariant blijft de relatie met de Dublin descriptoren nog te impliciet. De eindkwalificaties zijn in overleg met het nationale en lokale beroepenveld tot stand gekomen. Onderwerp 2 Programma Het auditteam stelt vast dat de opleiding een actueel en beroepsgericht programma aanbiedt. In het programma wordt sinds kort structureel aandacht besteed aan het aanleren van onderzoeksvaardigheden (ontwikkelen onderzoekslijn vanaf het eerste jaar van de studie) en het professioneel schrijven. Het auditteam vindt dat internationalisering en verandermanagement meer structureel aandacht mogen krijgen in het programma: Het auditteam stelt vast dat de relatie tussen de competenties en het programma voor de voltijd goed is uitgewerkt. Voor de deeltijd is dit wat minder overtuigend aangetoond. De samenhang is in het zelfevaluatierapport voor zowel de voltijd als de deeltijdvariant goed verantwoord. De opleiding heeft, naar het oordeel van het auditteam, goede maatregelen genomen om een studeerbaar programma te realiseren. De maatregelen die er voor de voltijd en deeltijd zijn genomen zijn effectief. Het instrument van peercoaching 1 beoordeelt het auditteam als zeer positief. De studentenevaluaties laten over de afgelopen drie jaar een toenemende tevredenheid zien op het punt van studielast en studieduur. De opleiding besteedt specifiek aandacht aan de combinatie werken studeren privéomstandigheden van deeltijdstudenten. Het auditteam waardeert dat positief. Beide varianten van de opleiding voldoen aan de eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. Het panel stelt vast dat de beide varianten van de opleiding diverse werkvormen inzetten die goed passen bij de didactische uitgangspunten van de opleiding (het Rotterdams Onderwijs Model). Studenten tonen zich tevreden over de werkvormen. Het toetsbeleid dat het auditteam op de verschillende niveaus is tegengekomen, is goed uitgewerkt. De opleiding is bezig met het implementeren van dat beleid. In een gesprek van het auditteam met de toetscommissie heeft het auditteam kunnen vaststellen dat de recent ingestelde commissie bezig is met het stroomlijnen van het toetsproces en het structureel bewaken van de kwaliteit van toetsen en beoordelen. Het stroomlijnen van het toetsproces en het borgen van de kwaliteit van het toetsen en beoordelen is nog in ontwikkeling, aldus het auditteam. 1 Ouderejaars begeleiden eerstejaarsstudenten via het traject van peercoaching. Een peercoach is een ouderejaarsstudent die middels een sollicitatieprocedure en scholingstraject geselecteerd is om aan de eerstejaars huiswerkbegeleiding te geven. 4/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

5 Onderwerp 3 Inzet personeel De docenten van de opleiding weten de verbinding tussen de opleiding en de beroepspraktijk te leggen. Ze houden het vakgebied bij en zijn op de hoogte van relevante ontwikkelingen in het beroepenveld. Door de inzet van docenten bij zowel de voltijd als de deeltijdopleidingen borgt het management de uitwisseling van kennis en actuele ontwikkelingen in het beroepenveld bij beide varianten. De docenten zijn op de hoogte van de ontwikkelingen in het werkveld van de technisch bedrijfskundige. De opleiding zet voldoende personeel in om het opleidingsprogramma te verzorgen. Er is sprake van een docent-studentratio die voldoet aan de interne streefnormen. Onderwerp 4 Voorzieningen De opleiding heeft in de voorzieningen rekening gehouden met de bijzondere omstandigheden van deeltijdstudenten, bijvoorbeeld in de openingstijden. Ook is in de fysieke voorzieningen rekening gehouden met de vorm van zowel het deeltijd- als het voltijdonderwijs, wat terug te vinden is in de vele plekken die geschikt zijn voor groepswerk. Het auditteam stelt vast dat de studiebegeleiding en informatievoorziening voor studenten in het algemeen op orde is. De opleidingen kennen verschillende goed functionerende vormen van begeleiding. Zo is het systeem van peer coaching en studentassistentschap goed uitgewerkt en werkt het tot ieders tevredenheid. Bij de informatievoorziening plaatst het auditteam de kanttekening dat de roostering al enkele opeenvolgende jaren laag scoort. Zowel in de deeltijd als de voltijd. Onderwerp 5 Kwaliteitszorg Het auditteam stelt vast dat de opleiding een groot aantal evaluatie-instrumenten hanteert. Op verschillende manieren worden docenten, studenten en het beroepenveld gevraagd om hun input op de opleidingen te geven. Verschillende managementlagen houden toezicht op de bewaking van de kwaliteit. De opleiding Technische Bedrijfskunde schenkt voldoende aandacht aan het evalueren van de opleiding. Een sterk punt is dat resultaten van schriftelijke evaluaties besproken worden met vertegenwoordigers van studenten. Het auditteam stelt vast dat de opleiding TB beschikt over een degelijk kwaliteitszorgsysteem, waarbij de verschillende evaluaties leiden tot concrete verbetermaatregelen. De stakeholders zijn tevreden over hun betrokkenheid. Onderwerp 6 Resultaten Het auditteam heeft op basis van de door haar bestudeerde eindwerkstukken en de gesprekken met studenten, docenten, alumni en werkveld kunnen vaststellen dat de opleiding op een nauwgezette wijze de eindkwalificaties van de studenten beoordeelt. Hoewel het auditteam vindt dat de beoordeling nog transparanter kan, heeft zij kunnen vaststellen dat een getrouw beeld wordt gegeven van de kwaliteit van de eindwerkstukken. Afgestudeerden van de opleiding voldoen ten minste aan het basisniveau van een bachelor. Het auditteam stelt vast dat het rendement van de voltijdopleiding zich positief lijkt te ontwikkelen. De opleiding heeft goed inzicht in de rendementsgegevens en monitort de resultaten nauwgezet. Er is beleid ontwikkeld om de uitval te beperken en de uitval die er is zo vroeg mogelijk in de opleiding te laten plaatsvinden. De relatief hoge uitval onder havisten NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 5/77

6 (voltijd) baart de opleiding nog wel zorgen. De opleiding heeft maatregelen genomen om de uitval te beperken (intensiveren van opleiding, inzet van peercoaches). Alles overziend komt het auditteam van NQA tot de conclusie dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde van Hogeschool Rotterdam aan de vereiste basiskwaliteit voldoet. Een onderbouwing van deze conclusie is opgenomen in hoofdstuk 2. 6/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

7 1 Basisgegevens 9 2 Beoordeling Doelstellingen van de opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Resultaten 50 3 Bijlagen 57 Bijlage 1 Deskundigheden auditteam 59 Bijlage 2 Onafhankelijkheidsverklaring auditteam 63 Bijlage 3 Bezoekprogramma 64 Bijlage 4 Bijlagen zelfevaluatie en ter inzage gelegd materiaal 69 Bijlage 5 Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 71 Bijlage 6 Curriculumschema 73 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 7/77

8 8/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

9 1 Basisgegevens De basisgegevens van de bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde zijn in onderstaande tabel weergeven. 1. Naam instelling Hogeschool Rotterdam 2. Status instelling Bekostigd 3. Naam opleiding in CROHO Technische Bedrijfskunde 4. Registratienummer in CROHO Oriëntatie en niveau Hbo bachelor 6. Aantal studiepunten 240 EC 7. Afstudeerrichting(en) Niet van toepassing 8. Locatie(s) Rotterdam 9. Code of conduct Hogeschool Rotterdam heeft de code getekend 10. Variant(en) Voltijd en deeltijd 11. Inhoudelijk profiel opleiding Technische Bedrijfskunde is ontstaan uit de behoefte aan bedrijfskundige kennis van werktuigbouwkundigen die vanuit technische functies doorgroeiden naar het management. De opleiding is ook toegankelijk voor niet technici. Daarom zijn hierin naast bedrijfskundige vakken ook technische vakken opgenomen. Voor de technische vakken werd en wordt doorgaans de werktuigbouwkunde als uitgangspunt genomen. Binnen de opleiding Technische Bedrijfskunde staat vanaf het begin de wisselwerking tussen techniek en bedrijfskunde centraal. De opleiding Technische Bedrijfskunde leidt startbekwame beroepsbeoefenaren op die breed inzetbaar zijn op verschillende terreinen. Zij dienen te beschikken over technische kennis én kennis van bedrijfsprocessen en dienstverlening. De deeltijdopleiding IBB (instituut voor Bouw en Bedrijfskunde) is opgericht in IBB-DT is destijds gestart als een samenwerkingsverband tussen vier deeltijdopleidingen, zijnde Logistiek en Economie, Logistiek en Technische Vervoerskunde, Technische Bedrijfskunde en Facility Management. De vier opleidingen hebben zich sinds 2003 geprofileerd met één opleidingsprogramma. In de gezamenlijke opdrachten brachten studenten de eigen opleidingsspecifieke context aan: LE, LTV, FM of TB. In 2007 is gestart met een vernieuwingstraject naar aanleiding van de vernieuwde beroepsprofielen van de verschillende opleidingen. Er worden nog steeds gezamenlijke opdrachten uitgevoerd, maar de basis is opleidingsspecifiek. De resultaten van deze beweging zijn in de afzonderlijke opleidingsprogramma s te herkennen. De deeltijdopleiding TB volgt de profilering van de voltijdopleiding Technische Bedrijfskunde. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 9/77

10 12. Beoogd werkveld alumni Technisch bedrijfskundigen zijn hoofdzakelijk werkzaam in de profitsector, met name in de industrie en de bedrijvigheid die daaraan is gerelateerd. Het werkveld beslaat vooral productiebedrijven, bedrijven die gericht zijn op de verkoop van technische producten, ingenieursbureaus en andere bedrijven die zich met zakelijke en technische dienstverlening bezighouden. Behalve enkele multinationals gaat het vooral om het middenen kleinbedrijf. Uit het alumnionderzoek dat in 2007 is gehouden onder afgestudeerde Technische Bedrijfskunde van de Hogeschool Rotterdam kwam naar voren, dat ze vooral functies bekleden als projectmedewerker (25%), projectleider (13%), adviseur (17%), afdelingsmanager (8%) en verkoper of inkoper (8%). De landelijke HBO- Monitor 2008 voor Technische Bedrijfskunde noemt als meest voorkomende beroepen: bedrijfsorganisatiedeskundige (12%), informatieanalist/ systeemprogrammeur (10%) en productieplanner, werkvoorbereider of logistiek medewerker (10%). In wezen vervult de TB er twee rollen: manager of adviseur in de een of andere vorm. Beginnende technisch bedrijfskundigen hebben aanvankelijk vooral een ondersteunende rol voor het hoger management bij het uitvoeren van projecten of als junior consultant. In het commerciële traject worden ze vaak operationeel ingezet als accountmanager. 13. Plaats opleiding in organisatiestructuur hogeschool 14. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO 15. Belangrijkste wijzigingen in opleiding sinds vorige visitatie Zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde behoren tot het Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde (IBB). Binnen IBB zijn negen bacheloropleidingen, twee masteropleidingen, de deeltijdopleidingen en vijf lectoraten georganiseerd. Aan de voltijdopleiding TB studeren momenteel 218 studenten. In de deeltijdopleiding TB zijn 118 studenten ingeschreven. De opleiding is in 2004 gevisiteerd. Het positieve accreditatiebesluit van de NVAO dateert van 10 mei Sinds de accreditatie in 2004 is de instroom gegroeid. Het marktaandeel is toegenomen van 6.5% toen tot 7.5% nu. Het rendement dat in 2004 als onvoldoende werd beoordeeld, is gestegen en voldoet nu aan de streefcijfers, al blijft er ruimte voor verbetering. De opleiding is zich nadrukkelijker gaan profileren als veeleisend en ambitieus. Om deze resultaten te bereiken zijn verschillende acties in gang gezet: het zichtbaarder maken van de beroepspraktijk in de opleiding, de banden met het beroepenveld zijn aangehaald, de studieloopbaanbegeleiding, een verbeterde aansluiting voor de vwo-groep (verzwaarde route). De laatste jaren 10/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

11 is bovendien het onderwijs voor alle studenten geïntensiveerd. Op het organisatorische vlak zijn verschillende kritiekpunten aangepakt. De informatie over de studievoortgang en de stages en de kwaliteit van het keuzeonderwijs zijn verbeterd, zoals ook blijkt uit de scores bij de studenttevredenheidsonderzoeken. Het tijdig bekend maken van resultaten blijft echter een aandachtspunt. Een belangrijke ontwikkeling vanaf 2004 is verder het uitbouwen van de internationalisering geweest, dat nu momentum krijgt. De ontwikkelingen maken dat de werkdruk voor de docenten hoog blijft, zoals ook bij de accreditatie in 2004 bleek. Er worden daarom oud-studenten ingezet ter assistentie van docenten, de ervaringen hiermee zijn positief. Het toetsbeleid moet op termijn tot efficiëntere vormen van toetsing en daarmee verlichting van de werkdruk leiden. De deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde werkt sinds 2003 samen met de deeltijdopleidingen Facility Management, Logistiek en Economie en Logistiek en Technische Vervoerskunde. De reden voor deze samenwerking lag in de geringe continuïteit van de deeltijdopleidingen apart en het uitbouwen van onderwijs specifiek voor deeltijdstudenten. In deze opzet is de samenwerking geslaagd: de continuïteit van de deeltijdopleidingen is gewaarborgd en het onderwijs sluit goed aan bij de behoeften van deeltijdstudenten. Voor de samenwerking was in 2003 een gezamenlijke competentiematrix ontworpen gebaseerd op de toen geldende landelijke beroepsprofielen. Daarna zijn er nieuwe landelijke beroepsprofielen verschenen. Als eerste is de inhoud van de deeltijdopleidingen Facility Management en Logistiek aangepast. Technische Bedrijfskunde volgt dit schooljaar. 16. Schema opbouw programma In bijlage 6 zijn curriculumschema s van de voltijd- en deeltijdopleiding opgenomen. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 11/77

12 12/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

13 2 Beoordeling Het auditteam komt samenvattend tot het volgende oordeel over de opleiding: Onderwerp Oordeel Facet Oordeel voltijd 1 Doelstellingen P 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau 1.3 Oriëntatie hbo 2 Programma P 2.1 Eisen hbo 2.2 Relatie doelstellingen programma 2.3 Samenhang programma 2.4 Studielast 2.5 Instroom 2.6 Duur 2.7 Afstemming vormgeving inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing 3 Inzet personeel P 3.1 Eisen hbo 3.2 Kwantiteit 3.3 Kwaliteit 4 Voorzieningen P 4.1 Materiële voorzieningen 4.2 Studiebegeleiding 5 Interne kwaliteitszorg P 5.1 Evaluatie resultaten 5.2 Maatregelen verbetering 5.3 Betrokkenheid 6 Resultaten P 6.1 Gerealiseerd niveau 6.2 Onderwijsrendement V G G V G G G G Voldaan G V G G G G V G G G G V Oordeel deeltijd V V G V V G G G Voldaan G V G G G G V G G G G V Het auditteam stelt vast dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande hbobacheloropleiding Technische Bedrijfskunde van Hogeschool Rotterdam aan de vereiste basiskwaliteit voldoet en adviseert de NVAO positief ten aanzien van de accreditatie van deze opleiding. Het auditteam beschrijft in de volgende paragrafen per onderwerp en per facet van het NVAO beoordelingskader de bevindingen, overwegingen en conclusies. Elke paragraaf sluit af met een samenvattend oordeel op onderwerpniveau. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 13/77

14 2.1 Doelstellingen van de opleiding Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen Voltijd De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan het landelijk competentieprofiel Technische Bedrijfskunde (TB): Opleidingseisen Technische Bedrijfskunde voor hogescholen in Nederland (2002). Het document beschrijft vijf competenties voor de TB beroepsbeoefenaar (bijlage 5). De opleiding meldt in het zelfevaluatierapport dat de in 2002 geformuleerde beroepscompetenties voor TB nog steeds voldoen aan de huidige beroepspraktijk van TB. Na afstuderen ontvangen TB-studenten de graad Bachelor of Engineering. In het document Opleidingsprofiel TB (2009) heeft de opleiding de relatie beschreven tussen de competenties van de Bachelor of Engineering (profiel van de Bachelor of Engineering, 2006) en de landelijke competenties van TB. De domeincompetenties van de opleiding (BBA) zijn vastgesteld door de HBO-raad en op de website van de HBO-raad in te zien. De opleiding heeft de competenties geoperationaliseerd in de volgende domeinen Inkoop, Productie, Verkoop en Logistiek (gezamenlijk weerspiegelen ze de productieketen die de TB er moet kunnen aansturen). Deze domeinen vormen de context waarin de TB er beroepsproducten moet kunnen leveren. In een tabel in het zelfevaluatierapport zet de opleiding de TB competenties af tegen de domeinen. Het schema geeft een beeld van de onderwerpen waarmee een TB er te maken kan krijgen. Daar de context van de TB er wijzigt kan ook de aard van de beroepsproducten veranderen. In Opleidingsprofiel TB (2009) heeft de opleiding beschreven welke beroepsproducten zijn geactualiseerd. De beroepenveldcommissie heeft hierbij een rol gespeeld. De opleiding heeft in een onderzoek gedaan naar Engelstalige beroepsproducten (Onderzoek Engelstalige beroepsproducten TB, 2007). Studenten komen tijdens de opleiding in aanraking met een internationale context (project Offshoring, geheel Engelstalig onderdeel). De opleiding legt het accent op de bedrijfskundige kant van de techniek en met name inkoopmanagement, logistiek en projectmanagement. Daarnaast is de praktijkcomponent van belang in het opleidingsconcept. Er is aldus de opleiding geen internationale vergelijking mogelijk met buitenlandse opleidingen daar er geen vergelijkbare opleidingen zijn in het buitenland. Het panel deelt deze mening van de opleiding niet. Zowel in Duitsland, de Verenigde Staten van Amerika en Engeland zijn er opleidingen die wellicht niet één op één vergelijkbaar zijn, maar die wel een combinatie van bedrijfskunde en techniek aanbieden. Er bestaat wel uitwisseling met universiteiten / hogescholen in Finland en Duitsland. 14/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

15 Deeltijd In de deeltijdopleiding Technische Bedrijfskunde werken studenten aan dezelfde competenties als in de voltijdopleiding. De koppeling met de Bachelor of Engineering en de aansluiting op het landelijk opleidingsprofiel is voor de deeltijdvariant in het zelfevaluatierapport en het document Opleidingsprofiel deeltijd-ibb meer impliciet beschreven dan expliciet. De opleiding is bezig met het aanpassen en expliciteren van de eindkwalificaties van IBB-TB. Dit zal op dezelfde wijze gebeuren als voor de deeltijdopleidingen Facility Management, Logistiek en Economie en Logistiek en Technische Vervoerkunde van het Instituut voor Bouw en Bedrijfskunde van de Hogeschool Rotterdam. De auditteams die deze deeltijdopleidingen hebben beoordeeld, zijn positief over de wijze waarop deze opleidingsvarianten de domeinspecifieke eisen hebben geformuleerd en verantwoord. In het document Ontwikkeltraject Technische Bedrijfskunde voltijd en deeltijd beschrijft de opleiding op welke wijze zij het programma van de deeltijd TB gaat aanpassen. Het plan van aanpak laat zien dat het programma ontwikkeld wordt vanuit de eindkwalificaties van TB en de eisen van het werkveld. Het auditteam stelt vast dat de opleiding daarbij zeer systematisch te werk gaat. Daar de aansturing van het veranderingsproces bij TB-deeltijd vanuit IBB centraal wordt aangestuurd, vertrouwt het auditteam erop dat dit proces tot de gewenste resultaten leidt (vergelijkbaar met de deeltijdopleidingen FM en LE en LTV van IBB). Overwegingen Het auditteam stelt vast dat de opleiding Technische Bedrijfskunde een set van relevante eindkwalificaties heeft opgesteld. De internationale positionering van de opleiding komt daarbij in de doelen niet expliciet naar voren. Het expliciteren van de internationale aspecten in de eindkwalificaties van TB en het vergelijken van TB met buitenlandse opleidingen zorgt er, aldus het auditteam, voor dat de internationale aspecten worden gespecificeerd en richting geven aan het programma (borging van de internationale component). Wat de deeltijd betreft is het proces van herdefiniëring en specificering van de eindkwalificaties nog niet voltooid. De opleiding denkt in 2010 dit proces te hebben afgerond. Het auditteam heeft vertrouwen in het plan van aanpak en baseert zich op de oordelen van twee andere auditteams (FM en LE/LTV) dat deze aanpak tot het gewenste resultaat leidt. Bovendien zal de deeltijd en de voltijd in de komende jaren sterker dan tot nu toe het geval is structureel overleg hebben over gemeenschappelijke inhoudelijke thema s, recente ontwikkelingen en dominante vraagstukken). Tijdens de visitatie bleek dat een redelijk deel van de docenten zowel bij de voltijd als bij de deeltijd betrokken is. Verbeteringen of vernieuwingen die reeds zijn doorgevoerd in de voltijd zullen daarmee ook eenvoudiger ingevoerd kunnen worden in de deeltijd. Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen over de internationale component van de opleiding komt het auditteam op dit facet tot het oordeel voldoende voor zowel de voltijd als de deeltijdvariant van de opleiding Technische Bedrijfskunde. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 15/77

16 Niveau bachelor (facet 1.2) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Bevindingen De opleiding hanteert de concretisering van de Dublin descriptoren die de hogeschool voor al haar bachelor- en masteropleidingen heeft geformuleerd (Kwalificaties van de hbo-bachelor resp. de hbo-master; november 2003). Voltijd In het Opleidingsprofiel TB (2009) is op een duidelijke wijze aangetoond dat de opleidingscompetenties aansluiten bij de Dublin descriptoren. Voor elke Dublin descriptor is beschreven met welke hbo-standaard 2 deze correspondeert en hoe deze verwerkt is in de eindkwalificaties van de opleiding. Zo komt de descriptor Kennis en inzicht tot uiting in de competentie formuleren en ontwikkelen van beleid. Het Toepassen van kennis en inzicht en Oordeelsvorming komen naar voren in de competentie uitvoeren van beleid, ondernemen en vernieuwen van organisaties en van producten en processen. Deeltijd In het document Opleidingsprofiel deeltijdopleidingen IBB (2009) is voor de deeltijdopleiding de relatie met de Dublin descriptoren beschreven. Maar in de ogen van het auditteam is de relatie met de eindkwalificaties te impliciet gebleven. Voor het meetbaar maken van de Dublin descriptoren is, aldus het auditteam, een expliciete beschrijving van het niveau gewenst. In de revisie van de deeltijdvariant wordt de koppeling van de eindkwalificaties aan de Dublin descriptoren op een identieke wijze vormgegeven als bij de deeltijdvarianten van de opleidingen FM en LE en LTV. De auditteams die de deeltijdvarianten van deze opleidingen hebben beoordeeld, vinden dat de relatie van de eindkwalificaties met de Dublin descriptoren nog niet voldoende is uitgewerkt (nog te impliciet aanwezig) en beoordelen de deeltijdvarianten van die opleidingen met een voldoende. Het auditteam van TB neemt dit oordeel over. De kritiek van het TBauditteam (te impliciete beschrijving van de relatie met de internationale standaard voor het bachelorniveau) is namelijk niet weggenomen in de aanpak van de revisie van deze deeltijdopleidingen van IBB. Overwegingen Het auditteam stelt vast dat de opleiding heeft aangetoond dat de competenties aansluiten bij de Dublin descriptoren. Voor de voltijdvariant is dit op een overtuigende wijze aangetoond en voor de deeltijdvariant blijft de relatie met de Dublin descriptoren nog te impliciet. 2 Dit zijn de tien generieke kwalificaties van het hbo-niveau van het rapport Prikkelen Presteren Profileren. Commissie Kwartiermakers Hoger Onderwijs (2001). 16/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

17 Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen komt het auditteam op dit facet tot het oordeel goed voor de voltijdvariant en voldoende voor de deeltijdvariant van de opleiding Technische Bedrijfskunde. Oriëntatie hbo bachelor (facet 1.3) De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen Bij dit facet worden de argumenten van de facetten 1.1 en 1.2 meegenomen. Daaruit blijkt dat de eindkwalificaties afgeleid zijn van het landelijk opleidingsprofiel en de competenties van de Bachelor of Engineering. Technisch bedrijfskundigen zijn hoofdzakelijk werkzaam in de profit sector en met name in de industrie. Het werkveld bestaat voornamelijk uit productiebedrijven, bedrijven gericht op de verkoop van technische producten, ingenieursbureaus en bedrijven gericht op de zakelijke en technische dienstverlening. Studenten komen vooral terecht in het midden- en kleinbedrijf, maar ook in enkele gevallen bij multinationals. Zij komen terecht in functies van (assistent)projectleider, adviseur, afdelingsmanager, technisch verkoper / inkoper. TB ers ontwikkelen zich in hun loopbaan vaak tot manager of adviseur. De startende bedrijfskundige vervult voornamelijk een ondersteunende rol voor het hoger management bij het uitvoeren van projecten of is werkzaam als junior consultant. In de meer commerciële functies wordt de startende TB er ingezet als accountmanager. De eindkwalificaties van de opleiding Technische bedrijfskunde zijn besproken met het beroepenveld. Zo nodig worden de doelen bijgesteld. Een voorbeeld daarvan is het aanpassen van de set beroepsproducten die gekoppeld zijn aan de competenties. Er is eind 2008 bijvoorbeeld op basis van dit overleg gekozen voor het benadrukken van de strategische aspecten van operationele plannen en beslissingen. Dit sluit, aldus de opleiding, aan bij de complexere situaties waar bedrijven als gevolg van de globalisering voor staan. Voor de deeltijdopleiding is er een aparte bijeenkomst georganiseerd tussen werkgevers van deeltijdstudenten en de opleiding. In is hier een begin mee gemaakt. De gesprekken gaan vooral over de invulling van het onderwijs: meedenken over opdrachten die studenten in het eigen werk uitvoeren. Het structureel meedenken over de doelen en profilering van de opleiding vindt meer plaats via de IBB beroepenveldcommissie. Deeltijdstudenten voeren beroepstaken uit in het eigen bedrijf. Via feedback van studenten en hun werkgevers ontvangt de opleiding een goede indicatie of de opleidingsdoelen relevant zijn en aansluiten bij het beroepenveld. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 17/77

18 Het auditteam stelt vast dat de opleiding haar oor te luisteren legt bij het werkveld en via de wijzigingen in de kerntaken van het programma de ontwikkelingen in het werkveld vertaalt naar de doelen en kerntaken van de opleiding. Overwegingen De eindkwalificaties zijn in overleg met het nationale en lokale beroepenveld tot stand gekomen. De opleiding volgt de ontwikkelingen in het werkveld en stemt de doelen / kerntaken van de opleiding daar op af. Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen komt het auditteam op dit facet tot het oordeel goed voor beide varianten van de opleiding Technische Bedrijfskunde. Samenvattend oordeel Doelstellingen opleiding Alle facetten zijn ten minste met een voldoende beoordeeld en daarmee is het onderwerp Doelstelling opleiding voldoende. 2.2 Programma Eisen hbo (facet 2.1) Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Hogeschoolbreed wordt gewerkt met het OIIO-beleid (2008). OIIO staat voor outside in, inside out. Centraal in dit beleid zijn twee manieren om onderwijs en beroepspraktijk met elkaar te verbinden. Opdrachten en projecten uit de beroepspraktijk worden het onderwijs ingehaald (outside in) en studenten brengen via stages en afstudeeropdrachten hun opgedane kennis in de beroepspraktijk (inside out). Kenmerk van dit beleid is dat gewerkt wordt met Rotterdamse casussen. Het Bureau Externe Betrekkingen (BEB) van het instituut draagt binnen het instituut de verantwoordelijkheid voor het op professionele wijze onderhouden van contacten met het werkveld. Het bureau heeft een grote rol bij het uitvoeren van het OIIO-beleid in relatie tot de praktijkgestuurde leerlijn. Stage- en werkveldcoördinatoren van de bacheloropleidingen zijn ondergebracht in BEB. Bedrijven kunnen er terecht met opdrachten voor bijvoorbeeld projecten of stages. Het hoofd van BEB is instituutsaccountmanager en vertegenwoordigt het instituut naar partners in het beroepenveld. 18/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

19 Bevindingen Met het studentgestuurde onderwijs geeft de opleiding invulling aan de ontwikkeling van vakkennis en beroepsvaardigheden. Kennisontwikkeling en beroepsvaardigheden komen aan bod in de kennisgestuurde lijn en in de praktijkgestuurde leerlijn. Het auditteam heeft de vakliteratuur ingezien en stelt vast dat de literatuur actueel is en toegespitst is op de praktijk van de technisch bedrijfskundige. De literatuur is van het niveau dat van een bacheloropleiding verwacht mag worden. Studenten krijgen in het eerste jaar instructie over het ontsluiten en gebruik van literatuur. Engelstalige boeken en artikelen worden gebruikt om de internationale aspecten te belichten. Het auditteam vindt dat de internationale aspecten wel meer aan bod mogen komen in het curriculum. In het tweede jaar is het internationale project Offshoring opgenomen. In dit project doen studenten onderzoek naar de factoren die een rol spelen bij het verplaatsen van het productieproces van een bedrijf naar lagelonenlanden. Omdat dit project internationaal georiënteerd is, vindt alle schriftelijke en mondelinge communicatie in het Engels plaats. De module Offshoring heeft een omvang van 4 EC. In een internationale omgeving als Rotterdam is dit, naar het oordeel van het auditteam, erg beperkt. Een leesclub van docenten beoordeelt regelmatig of nieuwe boeken en/of artikelen in het programma moeten worden opgenomen. Het auditteam merkt op dat de softe kant van de bedrijfskunde (het doorvoeren van veranderingsprocessen) in het programma wel aan bod komt. Het aspect verandermanagement komt, naar het oordeel van het auditteam, echter te weinig structureel aan bod. Dit zou meer geëxpliciteerd kunnen worden. De beroepspraktijk komt in het studiemateriaal goed aan bod door het gebruik van casussen en door excursies naar bedrijven in de regio en het buitenland. Ook gastsprekers dragen bij aan het koppelen van de theorie aan de praktijk van het beroep. Middels symposia worden actuele zaken behandeld. Zo is in 2009 een symposium georganiseerd over de gevolgen van de kredietcrisis. De opleiding geeft in een schema in het zelfevaluatierapport weer dat 105 EC van de totale opleiding praktijkgestuurd is (van oriëntatie op het beroep in het eerste jaar tot stage en afstuderen in de laatste jaren). Het panel vindt dat dit goed is vormgegeven in projecten, casuïstiek en opdrachten voor bedrijven. De opdrachten betroffen bijvoorbeeld vraagstukken op het gebied van strategie, marketing, projectmanagement en duurzaamheid, met als thema s de positie van het Havenbedrijf of de ontwikkeling van de Maasvlakte. Op instigatie van de beroepenveldcommissie zijn in het onderwijsprogramma onderdelen opgenomen over kwantitatieve onderbouwing van voorstellen en het werken met verschillende scenario s. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting tijdens studieloopbaancoaching, de stage en het afstuderen. Studenten bespreken elkaars opdrachten en becommentariëren de gekozen aanpak. Het vierdejaarsprogramma kent een workshop argumenteren en een project Data-analyse, met als doel studenten te leren conclusies te onderbouwen met kwantitatieve data. In is op verzoek van studenten in het eerste jaar gestart met een module onderzoeksvaardigheden. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 19/77

20 Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat de praktijk van TB in het programma goed is verankerd. Door het onderwijs te koppelen aan concrete opdrachten is gewaarborgd dat studenten in aanraking komen met actuele vraagstukken. Ook in de zogenoemde vrije modulen komen actuele ontwikkelingen aanbod. Tijdens het afstuderen kunnen studenten een verdiepingsvak volgen waarbij zij zelf relevante onderwerpen aandragen. In het najaar van 2009 heeft dit geleid tot een buitenlandse reis naar de Lamborghini fabriek in Bologna. Voor de deeltijdopleiding geldt hetzelfde als voor de voltijdopleiding. Het leren in de praktijk staat centraal in de deeltijd. Deeltijdstudenten voeren op hun werkplek opdrachten uit. Bij de bedrijfsopdrachten staan de rollen van manager en adviseur centraal. Studenten voeren interventies uit in de eigen werkomgeving gericht op het verbeteren van hun werk als manager of als veranderaar. Deeltijdstudenten maken in de workshop onderzoeksvaardigheden kennis met basisprincipes van toegepast onderzoek. Zij kunnen zich in het keuzevak Het beoordelen van onderzoek verdiepen in onderzoeksvaardigheden. Uit studententevredenheidsonderzoek (2006) blijkt dat studenten zowel de voltijd als de deeltijdstudenten vinden dat de opleiding goed aansluit bij actuele ontwikkelingen in het werkveld. Ook de beroepsoriëntatie en de praktijkgerichtheid van de opleiding worden door de deeltijd- en voltijdstudenten positief gewaardeerd. Overwegingen Het auditteam stelt vast dat de opleiding een actueel en beroepsgericht programma aanbiedt. Dit zijn sterke punten van het programma. In het programma wordt sinds kort structureel aandacht besteed aan het aanleren van onderzoeksvaardigheden (ontwikkelen onderzoekslijn vanaf het eerste jaar van de studie) en het professioneel schrijven. Conform hogeschoolbeleid heeft de opleiding het thema onderzoek expliciet opgenomen in het curriculum. Het doel is dat studenten in staat worden gesteld om wetenschappelijke artikelen te interpreteren en te benutten en om evidence based te werken in de praktijk, wat onder andere aan de orde komt in het afstuderen. Binnen de projecten is er eveneens aandacht voor toegepast onderzoek: in het eerste opleidingsjaar wordt geleerd hoe een onderzoeksvraag geformuleerd moet worden en hoe theorieën en modellen gebruikt kunnen worden om een dergelijke vraag te beantwoorden. Het auditteam vindt dat twee elementen in het programma meer structureel aandacht mogen krijgen: internationalisering en verandermanagement. Conclusie Op basis van de bevindingen en overwegingen komt het auditteam tot het oordeel voldoende voor beide varianten. Relatie doelstellingen en inhoud programma (facet 2.2) Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. 20/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

21 De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen Voltijd De opleiding heeft de eindkwalificaties op een systematische wijze verwerkt in het programma via de principes van het Rotterdams Onderwijs Model: de kennislijn (die bestaat uit de conceptuele leerlijn en de vaardighedenleerlijn), praktijkgestuurde lijn, studentgestuurde lijn (keuzeprogramma s, bijspijkermodulen en een minor) en studieloopbaancoaching. Naast de ROM-lijnen kent het curriculum nog een aantal samenhangende modulen die een invulling geven aan enkele Dublin descriptoren: communicatie is uitgewerkt in een samenhangende reeks van modulen waarin communicatievaardigheden worden aangeleerd, zoals vergadertechniek, gespreksvoering en presentatie. Het aspect oordeelsvorming is onder andere belegd in programmaonderdelen zoals Onderzoeksvaardigheden, Data-analyse, Verdiepingsvakken en Actuele ontwikkelingen. De verantwoordelijkheid voor de onderwijsinhoud en de leerdoelen van modulen ligt bij de onderwijsmanager. Hij wordt geadviseerd door de curriculum- en de opleidingscommissie. De curriculumcommissie adviseert de onderwijsmanager over het hele curriculum en komt met adviezen voor onderhoud van modules en toetsen, en voor de ontwikkeling van nieuwe modulen. De opleidingscommissie, waarin ook studenten zitting hebben, beoordeelt de voorstellen van de curriculumcommissie en kan zelf adviezen over de opleiding inbrengen. De uitwerking van het competentieprofiel in modulehandleidingen is de verantwoordelijkheid van de modulehouder. In het Format modulehandleiding staan richtlijnen voor docenten voor het beschrijven van de modulen. Doel van de handleiding is: het bewerkstelligen van een consequente en consistente uitwerking van de competenties in het programma en de afzonderlijke programmaonderdelen. Het auditteam heeft de modulehandleidingen ingezien en stelt vast dat daarin de competenties voldoende uitgewerkt zijn in leerdoelen. De competenties zijn per programmaonderdeel vertaald in praktische doelen voor de student. Er wordt steeds verwezen naar de eindkwalificaties van de opleiding en naar de Dublin-descriptoren. Alle onderwijsprogramma s zijn beschreven volgens het Format modulehandleiding. De koppeling tussen de beroepscompetenties en het programma is voor de voltijd aangetoond. Deeltijd De deeltijdopleiding TB is in revisie. Doel is de kerntaken van Technische bedrijfskunde te formuleren op basis van het landelijk beroepsprofiel en de competenties van de voltijdopleiding. De deeltijdopleiding zal bij het ontwikkelen van de kerntaken op dezelfde wijze te werk gaan als bij de ontwikkeling van de kerntaken bij de deeltijdopleidingen Facility Management en Logistiek. Het auditteam heeft het plan van aanpak bestudeerd en stelt vast dat er op een systematische wijze gewerkt wordt aan het ontwikkelen van het programma: vanuit NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 21/77

22 het beroepsprofiel via competenties en beschrijven van kerntaken naar leerdoelen en leeractiviteiten. Voor elke kerntaak beschrijft de opleiding in welke context de technische bedrijfskundige die uitvoert, welke beroepsproducten daarbij opgeleverd moeten worden, in welke rol de bedrijfskundige functioneert en welke methodologische aanpak daarbij gehanteerd moet worden. In aansluiting daarop formuleert de opleiding criteria voor het ontwerp van projecten of bedrijfsopdrachten en geeft aan welke kennis of vaardigheden studenten in relatie tot die kerntaak moeten ontwikkelen. De kerntaken worden vervolgens gekoppeld aan één of meer projecten en de bedrijfsopdrachten uit het opleidingsprogramma. De kerntaken gelden als inhoudelijke ontwerpcriteria voor de studieopdrachten. Het curriculum van het schooljaar is vooral gebaseerd op de gezamenlijke en bedrijfskundige competentiematrix van Het curriculum zal gebaseerd zijn op de nieuwe kerntaken-tb. Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat in de modulebeschrijving van de deeltijdopleiding de koppeling tussen het programma en de competenties impliciet is te leggen. De opleiding kan extra aandacht schenken aan het expliciteren van de leerdoelen en de koppeling met de eindkwalificaties van de TB er. In januari 2010 is een werkgroep gevormd van vertegenwoordigers van de voltijd en de deeltijd TB om de eindkwalificaties van de opleiding aan te passen aan nieuwe ontwikkelingen in het beroepenveld. Binnen deze werkgroep zijn twee documenten vervaardigd die dienen als discussiestuk om de procedure voor het ontwerpen van kerntaken of competenties voor TB nog eens vast te stellen. Het auditteam heeft dit document ingezien en stelt vast dat de kerntaken van de deeltijdopleiding op een systematische wijze worden ontwikkeld. Het auditteam gaat ervan uit dat dit zal leiden tot vergelijkbare resultaten als bij de deeltijdopleidingen FM en Logistiek van IBB. De auditteams die deze opleidingen hebben gevisiteerd melden in hun visitatierapport dat de link van de competenties naar het programma nog te impliciet zijn gelegd. Het nieuw te ontwikkelen deeltijdprogramma levert, aldus het auditteam, geen oplossing voor de impliciet relatie tussen competenties en het huidige deeltijdprogramma. Overwegingen Het auditteam stelt vast dat de relatie tussen de competenties en het programma voor de voltijd goed is uitgewerkt. De opleiding toont overtuigend aan dat het curriculum de studenten de mogelijkheid biedt de eindkwalificaties te behalen. Voor de deeltijd is dit wat minder overtuigend aangetoond. Impliciet is de relatie wel te leggen tussen eindkwalificaties, leerdoelen en de onderdelen van het programma. Explicitering van die relatie acht het auditteam wenselijk. Conclusie Op basis van de bevindingen en overwegingen komt het auditteam tot het oordeel goed voor de voltijdvariant en voldoende voor de deeltijdvariant. 22/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde

23 Samenhang in opleidingsprogramma (facet 2.3) Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Bevindingen Voltijd De opleiding brengt samenhang aan in het programma via de praktijkgestuurde leerlijn, de conceptuele leerlijn en de studentgestuurde leerlijn. Deze drie leerlijnen zijn over meerdere kwartalen en jaren te herkennen als doorlopende leerlijnen. De praktijkgestuurde leerlijn is zichtbaar in projecten, stage en afstuderen. Studenten voeren opdrachten uit die vaak een beroep doen op meerdere competenties en waarvoor zij meestal een combinatie van verschillende beroepsproducten moeten leveren. Daarbij maken zij gebruik van de kennis die verworven wordt in de conceptuele leerlijn van het programma. In de afgelopen vijf jaar is de praktijkgestuurde lijn door een werkgroep herontworpen. Daarbij is uitgegaan van de competenties en de bedrijfsprocessen (zoals geformuleerd in het analysemodel van het INK). In het eerste en tweede studiejaar komen alle velden uit het INK-model aan bod, evenals de vijf competenties. In het eerste jaar ligt het accent op het beschrijven van interne processen, terwijl in het tweede jaar het bedrijf in zijn externe omgeving wordt geanalyseerd. Flankerend aan de opdrachten zijn ondersteunende vakken geprogrammeerd. Docenten uit verschillende vakgebieden begeleiden een project en modulehouders worden betrokken bij het formuleren van opdrachten. Via deze samenwerking ontstaat een samenhang met de conceptuele leerlijn. Op deze wijze wordt de horizontale samenhang gerealiseerd. In het evaluatierapport is een overzicht opgenomen van de verdeling van de conceptuele modulen in het programma. Het overzicht laat zien dat er een opbouw is in het verwerven van de kennisgebieden die relevant zijn voor TB: kennis over fundamentele modellen en theorieën die technisch bedrijfskundigen nodig hebben als inhoudelijke bagage. De student moet de opgedane kennis in de opdrachten toepassen. Vaardigheidsmodulen bestaan uit trainingen in communicatieve vaardigheden in het Nederlands en in het Engels (vergadertechnieken, rapporteren, zakelijk taalgebruik, conflicthantering, interviewen en presenteren). Het gaat tevens om het plannen, en informatie verzamelen. Ook deze vaardigheden passen studenten toe in de opdrachten, hun stage en afstuderen. Studieloopbaancoaching (SLC) in de studentgestuurde leerlijn richt zich op de oriëntatie op het beroep en studievaardigheden (eerste jaar), solliciteren en voorbereiding op de stage (tweede jaar), reflectie op de stage en de keuze voor een minor (derde jaar) en in het vierde jaar richt SLC zich op het verwerven van een afstudeeropdracht en de voorbereiding op het toekomstige beroep. NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde 23/77

24 Het curriculum kenmerkt zich door een toenemende mate van zelfstandig werken (van begeleide project naar zelfstandig werken tijdens stage en afstuderen) en toenemende complexiteit van opdrachten. Door de opbouw in complexiteit en zelfstandigheid in het programma wordt de verticale samenhang gerealiseerd. Deeltijd Voor het onderwijs in de deeltijdvariant is het een vereiste dat de opleiding voor een deel plaatsvindt op de werkplek van de student. De praktijkomgeving van de student wordt gebruikt als leeromgeving. Een student werkt ten minste twee dagen per week wat gelijk staat aan 24 studiepunten per jaar. Deeltijdstudenten voeren gedurende het eerste studiejaar ieder kwartaal een bedrijfsopdracht en een project uit. Deze opdrachten worden gedurende de latere studie steeds omvangrijker (ook in EC) en complexer. In het tweede jaar krijgen de deeltijdstudenten twee bedrijfsopdrachten en projecten, in het derde jaar vindt het afstuderen plaats. Het curriculum is zo opgebouwd dat de theorie die wordt aangeboden in de cursussen relevant is voor de in dezelfde periode lopende projecten en bedrijfsopdrachten (zie ook facet 2.2). In het eerste jaar zijn de projecten gebaseerd op door de opleiding aangedragen casussen. De theorie en de specificaties van het te leveren product worden door de opleiding vastgesteld. In het tweede jaar worden projecten gebaseerd op actuele bedrijfsproblemen. De theorie wordt nog steeds door de opleiding voorgeschreven, maar studenten formuleren zelf (met de goedkeuring van de begeleidende docent en de opdrachtgever) de specificaties van het op te leveren product. In het derde jaar moet de student in het laatste project een reëel, substantieel en complex beroepsvraagstuk te lijf gaan, op basis van door de student zelf gekozen en verantwoorde theorie, onderzoeksaanpak en specificaties van het eindproduct (goedgekeurd door de begeleider). Het programma van de deeltijd is op vergelijkbare wijze vormgegeven als dat van de voltijdopleiding. Daarbij is voor de deeltijd echter wel specifiek dat de programmaonderdelen van de deeltijdopleidingen (FM, LE en LTV en TB) meer samenhang vertonen. De deeltijdopleiding maakt een duidelijk onderscheid tussen opleidingsspecifieke programmaonderdelen en gezamenlijke programmaonderdelen. Die laatste onderdelen bevinden zich in het bedrijfskundig domein. De deeltijdopleiding speelt in op de diversiteit van haar doelgroep: studenten werken in verschillende sectoren en verschillende functies. Zij kunnen via keuzevakken en minoren onderdelen kiezen die goed passen bij hun bedrijf en hun ontwikkeling in het bedrijf. De samenhang in het curriculum wordt bewaakt door de curriculumcommissie en door onderwijsevaluaties. Voorbeelden van veranderingen die samenhang hebben bevorderd zijn het verplaatsen van de module Organisatiekunde van jaar twee naar jaar één en het introduceren van een onderzoekslijn in het programma. Uit evaluaties blijkt dat deeltijd- en voltijdstudenten tevreden zijn over de samenhang in het programma. 24/77 NQA Hogeschool Rotterdam: audit bestaande hbo-bacheloropleiding, Technische Bedrijfskunde