.EGO BESTAAT 10 JAAR! INTERVIEW MET MATHIJS BOUMAN EXCLUSIEVE COLUMN GERT NIELEN INTERVIEW MET DE CIO VAN HET JAAR HET NUT VAN ASSURANCE RAPPORTEN

Transcriptie

1 Magazine voor Informatiemanagement.EGO BESTAAT 10 JAAR! INTERVIEW MET MATHIJS BOUMAN EXCLUSIEVE COLUMN GERT NIELEN INTERVIEW MET DE CIO VAN HET JAAR HET NUT VAN ASSURANCE RAPPORTEN Jaargang 10 - Editie 3 - Juli 2011

2 INHOUDSOPGAVE 10 JAAR.EGO 21 Feedback-loops zonder logisch nadenken; interview met Mathijs Bouman 5 Emile Bons & Jaap Evertse Afkeuring van het landelijk EPD 9 Carlijn Frins & Robin Mulder Column: Over gegevens en informatie 13 Gert Nielen Interview met Lineke Snelle, CIO van het jaar 14 Carlijn Frins & Mark Musters De sierteelt keten in bloei! 17 Linda Beeksma Hubways voor collectieve verbetering in transport tussen greenports 19 Michiel van Veen 5 MATHIJS BOUMAN CIO VAN HET JAAR jaar.ego magazine 21 Niek Maas De informatieruimte, het kenobject van de informatiekunde 27 Jaap van Rees Oud IM ers aan het woord 32.ego weblog 35 Transparantie in beleidsprocessen en de rol van ICT 41 Hans Stol Assurance rapport, nuttig ofnoodzaak? 44 Mark Poen, Rob Reijnders, Hans van Breukelen & Petrie van Steenpaal Column: Bring your own device 47 Xander Bordeaux Het semi-wetenschappelijke magazine.ego is een uitgave van studievereniging Asset SBIT in samenwerking met alumnivereniging EKSBIT. Asset SBIT is de Tilburgse vereniging voor studenten Information Management en andere geïnteresseerden in dit vakgebied. Het magazine wordt verspreid onder alle leden van Asset SBIT en de alumnivereniging EKSBIT, de medewerkers van het departement Information Systems and Management aan de Universiteit van Tilburg en geïnteresseerden uit het bedrijfsleven. Redactieadres Asset SBIT Kamer E116 t.a.v. redactie.ego Postbus LE Tilburg [t] [f] [e] ego@asset-sbit.nl [i] Redactie Jeroen Bekkers Emile Bons Xander Bordeaux Tom van Eijk Jaap Evertse Carlijn Frins Roger Gerrits Niek Maas Robin Mulder Mark Musters Gertjan Scholten Grafisch Ontwerp SBIT DsK. Vormgeving Niek Maas Rodney Dekkers Druk Orangebook, Tilburg Oplage exemplaren Copyright Voor overname van (delen van) artikelen dient schriftelijk toestemming te worden gevraagd aan de redactie. In de artikelen gedane uitspraken vallen onder de verantwoordelijkheid van de desbetreffende auteurs. COLOFON

3 #Groter Voor u ligt een zeer bijzondere uitgave van.ego magazine: namelijk de 30 e editie! Deze editie betekent tevens het tienjarig bestaan van het magazine en dat moet natuurlijk gevierd worden. In deze editie vindt u daarom vanaf pagina 21 een speciaal katern met een overzicht van de afgelopen tien jaar.ego. In deze tien jaar is er een heleboel veranderd. Wie kan zich nu nog een tijd voorstellen zonder Facebook, Twitter of Gmail? Of wie dacht in 2001, dat we nu zoekresultaten te zien krijgen voordat we überhaupt onze zoekopdracht volledig ingevoerd hebben? Ik zou bijna niet meer zonder kunnen. Mede door deze onmisbare nieuwe diensten en supersnelle verwerkingstijden, groeien ook de datacentra steeds groter en groter. Eén zoekopdracht bij onze vrienden van Google verbruikt evenveel energie als een uur een gloeilamp laten branden. Tegenwoordig zijn deze beide blijkbaar even onmisbaar. Zodra je denkt dat je leven bijna niet meer beter kan worden, komt Apple met diensten die we al een tijdje via Google hebben en vindt Google het nodig om wederom een nieuwe sociale netwerksite te introduceren. Waarschijnlijk kunnen we ons over een paar jaar ook geen tijd meer voorstellen zonder deze twee en kijken we vol verlangen uit naar het nieuwe paradepaardje van deze grootmachten van het Internet tijdperk. Maar ten koste van wat? Kunnen we echt niet zonder? Was het vroeger echt zoveel slechter zonder Internet en was de lucht niet veel schoner? Nu wil ik hier niet prediken voor het einde der tijden of iedereen opdragen een boom te gaan knuffelen, maar een stukje bewustwording creëren leek me wel op zijn plaats. Ook ik maak me elke dag schuldig aan het doelloos surfen op Internet, onzinnige filmpjes kijken op Dumpert en volgens mij begin ik ook al tekenen van een social media verslaving te vertonen. Het kan denk ik geen kwaad om af en toe stil te staan bij het feit dat er zoveel is buiten het Internet en je iphone. Een paar dagen zonder is misschien wel goed voor jezelf én het milieu, mits je dan niet gaat rijden in je Hummer natuurlijk. Of om met de wijze woorden van Randy Marsh (Southpark) te spreken: We cannot take the Internet for granted any longer. We must use the Internet only when we need it. It s easy for us to think we can just use up all the Internet we want, but if we don t treat the Internet with the respect that it deserves, it could one day be gone forever. So let us learn to live with the Internet, not for it. No more browsing for no apparent reason, no more mindlessly surfing on our laptops while watching television. And finally: we must learn to only use the Internet for porn twice a day. Max. Terug naar dit mooie magazine, wat overigens tegenwoordig ook op Internet zit met een boeiende weblog. Want volgens mij gaat er zelfs meer tropisch regenwoud verloren door het drukken van dit magazine dan het hosten, bekijken en schrijven van de weblog. De.ego als magazine zal echter naast de weblog blijven bestaan en plaats bieden voor interessante interviews met prominenten, zoals Mathijs Bouman (pagina 5) of Lineke Sneller, CIO van het jaar 2010 (pagina 14). Ook eigen onderzoeken naar het Elektronisch Patiënten Dossier (pagina 9) of prikkelende columns van eigen redactieleden (pagina 47) of van oudgedienden zoals Gert Nielen (pagina 13) komen het best tot hun recht in dit magazine. EMILE BONS TOM VAN EIJK CARLIJN FRINS JEROEN BEKKERS XANDER BORDEAUX JAAP EVERTSE ROGER GERRITS REDACTIONEEL NIEK MAAS Na drie jaar hoofdredacteur te zijn geweest neem ik na deze editie afscheid en draag ik het stokje over aan Mark Musters. De afgelopen drie jaar heb ik geprobeerd om het niveau van het magazine constant hoog te houden, zowel qua inhoud als qua vormgeving. Dit was me niet gelukt zonder een enthousiaste en hardwerkende redactie en een groep creatieve designkoningen. Ook de bijdragen van prominenten, experts, professoren, columnisten en studenten gaven het magazine elke keer weer de interessante inhoud die menig lezer heeft geboeid. Via deze weg wil ik alle mensen die de afgelopen drie jaar betrokken waren bij.ego magazine dan ook hartelijk bedanken. Ten slotte wil ik Mark en de redactie veel succes wensen bij de start van de volgende 10 jaar.ego magazine! ROBIN MULDER MARK MUSTERS En zoals altijd: veel plezier bij het lezen van (deze 30 e ).ego magazine! Uw scheidend GERTJAN SCHOLTEN

4 Of heb jij een beter idee om jezelf te lanceren? PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) Alle rechten voorbehouden.

5 interview met Door: Emile Bons & Jaap Evertse FEEDBACK-LOOPS ZONDER LOGISCH NADENKEN.ego Magazine sprak op een zonnige woensdagmiddag met Mathijs Bouman over twee thema s: de link tussen informatietechnologie en de beursvloer en het ondernemingsklimaat in Nederland voor technostarters. Mathijs Bouman Mathijs Bouman is journalist en econoom. Hij is vaste beurscommentator bij RTLZ en regelmatig te gast bij talkshows als De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman. Daarnaast schrijft Bouman wekelijks columns voor Het Financieele Dagblad en Z24.nl. We vroegen Bouman welke invloed van informatietechnologie hij ziet op de beursvloer. Hij antwoordde dat vroeger, in de situatie van fysieke handel tussen beurshandelaren in gekleurde vestjes op de beursvloer, een deel van de winst verdween in de zakken van de handelaren. Ook was het in die tijd voor particuliere beleggers veel ingewikkelder om deel te nemen aan de handel in aandelen en opties. De komst van elektronisch beleggen heeft de aandelenmarkt volgens Bouman veel transparanter gemaakt en is er meer sprake van een level playing field wat het mogelijk heeft gemaakt dat ook particuliere beleggers eenvoudig deel kunnen nemen aan de handel in opties en aandelen. Door deze transparantie is de waarde van voorkennis veel kleiner geworden. Via Internet hebben alle beleggers vandaag de dag inzicht in zo goed als gelijke informatiebronnen waardoor het spel veel eerlijker gespeeld wordt. De kleine belegger heeft steeds meer kans om die kennis te benutten en ook het voordeel te pakken, aldus Bouman. Dat de transactiekosten bij de handel in aandelen en opties door informatietechnologie enorm gedaald zijn behoeft, zo stelt Bouman, weinig toelichting. Hij trekt hierbij de vergelijking met de komst van digitale telefonie; ook daar behoeft het volgens Bouman weinig toelichting dat dit voordeliger is dan traditionele telefonie. Nadeel van de komst van het elektronisch beleggen, zoals met de digitalisering op vele andere gebieden, is het verdwijnen van de nostalgische omgeving zoals de, ondertussen uitgestorven, Amsterdamse beursvloer. De Amsterdamse beurs is langzaam overgegaan, zo licht Bouman toe, in Euronext (een samenwerking met de beurzen in Parijs, Londen en Lissabon) en is later overgenomen door de beurs van New York. Zou er nu een beurs ingericht worden, zo licht Bouman toe, dan zou het ook de meest logische keuze zijn om een wereldwijde samenwerking op te zoeken gezien de efficiëntieverbetering die elektronisch beleggen mogelijk maakt. Wel, zo benadrukt Bouman, blijft het menselijk nadenken in de handel in aandelen en opties altijd belangrijk. Hij geeft hierbij het voorbeeld van twee computersystemen die volgens een vooraf vastgesteld algoritme met elkaar handel drijven in aandelen en daarbij op een continu oplopende prijs komen door het ontbreken van menselijk, logisch, nadenken. Wij vroegen Bouman naar het risico van elektronische handel in opties en aandelen. Bouman geeft aan dat geautomatiseerd handelen het in principe mogelijk maakt dat een veel groter aantal omgevingsfactoren meegenomen kan worden in de waardebepaling van opties of aandelen. Op het moment dat deze systemen geautomatiseerd de timing en het volume van de transactie gaan vaststellen, wordt het belang dat menselijke controles worden ingebouwd groter omdat deze systemen niet beschikken over een gezond verstand. Meestal, zo stelt hij, gaat de handel tussen computersystemen prima maar als het fout gaat leidt dit wel tot bizarre situaties. Omdat de prijsstelling van deze aandelen uiteindelijk effect kunnen hebben op het geheel van economisch handelen,.ego 5

6 is het van belang om hier als handelaar op bedacht te zijn wanneer er gebruik gemaakt wordt van geautomatiseerde handelssystemen. We spraken over de beursgang van sociale media zoals Facebook en Groupon en de verkoop van Skype aan Microsoft en vroegen Bouman in hoeverre hij de waardebepaling van deze media realistisch vindt. Natuurlijk is het lastig om hier als buitenstaander echt iets zinnigs over te zeggen maar in mijn ogen is de waardebepaling van bijvoorbeeld Skype er een met een paar nullen teveel, zo geeft Bouman aan. Hij noemt de prijsstelling van deze media een voorbeeld van een feedback loop met gebrek aan gezond verstand. Toch, zo geeft Bouman desgevraagd aan, ziet hij geen volledige gelijkenis in de eerdere internethype van de jaren 90 omdat er in de tussentijd meer bekend is over dergelijke ondernemingen. Bovendien zijn de ondernemingen in de internetbranche stabieler dan tijdens de eerste internethype. Men moet zich echter wel afvragen hoe deze bedrijven ooit winst gaan maken, wat is hun strategie en kan die een dergelijke waardebepaling op de aandelenmarkt verantwoorden? Terugkomend op het eerste deel van ons interview geeft Bouman aan dat er met de komst van elektronisch beleggen een grotere kans is op het ontstaan van meerdere bubbels in de toekomst omdat het gedrag van de aandelenmarkt hierdoor fragieler wordt. We spraken over dark pools, beurzen die alleen toegankelijk zijn voor grote instanties zoals banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Binnen deze beurs ziet geen enkele partij van elkaar wie er handelt en belangrijker, wat op het moment vraag en aanbod is. Volgens Bouman zijn deze dark pools een bijkomstigheid van eerdere beleidsvorming binnen Europa. Bouman licht toe dat er binnen Europa op een gegeven moment voor gekozen is om de handel in aandelen en opties niet verplicht te laten plaatsvinden op de traditionele beursvloer. Deze keuze heeft er, onbewust, toe geleid dat er onderlinge handel is ontstaan tussen de grote banken en pensioenfondsen, waar de kleinere belegger niet tussen kan komen. Bouman pleit voor een meer efficiënte maar vooral meer open aandelen- en optiemarkt. Door onder meer deze dark pools kloppen volgens Bouman de prijzen voor de consument soms niet meer. We spraken ook over de impact van het geautomatiseerd beleggen op de economische crisis. Volgens Bouman zijn het de intelligente studenten die, fris afgestudeerd, hebben gezorgd voor intelligente algoritmen waarmee men in staat is geweest om de impact van de economische crisis veel groter te laten zijn dan wanneer er louter sprake was geweest van handel tussen handelaren. Deze intelligente natuurkundestudenten (ook wel quants genoemd) moeten er gewoon voor zorgen dat we naar Mars en naar de maan kunnen vliegen en zich niet bemoeien met de handel in aandelen, daar kunnen deze quants hun kennis veel beter toepassen dan in een economische omgeving, waar ze niet voor gestudeerd hebben, zo stelt Bouman. 6.ego

7 Interview Mathijs Bouman Ondernemerschap We spraken in Amsterdam ook over het ondernemersklimaat van Nederland. Bouman stelt dat Nederland, vergeleken met de rest van de wereld, het, afgaand op de statistieken, goed doet als het gaat om het ondernemersklimaat. Bouman maakt daarbij wel de kanttekening dat er veel ondernemerschap in Nederland ontstaat uit armoede. Hij doelt hierbij op de bevolkingsgroepen die niets anders kunnen dan zelfstandig ondernemer worden in de vorm van verkoper of handelaar. Dit zijn heel andere ondernemers dan de oprichters van TomTom, waar we als Nederlandse economie veel meer aan hebben. Volgens Bouman wordt het de hoogopgeleide medewerker in Nederland veel te comfortabel gemaakt als werknemer waardoor deze er niet snel voor kiest om de stap als zelfstandig ondernemer te wagen. Hij doelt hierbij op prima arbeidsvoorwaarden, een luxe positie als het gaat om de arbeidszekerheid en de opleidingen die door de meeste werkgevers verplicht worden aangeboden. Hij spreekt hiermee graag de stelling tegen dat wij als Nederlanders nog steeds een VOC mentaliteit hebben. Een boek over een vlieg met een digitaal gouden randje. Toen een bioloog een extra kopie van het boek The making of a fly van Peter A. Lawrence wilde bestellen voor in zijn laboratorium, schrok hij nogal van de prijs. Een nieuw exemplaar van het boek zou hem maar liefst $ ,92 kosten, exclusief de verzendkosten van $3,99. Toen hij de volgende dag terug kwam op de website was de prijs omhoog gegaan! De prijs van een nieuw exemplaar van het boek zou uiteindelijk uitkomen op een verbijsterende $ ,93 exclusief verzendkosten. Figuur 1: Nieuwprijs op Amazon.com Wat was er gebeurd? Het bleek later dat de twee aanbieders van het boek, profnath en bordeebook, de prijs van hun boek in een algoritme aan elkaar gekoppeld hadden. Profnath bood het boek aan voor keer de prijs die bordeebook ervoor vroeg, bordeebook vroeg op zijn beurt keer de prijs die profnath ervoor vroeg. Omdat de prijs dagelijks werd geüpdate steeg de prijs elke dag exponentieel. Dit illustreert dat het risico ook op de aandelenbeurs bestaat wanneer computers met elkaar handelen zonder de tussenkomst van menselijke controle, er is dan niemand die met gezond verstand de stand van zaken kan controleren. Voor meer info hierover zie de QR code..ego 7

8 Interview Mathijs Bouman Desgevraagd geeft Bouman aan dat het voor hoger opgeleiden de beste keuze is wanneer zij er voor kiezen om eerst de trucjes af te kijken in het bedrijfsleven om er na vijf tot tien jaar voor te kiezen om, lerend van de fouten gemaakt in het bedrijfsleven, zelf de stap te wagen in het ondernemerschap. Hier zouden we als Nederlandse economie het meest bij gebaat zijn, stelt Bouman. Een keerzijde die hierbij terugkomt, is de werknemerszekerheid in Nederland. Bouman geeft aan dat het als middelgrote onderneming lastig is om op een goede manier met werknemersrechten om te gaan wanneer de onderneming groter groeit dan twintig medewerkers. Bouman stelt dat hogescholen en universiteiten zich teveel focussen op de praktische ondersteuning van het ondernemerschap in plaats van het daadwerkelijk te stimuleren. Het oprichten van een onderneming en het verkrijgen van een btw-nummer is niet het meest ingewikkelde, dat had ik zelf ook zo gedaan. Negatief aan het Nederlandse ondernemingsklimaat vindt Bouman het gebrek aan serieuze investeringspartijen. Om te starten als ondernemer heb je kapitaal nodig, het moet niet aan een bank zijn om te beoordelen in welke mate jij als ondernemer over dat kapitaal kunt beschikken. Bouman verwijst naar de Verenigde Staten waar in veel hogere mate particuliere investeerders aanwezig zijn die in staat zijn om te beoordelen welke ondernemingen levensvatbaar zijn en welke niet. Nederlandse financieringspartijen zouden zich deze taak volgens Bouman veel meer aan moeten trekken. Wij vroegen Bouman, als traditionele afsluiter, naar een tip voor de Information Management student. Pak er nog een studie bij, bij voorkeur in het buitenland. Bouman licht toe dat het nu de laatste kans is om nog, zonder extreme kosten, een tweede studie te volgen. Volgens Bouman zouden studenten dergelijke ervaringen moeten verkiezen boven een zo snel en efficiënt afgeronde studie om binnen een zo kort mogelijke tijd de arbeidsmarkt op te gaan. Pak deze kans! Intelligente natuurkundestudenten moeten er gewoon voor zorgen dat we naar Mars en naar de maan kunnen vliegen. - Mathijs Bouman 8.ego

9 Door: Carlijn Frins & Robin Mulder AFKEURING VAN HET LANDELIJK EPD Onlangs is het landelijk elektronisch patiënten dossier (EPD) afgekeurd door de eerste kamer. De redactie ging op onderzoek uit om te weten te komen wat de redenen voor deze afkeuring zijn geweest en wat er verbeterd zou kunnen worden aan het EPD waardoor het wel door de eerste kamer was gekomen? Het.ego magazine bezocht Traxion, een bedrijf gespecialiseerd in ICT beveiliging, en sprak daar met beveiligingsadviseur Peter Rietveld. Tevens spraken we met Marcel Heldoorn van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), een federatie die de belangen van patiënten in de zorg behartigt..ego magazine stelde hen verschillende vragen met betrekking tot het landelijk EPD en kreeg zo inzicht vanuit verschillende perspectieven. Opzet landelijk EPD Op 1 November 2008 is de invoer van het landelijk EPD van start gegaan. Het zou zodanig worden ingericht dat er geen centrale database met patiëntengegevens is, maar dat zorgverleners bij elkaar in het EPD kunnen kijken. De architectuur en infrastructuur waardoor dit mogelijk gemaakt zou worden heet AORTA, de nationale infrastructuur, en wordt gecoördineerd door het Nationaal ICT Instituut in de Zorg (NICTIZ), het Nederlandse kenniscentrum voor ICT in de zorg dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. AORTA bestaat uit drie onderdelen: Het landelijk schakelpunt (LSP), de zorgserviceproviders (ZSP s) en Goed Beheerde Zorgsystemen (GBZ s). Het LSP zorgt ervoor dat zorginstellingen bij elkaar gegevens in kunnen zien door middel van het burgerservicenummer (BSN) en autorisatie van de zorgverleners door middel van UZIregister (Unieke Zorgverlener Identificatie). De ZSP s zijn de communicatiesystemen tussen zorginstellingen. Deze dienen te zijn getoetst op veiligheid en uitwisseling gebeurt op basis van webservices. Tenslotte zijn GBZ s applicaties van zorgverleners die zijn aangesloten op de landelijke infrastructuur en deze moeten voldoen aan standaarden die zijn opgesteld door NICTIZ..ego 9

10 Houding ten opzichte van het landelijk EPD Wij vroegen Rietveld wat zijn houding ten opzichte van het landelijk EPD is. Het is jammer dat de invoering van het landelijk EPD mislukt is, zo stelt hij. We zijn nu echter op weg naar de komst van EPD 2.0. Het ontwikkelen van het landelijk EPD vanuit de zorg zelf is volgens hem geen oplossing, daar is het project te groot en te log voor. Als zorginstellingen zich willen aansluiten op het landelijk EPD moeten zij dit via een vastgestelde technische standaard doen. Het is beter de zorginstellingen niet verplichten zich aan te sluiten. Je moet niet het bestuurlijke aspect maar het technische aspect opleggen, zo stelt Rietveld. Het probleem is dat het landelijk EPD werd ervaren als een bedreiging. Voor zorginstellingen was wel bekend wat het hun afnam, namelijk privacy van artsen en instellingen. De voordelen waren echter niet bekend waardoor een mislukking onoverkomelijk was. Heldoorn vindt het afketsen van het landelijk EPD een gemiste kans voor patiënten en een teleurstelling voor het bereiken van efficiëntere en betere zorg. Volgens hem zou een landelijk EPD bij kunnen dragen aan een betere zorg omdat door de invoering veel fouten kunnen worden voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat er jaarlijks ongeveer 2000 patiënten onnodig overlijden, door verschillende oorzaken, waaronder overdracht van minder adequate of onvolledige dossiers. Zet dit tegenover ongeveer 700 verkeersdoden per jaar en men kan duidelijk zien dat er iets moet verbeteren. De reden dat huisartsen en apothekers het reeds operationele deel van het EPD willen handhaven, geeft aan dat zij het ook een vooruitgang vinden. Dit operationele deel betreft het elektronisch waarneemdossier voor huisartsen (WDH) en het elektronisch medicatiedossier (EMD). Redenen voor afkeuring De reden dat het landelijk EPD niet door de eerste kamer is gekomen is volgens Rietveld heel eenvoudig: de architectuur van het EPD is in 2001 al bedacht waardoor het nu verouderd is. Door de snelle ontwikkeling van IT beveiliging de afgelopen jaren is de opzet achterhaald. Tevens is, in het bijzonder door de overheid, het primaire doel uit het oog verloren. Omdat dit doel in de afgelopen tien jaar ondergesneeuwd is, weet je niet meer waar je naartoe werkt, zo stelt hij. De daadwerkelijke reden voor implementatie wordt niet helder gecommuniceerd, waardoor alleen de secundaire reden bekend is bij de belanghebbenden. De primaire reden voor het aannemen van het landelijk EPD is volgens hem het stimuleren van de marktwerking in de zorgsector. De secundaire reden, de reden die dus bij iedereen bekend is, is het verbeteren van de samenwerking en het eenvoudiger uitwisselen van informatie tussen zorginstellingen. Echter, zorginstellingen zijn van nature niet erg transparant. Zij zijn er niet bij gebaat dat de kwaliteit van de door hun aangeboden zorg uit het EPD achterhaald kan worden. De beveiliging van het afgekeurde EPD was vooral gericht op de bescherming van patiëntgegevens en niet op de privacy van zorginstellingen. Hierdoor liggen bedrijfsgeheimen van deze instellingen voor het oprapen. Deze veiligheid van het EPD was volgens Rietveld geen groot probleem bij de afkeuring. Beveiligingsproblemen vormden niet de hoofdoorzaak en waren bovendien oplosbaar en de oplossing was bekend. Op een koerswijzinging zat echter het taboe. Het is geen probleem als een behandelende zorginstelling toegang tot alle gegevens heeft, nu hebben de meeste artsen binnen deze zorginstelling immers ook toegang tot deze gegevens. Bij de invoering van het landelijk EPD moet naar deze toegang kritisch gekeken worden. Het is belangrijk dat privacy van patiënten behouden blijft. Heldoorn gaf aan dat volgens de NPCF de privacy en beveiling, zeker in vergelijking met de huidige situatie, ruim voldoende was geregeld. Als belangenbehartiger voor patiënten had de NPCF juist tien randvoorwaarden omtrent privacy en veiligheid rond het landelijk EPD opgesteld, zoals autorisatie van zorgverleners, alleen toegang binnen een behandelrelatie en de mogelijkheid tot het aantekenen van bezwaar. Zo zou hij het landelijk EPD als cijfer een 7,5 geven op een schaal van één tot tien, maar de regionale EPD s Peter Rietveld Peter Rietveld studeerde Krijgsgeschiedenis en Internationaal Recht aan de Universiteit van Utrecht. In 1989 studeerde hij af in de studierichting Security Affairs. Vanaf 1996 werkte hij onder meer bij ABN AMRO, Fortis en het ministerie van defensie waar hij verantwoordelijk was voor de beveiliging van de IT diensten. Hetzelfde deed hij bij enkele zorg- en onderwijsinstellingen. Verder is hij er als onderzoeker bij Bits of Freedom medeverantwoordelijk voor geweest dat de kilometerheffing niet is doorgegaan. Sinds vijf jaar werkt Rietveld bij Traxion, waar beveiligingssystemen worden ontwikkeld. Zij werken voor grote en middelgrote organisaties in de industriële sector, de bouwsector, de transportsector, onderwijs en zorg. 10.ego

11 Afkeuring landelijk EPD Marcel Heldoorn Marcel Heldoorn studeerde biomedische wetenschappen aan de Universiteit van Leiden en is daar ook gepromoveerd. Hij werkt bij de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) als senior beleidsmedewerker op het gebied van ehealth en houdt zich bezig met vernieuwing op ICT gebied in de zorg en is zo ook betrokken geweest bij het landelijk EPD. De NPCF stond aan de basis van het landelijk EPD toen de behoefte hieraan in 1997 werd geconstateerd en behartigt de belangen van patiënten in de zorg. die al jaren patiëntgegevens uitwisselen slechts een 4,5. Volgens Heldoorn is het landelijk EPD al een hele verbetering en zou de beveiliging na verloop van tijd alleen nog maar beter worden. Het is volgens hem geen goede keuze om te wachten met invoeren tot de beveiling een 10 krijgt. Volgens Heldoorn zou de gemiddeld hogere leeftijd van senatoren in de Eerste Kamer meegespeeld kunnen hebben voor het niet doorgaan van het landelijk EPD. Zij komen bijvoorbeeld minder in aanraking met ICT dan de jongere generaties en er zou dus angst kunnen bestaan voor het onbekende. Daarbij komt de steeds sterker wordende lobby voor privacy. Dit is vooral versterkt door projecten zoals het biometrisch paspoort en de OV-chipkaart, die dwingend opgelegd worden. Bij het landelijk EPD is hier echter geen sprake van, omdat patiënten zelf aan kunnen geven of ze mee willen doen of niet. Heldoorn is van mening dat de Eerste Kamer alleen had ingestemd als het rapportcijfer een 10 was geweest er werd in het debat door de Eerste Kamer van de minister geëist dat het EPD letterlijk 100% veilig zou zijn wat niet erg realistisch is. Aansluiten lokaal EPD op landelijke infrastructuur We vroegen ook hoe moeilijk het is voor zorginstellingen zoals artsen of ziekenhuizen met een eigen EPD om zich aan te sluiten op het landelijk EPD. Het lijkt erop dat dit per soort zorginstelling verschilt. Zo is het volgens Rietveld bij ziekenhuizen lastig omdat er nu wordt gewerkt met volledig losse systemen voor verschillende behandelingen, die vaak moeilijk op elkaar en op het EPD zijn aan te sluiten. De complexiteit wordt onderschat, het is een technisch probleem. Volgens Heldoorn is het aansluiten op het landelijk EPD voor huisartsen en apothekers niet heel ingewikkeld. Inmiddels is immers 80% van de apotheken en 60% van de huisartsen er al op aangesloten. Toekomstperspectieven Op de vraag of het landelijk EPD er uiteindelijk zal komen antwoordt Rietveld positief. Er moet wel duidelijk gekeken worden naar welke informatie de zorginstellingen willen delen, stelt hij. Tot op heden bestaat er al een systeem om data van zorginstellingen te verzamelen, dat voornamelijk door onderzoekers gebruikt wordt. Voor het aanleveren van de data krijgen zorginstellingen een vergoeding. Als er financiële zaken bij komen kijken kan het dus wel, aldus Rietveld. Zorgstellingen zijn in de loop der jaren bedrijven geworden waardoor ook in deze sector concurrentie een belangrijke rol is gaan spelen. Men moet bij de ontwikkeling van het nieuwe EPD het uiteindelijke doel, het stimuleren van de marktwerking, goed in het oog houden. Dit uiteindelijke doel moet duidelijk gecommuniceerd worden naar alle belanghebbenden. Men moet er niet vanuit gaan dat de belanghebbenden de invoering van het EPD niet zullen begrijpen. Je moet zorgen dat iedereen betrokken wordt bij de implementatie en op de hoogte is van wat er speelt. Als dit alles in acht wordt genomen kan het elektronisch patiënten dossier pas een succes worden. Als het landelijk EPD uiteindelijk ingevoerd wordt kan dit gaan zorgen voor een efficiëntere zorg, stelt Rietveld. Het EPD kan dan kennis tussen arts en patiënt beschikbaar stellen. Tevens kan het EPD gebruikt worden voor onderzoekers, denk aan epidemiologische onderzoeken. Dit zijn onderzoeken die met gebruik van statistiek, inzicht proberen te verkrijgen in welke risicofactoren een rol spelen bij een bepaalde ziekte. De communicatie tussen zorginstellingen zal ook verbeteren met de invoering van het EPD. Zij zullen er baat bij hebben om gemakkelijk informatie te kunnen delen. Volgens Rietveld zou een landelijk EPD met de huidige techniek een stuk goedkoper en beter kunnen. Samenwerking is vooral positief, de grote afstand die soms bestaat tussen organisaties kan door de invoering alleen maar verkleind worden..ego 11

12 Afkeuring landelijk EPD Heldoorn denkt dat delen van het landelijk EPD zeker een vervolg krijgen. Zoals al gezegd willen de apothekers en huisartsen doorgaan met het EMD en WDH. Dit wordt dan door hen op een private manier geregeld, waardoor het niet meer onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS valt. De verantwoordelijkheid gaat dan om het bewaken van de wet- en regelgeving. Door het niet aannemen van het landelijk EPD kunnen er allerlei private EPD s ontstaan en bestaat het gevaar van wildgroei. Heldoorn verwacht overigens niet dat dit zo n vaart zal lopen, omdat allerlei belangenorganisaties, waaronder de NPCF, de voordelen van standaardisatie wel inzien. Volgens Heldoorn hebben sommige delen van de zorg meer baat bij een landelijk EPD dan andere. Zo zou voor zorg van chronisch zieken aan een zorgketen tussen zorgverleners kunnen worden gedacht. Verder kan er gedacht worden aan een Persoonlijk Gezondheidsdossier (PGD) dat door patiënten zelf kan worden beheerd, zoals Google Health of Microsoft HealthVault. De patiënt beheert dan zelf zijn eigen medische gegevens en kan de arts hier toegang toe geven. Deze ontwikkeling zie je overal om je heen gebeuren, bijvoorbeeld banken die steeds meer hun diensten online hebben. Denk aan een patiënt met trombose die anders regelmatig naar het ziekenhuis zou moeten om bloed te laten prikken en zijn medicatie aan te laten passen. Er zijn al initiatieven, waarbij hij dit prikken zelf kan doen en de bloedwaarden via een internetportal in kan voeren waardoor zijn medicatie automatisch wordt aangepast. Dit levert niet alleen enorme besparingen in de zorg op, maar tevens grote maatschappelijke kostenbesparingen, omdat de patiënt geen dag meer vrij hoeft te nemen. Uiteindelijk zullen de ontwikkelingen in de zorg dus wel doorgaan. Over de auteurs Robin Mulder is masterstudent Information Management aan Tilburg University. Voordat hij Information Management is gaan studeren, heeft hij bedrijfseconomie aan de Hogeschool Zuyd gestudeerd. Robin is sinds januari 2010 actief als redactielid van.ego magazine. Carlijn Frins is bachelorstudent Economie & Informatica aan Tilburg University. Ze is actief betrokken bij Asset SBIT als redactielid van.ego magazine sinds september 2010 en organiseert de International Study Trip ego

13 Voor veel mensen zijn de begrippen gegevens en informatie aan elkaar gelijk. In deze column is dat vooral niet zo: een gegeven is een signaal met een betekenis, informatie is wat we te weten komen en toevoegen aan onze opgeslagen ervaring. Van gegevens bestaan er eindeloos veel typen, die te onderscheiden zijn naar hun verschijningsvorm en hun inhoud. Ze zijn vaag of scherp, ze hebben een hoge of lage resolutie, ze zijn dubbelzinnig of ondubbelzinnig, fragmentarisch of volledig, et cetera. Aanrakingen, gebaren, geluiden, spraak, schrift, codes, metingen, verkeersborden, programmeertalen, boeken, artikelen, processen verbaal, borrelpraat, zonsondergangen; het zijn allemaal gegevens maar ze verschillen drastisch. Informatie wordt vaak gegenereerd door het bewerken van gegevens. Dit is geen objectief gebeuren. Wat de één te weten komt van een gegeven is vaak iets anders dan wat een ander te weten komt. Voorbeeld: er ligt een man op straat te bloeden. Er komt iemand voorbij en denkt: Daar ligt Neuteboom en zijn vrouw is ook al ziek. Dat was de huisarts van de familie Neuteboom. Vervolgens komt er een verkeerskundige voorbij. Die denkt: Alweer een ongeluk op dit kruispunt. De volgende voorbijganger is een psycholoog, die denkt: Wat kan die man bezield hebben om zo onvoorzichtig over te steken. Nadat een waarneming tot stand is gekomen, wordt hij door ons brein op relevantie getoetst. Dat kan drie effecten hebben: de waarneming wordt vergeten, hij wordt benut om een boodschap te genereren of hij wordt toegevoegd aan de opgeslagen kennis. In het laatste geval is er sprake van informatie. Het verkrijgen van informatie is soms het resultaat van metingen. Hierbij zijn in het verleden interessante fouten gemaakt (en vandaag de dag gebeurt dat nog steeds!). Men ziet in die gevallen -onbewust- over het hoofd dat men het meetgebied niet kent. In Indonesië werden proeven genomen naar de kaliumbehoefte van landbouwgewassen. Op proefveldjes werden toenemende hoeveelheden kalium gestrooid: 100, 200 en 400 kilo per hectare. Er was geen enkel verschil in de opbrengsten, en de informatie was: er is geen kaligebrek. Totdat iemand per ongeluk een veldje bemeste met 4000 kilo per hectare; daar reageerde de opbrengst wel op! De informatie werd volledig anders: de grond legde een immense hoeveelheid kalium onomkeerbaar vast zodat het niet ter beschikking van de gewassen kwam. OVER GEGEVENS EN INFORMATIE COLUMN In medische metingen wordt vaak een normaal gebied gehanteerd: metingen die daar binnen blijven zijn oninteressant en worden niet gemeld. Twee gevallen van ellende zijn mij bekend van patiënten die spit hadden. Met in hun bloed een meetwaarde van 37 vielen zij in een normaal gebied tot 38. Ze kregen bij herhaling te horen dat er geen afwijkingen waren. De fout kwam aan het licht toen een van die twee naar de arts in kwestie ging en de metingen te zien kreeg. Bovendien zag de huisarts toen iemand (van boven de 80 jaar) met spit lopen! Een tweede typische fout bij meten is het weglaten van alternatieven. Er is onlangs een statistiek gepubliceerd over het aantal slachtoffers per geproduceerde kilowattuur kernenergie. Daar had natuurlijk bij moeten staan hoeveel slachtoffers er vallen bij de productie van één kilowattuur kolenenergie (omgekomen mijnwerkers), van olie-energie (verongelukte tankers, ontplofte booreilanden, windenergie (afgewaaide molenwieken), et cetera. Bij vliegtuigongevallen werd wel ooit gepubliceerd, hoe gevaarlijk andere transportmiddelen zijn. Het gevaarlijkste is de motorfiets, het veiligste is het vliegtuig. Sommige gegevens zijn precies en hun betekenis ligt vast in een data dictionary, die we hier maar even computergegevens noemen. Er zijn echter ook vele gegevens van een ander type; ze zijn vaag, dubbelzinnig of slecht gedefinieerd. Denk bijvoorbeeld eens aan de klachten van een patiënt bij zijn huisdokter, of aan de argumenten om een onderneming in Zuid Afrika te starten. In zulke gevallen moeten we totaal andere gegevens zoeken (op bezoek gaan of iets dergelijks). Informatie kan ontstaan zonder het bewerken van gegevens. Door nadenken, piekeren, dromen of fantaseren kan informatie ontstaan. De historie van de groei van wetenschap staat vol met gevallen van het eureka-effect ; na een periode van vruchteloos zoeken volgt tijdens een totaal andere bezigheid een heel nieuw inzicht. Ook kan informatie ontstaan door het waarnemen van iets anders dan een gegeven. Hij zei niets, toen wist ik genoeg! Les: informatie komt nooit van buiten. Gert Nielen Gert Nielen (1926) studeerde in 1956 af als Landbouwkundig Ingenieur. In 1970 werd hij benoemd tot Hoogleraar in de Informatiesystemen aan Katholieke Universiteit Brabant. Vanaf 1988 was hij parttime werkzaam als hoogleraar en directeur van het Raadgevend Bureau Nielen, in 1995 werd hij benoemd tot Emeritus hoogleraar. Prof. dr. ir. Nielen was nauw betrokken bij de oprichting van de studie Bestuurlijke Informatiekunde twintig jaar geleden. Speciaal voor deze 30 e uitgave van.ego magazine was Gert Nielen bereid deze column te schrijven..ego 13

14 interview met Door: Carlijn Frins & Mark Musters INTERVIEW MET LINEKE SNELLER, CIO VAN HET JAAR Op 16 November 2010 vond, voor de zesde keer op rij, de verkiezing voor CIO van het jaar plaats. De jury, waarvan Bernhard van Oranje het voorzitterschap op zich nam, verkoos Lineke Sneller, CIO van Tele2, als opvolger van Arjen Dorland (Shell Downstream). Aan de verkiezing hing dit maal het thema most credible chief, een thema dat Lineke Sneller op het lijf geschreven is. Lineke Sneller Lineke Sneller studeerde in 1989 af aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam, in Econometrie. Binnen deze studie had zij al veel interesse in IT. Tevens rondde zij de postdoctorale opleiding tot registercontroller af aan Nyenrode Business Universiteit, in 2010 promoveerde zij hier. Ze werkte negen jaar bij Ortec consultants waar ze verantwoordelijk was voor IT projecten. Ten tijde van dit interview werkte zij als CIO bij Tele2 waar IT de kernactiviteit is. Vanaf 1 juli 2011 bekleedt zij de functie van CIO bij Vodafone Nederland. De redactie van.ego magazine reisde af naar Nyenrode Business Universiteit, waar zij onderzoek doet. Hier vertelde zij ons meer over haar verkiezing tot CIO van het jaar, haar functie bij Tele2 en haar onderzoek bij Nyenrode. Het tijdig leveren en de goede kwaliteit is meteen wat haar zo betrouwbaar maakt en heeft daarom ook sterk bijgedragen aan haar verkiezing tot CIO van het jaar. Samen met de organisatie gaat Sneller op zoek naar nieuwe mogelijkheden waarmee zij uiteindelijk ook echt resultaat boekt. Juist Allereerst vroegen wij Sneller welke functie de CIO binnen Tele2 precies heeft. De afdeling waarvoor Sneller verantwoordelijk is heeft verschillende belangrijke functies, hierdoor kan zij haar positie als CIO verstevigen en de organisatie vooruit helpen, aldus de jury tijdens de CIO van het jaar verkiezing. legt ze uit. Zo is haar afdeling vanuit de informatie technologie (IT) verantwoordelijk voor facturatie, hostingdiensten en beveiligingsdiensten aan klanten. De IT is bij Tele2 in eigen handen, slechts de bouw van software is uitbesteed. Een belangrijk punt is dat bij Tele2 de CIO een andere rol heeft dan binnen organisaties die niet om telecom draaien, zo stelt zij. In de telecom is IT de core business in plaats van een ondersteunende functie; producten kunnen onmogelijk de markt op voordat de achterliggende IT op orde is. Als Sneller een project aanneemt is haar doel betrouwbaar te zijn voor de rest van de organisatie; zij moeten er op kunnen vertrouwen dat de IT op tijd geleverd wordt en dat deze van goede kwaliteit is. Binnen Tele2 opereert de CIO op corporate level, dit wil zeggen dat de CIO onderdeel is van de board. Volgens Sneller is dit een voordeel omdat je zo als CIO direct invloed hebt op de beslissingen die worden gemaakt. Je bent op deze manier medeverantwoordelijk voor de strategie van Tele2. Omdat de CIO bij Tele2 een onderdeel is van de board sta je op één lijn met de andere deelnemers zoals bijvoorbeeld de CFO. Het is daarom meteen duidelijk welke kant je op moet en kan met je IT-project. Wel is het volgens Sneller van groot belang dat beslissingen juist door de organisatie gemaakt worden en dus niet alleen door de CIO. Het is erg belangrijk dat je als CIO niet in valkuilen trapt Je moet geen manager zonder inhoud willen zijn, maar altijd een benadering zoeken vanuit je vakgebied. - Lineke Sneller 14.ego

15 Interview Lineke Sneller door te denken dat je als CIO de strategie kunt bepalen en hierin beslissingen kan nemen. Beslissingen moeten dan ook niet genomen worden op basis van wat mogelijk is met de IT, maar men moet altijd kijken naar de doelstellingen van de organisatie en kiezen voor een project als deze in het beleid past. Op dit moment komen er viermaal meer aanvragen voor IT projecten binnen dan dat de afdeling qua mensen en budget aankan. Om deze reden heeft Tele2 het gehele IT portfolio management herzien, vijf van de negen directieleden bepalen nu de volgorde van IT projecten. Volgens de jury van de CIO van het jaar verkiezing blonk Sneller uit vanwege haar innovatieve aanpak, een voorbeeld hiervan is het businessportal dat haar afdeling binnen Tele2 opzette. Dit businessportal is voor de zakelijke markt gemaakt, voor grote organisaties als ministeries en voor het middenen kleinbedrijf. Zakelijke klanten kunnen via dit portaal eenvoudig en op detailniveau inzicht krijgen in gebruik van telefonie of internet. Tevens kunnen rapportages worden samengesteld, waarbij je kunt denken aan een kostenoverzicht per vestiging. Een ander voordeel van dit portaal is dat klanten de kwaliteit van de dienstverlening van Tele2 in de gaten kunnen houden. Klanten kunnen inzien of Tele2 haar beloofde dienstverlening nakomt, zij krijgen een overzicht van incidenten en informatie over de prestaties van het netwerk. Klanten kunnen dus erg eenvoudig de prestaties van het netwerk monitoren. Tevens krijgen klanten informatie over hoe Tele2 haar service levels nakomt. Ook kunnen beheerprocessen voor de Tele2-diensten door klanten zelf geregeld worden en kan men via persoonlijke instellingen aangeven op wat voor manier men op de hoogte gehouden wil worden bij incidenten. Zo kan het zijn dat de een graag zo spoedig mogelijk een sms ontvangt wanneer er een storing is, maar wil de ander absoluut niet s nachts gestoord worden en ontvangt in dat geval liever de volgende ochtend een . Niet alleen in de zakelijke markt wordt bij Tele2 een voordeel behaald, ook de consumentenmarkt heeft een voorsprong door een goede inzet van IT. In het webkanaal is de afgelopen jaren fors geïnvesteerd, het resultaat daarvan is dat op dit moment dertig procent van de orders binnenkomt via het internet. Tele2 is in staat gebleken snel in de klantbehoefte te voorzien. Met deze snelheid en flexibiliteit onderscheidt Tele2 zich van haar concurrentie. Sneller combineert haar baan met onderzoek aan Nyenrode Business Universiteit. Haar onderzoek is onder andere gericht op enterprise resource planning (ERP), het effect van IT op de financiële prestaties van de onderneming en de relatie tussen IT en duurzaam ondernemen. Tevens is zij in 2011 benoemd tot hoogleraar Accounting Information Systems. Aan de Nyenrode School of Accountancy & Controlling deed Lineke Sneller promotieonderzoek naar de financiele effecten van ERP-systemen. Voor haar onderzoek verzamelde Sneller data van bedrijven die tussen 1 januari 1995 en 31 december 2005 aangaven dat zij van plan waren een ERP-systeem te gaan implementeren. Sneller concludeerde uit haar onderzoek dat bedrijven bij het aankondigen van een ERPsysteem hun beurswaarde zien toenemen. Na de beurswaarde geanalyseerd te hebben onderzocht Sneller of bij de betreffende organisaties ook de productiviteit drie tot vijf jaar later was gestegen als gevolg van het implementeren van het ERP-systeem. Hieruit bleek dat in vergelijking met bedrijven zonder een ERP-implementatie de productiviteit niet significant afweek. Sneller schreef ook het Basisboek ERP waarin zij aan de hand van haar theoretische kennis en praktische ervaring de ERP-markt en de implementatie van een ERP-systeem uitlegt. Volgens Sneller is het enerzijds werken binnen een bedrijf als Tele2 en het anderzijds onderzoek doen aan Nyenrode een leuke en uitdagende combinatie waardoor ze altijd druk bezig blijft. Negentig procent van haar tijd werkt ze bij Tele2 en de vrijdagmiddag en soms ook op zaterdag is ze aanwezig bij Nyenrode. De combinatie tussen werken in het bedrijfsleven en onderzoek doen heeft volgens Sneller een zeer voordelige wisselwerking. Door haar onderzoek heeft zij altijd inzicht in de nieuwste ontwikkelingen en blijft ze actief in de weer met haar vakgebied, wat ze kan gebruiken en toepassen in het bedrijfsleven. Anderzijds is het voor haar onderzoek van toegevoegde waarde dat ze met een been in het bedrijfsleven staat en dus veel praktijkervaring heeft..ego 15

16 Interview Lineke Sneller De afwisseling tussen het drukke, zeer veranderlijke bedrijfsleven en tussen het onderzoek op Nyenrode, wat minder gericht is op de korte termijn, ervaart zij als zeer positief. Wij vroegen Sneller hoe zij zich voelt als vrouw in een IT wereld die vaak door mannen gedomineerd wordt. Hier kan zij zelf heel kort over zijn: ik ben mijn hele leven vrouw geweest en dus weet ik niet beter. Ze legt hier de vergelijking met een uitspraak van Shani Davis toen hem gevraagd werd hoe het voelde om de eerste zwarte schaatskampioen te zijn: Ik weet het niet, ik ben mijn hele leven al zwart. Het is geen verdienste, ik weet niet beter. Ze kaart aan dat het vrouwentekort in de IT wereld wel een typisch Nederlands probleem is, in haar buitenlandse carrière heeft zij dit in veel mindere mate zo ervaren. Verder stelt ze dat het wel zonde is dat er niet meer vrouwen en ook mannen geïnteresseerd zijn in IT. Dit omdat ze het zelf zo n ontzettend leuk en uitdagend vakgebied vindt. Uiteraard sloten wij weer af met de vraag wat zou u de information management student willen meegeven?. Het belangrijkste is om plezier in je vakgebied te hebben, dit is altijd de beste basis, zo stelt zij. Omdat er altijd een tekort aan mensen in de IT is, zul je hard moeten werken. Je hebt hierdoor echter wel zeer veel mogelijkheden, je kan altijd zelf beslissen welke kant je op wil. Sneller vindt het belangrijk om altijd in contact te blijven met je vakgebied. Hierdoor kun je inhoudelijke oplossingen zoeken voor organisatieproblemen, je moet geen manager zonder inhoud willen zijn, maar altijd een benadering zoeken vanuit je vakgebied. IT is een erg snel veranderend, en daardoor afwisselend vakgebied, dit is dan juist ook wat zij er zo leuk aan vindt. Sneller vindt dat het in het vakgebied van IT niet voelt alsof je moet wachten tot je met pensioen kunt gaan, je moet altijd blijven leren. Mei Juni 2011 O. Toth Universiteit van Tilburg Organizational Reliability from Perspectives of High Reliability Theory and Normal Accident Theory Dr. B.A. van de Walle Marianna Nikoghosyan Universiteit van Tilburg Application of Scrum Framework, Non-software Project Management Prof. Dr. P.M.A. Ribbers D.J.M. van der Loo Syntens Leveraging BPMN 2.0 for Collaboration in the Construction Sector: Extensions for Smart Business Transactions and RFID Prof. Dr. W.J.A.M. van den Heuvel 16.ego

17 Door: Linda Beeksma DE SIERTEELT KETEN IN BLOEI! Nederland is de spil in de internationale sierteeltsector. Van veredelaars en telers tot verkopers en exportbedrijven: Nederland beschikt over een fijnmazig en hoogwaardig netwerk aan bedrijven dat alle facetten van de keten omspant. Nederland is dan ook de plaats waar vraag en aanbod bij elkaar komen, vanuit Europa en daarbuiten. Binnen Nederland Sierteeltland neemt bloemenveiling FloraHolland een centrale positie in. Als marktplaats heeft zij de rol van matchmaker, intermediair én kenniscentrum. FloraHolland heeft nationale en internationale aanvoerders, ongeveer klanten en zet voor ruim 4,1 miljard per jaar om. Bij FloraHolland werken medewerkers. Ketenoptimalisatie door elektronische berichtuitwisseling De diversiteit aan sierteeltproducten is enorm, de handelsstromen zijn gigantisch en de bloemen wordt binnen een zeer korte tijd afgeleverd over de hele wereld. Snelheid en efficiëntie zijn cruciaal om te kunnen bestaan in de sterk competitieve wereld van bloemen en planten. Elke schakel moet in elkaar passen om het proces op volle toeren te laten verlopen. Met een nog efficiënter logistiek proces zijn in de sector besparingen haalbaar, mits goede digitale informatie beschikbaar is. Het gebruik van standaardberichten maakt deze digitale informatie-uitwisseling mogelijk tegen de laagst mogelijke ketenkosten. Florecom is de organisatie die sinds 1992 samen met en voor alle partijen in de sierteeltketen standaardberichten en codes ontwikkelt, beheert en toepast. Kweker- en koperberichten Het eerste bericht dat ontwikkeld is, is de elektronische aanvoerbrief (EAB). Hierin staat vermeld om welk product het gaat, het aantal dat aangeboden wordt, de sorteringscodes, eventuele keurcodes, et cetera. Een kweker moet een EAB versturen voordat een partij bloemen of planten fysiek op de veiling aankomt. Op basis van de EAB wordt onder andere bepaald waar een partij neergezet moet worden en of een partij bijvoorbeeld gekeurd moet worden. Zonder elektronische informatie is het niet mogelijk het geautomatiseerde proces te doorlopen en gaat de partij een handmatig en minder efficiënt proces in. Als de partij verkocht is, krijgt een kweker een elektronisch bericht met de opbrengst van de partij retour. Kwekers kunnen ook een elektronische creditfactuur ontvangen. Kopers krijgen van iedere transactie die ze maken via de veiling een elektronische terugkoppeling. Als kopers producten kopen via de klok ontvangen ze een elektronische kloktransactie (EKT). Kopers die een order via bemiddeling plaatsen, ontvangen een elektronische orderbevestiging. Op basis van deze gegevens kunnen kopers de producten in hun webshop plaatsen of direct doorverkopen aan hun klanten. Meer informatie over de logistieke levering wordt op een later tijdstip verstuurd in het leveringsbericht. Kopers kunnen ook een elektronische factuur ontvangen. Veilen en bemiddelen Bloemen en planten worden op twee verschillende manieren verkocht via FloraHolland: door middel van de Klok of door Bemiddeling (FloraHolland Connect). Er zijn 38 klokken verdeeld over de vijf vestigingen van FloraHolland waar dagelijks, bij afslag, producten kunnen worden gekocht. Kopers nemen fysiek plaats in de afmijnzaal of loggen elektronisch in en kunnen dan Kopen Op Afstand (KOA). Daarnaast bemiddelt de veiling tussen kwekers en kopers. Kopers kunnen zich hiermee tijdig verzekeren van voldoende producten, via bemiddelen kunnen kopers namelijk ook op termijn inkopen..ego 17

18 FloraHolland Nieuwsgierig? Meer informatie over ketenoptimalisatie en de recente ontwikkelingen daarin is te vinden op en Over de samenwerking binnen HubWays kun je meer uitleg vinden op De ontwikkelingen zijn ook te volgen via Twitter: twitter.com/hubways. Ketenreleaseproces Kopers en kwekers maken voor de automatisering van hun processen gebruik van standaardpakketten van softwareleveranciers. Deze pakketten versturen en ontvangen de elektronische berichten van en naar FloraHolland. Onder regie van Florecom en FloraHolland vindt twee keer per jaar een ketenrelease plaats waarbij wijzigingen op berichten of coderingen worden doorgevoerd. Dit vereist afstemming tussen alle partijen in de sierteeltketen: FloraHolland, softwareleveranciers voor kwekerpakketten, software leveranciers voor koperpakketten en kopers en kwekers die zelf hun automatisering verzorgen. Wensen die worden ingediend worden gewogen: hebben meerdere partijen baat bij de wijziging? Wat kost het om de wijziging door te voeren? Is de samenhang van de berichten geborgd? Als afgesproken is welke wensen in de release worden opgenomen, gaan alle partijen de nieuwe versie realiseren en implementeren. Op het afgesproken moment kan iedereen de nieuwe versie van een bericht verzenden en/of ontvangen. Ontwikkelingen Het grootste deel van de berichten is ontwikkeld op basis van de edifact standaard, beschikbaar sinds eind jaren 80. Inmiddels wordt XML steeds meer de standaard voor berichtuitwisseling maar de sierteeltketen ervaart last van de wet van de remmende voorsprong. Het grootste deel van de aanvoerders, ongeveer kopers en tientallen software leveranciers, heeft kennis van of werkt met de edifact standaard. Het is een gigantische operatie om alle berichten om te zetten en een echte business case ontbreekt. In overleg met de softwareleveranciers worden alle nieuwe elektronische berichten ontwikkeld op basis van XML. Het is de verwachting dat op deze manier steeds meer XML berichten gaan ontstaan en op termijn een kantelpunt bereikt wordt, waarna de laatste edifact berichten kunnen worden omgebouwd. Over de auteurs Ir. Linda Beeksma (1975) is sinds 2002 werkzaam bij FloraHolland in diverse functies op het grensvlak van business en ICT. Als teamleider PMD e-business is ze op dit moment verantwoordelijk voor het ketenreleaseproces en de doorontwikkeling van de elektronische berichten. Drs. Michiel van Veen (1982) is sinds 2008 werkzaam bij FloraHolland in de functie van consultant supply chain development. Hij is projectmanager voor de projecten Greenrail (intermodaal vervoer), Tradepark Bremen en Hubways. 18.ego

19 Door: Michiel van Veen HUBWAYS VOOR COLLECTIEVE VERBETERING IN TRANSPORT TUSSEN GREENPORTS De vervoersstromen tussen de marktplaatsen van de Nederlandse greenports staan onder druk. Logistieke optimalisering is essentieel om de wereldwijde positie van het Nederlandse sierteeltcluster te kunnen behouden en versterken. In het nieuwe logistieke initiatief HubWays proberen kwekers, vervoerders, exporteurs, handelaren en FloraHolland samen het transport tussen de marktplaatsen te optimaliseren. De sierteeltsector digitaliseert en virtualiseert. De verkeerscongestie neemt toe, de brandstofprijzen zijn hoog, er zijn te weinig goede chauffeurs en de vraag naar duurzame producten groeit. Een collectieve aanpak van de vervoersstromen tussen de zes belangrijkste marktplaatsen is dus nodig. Inrichting van een centraal platform maakt coördinatie en integrale samenwerking in transport tussen de marktplaatsen mogelijk. Met HubWays worden duurzame oplossingen gerealiseerd die individueel niet haalbaar zijn. Die spelen in op verdere digitalisering van het Nederlandse sierteeltcluster en creëren een onafhankelijk coördinatieplatform dat de sierteeltlogistiek versterkt. Samen op de goede weg Meer dan vijftig kwekers, kennisinstellingen, handelsen transportbedrijven zetten, onder aanvoering van FloraHolland en de VGB en met steun van de overheid, samen een onafhankelijk logistiek coördinatieplatform op. Dat moet transport tussen marktplaatsen en processen op marktplaatsen optimaliseren, clusteren en verbeteren. Dit bespaart transportkosten en verbetert de opbrengst per gereden kilometer. Andere doelstellingen zijn een verbetering in leefbaarheid, duurzaamheid en een vermindering van het aantal vrachtwagenbewegingen voor het totale cluster. Het centrale platform ondersteunt de logistieke stromen tussen de marktplaatsen van de Greenport-gebieden en kan ook voor centrale facturering zorgen. Momenteel worden de huidige processen en het netwerk van de verschillende bedrijven binnen de Greenports in kaart gebracht. Gekeken wordt naar kwekersstromen (bemiddelingsstromen en stromen voor de klok), kopersstromen (aflevering van Kopen op Afstand (KOA-) producten) en importstromen. Vervolgens worden drie logistieke coördinatieconcepten uitgewerkt. Vergelijking van de concepten, prestaties en haalbaarheid leidt tot de keuze van een voorkeursconcept, wat vervolgens op draagvlak onder de stakeholders getoetst wordt. Dit voorkeursconcept wordt medio 2012 ingevoerd en in pilots bewezen. Ook het transport van logistieke middelen kan eventueel later aan het systeem gekoppeld worden. Greenportcluster: de kracht van bundeling De tuinbouw in ons land is geconcentreerd in een aantal kernen: de Greenports. Je kunt deze Greenports vergelijken met logistieke mainports zoals Schiphol en Rotterdam. Net als deze mainports zijn de Greenports gebieden met een concentratie van bedrijven, die sterk met elkaar zijn verbonden. In het Greenportcluster vinden we teeltbedrijven, veilingen, afzetorganisaties, handelsbedrijven, exporteurs en tuinbouwtoeleveranciers bij elkaar. Vaak zijn er ook veredelaars en vermeerderaars van planten en zaden te vinden. Ook andere bedrijven die actief zijn in de tuinbouw zitten dichtbij het vuur, zoals kennisinstellingen, dienstverleners en financiële instellingen. Doordat alle belangrijke partners zo dicht bij elkaar zitten is er een intensieve uitwisseling van kennis en wordt er op tal van terreinen met elkaar samengewerkt. In dit netwerk stimuleren ondernemingen en kennisinstituten elkaar om topprestaties te leveren. De theoretische basis hiervoor is in meerdere artikelen verwoord door Michael Porter, professor aan Harvard University. In Nederland kennen we Greenport Westland/Oostland, Greenport Venlo, Greenport Aalsmeer, Greenport Duin- en Bollenstreek en Greenport Boskoop. Naast de kernclusters is er nog een aantal grootschalige productiegebieden (satellietgebieden) die samen Greenport Holland vormen..ego 19

20 HIPO HAALT ER MEER UIT ONTDEK TNO WIJ ZOEKEN HIGH POTENTIALS MET TOMELOZE ENERGIE OM SAMEN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN TE VINDEN VOOR VRAAGSTUKKEN VAN VANDAAG EN MORGEN. WERKENBIJTNO.NL