Definitief Rapport. Duurzame Energie Scan Inventarisatie Duurzaam Energie Potentieel. Gemeente Bloemendaal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Definitief Rapport. Duurzame Energie Scan Inventarisatie Duurzaam Energie Potentieel. Gemeente Bloemendaal"

Transcriptie

1 Definitief Rapport Duurzame Energie Scan Inventarisatie Duurzaam Energie Potentieel Gemeente Bloemendaal Betrokkenen: Mevr. J. Glorie Gemeente Bloemendaal Dhr. J. van Kessel Milieudienst IJmond Dhr. M. Maris BECO Groep Mevr. M. Baurdoux BECO Groep BECO Groep Vestiging Amsterdam, Versie februari 2006

2 INHOUD 1 INLEIDING STAND VAN ZAKEN RESULTATEN PER DOELGROEP DEpotentieel Gemeentelijk Vastgoed DEpotentieel Sport en Recreatie DEpotentieel Volkshuisvesting DEpotentieel Onderwijs (basisscholen, VO, MBO, HBO, WO) DEpotentieel Zorgsector (verzorgings/verpleegtehuizen, ziekenhuizen) DEpotentieel Infrastructuur DEpotentieel Bedrijven en Kantoren DEpotentieel Agrarische sector DEpotentieel Bioenergie DEpotentieel Grootschalige Windenergie DEpotentieel Kleinschalige / gebouwgebonden Windenergie CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Huidige stand van zaken en het potentieel aan duurzame energie Beoordeling kansrijkheid geïnventariseerd DEpotentieel Afbakening te onderzoeken doelgroepen/opties tijdens de marktverkenning Vervolgstappen ten behoeve van de Marktverkenning...39 BIJLAGE 1... DETAILS GEMEENTE BLOEMENDAAL..1 BIJLAGE 2...UITGANGSPUNTEN BIJ DE BEREKENING VAN HET DE POTENTIEEL..5 BIJLAGE 3...KANSRIJKHEIDSSCORES/CRITERIA..5 BIJLAGE 4... OVERZICHT POTENTIEEL DUURZAME ENERGIE..7 BECO Groep

3 1 INLEIDING De gemeente Bloemendaal heeft in 2004 een gemeentelijk klimaatsbeleidsplan opgesteld. Het klimaatsbeleidsplan bevat een aantal projecten gericht op duurzame energie. Hieronder valt ook het uitvoeren van een Duurzame Energie scan met daaropvolgend een marktverkenning ten aanzien van enkele van de gevonden duurzame energie mogelijkheden. Niet alleen de gemeente Bloemendaal wil nader invulling geven aan de toepassing van duurzame energie en de inhoud van het klimaatbeleid. In de vorm van een regionale DEscan wil de Milieudienst IJmond nader invulling geven aan de toepassing van duurzame energie en de inhoud van het klimaatbeleid binnen de regio. De Milieudienst behartigt hierin de belangen voor gemeenten in de regio IJmond en ZuidKennemerland, waaronder de gemeente Bloemendaal. De door SenterNovem ontwikkelde Duurzame Energiescan Gemeenten is toegepast bij 4 gemeenten in de regio IJmond: Beverwijk, Uitgeest, Heemskerk en Velsen en bij 3 gemeenten in de regio Zuid Kennemerland: Bloemendaal, Zandvoort en Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Met als doel te bepalen wat het potentieel voor Duurzame Energie is en wat de haalbaarheid is. Een regionale aanpak van de DEscans levert synergievoordeel ten opzichte van de uitvoer van afzonderlijke DEscans Gemeenten. Zo hoeft maar één keer de informatie verzameld te worden die relevant is voor alle gemeenten (biomassa en windenergie), kan schaalgrootte gerealiseerd worden (biomassastromen), waardoor duurzame energieopwekking mogelijk eerder interessant wordt en hebben de gemeenten de kans om met elkaar ervaringen uit te wisselen. In het kader van dit project is voor elke gemeente afzonderlijk een rapportage met de lokale kansen voor duurzame energieopwekking opgesteld. Daarnaast zal een regionaal document worden opgesteld met aandacht voor collectieve kansen. Deze rapportage presenteert de resultaten van de inventarisatiefase van de Duurzame Energiescan bij de gemeente Bloemendaal. De rapportage biedt: inzicht in het theoretisch duurzame energie potentieel per doelgroep (gebouwgebonden); inzicht in het theoretisch potentieel per duurzame energieoptie (niet gebouwgebonden). Werkwijze DEscan Met de DEscan Gemeenten heeft gemeente Bloemendaal, in april tot augustus 2005, per doelgroep gegevens verzameld om het theoretisch duurzame energiepotentieel in de gemeente vast te kunnen stellen. De volgende gebouwgebonden (doelgroepen) en niet gebouwgebonden opties zijn gedefinieerd: Gebouwgebonden opties gemeente vastgoed onderwijs volkshuisvesting zorgsector bedrijven en kantoren sport en recreatie infrastructuur agrarische sector BECO Groep 1

4 kleinschalige/gebouwgebonden windenergie Nietgebouwgebonden opties windenergie bioenergie aardwarmte waterkracht Als we ook de gebouwgebonden opties vertalen in duurzame energie varianten, dan is voor de volgende duurzame energie opties het theoretische potentieel vanuit de gemeente Bloemendaal vastgesteld: thermische zonneenergie (zonnecollectoren/zonneboilers); fotovoltaïsche zonneenergie (PVpanelen); warmtepompen; bioenergie (biomassa, stortgas, biogas); energieopslag; windenergie; Voor de nietgebouwgebonden opties is veelal regionale afstemming noodzakelijk met omringende gemeenten en de provincie. De nietgebouwgebonden opties waterkracht en aardwarmte vallen buiten de reikwijdte van de DEscan, onderstaand wordt uitgelegd waarom. Waterkracht Omdat Nederland een vlak land is, is er weinig verval en dus weinig potentieel voor grootschalige waterkracht [Grootschalige waterkracht in Nederland, Novem 1996]. Novem heeft het potentieel aan waterkracht energie in Nederland uitgebreid in kaart gebracht. Dit potentieel is allemaal technisch exploiteerbaar (geschat op hooguit 100MW) en dat is op haar beurt weer niet allemaal economisch haalbaar (geschat op 15MW). Momenteel is 37,6 MW gerealiseerd door middel van waterkracht met een gemiddelde productie van in totaal circa 100 GWh per jaar. Technischeconomisch potentieel geschikte locaties die in aanmerking komen voor realisatie zijn in Borgharen, Born, Maasbracht, Roermond, Belfeld, Sambeek en Grave. In de DEScan Gemeenten wordt aangesloten bij deze studie. Daarnaast is lokaal op sommige plaatsen potentieel aanwezig voor kleine waterkrachtcentrales bij stuwen en sluisjes. De kleine waterkrachtcentrales zijn veelal (net) niet financieel haalbaar, maar kunnen wel een voorbeeldfunctie vervullen. Alleen in de door Novem genoemde gemeenten is potentieel voor grootschalige waterkracht. Vandaar dat dit onderwerp in deze duurzame energiescan voor de gemeente Bloemendaal niet besproken is. Aardwarmte Ten aanzien van aardwarmte bestaat in Nederland nagenoeg geen praktijkervaring. In de huidige budgetten van het Ministerie van Economische Zaken, zijn alleen middelen

5 gereserveerd voor een onderzoeksprogramma. Denkbaar is dat dit programma later zal leiden tot proefprojecten, waarbij met name gedacht moet worden aan glastuinbouw of in de gebouwde omgeving. De toepassing van grondbuizen is een uitontwikkelde techniek die in de agrarische sector toegepast kan worden voor het verwarmen/koelen van stallen. De betreffende agrariërs kunnen er zonodig op worden gewezen bij de bouw van stallen (bouwaanvraag). Dit kan overal in Nederland worden toegepast. Een gemeente kan zich aanmelden voor een proefproject voor andere toepassing van aardwarmte dan grondbuizen. Over het algemeen brengt de toepassing van lage temperatuur verwarmingssystemen (LTsystemen) de toekomstige toepassing van aardwarmte dichterbij. De gemeente kan de toepassing van LTsystemen bevorderen in de gebouwde omgeving (nieuwbouw). Opbouw rapportage Deze rapportage beschrijft de resultaten van de inventarisatiefase van de DEscan Gemeenten in de gemeente Bloemendaal. Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van de huidige stand van zaken ten aanzien van Duurzame Energie in de gemeente Bloemendaal. Hoofdstuk 3 is een beschrijvend hoofdstuk, de volgende onderwerpen worden per doelgroep beschreven: het totale theoretische DEpotentieel van de gemeente uitgesplitst naar duurzame energieoptie; het totale theoretische DEpotentieel per doelgroep. Hoofdstuk 4 bevat de conclusies op basis van het geïnventariseerde potentieel in de gemeente Bloemendaal. Aan de hand van deze conclusies zijn aanbevelingen gedaan aan de gemeente Bloemendaal om een selectie te maken uit de doelgroepen / duurzame energieopties die tijdens de marktverkenning nader kunnen worden beschouwd. In overleg met de gemeente Bloemendaal zal een definitieve keuze worden gemaakt tijdens de presentatie van de resultaten uit deze inventarisatie. Met u zal worden nagegaan welke marktpartijen benaderd worden voor de marktverkenning. De marktverkenning is bedoeld om te bepalen welke partijen een rol kunnen spelen bij de realisatie van duurzame energie in de gemeente Bloemendaal en op welke wijze zij hieraan kunnen bijdragen. In bijlage 1 zijn vanuit de inventarisatie detailgegevens van de gemeente Bloemendaal weergegeven. Bijlage 2 geeft de uitgangspunten bij de berekening van het DE potentieel aan, in bijlage 3 is een overzicht opgenomen van de waarden die zijn gehanteerd bij de kansrijkheidsscore ( 4.2). In bijlage 4 is een overzicht opgenomen van de verdeling van het potentieel naar doelgroepen en opties waarbij tevens is weergeven of dit potentieel in de bestaande of in de nieuwbouw aanwezig is.

6 2 STAND VAN ZAKEN In mei 2004 is het opgestelde klimaatsbeleidsplan goedgekeurd door het college. Het klimaatsbeleidsplan bevat 13 projecten waaronder een aantal gericht op duurzame energie. Hieronder valt onder andere de taakstelling om minimaal 2 randvoorwaarden voor het verbeteren van de toepassing van duurzame energiebronnen te realiseren. Een andere taakstelling gericht op uitbreidingsplannen is om bij nieuwbouw minimaal 70% zongericht te verkavelen. Eén project is al gerealiseerd: de gemeente koopt al sinds begin % duurzame energie in. Alle gemeentelijke energiebehoeften, waaronder zowel de gemeentelijke gebouwen als de openbare verlichting en dergelijke vallen, maken dus gebruik van 1000% duurzame energie. Er hebben vanuit de gemeente nog geen activiteiten plaatsgevonden om duurzame energiebronnen te realiseren of om het gebruik te bevorderen. De focus in het verleden was meer gericht op energiebesparing. In figuur 2.1 is een globale inschatting weergegeven van de hoeveelheid duurzame energie die gemeente Bloemendaal reeds opwekt. Dit wordt gerealiseerd door de energie die uit huishoudelijk afval wordt opgewekt in verbrandingsovens. Deze fractie mag als groen in deze methodiek worden aangemerkt. Figuur 2.1 Inschatting reeds opgewekte Duurzame Energie (in GJ/jaar) Energieopbrengst per jaar in GJ # huishoudens Raming energieopbrengst (GJ/Jaar) Aantal huishoudens dat van energie voorzien kan w orden 0 De gemeente Bloemendaal heeft circa inwoners en een woningenbestand van woningen. Het gemiddelde huishouden verbruikt jaarlijks 92 GJ aan energie (gemiddelde landelijk verbruik per huishouden). Het totale energieverbruik binnen de gemeente Bloemendaal door huishoudens bedraagt circa GJ per jaar (6.923 woningen x 92 GJ). Uit kentallen blijkt dat

7 huishoudens verantwoordelijk zijn voor 15% van het totale energieverbruik binnen een gemeente. 1 De overige 85% komt voor rekening van de bedrijvigheid (kleinschalige industrie, maar ook horeca e.d.) en infrastructurele voorzieningen. Dit is echter een landelijk kengetal en omdat Bloemendaal zich kenmerkt door relatief weinig (industriële) bedrijfsactiviteiten ligt de verhouding iets anders. Voor Bloemendaal ligt de verdeling meer in de richting van 40% van het totale energieverbruik veroorzaakt door huishoudens en 60% veroorzaakt door kleinschalige bedrijfsactiviteiten. Dit houdt in dat het totale energieverbruik in de gemeente Bloemendaal ongeveer TJ per jaar bedraagt. De Nederlandse overheid heeft de volgende doelen gesteld: o Het aandeel duurzame energie in de totale energievoorziening moet in 2010 liggen op 5% en in 2020 op 10%; o Het aandeel duurzaam opgewekte elektriciteit moet in 2005 liggen op 6 procent en in 2010 op 9 procent. (bron: SenterNovem.nl) De huidige hoeveelheid opgewekte DE binnen de gemeente Bloemendaal dekt een aandeel van 0,71% van het totale energieverbruik binnen de gemeente. Hiermee is de gemeente nog ver verwijderd van de doelstelling in Gebaseerd op landelijke kentallen 15% van het energieverbruik van een gemeente wordt gemiddeld gezien door huishoudens veroorzaakt terwijl de overige 85% voor rekening komt van bedrijven. Dit is een landelijk kengetal. Omdat Bloemendaal zich kenmerkt door relatief weinig (industriële) bedrijfsactiviteiten kan de verhouding iets anders liggen, nadere uitspraken zijn hierover niet te doen, waardoor wij ons op meer algemene getallen hebben moeten baseren.

8 3 RESULTATEN PER DOELGROEP 3.1 DEpotentieel Gemeentelijk Vastgoed Het potentieel aan Duurzame Energie dat het Gemeentelijk Vastgoed kan bijdragen is 760 GJ (ter vergelijk: energie voor circa 8 huishoudens). In figuur is weergegeven welke bijdrage de verschillende subcategorieën kunnen leveren binnen de doelgroep Gemeentelijk Vastgoed. Figuur Aandeel subcategorieën (in GJ/jaar) Gemeentehuis 17 3 Bibliotheken Werven 413 Overige gebouw en In figuur is weergegeven wat de onderverdeling is van het theoretische DEpotentieel per optie (zonpv en warmtepompen) bij zowel nieuwe en bestaande gemeentelijke gebouwen. De optie voor gebouwgebonden windenergie is niet in de resultaten van de doelgroep verwerkt, maar wordt als aparte optie behandeld. Warmtepompen zijn alleen van toepassing bij nieuwbouwplannen. Figuur DE Potentieel Gemeentelijk Vastgoed (in GJ/jaar) ZonPV 760 Warmtepompen Score Nieuw bouw in GJ Score Bestaande bouw in GJ Plannen en Ontwikkelingen Er zijn momenteel geen belangrijke ontwikkelingen binnen het gemeentelijke vastgoed. Er loopt weliswaar een discussie over het samenvoegen van het Gemeentehuis aan de Bloemendaalse weg en de Gemeentewerf aan de Brouwerskolkweg, op één unilocatie. Deze discussie is echter al sinds 1995 in gang. Grootschalige renovatie van deze twee locaties is dan ook op korte termijn niet te verwachten. Beide gebouwen voldoen echter niet aan de huidige eisen voor een gebruikersvergunning. In dit verband zal dan ook dit jaar nog de elektra, brandvluchtwegen brandwerendheid en dergelijke aangepast worden om deze minimaal op het wettelijke vereiste niveau te brengen. Duurzame energietoepassingsmogelijkheden en Vervolgacties Voor het bestaande gemeentelijk vastgoed kan gekeken worden naar de toepassing van PVpanelen en/of de plaatsing van een gebouwgebonden windmolen.

9 Hoewel het potentieel bij het gemeentelijk vastgoed niet zo hoog ligt, is duurzame energie in de eigen gebouwen wel relatief eenvoudig te realiseren, je hebt tenslotte geen partners nodig. Daarnaast geeft de gemeente hiermee invulling aan haar voorbeeld functie. Dat kan de meerprijs van PVpanelen rechtvaardigen. Naast het gemeentehuis en de gemeentewerf beschikt de gemeente Bloemendaal ook nog over een relatief nieuw dorpshuis (bouw 2000). Voor het berekenen van het DEpotentieel is ook de muziekschool bij het gemeentelijk vastgoed geteld. Beide gebouwen hebben relatief weinig dakoppervlak vergeleken met het gemeentehuis en de gemeentewerf en bieden daardoor geringe kansen voor het realiseren van DEpotentieel op basis van ZonPV. Energy Performance of Buildings Directive Per 4 januari 2006 wordt in Europa de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) van kracht. Deze Europese directive beoogt dat alle utiliteitsgebouwen worden voorzien van een energiecertificaat. Dit energiecertificaat geeft de mate de doelgroep Sport en Recreatie. Figuur Aandeel subcategorieën (in GJ/jaar) Interessante partijen voor realisatie: de gemeente; energie maatschappij; lokale leveranciers/installateurs van zonnepanelen. 3.2 DEpotentieel Sport en Recreatie Het potentieel aan duurzame energie dat het thema Sport en Recreatie kan bijdragen is 308 GJ (ter vergelijk: energie voor circa 3 huishoudens). In figuur is weergegeven welke bijdrage de verschillende subcategorieën kunnen leveren binnen Sportaccomodaties Zw embaden (openlucht) 308 Zw embaden (Overdekt & Combi) In figuur is weergegeven wat de onderverdeling is van het theoretische potentieel per DEoptie bij zowel nieuwe als bestaande Sport en Recreatie gebouwen.

10 Figuur DEpotentieel Sport & Recreatie (per optie/nieuwbestaand) (in GJ/jaar) Warmtepompen Zonneboilers Score Nieuw bouw in GJ Score Bestaande bouw in GJ Zon pv Plannen en Ontwikkelingen De kansen voor toepassing van duurzame energie binnen de Sector Sport en Recreatie is beperkt. De Gemeente Bloemendaal beschikt over slechts één echte sporthal, de Tetterodehal. Overige sportgebouwen zijn een sportschool (met fitnes en aerobicruimte en een klein zwembad) en een paar kleedruimtes bij sportvelden. Geen van deze locaties zijn in het beheer van de Gemeente, ook de Tetterodehal niet. In de binnen en buitensport faciliteiten wordt het energieverbruik voornamelijk veroorzaakt door de vraag naar warm water van douches en door de verlichting. Zonneboilers en PVpanelen zijn de vormen van duurzame energie die bij deze faciliteiten kunnen worden toegepast. Duurzame energietoepassingsmogelijkheden en Vervolgacties De Tetterodehal heeft echter voor een groot deel bolle daken, waardoor het beschikbare oppervlak voor de toepassing van zowel zonneboilers als PVpanelen beperkt wordt. Het Tetterodecomplex bestaat in feite uit 2 hallen met ieder een boldak waarvan de ene helft op het Zuidwesten en de ander helft op het Noordoosten ligt. Slechts de op de ZuidWestzijde gelegen helften komen in aanmerking voor de plaatsing van PVpanelen of zonneboilers. Beide hallen worden verbonden door een middengedeelte met een plat dak. Ook hier geldt weer dat slechts de helft beschikbaar is voor de eerder genoemde DEopties, ditmaal in verband met de schaduw van de bolle daken van de hallen. Voor de berekening van het DEpotentieel is daarom uitgegaan van de helft (1.873 m 2 ) van het totale dakoppervlak van de Tetterodehal (3.745m 2 ). Voor deze faciliteiten worden in de komende jaren geen ingrijpende renovaties verwacht. Het energiegebruik bij de zwembaden wordt onder andere bepaald door de vraag naar warm water van douches of zwembadverwarming. Zonneboilers en warmtepompen zijn dan de meest logische vorm van duurzame energie. Warmtepompen zijn echter meestal niet haalbaar voor bestaande zwembaden of er moeten ingrijpende renovaties aankomen. De Gemeente Bloemendaal beschikt niet over een openbaar zwembad, en heeft geen plannen voor de nieuwbouw van een zwembad. Wel heeft Bloemendaal meer particuliere zwembaden binnen de gemeentegrenzen dan de gemiddelde gemeente. Waarschijnlijk zijn bij deze particuliere zwembaden geen warmtelevering of WKK toegepast. Wellicht zijn er wel zonnecollectoren toegepast, maar of en om hoe veel zonnecollectoren het dan gaat is niet bekend. Renovatie plannen van de zwembaden zijn veelal niet bekend bij de Gemeente. Gezien ook het aantal zwembaden niet bekend, zijn deze niet meegenomen in de berekening van het potentieel aan Duurzame Energie.

11 Toch is er naar verwachting een behoorlijk potentieel dat via de toepassing van zonnecollectoren gerealiseerd kan worden. De gemeente kan proberen om de particuliere zwembadeigenaren te stimuleren Duurzame Energie toe te passen. Dit kan onder andere via het verspreiden van informatie en door het aanbieden van subsidies. In het kader van project 8 uit het Plan van aanpak Klimaatbeleid, heeft de gemeente Bloemendaal al plannen om een actie zonnepanelen/zonneboiler op te zetten. Eveneens als onderdeel van project 8 wordt een checklist gemaakt met het doel deze als informatiebron te verspreiden. De checklist zal informatie bevatten over bijvoorbeeld wat een geschikt dak is voor zonnepanelen en zonnecollectoren, welke installateurs ervaring hebben, aan welke regels voldaan moet worden en welke kosten men kan verwachten. Het informatiemateriaal zou eveneens voorlichting kunnen geven over de mogelijkheden en voordelen van het toepassen van duurzame energie (zonnecollectoren) bij een particulier zwembad. Interessante partijen bij realisatie: de gemeente energiemaatschappij eigenaar/beheerder van Tetterodecomplex, sportverenigingen, eigenaar sportschool eigenaren particulieren zwembaden 3.3 DEpotentieel Volkshuisvesting Het potentieel aan duurzame energie dat Volkshuisvesting kan bijdragen is GJ (ter vergelijk: energie voor circa 307 huishoudens), zie figuur Hierbij is het potentieel dat aanwezig is bij de privé zwembaden niet meegenomen in de berekening. Figuur Totaal DEpotentieel Volkshuisvesting (in GJ/jaar) In figuur is weergegeven wat de onderverdeling is van het theoretische potentieel per DEoptie bij zowel nieuwe als bestaande woningen. Het zonneboilerpotentieel ligt dus waarschijnlijk nog ruim hoger in verband met de mogelijkheden bij particuliere zwembaden.

12 Figuur DEpotentieel Volkshuisvesting (per optie/nieuwbestaand [in GJ/jaar]) Warmtepompen Zonneboilers Zon pv Zon Passief Score Nieuw bouw in GJ Score Bestaande bouw in GJ In de meeste gevallen bieden nieuw te ontwikkelen gebouwen en grootschalige renovatie betere mogelijkheden voor het toepassen van duurzame energie dan bestaande gebouwen. Bovendien zijn warmtepompen bij nieuwbouwwoningen (en mogelijk bij grootschalige renovatie) een goed toepasbare DEoptie. Voor het toepassen van warmtepompen is het nodig dat een lage temperatuur verwarmingssysteem beschikbaar is. Kenmerken Volkshuisvesting Bloemendaal De gemeente Bloemendaal bestaat uit de kernen Bloemendaal, Overveen, Aerdenhout en Vogelenzang. De gemeente heeft circa bewoners en een woningenbestand van woningen. Van het aantal woningen binnen de gemeente behoren woningen tot de categorie sociale verhuur (19%) en ongeveer woningen zijn koopwoningen (81%). Met een gemiddelde waarde van de woningen van heeft Bloemendaal de hoogste gemiddelde WOZwaarde van Nederland (bron: CBS, 2005). Verder kenmerkt Bloemendaal zich door: 1. groot aantal eigenwoning bezitters; 2. hoog gemiddeld inkomen (rangnummer 2 op de lijst van rijkste gemeenten van Nederland) 3. grotere, duurdere huizen binnen de gemeente. Deze kenmerken hebben invloed op de energievraag per huishouden (naar verwachting hoger dan gemiddeld) en de mate van kansrijkheid van de toepassing van bijvoorbeeld zonneboilers (kansrijker per huishouden vanwege grotere warmtevraag en hoger besteedbaar inkomen) Algemene aandachtspunten op het thema Volkshuisvesting Het potentieel binnen het thema volkshuisvesting wordt vooral veroorzaakt door het grote aantal plaatsen waar DE kan worden toegepast. Bij bestaande woningen zijn vooral zonneboilers en PVpanelen interessant. Dit is echter het potentieel dat het moeilijkst te realiseren valt. Vooral wijken waar wordt gerenoveerd bieden kansen om duurzame energie toe te passen. Zonneboilers en PVpanelen zijn de vormen van duurzame energie die bij renovatie het eenvoudigst kunnen worden toegepast. Ook vervangingsinvesteringen (particuliere en huursector) bijvoorbeeld van CVketels bieden mogelijkheden voor toepassing van zonnecollectoren en/of warmtepompen.

13 Bij nieuwbouw liggen kansen om passieve zonneenergie te gebruiken. Dat kan door zongericht te verkavelen en op gebouwniveau veel glasoppervlak op het zuiden te creëren zonder het aspect oververhitting uit het oog te verliezen (bv. met een serre). Door het dakvlak op het zuiden te oriënteren neemt ook de effectiviteit van eventueel (later) te plaatsen zonneboilers en PVpanelen toe. PVpanelen zijn overigens ook in architectonisch opzicht interessant en geven een nieuwbouwwijk een eigentijdse, duurzame uitstraling. Het toepassen van warmtepompen zou met de in Bloemendaal geplande bouwvolumes tot de mogelijkheden behoren. Het toepassen van een warmtepomp kan zowel op woningniveau plaatsvinden als op clusterniveau (rij/ blok van woningen). De laatste optie is zowel met het oog op de betrouwbaarheid van de installatie als de investeringskosten gunstiger. Randvoorwaarde hiervoor is wel dat de woningen beschikken over lage temperatuur verwarming (LTV). Er wordt gesproken van een LTVsysteem als de temperatuur van het aangevoerde water niet hoger is dan 55 C en de temperatuur van het retourwater niet lager is dan 45 C. Ter vergelijking, de traditionele verwarmingssystemen werken met een aanvoerwatertemperatuur van 90 C en een retourwatertemperatuur van 70 C. Voorbeelden van LTVsystemen zijn vloerverwarmings en wandverwarmingsystemen, LTluchtverwarming, LTradiatoren, en andere. De installatie van LTverwarmingssystemen brengen geringe meerkosten met zich mee. Deze systemen moeten echter afgewogen worden tegen de economische voordelen op de langere termijn. Voordelen van LTVsystemen zijn bijvoorbeeld minder warmteverlies in warmtedistributienetten, de mogelijkheid om duurzame energiebronnen (efficiënter) in te zetten, zoals zonneenergie en in de toekomst aardwarmte. Voor het toepassen van warmtepompen is een LTVsysteem zelfs noodzakelijk. Het toepassen van LTVverwarming is niet als doel in het klimaatbeleid opgenomen. Er zijn geen plannen voor het toepassen van LTVverwarming in de voorgenomen nieuwbouwwoningen bekend. Toch is bij het bepalen van het potentieel aangenomen dat LTVverwarming voor de nieuwbouw is gepland, omdat dit in principe in de toekomst goed toe te passen is bij de nieuwbouwontwikkeling. Ook bij een aantal nieuwbouwwoningen dat gepland staat is het nog mogelijk om te sturen in de ontwikkeling c.q. planning van de woningen. Bovendien is LTV bij een verdere verlaging van de EPC naar 0,8 per 1 januari 2006 een vrijwel onontkoombare maatregel. Dit zorgt er al met al voor dat op het thema Volkshuisvesting een relatief hoog DEpotentieel in de gemeente Bloemendaal aanwezig is. In de praktijk is al meermalen gebleken dat voor innovatieve concepten niet gekozen wordt, vanwege onbekendheid. Maar al te vaak blijkt: onbekend maakt onbemind, waardoor aan kansen in geval van nieuwbouw te gemakkelijk voor bij gegaan wordt. Deze DEscan gecombineerd met een marktverkenning opent als het goed is ogen, waarmee de realisatie van duurzame energieopties dichterbij komt Bouwprojecten in de gemeente Bloemendaal Met name bij de nieuwbouwlocaties liggen kansen voor de toepassing van duurzame energie.

14 Veel uitbreidingslocaties zijn in de gemeente Bloemendaal niet aanwezig. Het gaat bij nieuwbouw dan ook vaak om inbreidingsprojecten. De komende jaren staat een aantal (sloop )nieuwbouwprojecten gepland. In geen van deze projecten is stadsverwarming of LTV gepland. circa 10 woningen aan de Prof. van Vlotenweg in Bloemendaal in de periode ; circa 5 woningen aan de Deken Zondaglaan in Vogelenzang in de periode ; circa 67 seniorenwoningen aan de Bloemendaalseweg in Bloemendaal periode ; circa 28 woningen aan de Wietze Noormanlaan in Bloemendaal in de periode Prof. Van Vlotenweg (10 woningen) De plannen aan de Prof. van Vlotenweg betreffen inbreidingsplannen. De woningen worden gebouwd door een projectontwikkelaar. Voor zover bekend bij de gemeente zijn er geen plannen om in de woningen LTV, zonneboilers of zonnecellen toe te passen. De bouw is al dit jaar (2005) gestart. Mogelijkheden voor de gemeente om hier alsnog op aan te sturen zijn dus niet meer voorhanden. Deken Zondaglaan (5 woningen) De woningen aan de Deken Zondaglaan worden eveneens gebouwd door een projectontwikkelaar. Voor deze woningen is een vrijstellingsprocedure gevolgd en is de bouwvergunning al verleend. Ook hier geldt dat voor zover bekend bij de gemeente er geen plannen zijn om in de woningen LTV, zonneboilers of zonnecellen toe te passen. Seniorenwoningen de Rijp (67 woningen) Het betreft hier een sloop en nieuwbouwproject. Verpleeghuis/woonzorgcentrum de Rijp heeft plannen om een vleugel te slopen en daarvoor in de plaats 67 seniorenwoningen te laten bouwen. Gezien het zelfstandige wooneenheden betreft, vallen deze bij de berekening van het DEpotentieel onder Volkshuisvesting en niet onder het thema Zorgsector. Voor de woningen is al een bouwaanvraag ingediend. Ten aanzien van energiezuinige en duurzame energietechnieken geldt hier dat de gemeente nog kan bijsturen om maatregelen te realiseren. Tegelijkertijd loopt voor dezelfde locatie een bestemmingsplan wijzigingstraject. In de planvorming is de toepassing van lage temperatuurverwarming niet meegenomen. Begin 2006 is de sloop gestart.

15 Wietze Noormanlaan (28 woningen) Woningbouwvereniging Brederode gaat aan de Wietze Noormanlaan 20 woningen slopen en 28 woningen voor terug zetten. De sloop is gepland voor 2007 en de nieuwbouw voor Er lopen geen afspraken of een convenant op het gebied van energiebesparing tussen de gemeente en WBC Brederode. De WBC Brederode is wel bezig met het opleiden van een eigen EPAadviseur. Dit project kan in samenwerking met de WBC duurzaam worden ingevuld. Het toepassen van lage temperatuurverwarming is niet in de plannen meegenomen. Voormalige PZterrein Het terrein van het voormalige ziekenhuis Santpoort in Bloemendaal wordt de komende jaren herontwikkeld. Op het terrein is woningbouw en een park gepland. Waarschijnlijk zal het aantal woningen uiteindelijk tussen 275 en 310 liggen. Een globaal bestemmingsplan is voor het terrein reeds aanwezig maar de uitwerkingsplannen worden nog opgesteld. Ecofys stelt een energievisie op voor het terrein. De energievisie biedt mogelijkheden voor de gemeente om te sturen op het gebruik van duurzame energiemaatregelen. Voormalig Marine Hospitaal terrein Ook op het terrein van het voormalige Marine Hospitaal is inmiddels duidelijk wat de definitieve inrichting gaat worden. De locatie wordt ontwikkeld door BAM Vastgoed. De huidige bebouwing wordt gesloopt om plaats te maken voor circa 90 appartementen in vijf gebouwen. Er zullen appartementen voor zowel de huur als koopsector gerealiseerd worden. De huurappartementen zullen verhuurd worden door Woningbouwvereniging Brederode. De gemeente heeft in een eerder stadium reeds afspraken gemaakt met BAM Vastgoed. In het programma van eisen voor dit project is slechts opgenomen dat de kostenneutrale maatregelen uit het Nationaal DuBopakket getroffen moeten worden. Het toevoegen van milieueisen bleek op een later tijdstip niet meer mogelijk wegens de eerder gemaakte afspraken. De gemeente zou desondanks kunnen proberen om via een informatief gesprek, BAM Vastgoed en woningbouwvereniging Brederode te wijzen op mogelijkheden van het toepassen duurzame energieopties Vervolgacties Als partners zijn bij het thema Volkshuisvesting projectontwikkelaars (nieuwbouw koopwoningen) en de woningbouwverenigingen (nieuwbouw en renovatie huur) onmisbaar. Het is belangrijk om als gemeente tijdig op de hoogte te zijn van nieuwe plannen, zodat de gemeente behalve toetsend ook adviserend of normstellend kan zijn. Dat laatste kan lang niet altijd, en dat is vooral een knelpunt voor gemeenten die de lat hoger willen leggen dan een wettelijk minimum niveau. Mogelijkheden voor het invullen van ambities zijn er dan echter wel in de sfeer van convenanten, het aanbieden van (of verwijzen naar) subsidies of indien de gemeente grondeigenaar is, het stellen van voorwaarden bij verkoop van de grond of differentiatie in de prijs afhankelijk van de duurzaamheidambities van de kopende partij. Zeker bij particuliere kavels is communicatie belangrijk als middel van kennisoverdracht en advies om deze mensen te interesseren voor de toepassing van duurzame energievormen. Interessante partijen voor realisatie:

16 Woningbouwverenigingen; Projectontwikkelaars; Verpleeghuis/woonzorgcentrum de Rijp; de gemeente. 3.4 DEpotentieel Onderwijs (basisscholen, VO, MBO, HBO, WO) In potentie kan Onderwijs GJ bijdragen aan de opwekking van duurzame energie (ter vergelijk: energie voor circa 40 huishoudens). In figuur is weergegeven welke bijdrage de verschillende subcategoriën leveren binnen de doelgroep Onderwijs. Figuur Aandeel subcategorieën (in GJ/jaar) Basisscholen Voortgezet ow MBO/HBO/WO In de gemeente Bloemendaal is een groot aantal basisscholen (14 stuks) aanwezig. Verder zijn er binnen de gemeente vier scholen voor voortgezet onderwijs gevestigd. Andere onderwijsvormen zoals MBO/HBO/WOonderwijs zijn niet aanwezig binnen de gemeente Bloemendaal. In figuur is weergegeven wat de onderverdeling is van het theoretisch potentieel per DEoptie bij zowel nieuwe en bestaande onderwijsgebouwen. Figuur DEpotentieel Onderwijs (per optie/nieuwbestaand [in GJ/jaar]) Zon Passief ZON PV Warmtepompen Score Nieuw bouw in GJ Score Bestaande bouw in GJ Plannen en Ontwikkelingen Per 1 januari 2005 vallen de openbare scholen niet langer onder gemeentelijk beheer. De vier openbare scholen vallen sindsdien onder een regionaal bestuur. Drie bijzondere scholen vallen onder het bestuur van VCPO en drie andere bijzondere scholen worden bestuurd door stichting de la Salle. De overige scholen hebben ieder een eigen bestuur. Er is de komende jaren geen nieuwbouw voor schoolgebouwen gepland. Ook waren er eind 2004 geen grootschalige renovatieprojecten aan bestaande schoolgebouwen bij de gemeente bekend. De scholen moeten in het kader van aangevraagde voorzieningen in de huisvesting hun

17 onderhoudsplannen ter toetsing voorleggen aan de gemeente. De plannen komen pas in de bestekfase bij de gemeente binnen. De plannen gaan dan eerst langs de taakgroep Onderwijs die ze toetst aan de hand van huisvestingsregels en vervolgens worden ze op technische punten getoetst door de taakgroep Bouwkunde. Omdat de plannen dan al in de bestekfase zijn, zijn de mogelijkheden voor de gemeente om te sturen gering. Wel biedt het aanknopingspunten om naast energiebesparingsmaatregelen ook DEopties in ieder geval onder de aandacht te brengen en zo de toepassing ervan te stimuleren. Ook scholen vallen onder de noemer openbare utiliteitsgebouw waarop de EPBD betrekking heeft. Ontwikkelingen hieromtrent zullen ook scholen op de voet moeten volgen. Een voorbeeld van een stimuleringsproject is het Hou de zon in huis project dat bij 22 basisscholen uit Heemskerk, Beverwijk en Uitgeest gedaan wordt in Het project bevat een technisch onderdeel (EPAU, begeleiding bij uitvoeren van energiebesparende maatregelen, gezamenlijke inkoop van energie e.d.) en een educatief onderdeel (lespakket over energiebesparing en klimaatverandering) en wordt medegefinancierd door subsidies van de Provincie NoordHolland en van de gemeentes zelf. Duurzame Energietoepassingsmogelijkheden en Vervolgacties Voor scholen of beheerders kan het moeilijk zijn om (grote) investeringen te doen die pas na een aantal jaren via de energierekening worden terugverdiend. Als mogelijke oplossing hiervoor bieden diverse energiebedrijven leaseconstructies aan. Ook zijn er leveranciers van energiezuinige of duurzame energievoorzieningen die financiering (deels) op basis van besparingen regelen. Het energiebedrijf betaalt de installatie en regelt de vaak interessante fiscale subsidies en houdt de besparingen op de energierekening, totdat de installatie is terugbetaald. Het energiebedrijf heeft er voordeel bij (een extra klant) en de school bespaart na afloop van de terugverdientijd op de energierekening. Bestaande schoolgebouwen hebben geen koudevraag en veelal een traditioneel hoog temperatuur verwarmingsysteem, wat de toepassing van warmtepompen en warmtekoude opslag in de weg staat. Zon PV is volgens de methodiek één van de belangrijkste potentiële opties omdat de vaak platte daken van scholen zich uitstekend lenen voor het plaatsen van zonnepanelen. De Bloemendaalse scholen zijn echter vooral gevestigd in gebouwen met schuine daken. Dit staat de plaatsing van zonnepanelen niet in de weg mits de oriëntatie van de daken deels op het zuiden of zuidwesten is. Zonnepanelen vallen als optie echter meestal af vanwege de prijsstelling tenzij er een andere toegevoegde waarde kan worden gevonden. Deze kan echter wel gevonden worden als de componenten techniek en duurzaamheid in het onderwijs als educatief element wordt meegenomen. Dan kan een stukje financiering voor dergelijke duurzame technieken vanuit het onderwijspakket worden verkregen. De school kan vervolgens een deel van haar lessen om duurzame energie of energiebesparing heen opbouwen. Scholen zijn uiteraard ook ontmoetingsplaatsen waar leerlingen en bezoekers vertrouwd kunnen worden gemaakt met duurzame energie. Zeker de meer zichtbare toepassingen als PV en zonnecollectoren wekken de nieuwsgierigheid op en zijn ook in educatief opzicht interessant.

18 In de zomer van 2005 zijn de scholen in Bloemendaal benaderd door de gemeente om mee te doen aan het provinciale project Scholen sparen energie. Dit is het vervolg van het pilotproject Hou de zon in huis. Interessante partijen: schoolbesturen; de gemeente; energiebedrijf. 3.5 DEpotentieel Zorgsector (verzorgings/verpleegtehuizen, ziekenhuizen) Het potentieel aan duurzame energie dat de Zorgsector kan bijdragen is GJ (ter vergelijk: energie voor circa 64 huishoudens). In figuur is weergegeven welke bijdrage de verschillende subcategorieën leveren binnen de doelgroep Zorgsector. Figuur Aandeel subcategorieën (in GJ/jaar) Ziekenhuizen Verzorgings en verpleegtehuizen In figuur is weergegeven wat de onderverdeling is van het theoretisch potentieel per DEoptie voor zowel nieuwe als bestaande gebouwen in de Zorgsector. Figuur DEpotentieel Zorgsector (per optie/nieuwbestaand [in GJ/jaar]) Warmtepompen Zonneboilers Zon PV Zonpassief Energieopslag Score Nieuw bouw in GJ Score Bestaande bouw in GJ

19 Kenmerken Zorgsector Bloemendaal In de gemeente Bloemendaal is geen ziekenhuis gevestigd. Wel zijn er de volgende verzorging en verpleeghuizen gevestigd: Naam Locatie Aanbod De Rijp Bloemendaal Ouderenwoningen: 58 flats Verzorgingshuis: 105 plaatsen Somatisch verpleeghuis: 42 Oldenhove Overveen 105 plaatsen (waaronder een afdeling dagbegeleiding) Denneheuvel Bloemendaal Verzorgingshuis: 21 plaatsen Lichte verstandelijke beperkingen: 20 plaatsen Lichte psychische stoornissen: 6 plaatsen Klooster Euphrasia Bloemendaal Verzorgingshuis: 22 plaatsen Wildhoef Bloemendaal Verzorgingshuis: 64 plaatsen PGverpleegunit: 15 plaatsen (verzorgd door SHDH) Twee logeerkamers voor tijdelijke opname Extramurale zorg voor bewoners Aelbertsberg Alverna Aerdenhout Verzorgingshuis: 60 plaatsen In totaal bieden deze huizen plaats aan 496 bedden. Gezien het feit dat een aantal van de verzorgingshuizen ook een dagbehandelingfunctie hebben, bedraagt het equivalent aantal verpleegdagen circa In deze sector wordt veel warmte gebruikt, zodat zonneboilers en warmtepompen interessante opties zijn. Daarnaast is vanwege het dakoppervlak (totaal circa m 2 ) ook PV een interessante optie. Plannen en Ontwikkelingen Verzorgingshuis de Rijp heeft sloopnieuwbouwplannen. Het gaat hier om de nieuwbouw van 67 seniorenwoningen die vanwege het zelfstandige woonkarakter binnen het thema Volkshuisvesting zijn meegenomen (ook genoemd onder Volkshuisvesting). Verzorgingshuis Oldenhove heeft voornemens om intern te gaan verbouwen. Concrete plannen zijn er nog niet. Verzorgingshuis Wildhoef werkt samen met seniorencomplex Aelbertsberg om extramurale zorg aan ouderen te bieden. Samen hebben zij voornemens om het aanbod aan seniorenwoningen te vergroten, maar ook hier geldt dat, voor zover bekend bij de gemeente, nog geen concrete plannen zijn opgesteld. Het Klooster Alverna is net gerenoveerd en ook voor de verzorgingshuizen Dennenheuvel en Klooster Euphrasia staan geen nieuwbouw of renovatieplannen op stapel.

20 Duurzame Energietoepassingsmogelijkheden en Vervolgacties Ondanks het ontbreken van concrete nieuwbouw of grootschalige renovatieplannen zijn er toch kansen voor de toepassing van duurzame energie in de verpleeg en verzorgingshuizen. In het bijzonder de toepassing van warmtepompen en zonneboilers verdient op dit thema aandacht. De ervaring in andere delen van het land leert dat het toepassen van grootschalige zonneboilersystemen voor het opwekken van warmwater relatief rendabel uit te voeren valt, vanwege de grote vraag naar warm tapwater in deze organisaties. Daarnaast weten verschillende zorginstellingen ook met bijvoorbeeld een overdekte binnentuin of atrium op een aantrekkelijke manier gebruik te maken van passieve zonneenergie. Maar ook met lage temperatuurverwarming (zoals vloer of wandverwarming) in combinatie met een warmtepomp worden duurzame energie en comfort goed samengebracht. Door de ontwikkelingen ten aanzien van nieuwbouw of renovatie scherp in de gaten te houden en hierover geregeld contact te hebben met de zorginstellingen, kan de gemeente zorgen dat duurzame ambities tijdig in de plannen worden verwerkt. Net als voor scholen geldt ook voor verzorgingshuizen dat wanneer de Energy Performance of Buildings Directive van kracht wordt, een energiecertificaat verkregen moeten worden en dat het uitvoeren van een EPAU voordelen biedt waarop de gemeente de verzorgingshuizen kan attenderen. Ontwikkelingen hieromtrent zijn echter omgeven door politieke onzekerheden. Interessante partijen voor realisatie: zorginstellingen zelf; overkoepelende zorgorganisaties (Stichting SHDH, Stichting Sint Jacob); de gemeente; energiebedrijf. 3.6 DEpotentieel Infrastructuur De doelgroep infrastructuur heeft betrekking op de toepassing van zonnepanelen (PV) op geluidsschermen en het toepassen van zonnecollectoren geïntegreerd in asfaltwegen. Het totaal aan potentieel binnen het thema infrastructuur is GJ (ter vergelijking: energie voor circa 437 huishoudens). In figuur is weergegeven welke bijdrage de verschillenden subcategorieën leveren binnen de doelgroep Infrastructuur. Figuur Aandeel subcategorieën (in GJ/jaar) Geluidschermen 250 Asfaltw egen

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN

KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN April 2002 ECN-RX--02-013 KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN Nieuw Den Helder Centrum als praktijkvoorbeeld J.C.P. Kester E. Sjoerdsma H. van der Veen (Woningstichting

Nadere informatie

Presentatie de Zonnewoning. Kennismaken met een duurzaam, comfortabel en energiezuinig woonconcept

Presentatie de Zonnewoning. Kennismaken met een duurzaam, comfortabel en energiezuinig woonconcept Presentatie de Zonnewoning Kennismaken met een duurzaam, comfortabel en energiezuinig woonconcept 2006 Waarom een Zonnewoning? Aansluiten bij (Klimaat-) beleid: Met het concept de Zonnewoning kunnen wij

Nadere informatie

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18%

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18% Aan: gemeenteraad Van: B&W Datum: 9 november 2009 Betreft: Motie 134 "Meetbare stappen Duurzame Energie" In de raadsvergadering van 22 april 2009 is naar aanleiding van het onderwerp Duurzaamheidsplan

Nadere informatie

energie innijkerk 2006-2020

energie innijkerk 2006-2020 Duurzame energie innijkerk 2006-2020 Duurzame energie innijkerk 2006-2020 Gemeente Nijkerk Vastgesteld bij raadsbesluit van 16 februari 2006 VOORWOORD Wind en biomassa zijn als duurzame energiebronnen

Nadere informatie

Notitie energiebesparing en duurzame energie

Notitie energiebesparing en duurzame energie Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor

Nadere informatie

Samenvatting bevindingen Energiescan

Samenvatting bevindingen Energiescan techniplan adviseurs bv R A A D G E V E N D I N G E N I E U R S B U R E A U SIH-103X1-E-MV002A blad 1 van 6 Status: CONCEPT Project : Hogeschool Windesheim Zwolle Onderwerp : Samenvatting bevindingen Energiescan

Nadere informatie

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân

Nadere informatie

Introductie. Ernst van Tongeren. Directeur Besseling Installatietechniek

Introductie. Ernst van Tongeren. Directeur Besseling Installatietechniek Introductie Ernst van Tongeren Directeur Besseling Installatietechniek Programma 1. Presentatie duurzame technieken (E. vantongeren) 2. Bouwkundige randvoorwaarden (H. Nieman) 3. Presentatie praktijkvoorbeeld

Nadere informatie

Duurzame energieopties gemeente Woudrichem

Duurzame energieopties gemeente Woudrichem Duurzame energieopties gemeente Woudrichem Inleiding Er bestaan verschillende vormen van duurzame energie. Deze worden onderverdeeld in: Gebouwgebonden opties (zonne-energie, warmtepompen) Geothermische

Nadere informatie

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Het kan minder! ing. P. Hameetman

Het kan minder! ing. P. Hameetman Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Mogelijkheden voor energie coöperaties Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Inhoud Samen sterker Belang van gezamenlijke projecten Variant 1: alles achter de meter Variant 2: korting

Nadere informatie

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016 Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden 11 februari 2016 1 Managementsamenvatting Inleiding De gemeente Leiden heeft in haar duurzaamheidsambitie doelen gesteld voor de korte

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1 Waarom zonnestroom? De zon is ruim voorradig. Je eigen stroom duurzaam zelf opwekken. Verwachte levensduur panelen ca. 30 jaar. Minder afhankelijk van de grote maatschappijen Minder invloed van wat ver

Nadere informatie

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 2/5 Toelichting bij scenario-analyse energiebeleid Beesel Venlo Venray Deze toelichting beschrijft wat

Nadere informatie

De zon als warmtebron. Hoe werkt een zonneboiler?

De zon als warmtebron. Hoe werkt een zonneboiler? koud tapwater 0900-9892 Zonneboilers Algemene informatie over actieve thermische zonne-energie De zon als warmtebron De zon is een onuitputtelijke bron van energie Zonne-energie omgezet in warmte is de

Nadere informatie

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars

Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en

Nadere informatie

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in de Drechtsteden

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in de Drechtsteden Energie Energiebesparing en duurzame energie in de Drechtsteden De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik

Nadere informatie

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens

Nadere informatie

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Page 1 of 5 Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Auteur: Anne Bosma, Tony Flameling, Toine van Dartel, Ruud Holtzer Bedrijfsnaam: Tauw, Waterschap De Dommel Rioolwaterzuiveringen

Nadere informatie

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd 1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht

Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht Potentieel zonne-energie en isolatie provincie Utrecht Ecofys Netherlands BV Kanaalweg 16-G P.O. Box 8408 3503 RK Utrecht The Netherlands T: +31 (0) 30 66 23 300 F: +31 (0) 30 66 23 301 E: info@ecofys.com

Nadere informatie

Warmte(levering) van de toekomst. Jeroen Roos (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Jeroen Roos Utrecht, 21 september 2010

Warmte(levering) van de toekomst. Jeroen Roos (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Jeroen Roos Utrecht, 21 september 2010 Warmte(levering) van de toekomst (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Ontwikkelingen nieuwbouw met effect op warmtevraag 2 Regelgeving: stapsgewijze EPC-verlaging (-> 0,6 -> 0,4 -> energieneutraal)

Nadere informatie

Kansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014

Kansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Kansen voor warmte Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Centrale boodschap Er is een groot potentieel aan duurzame warmte en warmtebesparing in Nederland beschikbaar. Per situatie

Nadere informatie

ENERGIE MET RESPECT VOOR DE TOEKOMST

ENERGIE MET RESPECT VOOR DE TOEKOMST ENERGIE MET RESPECT VOOR DE TOEKOMST Duurzame energie helpt klimaatverandering tegen te gaan en voorkomt dat energie opraakt. De bronnen van duurzame energie, zoals de wind en de zon, kunnen niet opraken.

Nadere informatie

De gemeente Montferland heeft het voornemen een Euregionaal bedrijventerrein te ontwikkelen, in samenwerking met de regio Achterhoek.

De gemeente Montferland heeft het voornemen een Euregionaal bedrijventerrein te ontwikkelen, in samenwerking met de regio Achterhoek. Notitie Project Pilot gemeente Montferland Euregionaal bedrijventerrein Betreft Vragen ambitie en borging Ons kenmerk M2011.0091.00 Versie 01 Datum 24 oktober 2011 Verwerkt door Contactpersoon Mirjam van

Nadere informatie

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van

Nadere informatie

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam

Energie. 1 Conclusies. Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam Energie Energiebesparing en duurzame energie in Alblasserdam De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik van

Nadere informatie

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP

DE WERKING VAN DE WARMTEPOMP De duurzame energiebron is onuitputtelijk, maar heeft een te laag temperatuurniveau om de CV rechtstreeks op aan te kunnen sluiten. De temperatuur zal dus eerst verhoogd moeten worden, waardoor wij onze

Nadere informatie

CO 2 -scan Koggenland

CO 2 -scan Koggenland CO 2 -scan Koggenland Verkenning van de nulsituatie en mogelijkheden voor CO 2 -reductie Datum: 13 maart 2009 Projectnummer: 9944 Status: Definitief Opdrachtgever: Uitgevoerd door: Provincie Noord Holland

Nadere informatie

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen

Technieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen Nieuwbouw is relatief eenvoudig aardgasvrij te realiseren. Er zijn grofweg twee alternatieven: - Verzwaard elektriciteitsnet met een lucht- of bodemwarmtepomp in de woning (all electric) - collectieve

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze

Nadere informatie

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft

Nadere informatie

Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht

Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik van

Nadere informatie

Energiebesparing Gemeente Huizen

Energiebesparing Gemeente Huizen Energiebesparing Gemeente Huizen Programma presentatie Duurzaam Bouwloket De aanpak en landelijke ontwikkelingen Stapsgewijs naar aardgasvrij Subsidies en regelingen Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke

Nadere informatie

Workshop financieringsconstructies. Arthur Messelink & Daan Arkesteijn

Workshop financieringsconstructies. Arthur Messelink & Daan Arkesteijn Workshop financieringsconstructies Arthur Messelink & Daan Arkesteijn Wat gaan we doen vandaag? Fictief schoolgebouw renoveren Jullie moeten aan de slag Interactief Vragen kan altijd Wat is het doel? Meer

Nadere informatie

Hernieuwbare Energiescan. Karen Dhollander

Hernieuwbare Energiescan. Karen Dhollander Hernieuwbare Energiescan Karen Dhollander Dienst Ruimtelijke planning Werken aan oplossing = werken aan draagvlak 3 PIJLERS 1. Ruimtelijke, planmatige aansturing (dienst ruimtelijke planning) Obv beleidskader

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Harry de Brauw, Marion van Amelrooij, Mirjam Pronk, Barry Meddeler, Maartje Feenstra Doel bijeenkomst Scenario s bepalen voor gasloze verwarming Benedenbuurt:

Nadere informatie

Figuur 1: impressie Rabobank Dommelstreek te Geldrop. Figuur 2: uitleg ontwerpconcept oorwarmers

Figuur 1: impressie Rabobank Dommelstreek te Geldrop. Figuur 2: uitleg ontwerpconcept oorwarmers Omschrijving van het project Rabobank Dommelstreek heeft in Geldrop het bestaand kantoor herontwikkeld. Er is een kantoor ontstaan met alle faciliteiten onder één dak. Een vernieuwde omgeving die beter

Nadere informatie

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA

Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor

Nadere informatie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft

Nadere informatie

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling

Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Advies Ontwerp Levering Installatiepartners Inbedrijfstelling Een warmtepomp genereert op een efficiënte manier warmte om uw huis comfortabel te verwarmen of van warm water te voorzien. Warmtepompen hebben

Nadere informatie

Hoorn 80 E+ Waarom BE+?

Hoorn 80 E+ Waarom BE+? Hoorn 80 E+ Waarom BE+? De aarde warmt op, de zeespiegel stijgt en fossiele brandstoffen raken uitgeput Bedrijventerreinen zichtbaar maar onbemind Groot potentieel in Nederland Technisch logisch Financiering

Nadere informatie

Dirk Vanhoudt. Onderzoeker. VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek)

Dirk Vanhoudt. Onderzoeker. VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) Dirk Vanhoudt Onderzoeker VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) De rol van groene warmtenetten in de renovatie van woningen Inhoudstafel 1. De Vlaamse huizenmarkt 2. De energieprestatieregelgeving

Nadere informatie

Subsidieregeling Energiebesparing in de Sociale Huursector, nr. 2006wem004996i.

Subsidieregeling Energiebesparing in de Sociale Huursector, nr. 2006wem004996i. Subsidieregeling Energiebesparing in de Sociale Huursector, nr. 2006wem004996i. Toelichting Inleiding Provinciale staten van Utrecht hebben besloten om 750.000,- in te zetten voor de reductie van CO 2

Nadere informatie

Warmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk

Warmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Warmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk

Warmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie

Nadere informatie

Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer

Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer Introductie Methode Subsidies Technologien Wind Zon Geothermisch Biomassa Externe Investeerders

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.

Nadere informatie

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT De overheid wil duurzame energie stimu leren en innovatie van duurzame energietechnieken bevor deren: meer duurzame energie in de toekomst. Doel is 16% duur

Nadere informatie

HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW. P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING. Rein Roosma 24 juni 2011

HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW. P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING. Rein Roosma 24 juni 2011 HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING Rein Roosma 24 juni 2011 INHOUD HOUSING ENERGY Haarlem & Masterplan Doel van het project Methode: Masterplan Concept

Nadere informatie

Energie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers

Energie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

Experiment toepassen zonne-energie Castellum in Oudheusden

Experiment toepassen zonne-energie Castellum in Oudheusden College Onderwerp Experiment toepassen zonne-energie Castellum in Oudheusden OORJV004 Collegevoorstel Inleiding In Oudheusden ontwikkelt Woonveste samen met de gemeente Heusden het plan Castellum. Er worden

Nadere informatie

REGELING ENERGIEBESPARING PARTICULIERE WONINGEN TE TZUM

REGELING ENERGIEBESPARING PARTICULIERE WONINGEN TE TZUM REGELING ENERGIEBESPARING PARTICULIERE WONINGEN TE TZUM Het bestuur van stichting MAST; overwegende: dat het bestuur van stichting MAST budget heeft gereserveerd voor bijdragen in de kosten van het treffen

Nadere informatie

Symposium duurzaamheid Portaal. Nu aan de slag met het oog op toekoms7ge ontwikkelingen

Symposium duurzaamheid Portaal. Nu aan de slag met het oog op toekoms7ge ontwikkelingen Symposium duurzaamheid Portaal Nu aan de slag met het oog op toekoms7ge ontwikkelingen Waarom energietransi7e? Milieu Leveringszekerheid of /PJ Verantwoordelijkheid Gebouwde Omgeving energiegebruik EU

Nadere informatie

Building4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda

Building4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus

Nadere informatie

Steek Energie in je huis

Steek Energie in je huis Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).

Nadere informatie

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het

Nadere informatie

Aan: de raad van de gemeente Wageningen Betreft: initiatiefvoorstel Wageningen klimaatneutraal 2030 Opsteller: P. de Haan

Aan: de raad van de gemeente Wageningen Betreft: initiatiefvoorstel Wageningen klimaatneutraal 2030 Opsteller: P. de Haan Initiatiefvoorstel Wageningen, 11 november 2014 Aan: de raad van de gemeente Wageningen Betreft: initiatiefvoorstel Wageningen klimaatneutraal 2030 Opsteller: P. de Haan Beslispunten: 1. De gemeente Wageningen

Nadere informatie

Gemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016

Gemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Gemeente Bergen Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot 2020 Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Energiegebruik 2010-2015 Energiegebruik Bergen (NH. (GWh) 2010 2011

Nadere informatie

De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.

De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. Inhoud De warmtemarkt Warmtevraag woningen Warmtemarkt voor woningen Gasdistributie en CV ketel Elektriciteitsdistributie

Nadere informatie

Bouwen is Vooruitzien

Bouwen is Vooruitzien Bouwen is Vooruitzien Energie van visie tot projecten Peter Op t Veld Inhoud Waar staan we? Europees energie en klimaatbeleid Tegenstelling collectief belang individueel belang Waar gaan we naar toe?

Nadere informatie

Robur 11.500,-- GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN MET GAS VOOR HET HOOGSTE RENDEMENT. Nu nog sneller terugverdiend door subsidie tot.

Robur 11.500,-- GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN MET GAS VOOR HET HOOGSTE RENDEMENT. Nu nog sneller terugverdiend door subsidie tot. Robur MET GAS VOOR HET HOOGSTE RENDEMENT GASABSORPTIEWARMTEPOMPEN Nu nog sneller terugverdiend door subsidie tot 11.500,-- per warmtepomp ASABS ROBUR EEN ENORME ENERGIEBESPARING EN TERUGVERDIENTIJDEN DIE

Nadere informatie

Plan van aanpak klimaatbeleid 2004 2007. Gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude

Plan van aanpak klimaatbeleid 2004 2007. Gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude Plan van aanpak klimaatbeleid 2004 2007 Gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude 1. Inleiding Samenvatting Vanwege de zorg voor deze aarde trekt ook de gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude het zich voor haar

Nadere informatie

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding

Nadere informatie

PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE

PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE 1 PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE BIJEENKOMST 3 DECEMBER 2015 Programma Duurzaam Landgraaf TON ANCION WETHOUDER GEMEENTE LANDGRAAF RONALD BOUWERS PROJECTLEIDER DUURZAAMHEID WIE ZIJN WIJ? PROJECTTEAM

Nadere informatie

ZONNE-ENERGIE IS DE ENERGIE VAN NU ÉN VAN ONZE TOEKOMST!

ZONNE-ENERGIE IS DE ENERGIE VAN NU ÉN VAN ONZE TOEKOMST! ZONNE-ENERGIE IS DE ENERGIE VAN NU ÉN VAN ONZE TOEKOMST! MONTAGE DOOR KOMO GECERTIFICEERD DAKDEKKERS- BEDRIJF ADVISEREN LEVEREN INSTALLEREN ADVISEREN Green Power Systems is uw adviseur, leverancier en

Nadere informatie

Energieprestaties grondgebonden woningen

Energieprestaties grondgebonden woningen Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere

Nadere informatie

Van der Maazen Duurzame Ontwikkeling BV

Van der Maazen Duurzame Ontwikkeling BV inhoud. Voorstelrondje Van der Maazen Duurzame Ontwikkeling BV UKR en UKP- NESK prijs Hart van Oijen Onze gedachte over biogas Zijn wij op de goede weg? Van der Maazen Duurzame Ontwikkeling BV Bewust en

Nadere informatie

3 Energiegebruik huidige situatie

3 Energiegebruik huidige situatie 3 Energiegebruik huidige situatie 3.1 Het Energie Prestatie Certificaat In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) bent u verplicht om, bij verkoop of verhuur van de woning, een energiecertificaat

Nadere informatie

Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik

Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale

Nadere informatie

Toekomstbestendig bouwen in Heerebosch fase 2 4 oktober Arthur Rijken Gemeente Gemert-Bakel Tijmen Jansen Bureau JREA

Toekomstbestendig bouwen in Heerebosch fase 2 4 oktober Arthur Rijken Gemeente Gemert-Bakel Tijmen Jansen Bureau JREA Toekomstbestendig bouwen in Heerebosch fase 2 4 oktober 2017 Arthur Rijken Gemeente Gemert-Bakel Tijmen Jansen Bureau JREA Agenda Korte terugblik 4 juli Stand van zaken programma van eisen Wensen en aanbevelingen

Nadere informatie

Voordracht aan Provinciale Staten. van Gedeputeerde Staten. Maart Ontwerpbesluit. Provinciale Staten van Zuid-Holland,

Voordracht aan Provinciale Staten. van Gedeputeerde Staten. Maart Ontwerpbesluit. Provinciale Staten van Zuid-Holland, Voordracht aan Provinciale Staten van Gedeputeerde Staten Vergadering Maart 2010 Nummer 6163 onderwerp Incidentele subsidies zonne-energie 1 Ontwerpbesluit Provinciale Staten van Zuid-Holland, Gelet op:

Nadere informatie

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is

Nadere informatie

Hoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken?

Hoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken? Groen Links Zuid Holland, 11 oktober 2014 Hoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken? Lessons learned 20x Energieneutraal Samenwerking Gemeente Den Haag, gemeente Delft en Stadsgewest Haaglanden

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Energievisie Borne 22 september 2011. Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC. www.twence.nl

Energievisie Borne 22 september 2011. Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC. www.twence.nl Energievisie Borne 22 september 2011 Michel Leermakers Linda Rutgers Twence Co Kuip HVC Inhoud van vanochtend Gemeente Borne Visie Twence Werkwijze Energievisie Resultaten Huidige energieconsumptie Bronpotentieel

Nadere informatie

BENG de nieuwe energieprestatie en de kansen voor bodemenergie

BENG de nieuwe energieprestatie en de kansen voor bodemenergie BENG de nieuwe energieprestatie en de kansen voor bodemenergie Ir. Harm Valk Nieman Groep 6 12 2016 BENG: op weg naar energieneutraliteit BENG => Bijna Energie Neutrale Gebouwen = nzeb => nearly Zero Energy

Nadere informatie

De Energie Revolutie

De Energie Revolutie De Energie Revolutie Proof, not promises Maximale CO2-reductie Maximaal Rendement Review Mijnsheerenland Type woning: Vrijstaande woning Locatie woning: Mijnsheerenland Systeem: HONE 501T Ligging: Oost

Nadere informatie

VERPLICHT AANDEEL HERNIEUWBARE ENERGIE Makkelijk met zonnepanelen

VERPLICHT AANDEEL HERNIEUWBARE ENERGIE Makkelijk met zonnepanelen VERPLICHT AANDEEL HERNIEUWBARE ENERGIE Makkelijk met zonnepanelen Jo Neyens, PV-Vlaanderen Intersolution conference 15-17 jan. 2014 1 Verplicht aandeel HE met PV Intersolution 2014 1 ODE Structuur platformen

Nadere informatie

Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude. Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37

Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude. Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37 Voorstel Van het college van burgemeester en wethouders Aan de raad van Zoeterwoude Vergadering : 31 augustus 2017 Nummer : 17/37 Afdeling : Ruimtelijk ontwikkeling Registernummer: bi/z17-015897-1776a

Nadere informatie

Energieambities in strategisch voorraadbeleid

Energieambities in strategisch voorraadbeleid TEN KROODE & VAN ZEE ORGANISATIE-ADVISEURS Energieambities in strategisch voorraadbeleid Artikel 090.003 12 februari 2008 In opdracht van SenterNovem Ten Kroode & Van Zee, organisatie-adviseurs www.tkvz.nl

Nadere informatie

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik

Nadere informatie

Raymond Roeffel Directeur Trineco. Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne

Raymond Roeffel Directeur Trineco. Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne Raymond Roeffel Directeur Trineco Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne Agenda Waarom zonnestroom? Wet en regelgeving rondom zonnesystemen Salderingstarieven De meest voorkomende situaties

Nadere informatie

OPZET KLIMAATPLAN 11-2-04

OPZET KLIMAATPLAN 11-2-04 OPZET KLIMAATPLAN 11-2-04 Samenvatting Deze notitie voorziet in de opzet van het klimaatplan voor Nijmegen. Dit is de voortzetting het Nijmeegse energiebeleid. Actualisering was sowieso nodig omdat oude

Nadere informatie

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer Rapport Aveco de Bondt Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen bezoekadres postbus postcode telefoon e-mail internet Burgemeester van der Borchstraat 2 64 7450 AB Holten (0)548 85 3333 holten@avecodebondt.nl

Nadere informatie

WelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com

WelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com WelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com WelWonen Ontwikkeld door Betonson Trends en ontwikkelingen: Energy Performance of Buildings Directive (EPBD)

Nadere informatie

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis

Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit

Nadere informatie

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer

Rapport. Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen. projectnaam Haagstede Maarssenbroek te Maarssen projectnummer Rapport Aveco de Bondt Energievisie ontwikkeling Haagstede Maarssen bezoekadres postbus postcode telefoon e-mail internet Burgemeester van der Borchstraat 2 64 7450 AB Holten (0)548 85 3333 holten@avecodebondt.nl

Nadere informatie

Gebruik en Beheer van WKO Systemen

Gebruik en Beheer van WKO Systemen installatiegroep Gebruik en Beheer van WKO Systemen Enkele aandachtspunten in de exploitatiefase Bedrijventerreinen Peter Slot 1 Agenda Even voorstellen De noodzaak van goed beheer WKO op bedrijventerreinen

Nadere informatie

De 10 meest gestelde vragen over aardgasvrij wonen

De 10 meest gestelde vragen over aardgasvrij wonen De 10 meest gestelde vragen over aardgasvrij wonen 1. Waarom gaan we van het aardgas af? 2 2. Wanneer moet mijn woning aardgasvrij zijn? 2 3. Wat is de rol van de gemeente? 3 4. Hoe kan ik mijn woning

Nadere informatie