De medewerker als succesfactor bij waardengedreven organiseren

Transcriptie

1 De medewerker als succesfactor bij waardengedreven organiseren Henk van Luijk lezing Door Andre Nijhof 18 mei 2017

2

3 De Paradox van Intrinsieke Motivatie Juist die bedrijven die op waarden zoals duurzaamheid focussen vanuit intrinsieke motivatie, zijn op de langere termijn de bedrijven die er het meeste financieel voordeel door hebben. Source: Jeurissen, R.J.M., & Nijhof, A.H.J. (2012). De paradox van intrinsieke motivatie bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. In E.D. Karssing, M. Pheijffer & A.B. (Bob) Hoogenboom (Eds.). De robuuste professional : Wijze LESsen. (pp ). Assen: Koninklijke Van Gorcum. ISBN

4 Opzet 1. Wat verstaan we onder waardengedreven organisaties? 2. Hoe kun je een waardengedreven organisatie inrichten? 3. Waarom is er behoefte aan waardengedreven organiseren? Samengevat in 1 tegeltjeswijsheid

5 Wat verstaan we onder waardengedreven organisaties?

6 Verantwoord ondernemen We staan op de drempel van een nieuwe fase van verantwoord ondernemen, zowel in de praktijk als in de reflectie. Verantwoordelijkheid niet als iets wat men naar eigen goeddunken invult, en zeker niet als wat men elkaar toeschuift, maar als gedeelde opgave. Henk van Luijk, 14 oktober 2003

7 Normgeleide organisaties Waardengedreven organisaties Moralistische organisaties

8

9 Waarden & normen: Verkeerssituatie Veiligheid in het verkeer Duidelijkheid over wie wanneer voorrang heeft Verkeerslicht bepaalt wie wanneer mag rijden Bij rood licht mogen voertuigen niet doorrijden Bekeur bestuurders die door rood licht rijden Source: The Validity of Values, Nicholas Rescher, 1993

10 Waardenladder van Nicholas Rescher Level 1: Basic value Level 2: Referring, instrumental principles Level 3: Norms Level 4: Behavioral guidelines Level 5: Decision about concrete behaviour: Source: The Validity of Values, Nicholas Rescher, 1993

11 Waarden & normen in organisaties Level 1: Basis waarde Gezelligheid Level 2: Verwijzende waarden Plezierig werk Level 3: Normen: Tijd nemen voor gesprekken Level 4: Gedragsrichtlijnen Elke ochtend eerst rondje langs collega s Level 5: Beslissing over concreet gedrag Prachtig dat hij snapt waar het bij leidinggeven over gaat Source: The Validity of Values, Nicholas Rescher, 1993

12 Alternatieve interpretatie Level 1: Basis waarde Gezelligheid Transparantie Level 2: Verwijzende waarden Plezierig werk Open communicatie Level 3: Normen: Tijd nemen voor gesprekken Level 4: Gedragsrichtlijnen Elke ochtend eerst rondje langs collega s Level 5: Beslissing over concreet gedrag Belachelijk dat hij daar zijn tijd aan verspilt Source: The Validity of Values, Nicholas Rescher, 1993

13 Implicatie van Rescher Een meningsverschil over een concrete actie hoeft geen verschil in de onderliggende waarde te betekenen (Waardenladder van Rescher). Anders gezegd, is het heel goed mogelijk dat mensen dezelfde waarden delen, maar die in concrete situaties anders interpreteren en doorvertalen. Dan moet de discussie niet gaan over te veel of te weinig moraliteit van de ander, maar over de redenen voor verschillende interpretaties van gedeelde waarden

14 DEEL 1: WAT VERSTAAN WE ONDER WAARDENGEDREVEN ORGANISATIES? 1. Organisaties waarbij waarden betekenis geven aan concreet gedrag en bijbehorende normen 2. Organisaties die de juiste balans weten te vinden tussen normgeleide en moralistische organisaties

15 Hoe kun je een waardengedreven organisatie inrichten?

16 CASUS In de thuiszorg is al jarenlang een negatieve spiraal gaande: budgetten staan onder druk, medewerkers raken gedemotiveerd en cliënten zijn ontevreden. Wat verklaart dit? Hoe wordt de thuiszorg aangestuurd?

17 Normgeleide organisatie Wantrouwen Stel duidelijke normen en targets vast (Norms) Meet gedrag en resultaten (Monitor) Pas betekenisvolle sancties en beloningen toe (Sanction) Basis voor relaties is wantrouwen. Daarom is compliance nodig om anderen te laten doen wat de autoriteit van belang vindt

18 CASUS VERVOLG In diezelfde thuiszorg sector heeft Buurtzorg als nieuwkomer in 10 jaar tijd inmiddels meer dan 50% marktaandeel en is in 2014 en 2015 verkozen tot Beste werkgever met meer dan 1000 medewerkers. Wat verklaart dit? Hoe wordt Buurtzorg aangestuurd?

19 Normgeleide organisatie Wantrouwen Stel duidelijke normen en targets vast (Norms) Meet gedrag en resultaten (Monitor) Pas betekenisvolle sancties en beloningen toe (Sanction) Waardengedreven organisatie Gefundeerd vertrouwen Creëer verbinding op basis van een gemeenschappelijk set van waarden (Purpose) Delegeer en geef ruimte om te groeien en al hun talenten in te zetten (Wholeness) Creëer transparantie om achteraf verantwoording te vragen over gedrag (Autonomy) Basis voor relaties is gefundeerd vertrouwen

20 CASUS VERVOLG En er zijn maatschappelijke thema s waar wel morele claims bestaan, maar die kunnen niet binnen de reguliere aanpak worden opgepakt. Bijvoorbeeld bejaarden die lichamelijk weinig klachten hebben, maar wel vereenzamen. Wat verklaart dit? Hoe gaan we met die thema s om?

21 Normgeleide organisatie Basis voor relaties is blind vertrouwen Waardengedreven organisatie Moralistische organisatie Wantrouwen Gefundeerd vertrouwen Blind Vertrouwen Stel duidelijke normen en targets vast (Norms) Meet gedrag en resultaten (Monitor) Pas betekenisvolle sancties en beloningen toe (Sanction) Creëer verbinding op basis van een gemeenschappelijke set van waarden (Purpose) Delegeer en geef ruimte om te groeien en al hun talenten in te zetten (Wholeness) Creëer transparantie om achteraf verantwoording te vragen over gedrag (Autonomy) Ga uit van eigen morele waarden (Morele gelijk) Verwacht dat anderen deze waarden oppakken en invulling geven Veroordeel gedrag als het niet in lijn is met deze waarden

22 DEEL 2: HOE KUNNEN WE WAARDEN- GEDREVEN ORGANISATIES INRICHTEN? 1. Organisaties waarbij waarden betekenis geven aan concreet gedrag en bijbehorende normen 2. Organisaties die de juiste balans weten te vinden tussen normgeleide en moralistische organisaties 3. Waardengedreven organisaties sturen op gefundeerd vertrouwen. Dit vereist drie samenhangende en noodzakelijke voorwaarden: gemeenschappelijke waarden, ruimte bieden aan talenten en transparantie

23 Waarom is er behoefte aan waardengedreven organiseren?

24 The Good, The Bad and The Ugly

25 The Bad: Incidenten, schandalen en bedrog

26 Normconform gedrag kun je afdwingen. maar leidt tevens tot afbreuk van intrinsieke motivatie (crowding out effect).

27 The Ugly: Greed is good (eigenbelang)

28 Het bedrijfsleven is niet moreel neutraal, maar moralistisch! De enige waarde die geaccepteerd lijkt is eigenbelang (Teleopathie)

29 Maar onze planeet en sociale waarden zijn te waardenvol om aan het eigenbelang van bedrijven, klanten en andere stakeholders over te laten!

30 The Invisible Hand Every individual neither intends to promote the public interest, nor knows how much he is promoting it He intends only his own gain, and he is in this, as in many other cases, led by an invisible hand to promote an end which was not part of his intention. Nor is it always the worse for the society that it has no part of it. By pursuing his own interest he frequently promotes that of society more effectually than when he really intends to promote it. Source: Adam Smith, The wealth of nations, 1776

31 Wat wordt niet meegenomen De onzichtbare hand let niet op: Kosten zonder een prijskaartje Vraag zonder koopkracht Noties van gelijkheid en rechtvaardigheid

32 The tragedy of the commons

33 Tragedy of the commons The tragedy of the commons stands for the dilemma in which multiple individuals acting independently in their own selfinterest can ultimately destroy a shared limited resource even when it is clear that it is not in anyone's long term interest for this to happen. Source: Hardin, G., The tragedy of the commons. Science 162(3859):

34 The Good: I & We mensbeeld Source:

35 EN HET WERKT OOK NOG. Waardengedreven organisaties hebben altijd de potentie om de trots op werk, merk, bedrijf en sector te versterken Productief Succesvol Gelukkig Gelukkig Productief Succesvol

36 De Paradox van Intrinsieke Motivatie Juist die bedrijven die op waarden zoals duurzaamheid focussen vanuit intrinsieke motivatie, zijn op de langere termijn de bedrijven die er het meeste financieel voordeel door hebben. Source: Jeurissen, R.J.M., & Nijhof, A.H.J. (2012). De paradox van intrinsieke motivatie bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. In E.D. Karssing, M. Pheijffer & A.B. (Bob) Hoogenboom (Eds.). De robuuste professional : Wijze LESsen. (pp ). Assen: Koninklijke Van Gorcum. ISBN

37 DEEL 3: WAAROM IS ER BEHOEFTE AAN WAARDENGEDREVEN ORGANISATIES? 1. Organisaties waarbij waarden betekenis geven aan concreet gedrag en bijbehorende normen 2. Organisaties die de juiste balans weten te vinden tussen normgeleide en moralistische organisaties 3. Waardengedreven organisaties sturen op gefundeerd vertrouwen. Dit vereist drie samenhangende en noodzakelijke voorwaarden: gemeenschappelijke waarden, ruimte bieden aan talenten en transparantie 4. Omdat we het ons niet kunnen veroorloven om onze maatschappelijke vraagstukken nog langer over te laten aan eigenbelang 5. Omdat we het in ons hebben (I&We mensbeeld), het ex-ante tot hechte relaties leidt en het daardoor ex-post tot goede financiële resultaten kan leiden.

38 MEDEWERKERS ALS SUCCESFACTOR

39

40 André Nijhof Dr. ir. André Nijhof Professor Sustainable Business and Stewardship Tel: (0) Mobile: (0) Nyenrode Business University Center for Entrepreneurship, Governance and Stewardship Postbus AC Breukelen More information about CSR in Action / MVO Expeditie at: