RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS. Peer Review Impact De impact van Peer Reviews vergroten om het aanbod van VET in Europa te verbeteren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS. Peer Review Impact De impact van Peer Reviews vergroten om het aanbod van VET in Europa te verbeteren"

Transcriptie

1 RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS Peer Review Impact De impact van Peer Reviews vergroten om het aanbod van VET in Europa te verbeteren

2

3 RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS Leena Koski (ed.) Ontwikkelingsgroep Leena Koski, Finse Nationale Onderwijsraad Annikki Häkkilä, Finse Nationale Onderwijsraad Tiina Halmevuo, Keuda Kari Rantalainen, Tampere College Maria Gutknecht-Gmeiner, IMPULSE Christoph Kimbacher, HTL Steyr Katalin Molnárné Stadler, M & S Consulting Kft Katalin Otott, Ferenc Hansági Imre Csullog, Ferenc Hansági Ismene Tramontano, ISFOL Allulli Giorgio, ISFOL Willem de Ridder, ROC Aventus Adrie J. Visscher, Universiteit Twente Helsinki, September 2011 HET LEONARDO-PROJECT Peer Review Impact De impact van Peer Reviews vergroten om het aanbod van VET in Europa te verbeteren, Projectnummer FI1-LEO Dit project is financieel ondersteund door de Europese Commissie. Deze publicatie is louter een weerspiegeling van de opvattingen van de auteurs. De EC kan derhalve niet verantwoordelijk gehouden worden voor de wijze waarop enige informatie uit dit document wordt gebruikt.

4

5 VOORWOORD Kwaliteitsbewaking en kwaliteitsverbetering worden steeds belangrijker voor beroepsonderwijsinstellingen (Engels acroniem: VET, Vocational Education and Training) en onderwijsautoriteiten in heel Europa. Er zijn verschillende procedures en instrumenten geïntroduceerd die worden gebruikt voor het verbeteren en evalueren van de kwaliteit van VET. De uitkomsten van de evaluaties worden echter zowel door VET-instellingen zelf als op systeemniveau niet altijd even efficiënt of stelselmatig gebruikt. Het Peer Review Impact -project, dat deel uitmaakt van het Leonardo da Vinci-programma, is erop gericht een bijdrage te leveren aan de implementatie van het Europese Quality Assurance Reference Framework for VET (EQAVET) op het niveau van VET-instellingen. Dit gebeurt door de focus te leggen op de reviewfase en meer duidelijkheid te verschaffen over het samenspel tussen kwaliteitsbeheersystemen, evaluaties en verbetering van het beroepsonderwijs. Een ander doel van het project was om de Europese Peer Review-methodologie te verbeteren en verder te ontwikkelen. Om dit te bereiken wordt er nadruk gelegd op de impact van Peer Reviews, zijn er veranderingen aangebracht in de methodologie en wordt het gebruik van Peer Reviews op zowel landelijk als Europees niveau gestimuleerd. Een Peer Review is een instrument voor het bewaken en verbeteren van de kwaliteit een externe evaluatie van VET-instellingen die wordt uitgevoerd door peers (zoals collega s van andere VET-instellingen, mensen die een beroep uitoefenen waarvoor een VET-instelling haar leerlingen opleidt, en/of andere kritische vrienden ). De peers geven VET-instellingen feedback in de verwachting dat instellingen deze feedback zullen analyseren en gebruiken om hun programma s en werkwijzen te verbeteren. De Europese Peer Review-procedure voor het uitvoeren van Peer Reviews in het beroepsonderwijs is ontwikkeld binnen een Leonardo da Vinci-project genaamd Peer Review in initial VET. De procedure en het Europese Peer Review Handboek waren oorspronkelijk ontworpen voor gebruik op het niveau van initial VET (d.w.z. beroepsonderwijs als vervolgopleiding voor jongeren), maar werd tijdens een later project ( Peer Review Extended II ) aangepast zodat het ook voor continuing VET (opleiding, bijscholing en training voor werknemers of werklozen) kan worden gebruikt. Bij weer een ander Leonardo-project, REVIMP From Review to Improvement, probeerde men te achterhalen welke factoren bepalend zijn voor een succesvolle reviewfase (waarbij gegevens op het gebied van kwaliteitsbewaking werden vertaald in acties om de kwaliteit van het VET-aanbod te verbeteren). De REVIMP-richtlijnen bevatten richtlijnen voor kwaliteitsbewaking ( QA, Quality Assurance) tijdens de reviewfase, die oorspronkelijk werden getest binnen instellingen die initial VET aanbieden in de gezondheidszorg. De ontwikkeling van de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews begon met een analyse van de impact van de 14 grensoverschrijdende Europese Peer Reviews die tussen 2006 en 2009 werden uitgevoerd in acht Europese landen. Doel hiervan was de specifieke omstandigheden te bepalen waarbij Peer Reviews uitmondden in het gebruik van Peer Review-feedback (als startpunt voor verbetering van de operationele organisatie van de VET-instellingen) en in het afleiden van kritische succesfactoren uit deze bevindingen ( Peer Review Impact Analysis Report ). Voor de analyse

6 werd een aangepaste versie van het REVIMP-kader gebruikt. De Peer Review Richtlijnen werden ook vergeleken met EQAVET, waarbij in het bijzonder rekening werd gehouden met de diverse beschrijvende termen. De richtlijnen werden getest in de partnerlanden en verder ontwikkeld op basis van de uitkomsten van de testfase. De Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews zijn ontwikkeld voor organisaties die van plan zijn om de impact van nationale en transnationale Peer Reviews te verbeteren. Het belangrijkste doel van de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews is VET-instellingen en opleidingscentra te helpen bij het opzetten en uitvoeren van Peer Reviews en hen te helpen de juiste focus te behouden tijdens alle fases van het Peer Review-proces, zodat er ook na de Peer Review sprake is van een significante impact. De Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews zijn bedoeld om samen met het Europese Peer Review Handboek voor VET te worden gebruikt. De richtlijnen worden gecompleteerd door een praktische toolbox die verkrijgbaar is via de website van het project ( en formulieren, controlelijsten, methodes, aanvullende informatie en aanbevelingen in digitale vorm bevat. We hopen dat u de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews met veel plezier zult lezen uw feedback wordt erg op prijs gesteld! Namens de ontwikkelingsgroep van de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews, Leena Koski Projectcoördinator Finse Nationale Onderwijsraad Voor meer informatie kunt u contact opnemen via leena.koski@oph.fi

7 INHOUDSOPGAVE Inleiding 7 Waarom richten we ons op de impact? 7 Wat is het idee achter de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews? 7 Tot wie richten we ons? 8 Hoe dient u de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews te gebruiken? 8 Hoofdstuk 1 Algemene richtlijnen 10 Hoofdstuk 2 Richtlijnen voor de verschillende fases van de Peer Review 15 Voorbereidingsfase (Fase 1) 15 Peer Visit (Fase 2) 17 Peer Review Verslag (Fase 3) 18 Plannen ten uitvoer brengen (Fase 4) 18 Evaluatie (Fase 5) 20 Hoofdstuk 3 Methodes en instrumenten om de impact van Peer Reviews te bevorderen 21 Peer Review Waar het wel en niet voor bedoeld is 21 Peer Review als onderdeel van een algeheel kwaliteitsbeheer- en evaluatiesysteem van een VET-instelling 22 Stappen uit het Peer Review Verslag om acties en follow-up te verbeteren 23 Peer Review Workshop kwaliteitsverbetering 26 Literatuur 30 Bijlagen 32

8

9 7 INLEIDING Dit boekje bevat richtlijnen om de impact van Peer Reviews in het beroepsonderwijs (VET) in Europa te optimaliseren. Waarom richten we ons op de impact? Studies hebben aangetoond dat de vierde fase van de EQAVET-kwaliteitsbewakingscyclus (Evaluatie) in feite de zwakste schakel is. Er zijn veel gegevens beschikbaar uit evaluaties en andere feedback, maar het lijkt erop dat systematische verbetering slechts tot een bepaalde hoogte plaatsvindt. VET-instellingen zijn zich ofwel niet voldoende bewust van de noodzaak om actie te ondernemen naar aanleiding van deze gegevens of ze beschikken niet over de procedures, competenties en kennis om een systematisch en succesvol veranderingsproces in gang te zetten. Managers zijn niet altijd in staat om de vereiste veranderingsprocessen op een systematische manier te leiden. Wat is het idee achter de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews? Het belangrijkste doel van de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews is de impact van Peer Reviews te optimaliseren, en wel op de volgende manier: een praktisch instrument bieden om het veranderingsproces, institutionele ontwikkeling en continue kwaliteitsverbetering te bevorderen; manieren voorstellen om het gebruik van Peer Reviews te stimuleren; een basis leggen om toekomstige Peer Reviews nog effectiever te implementeren; informatie verschaffen over waar een Peer Review wel en niet voor bedoeld is; een instrument bieden voor personeelsontwikkeling voor docenten, managers, facilitators en kwaliteitsbewakingsteams; voorbeelden geven van praktische instrumenten om de EQAVET-methodiek aan te passen en te gebruiken. De richtlijnen kunnen ook worden gebruikt om andere door uw organisatie gehanteerde procedures te bekijken, zoals audits, externe evaluaties en assessments, etc.

10 8 Tot wie richten we ons? De belangrijkste doelgroep van de Richtlijnen voor de impact van Peer Reviews bestaat uit VETinstellingen en/of scholen die interesse hebben in of al betrokken zijn bij Peer Reviews. Hoewel niet alle richtlijnen geschikt zullen zijn voor alle soorten VET-instellingen, zijn ze tot een bepaalde hoogte ook nuttig in een andere context dan scholen, zoals leren in de praktijk. De richtlijnen kunnen tevens worden gebruikt om de impact van andere evaluaties (waaronder audits) te bevorderen. In het document wordt de term VET-instellingen gebruikt, waarmee vooral verwezen wordt naar beroepsopleidingen tijdens de ontwikkelingsfase van de richtlijnen. De belangrijkste doelgroepen zijn: Bestuur en management van VET-instellingen Peer Review Facilitators Peers Andere doelgroepen zijn: Partijen die op nationaal niveau betrokken zijn bij VET Mensen die beroepsmatig steun verlenen aan VET-instellingen Hoe dient u de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews te gebruiken? De Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews vormen geen introductie tot Peer Reviews. De Peer Review-procedure is beschreven in het Europese Peer Review Handboek (Engelstalig, zie dat de primaire bron van informatie over Peer Reviews is. De Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews kunnen alleen worden toegepast in combinatie met het Europese Peer Review Handboek voor VET. Maak uzelf vertrouwd met het Europese Peer Review Handboek voor VET en andere beschikbare hulpmiddelen en instrumenten, voordat u de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews gaat lezen. Gebruik de Richtlijnen voor de Impact van Peer Reviews samen met het Europese Peer Review Handboek voor VET. Houd rekening met de richtlijnen bij de planning, implementatie en follow-up van een Peer Review. De richtlijnen kunnen ook van pas komen wanneer een VET-instelling overweegt of een Peer Review al dan niet een geschikte methode is voor de betreffende instelling. De context van Peer Reviews kan aanzienlijk verschillen, aangezien opleidingssystemen en benaderingen van kwaliteitsbewaking ook aanzienlijk verschillen binnen Europa. De richtlijnen zijn bedoeld als bron van informatie die flexibel gebruikt kan worden door degenen die betrokken zijn bij het opzetten en uitvoeren van Peer Reviews. Met andere woorden: ze zijn niet bedoeld als een keurslijf

11 9 dat ten allen tijde en in elke context van de eerste tot en met de laatste richtlijn strikt nageleefd moet worden. Bekijk de richtlijnen en volg daarbij die richtlijnen die u op basis van uw kennis van de lokale context het meest geschikt vindt. U kunt alle richtlijnen gebruiken, of slechts een deel ervan, of alleen enkele instrumenten die erin beschreven staan. De richtlijnen zijn onderverdeeld in secties die gebaseerd zijn op de vier fases van het Peer Review proces zoals beschreven in het Europese Peer Review Handboek voor VET. Er is hier echter een Fase Nul aan toegevoegd. Deze extra fase bevat algemene richtlijnen die niet rechtstreeks verband houden met de fases van het Peer Review-proces, maar wel belangrijke voorwaarden zijn waaraan moet zijn voldaan om de juiste impact van de Peer Review te garanderen. Fase 5, Evaluatie, is eveneens toegevoegd aan het Peer Review-proces. Deze fase bevat een evaluatie van het gehele Peer Reviewproces en wat de sterke punten en verbeterpunten van het proces zijn. Op basis hiervan dient het proces waar nodig te worden aangepast. Na de Peer Review is het belangrijk om de impact te evalueren en de uitkomsten te analyseren om vast te stellen welke verbeteringsacties moeten worden ondernomen voordat de volgende Peer Review plaatsvindt.

12 10

13 11 Hoofdstuk 1 ALGEMENE RICHTLIJNEN (Fase 0) Deze richtlijnen zijn in algemeen opzicht belangrijk. Dit betekent dat ze niet specifiek gelden voor een of meerdere fases van de Peer Review. In veel gevallen zijn deze richtlijnen belangrijke voorwaarden waaraan dient te zijn voldaan voordat er een Peer Review kan worden gestart. Zo kunt u de impact van de uitkomsten van de Peer Review bevorderen: Richtlijnen Volg het Europese Peer Review Handboek voor VET en gebruik ondersteunend materiaal en procedures (zie Zorg ervoor dat er binnen uw organisatie enkele systematische procedures voor kwaliteitsbewaking en evaluatie zijn. Dit betekent bijvoorbeeld dat het gebruik van de Peer Review sterk wordt verbeterd als u dergelijke procedures al hebt ingesteld in uw organisatie. Als dit niet het geval is, raden we u aan om systematische procedures voor kwaliteitsbewaking in te voeren. Deze dienen tevens procedures voor de analyse, verspreiding en follow-up van de uitkomsten van de evaluatie te bevatten. Zorg ervoor dat de Peer Review wordt of zal worden geïntegreerd met de procedures voor kwaliteitsbewaking en evaluatie van de VET-instelling. Meer informatie hierover vindt u in Hoofdstuk 3.2 (Peer Review als onderdeel van een algeheel kwaliteitsbeheer- en evaluatiesysteem van een VET-instelling). Zorg ervoor dat van het begin af aan duidelijk is wie de beoogde gebruikers van de uitkomsten van de Peer Review zijn (zoals management, docenten en studenten). Zorg ervoor dat alle relevante partijen erbij betrokken zijn en dat hun betrokkenheid tijdens alle stadia van het Peer Review-proces wordt gestimuleerd. Dit betreft de beoogde gebruikers van de uitkomsten van de Peer Review (zie Fase 4) maar ook anderen die betrokken zijn bij veranderingsprocessen, zoals instructeurs op praktijkleerplaatsen. Om de kans op een succesvolle Peer Review te vergroten, dient u ervoor te zorgen dat partijen met ervaring op het gebied van evaluaties, kwaliteitsbewaking en zelfevaluatie betrokken worden bij het Peer Review-proces. Een positieve houding van het personeel ten opzichte van evaluatie in het algemeen vergroot de kans op een succesvol Peer Review. Zorg ervoor dat de organisatie die van plan is een Peer Review uit te voeren daar ook klaar voor is en er realistische verwachtingen over heeft. Het management dient zich bewust te zijn van het feit dat een Peer Review sterke punten maar ook verbeterpunten in de operationele organisatie van de VET-instelling blootlegt. Een externe evaluatie

14 12 zoals een Peer Review is een gelegenheid om prestaties te verbeteren en verandering te stimuleren; het is geen marketinginstrument. Aan de andere kant zal een Peer Review geen overweldigende nieuwe inzichten opleveren, want dit zou betekenen dat alle eerdere evaluaties er volledig naast zaten. U kunt van de Peer Review verwachten dat deze bevestigt wat er bij eerdere evaluaties naar voren is gekomen, maar dat er ook enkele nieuwe aspecten aan het licht zullen komen. Zorg ervoor dat problemen zoals bestaande interne conflicten er niet toe leiden dat de Peer Review weinig resultaat oplevert. Zie Hoofdstuk 3.1: Peer Review Waar het wel en niet voor bedoeld is Eigen bevindingen

15 13 Figuur 1 Fases van de Europese Peer Review en impact van de Peer Review Fase 5 Evaluatie Evaluatie van het Peer Review-proces en beoordeling van de impact van de Peer Review Verbetering van het proces Fase 4 Plannen ten uitvoer brengen (6 12 maanden) Richtlijnen Doelen formuleren Hulpbronnen duidelijk vastleggen Actieplan en implementatie Initiële planning van de volgende Review Volgende Peer Review Fase 0 Gunstige voorwaarden: Algemene richtlijnen Richtlijnen Fase 3 Peer Verslag (4 weken) Conceptverslag Opmerkingen van VETinstelling Eindverslag Richtlijnen Fase 1 Voorbereiding (min. 3 maanden) Aan de slag Peers uitnodigen Zelfevaluatie en zelfverslag Peer Visit voorbereiden Richtlijnen Fase 2 Peer Visit (2-3 dagen) Gegevens verzamelen Gegevens analyseren Mondelinge feedback

16 14

17 15 Hoofdstuk 2 RICHTLIJNEN VOOR DE VERSCHILLENDE FASES VAN DE PEER REVIEW Als er gestart wordt met de voorbereiding van een Peer Review, moet er een algemeen plan worden opgesteld dat alle fases van de Peer Review omvat: voorbereiding van de Peer Review, de Peer Review Visit, het Peer Review Verslag en, erg belangrijk, de fase waarin plannen ten uitvoer worden gebracht. Voorbereidingsfase (Fase 1) Richtlijnen De juiste planning van het Peer Review-proces is een kritieke succesfactor voor het vergroten van de impact van Peer Reviews. Een belangrijk onderdeel van de planningsfase is duidelijk vastleggen wie erbij betrokken is (rollen en verantwoordelijkheden), wat de doelstellingen van de Peer Review zijn en hoe de uitkomsten van elke stap en activiteit worden gedocumenteerd. Het management dient rekening te houden met de algehele strategie van de VET-instelling bij het kiezen van de kwaliteitsterreinen die zullen worden geëvalueerd (identificeren van sterke punten en/of gebieden die voor verbetering vatbaar zijn). Dit houdt bijvoorbeeld in dat alle relevante partijen, waaronder managementpersoneel op alle niveaus, betrokken zijn bij het selecteren van de kwaliteitsterreinen. Stel eerst vast welke onderwerpen en vragen geschikt zijn voor de Peer Review en welke onderwerpen en vragen met andere instrumenten of door speciale experts behandeld moeten worden. Zorg ervoor dat de VET-instelling en het Peer Team dezelfde opvatting hebben over de inhoud van de kwaliteitsterreinen, dat er duidelijkheid bestaat over de termen en definities die gebruikt worden in de te evalueren kwaliteitsterreinen en over de evaluatievragen. Stel bij het starten van de voorbereiding van een Peer Review een algemeen plan op dat alle fases van de Peer Review omvat: voorbereiding van de Peer Review, Peer Review Visit, Peer Review Verslag en het ten uitvoer brengen van de plannen. Zie Bijlage 2: Schema van het Peer Review-proces voor VET-instellingen Zie Bijlage 3: Schema van het Peer Review-proces voor Peers Het management dient de follow-up van de Peer Review van het begin af aan serieus te nemen en dient volledig achter alle fases van de Peer Review te staan. Zorg ervoor dat de VET-instelling erop toeziet dat er voldoende steun en hulpmiddelen beschikbaar zijn tijdens alle fases van de Peer Review, vooral tijdens de fase waarin de verbeterpunten ten uitvoer worden gebracht. Wees bij het plannen van een Peer Review duidelijk over hoe de uitkomsten van de Peer Review gebruikt zullen worden: o Hoe en wanneer worden de uitkomsten intern (en wellicht ook extern) verspreid?

18 16 o Hoe en wanneer worden de uitkomsten besproken en geanalyseerd? o Wie beslist er welke acties worden uitgevoerd? o Wat is de uiterste datum waarop deze beslissingen genomen moeten zijn? o Wie is er verantwoordelijk voor het uitvoeren van de acties? o Hoe worden de effecten en impact van de acties gecontroleerd en geëvalueerd? Zie Bijlage 1: Een voorbeeld van het Peer Review informatieformulier De VET-instelling moet een uitgebreid en kwalitatief hoogwaardig verslag opstellen. Zorg ervoor dat de beoogde gebruikers de bevoegdheid en hulpmiddelen hebben om te handelen naar de uitkomsten van de Peer Review of dat ze gesteund worden door degenen die over deze bevoegdheid beschikken. Bij de voorbereiding van de Peer Review dient ook te worden bepaald hoe de diverse signalen (vroegtijdige waarschuwingen) moeten worden gevolgd en gecontroleerd. Dit zijn signalen die aangeven dat dingen niet gaan zoals verwacht, waardoor er corrigerende acties plaats dienen te vinden. Het gaat hierbij om signalen die bijvoorbeeld op de volgende situaties wijzen: Het management is niet betrokken bij en staat niet achter de voorbereidingsfase. Mensen zijn niet aanwezig tijdens interviews of feedbacksessies. Degenen die betrokken zijn bij de Peer Review lijken geen realistische verwachtingen te hebben ten aanzien van de uitkomsten van de Peer Review. Bijvoorbeeld: ze verwachten wellicht dat de Peer Review een algehele evaluatie van de operationele organisatie van de VET-instelling oplevert of ernstige interne conflicten zal oplossen. De Peer Review Agenda die door de Peers wordt ingeleverd, wijst uit dat de Peers het zelfevaluatieverslag en de evaluatievragen (voor zover gebruikt) niet (helemaal) goed hebben begrepen, omdat niet alle onderwerpen aan bod zijn gekomen, belangrijke stakeholders er niet bij betrokken zijn, etc. Eigen bevindingen

19 17 Peer Visit (Fase 2) Richtlijnen Een solide voorbereiding van de Peer Review Visit vereist dat het Peer Review Handboek voor VET, de algemene richtlijnen en de richtlijnen voor de voorbereidingsfase goed bestudeerd worden. Daarnaast willen we hier graag nog enkele aanbevelingen doen: Tijdens een Peer Visit treden er vaak onvoorziene omstandigheden op. De Peer Review Facilitator en andere mensen die betrokken zijn namens de VET-instelling dienen zich ervan bewust te zijn dat ze zich flexibel moeten opstellen en adequaat moeten reageren. Voorbeelden van dergelijke omstandigheden zijn: een Peer wordt ziek, interviewkandidaten (vooral externe) komen niet opdagen of komen te laat, er zijn vertragingen waardoor de agenda moet worden aangepast, etc. Het Peer Review-proces dient continu gecontroleerd en bijgesteld te worden om problemen te voorkomen of op te lossen, zoals: Geen toewijding en/of geen betrokkenheid van het management Absentie van mensen tijdens interviewsessies Onrealistische verwachtingen m.b.t. de uitkomsten van de Peer Review. Houd er rekening mee dat de kwaliteit van de uitkomsten vanwege niet-geanticipeerde veranderingen kan afwijken van de verwachte uitkomsten. Toch dient er tijdens het gehele Peer Review-proces voor te worden gezorgd dat de uitkomsten van acceptabele kwaliteit zijn en dat de organisatie die onderwerp is van de Peer Review baat heeft bij de uitkomsten. Zorg ervoor dat alle relevante informatiebronnen (deze variëren afhankelijk van de context en het gekozen kwaliteitsterrein) beschikbaar zijn tijdens de Peer Review Visit. Als dat niet het geval is, dienen de Peer Review Facilitator en/of de manager van de VET-instelling ervoor te zorgen dat de Peers over up-to-date informatie beschikken. Eigen bevindingen

20 18 Peer Review Verslag (Fase 3) Richtlijnen Naast wat er in het Peer Review Handboek vermeld staat over het Peer Review Verslag willen we tevens de volgende aanbevelingen doen: De VET-instelling dient over uitgebreide en transparante informatie- en communicatieprocedures te beschikken; hieronder vallen onder meer de principes en procedures voor het verspreiden en gebruiken van uitkomsten van de evaluatie. Het dient bijvoorbeeld duidelijk te zijn aan wie en via welke kanalen de uitkomsten van de Peer Review worden verspreid en gecommuniceerd. Maak het Peer Review Verslag beschikbaar voor de beoogde gebruikers tijdens het Peer Review-proces en houd daarbij rekening met hun behoeften en voorkeuren (hoeveel informatie kunnen ze verwerken en in welke vorm). Eigen bevindingen Plannen ten uitvoer brengen (Fase 4) Richtlijnen VET-instellingen dienen zich ervan bewust te zijn dat het echte werk pas begint nadat ze het Peer Review Verslag ontvangen hebben. Het algemene plan dat tijdens de voorbereidingsfase (Fase 1) is opgesteld, dient nu een meer gedetailleerde vorm te krijgen: er dienen specifieke acties te worden opgesteld en uitgevoerd om de beoogde verbeteringen te bewerkstelligen.

21 19 De VET-instelling dient een interne follow-upprocedure te implementeren, zoals: Indicatoren en het doelniveau voor elke indicator definiëren om de impact van acties ter verbetering te kunnen controleren. Duidelijk aangeven wie verantwoordelijk is voor specifieke follow-upactiviteiten en wanneer deze moeten worden uitgevoerd. Een follow-upverslag voorbereiden. Follow-upvergaderingen organiseren. Follow-upactiviteiten op de agenda zetten voor managementoverleg. De VET-instelling dient zich ervan bewust te zijn dat er extra steun en hulpmiddelen vereist kunnen zijn om de plannen ten uitvoer te brengen. De VET-instelling dient systematisch te controleren of beslissingen over acties ter verbetering die op basis van de Peer Review zijn geïmplementeerd, ook daadwerkelijk worden uitgevoerd en hoeveel impact deze acties hebben. Eigen bevindingen

22 20 Evaluatie (Fase 5) Richtlijnen De VET-instelling moet het gehele Peer Review-proces en de impact ervan evalueren en de uitkomsten analyseren. Daarnaast moet het Peer Review-proces en de bijbehorende voorwaarden waar nodig verder worden ontwikkeld, voordat er begonnen wordt met een nieuwe Peer Review. Eigen bevindingen

23 21 Hoofdstuk 3 METHODES EN MIDDELEN OM DE IMPACT VAN PEER REVIEWS TE BEVORDEREN Dit hoofdstuk vormt een inleiding op enkele voorbeelden van de middelen en methodes die de impact van Peer Reviews zouden kunnen vergroten. Peer Review Waar het wel en niet voor bedoeld is Dit is een soort controlelijst die u laat zien waar een Peer Review wel en niet voor bedoeld is. Ga aan de hand van deze lijst zorgvuldig na of een Peer Review het geschikte instrument is om uw organisatie verder te ontwikkelen. Een Peer Review is bedoeld om kritische feedback over uw organisatie te ontvangen van collega s in het veld. u een perspectief van buitenaf te bieden. de kwaliteit van de door u aangeboden diensten vast te stellen en te verbeteren. uw sterke punten te belichten. verantwoording richting belanghebbenden te vergroten. blinde vlekken en zwakke punten bloot te leggen. netwerken en samenwerking met andere VET-instellingen tot stand te brengen. een extern evaluatieverslag te verkrijgen. intern bewustzijn te vergroten van uw sterke en zwakke punten en van gebieden die voor verbetering vatbaar zijn. Een Peer Review is niet bedoeld om conflicten binnen uw organisatie op te lossen. Een Peer Review is geen instrument voor mediation (bemiddeling) of conflictmanagement. uw organisatie op te hemelen. Als de uitkomsten van de Peer Review aantonen dat alles binnen uw organisatie perfect is, dan hebt u de verkeerde vragen gesteld!

24 22 uw organisatie naar beneden te halen. Als de uitkomsten van de Peer Review aantonen dat alles binnen uw organisatie verkeerd zit, dan hebt u de verkeerde vragen gesteld! onbelangrijke vragen te beantwoorden. Zorg ervoor dat u kwaliteitsterreinen kiest die belangrijk zijn voor de verdere ontwikkeling van uw organisatie. geheime documenten te produceren. Alle relevante stakeholders dienen toegang te krijgen tot de uitkomsten van de Peer Review. specifiek advies in te winnen. Een Peer Review laat u gebieden zien die voor verbetering vatbaar zijn, maar het is aan u om actie te ondernemen. Als u de Peer Review gebruikt waar deze voor bedoeld is, dan zal uw gehele organisatie profiteren van de uitkomsten en krijgt u te zien wat uw sterke punten zijn en welke gebieden voor verbetering vatbaar zijn. Maak goed gebruik van deze kans! De Peer Review als onderdeel van het algehele kwaliteitsbeheer- en evaluatiesysteem van een VET-instelling De sturings- en besluitvormingsprocessen van de VET-instelling dienen gebaseerd te zijn op betrouwbare en gevarieerde prestatie- en evaluatiegegevens. Om de optimale impact uit de evaluaties te verkrijgen, dient de VET-instelling een duidelijk systeem te hanteren en te bepalen hoe de werkzaamheden worden geëvalueerd en de uitkomsten worden beoordeeld. Hierbij dienen alle belangrijke doelstellingen, beleidslijnen en richtlijnen met betrekking tot de evaluatie en beoordeling, evenals de schema s en verantwoordelijkheden die daarmee samenhangen, aan bod te komen. Informatie over de schooleigenaar of organisatie waar de instelling onder valt, duidelijkheid vooraf over hun mate van betrokkenheid in het proces en hun verwachtingen ten aanzien van de externe evaluatie en van de Peer Review zelf zijn erg belangrijke factoren voor een succesvolle Peer Review en de impact die de review heeft. In landen waar scholen in handen zijn van de autoriteiten, worden de autoriteiten niet per se geïnformeerd voordat er een Peer Review plaatsvindt, noch worden de uitkomsten aan hen medegedeeld. Het is eveneens belangrijk in verband met de heersende verwachtingen van de organisatie dat de instelling haar doelen en oogmerken definieert en doelstellingen opstelt met betrekking tot de Peer Review. Daarnaast moeten de soort uitkomsten worden bepaald die men graag wil bereiken door het implementeren van deze externe evaluatie. Een Peer Review kan: bevestigen wat al bekend is ( Zijn we op de juiste weg? ); ideeën voor verbeteringen aandragen of steunen; blinde vlekken en nieuwe gebieden voor verbetering ontdekken; sterke punten aanstippen die benut kunnen worden.

25 23 Meer informatie vindt u in Hoofdstuk 3.1, Peer Review Waar het wel en niet voor bedoeld is. U vindt er ook een handige controlelijst. Stappen uit het Peer Review Verslag om acties en follow-up te verbeteren Grondige documentatie van alle fases (door formulieren en sjabloondocumenten te gebruiken) ondersteunt de evaluatie van het Peer Review-proces en laat op basis van ervaringen zien hoe voorbereidingen voor de volgende Peer Review kunnen worden verbeterd. Dit helpt ook om het Peer Review-proces zelf te verbeteren wat betreft de impact en acties die het gevolg zijn van ontvangst van het Peer Review Verslag. Om de impact van de Peer Review te bevorderen, dient er een korte informatiesessie gehouden te worden voor al het personeel en alle andere personen die bij het proces betrokken zijn. Alle relevante belanghebbenden dienen toegang te krijgen tot de uitkomsten van de Peer Review. Iedereen dient te weten wat de cruciale uitkomsten van de Peer Review zijn, wat de allereerste ideeën zijn en hoe deze gebruikt gaan worden. Het is zinvol om de veranderingsprocedures te plannen in samenwerking met de organisatie van de VET-instelling of met de afdeling waar de Peer Review is uitgevoerd. Het veranderingsproces zou acties op zowel strategisch als operationeel niveau kunnen omvatten. Verandermanagement is een systematische benadering voor het omgaan met veranderingen, zowel vanuit het perspectief van een organisatie als vanuit het perspectief van een individu. Verandermanagement behelst zorgvuldige planning, goed afgestemde implementatie en bovenal overleg met en betrokkenheid van diegenen voor wie de veranderingen gevolgen zullen hebben. Als verandering opgelegd wordt aan mensen, leidt dit tot problemen: angst, weerstand, boycot, etc. Verandering moet realistisch, haalbaar en meetbaar zijn. Bij het plannen van acties en taken die moeten worden uitgevoerd na ontvangst van het Peer Review Verslag, dienen de taken voor het schooljaar, de jaarlijkse actieplannen en de strategische plannen voor de lange termijn zorgvuldig op elkaar te worden afgestemd. De plannen en acties dienen te worden geïntegreerd met het algemene ontwikkelingsplan van de VET-instelling/-organisatie. Bij de planning dienen de tijdsperiodes, intervallen en deadlines zorgvuldig te worden gedefinieerd. Operationele doelstellingen dienen te worden gedefinieerd in de vorm van SMART-doelstellingen. S M A R T Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdgebonden Er dienen adequate hulpbronnen en andere vormen van ondersteuning te worden toegewezen voor de implementatiefase.

26 PEER REVIEW RAPPORT 24 Figuur 2. Stroomschema: From the Peer Review Report to Improvement Goede ervaringen delen Het maken van het informatieplan op basis van geanalyseerde resultaten en goede praktijken Het verwerken van de resultaten door de daarvoor verantwoordelijke persoon binnen de organisatie Selectie van verbeteringsgebieden door de daarvoor verantwoordelijke persoon binnen de organisatie Het maken van ontwikkelingsplannen en benoemen van verantwoordelijke personen: doelen identificeren en publiceren voorstellen voor actie verantwoordelijkheden toekennen tijdsplanning middelen ondersteuning monitoring evaluatie (indicatoren) Monitoren en evalueren van de ontwikkelingsplannen Resultaten en hun evaluatie Het verbinden van te verbeteren gebieden met kerndoelen Maken indicatoren Implementatie verbeteringsmaatregelen volgens planning Analyse en marketing van bereikte resultaten Synchronisatie van het rapport met andere verbeteringsgebieden Monitoring door directe supervisor/op teamniveau/ door de verantwoordelijke, incl. budget Procesevaluatie Informatie voor: stakeholders partners studenten eigenaren Zelfevaluatie en verstrekking tussentijdse informatie voor monitoring als onderdeel van het werk van het management team Afronding ontwikkelingswerk Feedback voor betrokkenen Noodzakelijke veranderingen in het actieplan Plannen van de volgende maatregel

27 25 Follow-up van plannen voor verbetering en procedures voor verandering zijn ook cruciaal voor succes. De verantwoordelijkheden en het schema voor de follow-up dienen helder gedefinieerd te worden. Indicatoren leveren daartoe de benodigde informatie. Follow-upsjablonen zijn ook erg handige hulpmiddelen. Tot slot helpt de beoordeling van de Peer Review en het ontwikkelingsproces om te bepalen welke vooruitgang er is geboekt en of de ontwikkelingsdoelstellingen zijn gehaald. Het biedt tevens informatie over de behoefte aan verdere veranderingen. In Figuur 2 wordt het proces beschreven voor de behandeling van het Peer Review Verslag. Het proces bevat verschillende stappen en taken. Peer Review Impact Workshop kwaliteitsverbetering 1. Het primaire doel van de workshop kwaliteitsverbetering is het selecteren en ontwerpen van een conceptuele basis voor de acties ter verbetering die de organisatie (zoals een VET-instelling) in gaat zetten om zich te verbeteren of verder te ontwikkelen. De workshop is erop gericht de uitkomsten/bevindingen van de Peer Review bekend te maken, deze goedgekeurd te krijgen door het management en prioriteiten toe te kennen aan de diverse mogelijkheden om verbeteringen door te voeren. 2. De deelnemers aan de workshop zijn de leden van het hoger managementteam van de organisatie, de Peer Review Facilitator, andere leden van het Peer Review-projectteam (degenen die belast zijn met de Peer Review binnen de organisatie) en andere personeelsleden (in elk geval degenen die deelgenomen hebben aan de Peer Review). Wat betreft de deelnemers moet benadrukt moet worden dat de workshop niet kan worden gehouden en niet werkbaar is zonder deelname van het hoger management. 3. De input voor de workshop wordt gevormd door de uitkomsten/bevindingen uit het Peer Review Verslag en de sterke punten en gebieden ter verbetering die door de peers zijn geïdentificeerd voor elk van de onderzochte kwaliteitsterreinen. 4. De benodigde tijd voor de workshop hangt grotendeels af van de omvang van de organisatie en het aantal gekozen kwaliteitsterreinen en hun complexiteit (aangezien dit invloed heeft op de mate waarin het terrein moet worden beoordeeld). Eveneens van invloed is de kwaliteit van de gegevens die door het Peer Team zijn verzameld en geanalyseerd, alsmede de mate waarin het management een actieve rol heeft gespeeld bij de voorbereiding en implementatie van het Peer Review-proces. 5. Uit de definitie van de doelstelling volgt dat de primaire output van de workshop bestaat uit: 1) acties ter verbetering die de organisatie in gang wil zetten op basis van de uitkomsten van de Peer Review en 2) het concept voor deze acties ter verbetering.

28 26 Onderstaande tabel geeft de structuur weer van een dergelijke workshop voor kwaliteitsverbetering. Agenda Doel Tijd 1. Inleiding: doel en programma van de workshop 2. Overzicht van de Peer Review overzicht van het Peer Review-proces overzicht van de uitkomsten van het Peer Review-proces: vastgestelde sterke punten en gebieden voor verbetering 3. Verbeteringen rangschikken/ prioriteren overeenstemming over en goedkeuring voor de criteria voor het rangschikken/prioriteren van verbeteringen de goedgekeurde gebieden voor verbetering prioriteren de te implementeren verbeteringen selecteren 4. Definitie van acties/projecten ter verbetering uitwerken van het concept van een actie ter verbetering (opstellen van een lijst met acties ter verbetering) 5. Samenvatting: de leerpunten van het Peer Reviewproces samenvatten de leerpunten van de dag samenvatten overeenstemming bereiken over verdere taken Inleiding, definiëren van de randvoorwaarden Overzicht van het voltooide werk en de resultaten hiervan, met goedkeuring van het management Selectie van verbeteringen die moeten worden geïmplementeerd Uitwerken van de concepten voor acties ter verbetering Leerpunten samenvatten, overeenstemming bereiken over verdere taken Totale tijdsduur: 10 min. 30 min. 120 min. 60 min. 20 min. 240 min. Verantwoordelijke persoon Leider van de organisatie Peer Review Facilitator Aangewezen lid van het Peer Review Team Peer Review Facilitator Leider van de organisatie Peer Review Facilitator (pauzes niet inbegrepen) Als er in de loop van de workshop een taak door afzonderlijke groepen moet worden uitgevoerd, dan dient er meer tijd te worden gereserveerd voor de plenaire discussie over de resultaten van het teamwerk. Dit kan betekenen dat er daardoor meer tijd uitgetrokken moet worden voor de workshop. Tijdens de workshop kunnen er verschillende overwegingen worden gebruikt om gebieden ter verbetering te rangschikken; deze kunnen globaal genomen in twee groepen worden onderverdeeld: het BELANG van de verbetering, vanuit het oogpunt van de huidige en toekomstige situatie van de organisatie, en de HAALBAARHEID van de verbetering, rekening houdend met externe en interne omstandigheden.

29 27 Deelnemers aan de workshop moeten overeenstemming bereiken over de precieze rankschikkingscriteria; ze moeten deze criteria tijdens de hele workshop consequent toepassen. Rangschikking op basis van belang en haalbaarheid Er zijn veel manieren waarop het belang en de haalbaarheid kan worden beoordeeld en waarop deze criteria kunnen worden gebruikt bij het rangschikken van gebieden die voor verbetering vatbaar zijn. De volgende passages bevatten een mogelijke methode die wordt aanbevolen om te gebruiken bij het Peer Review-proces. Er zijn drie criteria die de moeite waard zijn om te overwegen met betrekking tot het BELANG van de verbetering: Doelstellingen van de organisatie De impact die de verbetering heeft op de doelstellingen van de organisatie dient hier te worden beoordeeld. Hoe hoger het niveau en het belang van de doelstellingen die voor verbetering vatbaar zijn, des te belangrijker is de verbetering voor de ontwikkeling/verbetering van de organisatie. Impact op de prestaties van de organisatie De impact van de specifieke verbetering op de prestaties van de organisatie dient hier te worden beoordeeld. Dit kan eigenlijk alleen worden bepaald als de basis-/hoofd-/kernprocessen van de organisatie volledig bekend zijn. Betrokkenheid van leden van de organisatie De mate van zichtbaarheid moet hier worden geschat, d.w.z. hoe duidelijk het resultaat van de verbetering voor leden van de organisatie is en op welke partners deze verbetering invloed heeft (zoals klanten, belangrijke partners, personeel of andere partners, stakeholders), en in welke mate de partners het positieve effect van de verbetering op hun eigen terrein kunnen waarnemen. Elk gebied ter verbetering moet eerst worden beoordeeld op basis van de drie hierboven vermelde criteria. De scores die aan elk van deze criteria zijn toegekend, moeten vervolgens bij elkaar worden opgeteld. De beoordeling zelf onderscheidt drie niveaus die zijn gebaseerd op het belang van het gebied dat voor verbetering vatbaar is: laag belang (score 1), gemiddeld belang (score 3), hoog belang (score 5). Als de scores eenmaal zijn samengevoegd, geven ze het belang van elk gebied ter verbetering aan op basis van de drie criteria. (De volgende tabel helpt bij dit rangschikkingsproces.)

30 Doelstellingen van de organisatie Impact op de prestaties van de organisatie Betrokkenheid van leden van de organisatie Prioriteitenindex (kan worden berekend door de afzonderlijke scores op te tellen) 28 Gebieden ter verbetering Hier dienen de gebieden ter verbetering te worden vermeld die in de loop van de Peer Review zijn vastgesteld en door het management zijn goedgekeurd. Beoordelen van belang (Het belang van elk afzonderlijk gebied ter verbetering dient hier te worden beoordeeld op de drie criteria.) Opmerkingen 1 laag belang 3 gemiddeld belang 5 hoog belang Hoe hoger de score die een gebied ter verbetering krijgt, des te belangrijker is het om deze verbetering te implementeren. Dit proces is handig om de eerste zeer belangrijke gebieden ter verbetering te selecteren uit alle mogelijke gebieden die in de loop van de Peer Review naar voren zijn gekomen. In de volgende stap/fase moeten de geselecteerde gebieden verder worden onderzocht door de organisatie: nu moeten die verbeteringen worden geïdentificeerd die beslist bij zullen dragen aan de ontwikkeling/verbetering van de organisatie. Deze stap wordt gevolgd door een analyse van de gebieden die zijn geselecteerd op basis van het belang dat eraan is toegekend vanuit het perspectief van haalbaarheid. Bij het boordelen van de HAALBAARHEID zijn er opnieuw drie criteria die overwogen moeten worden: Bestek van implementatie De mate waarin de verbetering kan worden geïmplementeerd binnen de bevoegdheden van de organisatie dient hier te worden beoordeeld; tevens dient bekeken te worden hoeveel centraal aangeboden steun vereist is voor implementatie. Hoe groter de haalbaarheid van de verbetering binnen de bevoegdheden van de organisatie, des te hoger zal de bijbehorende score uitvallen. Benodigde hulpbronnen voor implementatie De hulpbronnen die nodig zijn voor de implementatie van de specifieke verbetering moeten hier worden beoordeeld. In dit geval leidt een lagere vraag naar hulpbronnen tot een hogere score. Verwachte tijdsduur voordat het resultaat zichtbaar is Het tijdsbestek voor het bereiken van de verwachte resultaten van de verbetering moet hier onderzocht en beoordeeld worden. Hoe sneller de resultaten van de verbetering zichtbaar en merkbaar zijn, des te hoger dient de score voor haalbaarheid te zijn. De beoordeling wordt uitgevoerd aan de hand van een vergelijkbaar systeem als gebruikt is voor het belang van de verschillende gebieden, d.w.z. door de dezelfde schaal met drie onderdelen (laag gemiddeld hoog) te gebruiken die hier is weergegeven. De volgende tabel kan worden gebruikt om de haalbaarheid te beoordelen:

31 Bestek van implementatie Vereiste hulpmiddelen voor implementatie Verwachte tijdsduur voordat het resultaat zichtbaar is Prioriteitenindex (kan worden berekend door de afzonderlijke scores voor haalbaarheid samen te voegen) 29 Gebieden ter verbetering Hier dienen de gebieden te worden vermeld die gekozen zijn op basis van hun belang. Beoordeling van haalbaarheid (De haalbaarheid van elk afzonderlijk gebied ter verbetering dient hier te worden beoordeeld op de drie criteria.) Opmerkingen 1 moeilijk te implementeren (laag) 3 gemiddelde moeilijkheidsgraad m.b.t. implementeren van verbetering (gemiddeld) 5 eenvoudig te implementeren (hoog) Ook in dit geval geldt dat hoe hoger de score die een gebied voor verbetering heeft, des te gemakkelijker het zal zijn om deze verbetering te implementeren. Over het algemeen geldt dat de verbeteringen die belangrijk zijn voor de organisatie en die gemakkelijk te implementeren zijn als eerste in gang moeten worden gezet. Tegelijkertijd is het erg belangrijk om erop te wijzen dat deze rangschikkingsmethode slechts een middel is om de besluitvorming van het management te ondersteunen. In alle gevallen is het de taak en verantwoordelijkheid van het management om te definiëren welke verbeteringen in gang moeten worden gezet om de organisatie te verbeteren (nadat de eerste voorbereidingen zijn afgerond die aan de besluitvorming ten grondslag liggen). Daarom is het zo belangrijk dat alle leden van het hoger management van de organisatie deelnemen aan de workshop kwaliteitsverbetering, aangezien hier wordt gekozen welke verbeteringen geïmplementeerd moeten worden en tijdens deze sessies ook het concept van de verbeteringsprojecten gegenereerd wordt. Bij het selecteren van de verbeteringen is het de moeite waard om na te denken over het aantal verbeteringen dat door de organisatie in gang moet worden gezet. Als algemene regel geldt dat er wordt aangeraden om minimaal drie verbeteringen in gang te zetten, zodat de inspanningen die er gestopt zijn in de zelfevaluatie en de Peer Review zich terugbetalen in de vorm van resultaten als gevolg van de beoogde verbeteringen. Om het maximum aantal in gang te zetten verbeteringen te bepalen, moet bekeken worden welke middelen de organisatie ter beschikking staan. Zorg ervoor dat u niet meer verbeteringen in gang zet dan de organisatie kan bewerkstelligen naast de alledaagse/normale taken en werkzaamheden (het gemiddeld aantal aanbevolen verbeteringen ligt tussen 3 en 6).

32 30 LITERATUUR Peer Review Impact Analysis Report. Analysis of 14 transnational European Peer Reviews carried out in eight European countries Gutknecht-Gmeiner, Maria. Vienna. Case study reports of 14 Peer Reviews, project partners (Giorgio Allulli, Maria Gutknecht- Gmeiner, Leena Koski, Katalin Molnárné Stadler, Willem de Ridder, Ismene Tramontano, Adrie J. Visscher). Gutknecht-Gmeiner, Maria (ed.) European Peer Review Manual for VET. Vienna. Guidelines for the quality assurance of vocational education and training in EU countries. Leonardo project REVIMP From Review to Improvement. REVIMP project partners UK. Gutknecht-Gmeiner, Maria (ed.) (2009b): European Peer Review Reader. Developments and experiences Vienna. Quality Management Recommendation for Vocational Education and Training Finnish National Board of Education. Yliopistopaino. Helsinki. Recommendation of the European Parliament and the Council on establishment of a European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training. June Visscher, Adrie J. (ed.) Improving Quality Assurance in European Vocational Education and Training. Factors Influencing the Use of Quality Assurance Findings. Springer.

33 31

34 32 BIJLAGE 1 Peer Review informatieformulier 1) Contactinformatie Naam van de instelling voor beroepsonderwijs Adres Telefoon, fax, Contactpersonen Naam Contact ( ) Directeur Peer Review Facilitator Andere verantwoordelijke personen 2) Startpunt (b.v. vorige evaluaties, nationale kwaliteitsvereisten, enz.) en besluit om de Peer Review uit te voeren (wanneer en door wie genomen?) 3) Doel en reden van de Peer Review 4) Externe organisatie Enkelzijdige Peer Review Wederzijdse Peer Review Peer Review in een netwerk 5) Interne organisatie (Beschrijf wie verantwoordelijk is voor welke taken.) 6) Overzicht van de procedure en tijdsplanning Activiteit Tijdsschema en opleveringsdata Zelfevaluatie Zelfrapportage (oplevering uiterlijk 1 maand voor het Peer Review bezoek) Voorbereiding van Peer Visit Peer Visit Geef 2 mogelijke data (reserveer een hele week) Datum 1: Datum 2:

35 33 Peer Review Rapport Ranking / Prioritering verbeteringen Verantwoordelijk voor prioritering Actieplan Verantwoordelijk voor het actieplan Verbeteringsactiviteiten Verantwoordelijk voor de verbeteringsactiviteiten Follow-up van het actieplan en verbeteringsactiviteiten Verantwoordelijk voor de followup Evaluatie van het Peer Review proces Verantwoordelijk voor de metaevaluatie Verantwoordelijk voor de verbetering van het Peer Review proces 7) Object van de Peer Review gehele organisatie delen van de organisatie (geef aan welke): 8) Kwaliteitsgebieden 8.1) Speciale evaluatievragen voor de Peers (indien mogelijk) 8.2) Verzoeken betreffende de Peers benodigde expertise, van welke organisatie(s), etc. 9) Voeg een lijst toe van mogelijke Peers met naam, adres en contactinformatie 10) Verdere opmerkingen en vragen aan de mogelijke coördinerende instantie

36 34 BIJLAGE 2 Schema van het Peer Review-proces voor VET-instellingen Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie FASE I Voorbereiding van/op Peer Review Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek I.1. Aan de slag Voorbereidende activiteiten I.2. Peers en Peer Team

37 35 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten I.3. Zelfevaluatie uitvoeren en het zelfevaluatieverslag opstellen Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek I.4. Peer Visit voorbereiden

38 36 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek FASE II Peer Visit II.1. Welkom en eerste sessie met VET-instelling II.2. Peers ondersteunen bij het verzamelen van gegevens

39 37 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek II.3. Feedbacksessie met Peers II.4. Meta-evaluatie van het Peer Review-proces

40 38 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek FASE III Peer Review Verslag III.1. Opmerkingen over het concept Peer Review Verslag III.2. Reflectie op de uitkomsten van de Peer Review

41 39 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek FASE IV Plannen ten uitvoer brengen IV.1. Doelstellingen vastleggen Definitie van verbeterpunten IV.2. Uitwerking van actieplannen/verbeterpunten

42 40 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaat van de taak Deadline/ tijdsbestek IV.3. Implementatie van actieplannen/verbeterpunten IV.4. Evaluatie van de implementatie van actieplannen/verbeterpunten

43 41 BIJLAGE 3 Schema van het Peer Review-proces voor Peers Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek I.1. Aan de slag Voorbereidende activiteiten FASE I Voorbereiding van / op Peer Review I.2. Peers en Peer Team

44 42 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek I.3. Zelfevaluatieverslag I.4. Voorbereiding op de Peer Visit

45 43 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek II.1. Welkom en eerste sessie met VET-instelling FASE II Peer Visit II.2. Gegevens verzamelen

46 44 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek II.3. Gegevens analyseren II.4. Algehele beoordeling en feedback

47 45 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek II.5. Feedbacksessie met VET-instelling II.6. Reflectie op uitkomsten en meta-evaluatie van het Peer Review-proces

48 46 Uit te voeren taken Verantwoordelijke persoon Deelnemers, medewerkers, contribuanten Methode(s) en/ of middel(en) voor implementatie Resultaten van de taak Deadline/ tijdsbestek III.1. Uitwerken van het Peer Review Verslag FASE III Peer Review Verslag III.2. Afronden van het Peer Review Verslag

49 47 BIJLAGE 4 Voorbeelden a) ACTIES TER VERBETERING WERKPLAN Gebied ter verbetering Doel van de verbetering Specifieke actie ter verbetering Verwachte resultaten (indicatoren en doelen) Relevante spelers Tijdsbestek Verantwoord elijk voor activiteiten b) Een ander voorbeeld van een actieplan. Onderwerp Concrete activiteit Tijdschema Verantwoordelijke persoon Status

RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS

RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS 1 RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS Peer Review Impact De impact van Peer Reviews vergrotenn om het aanbod van VET in Europa tee verbeteren 2 RICHTLIJNEN VOOR DE IMPACT VAN PEER REVIEWS Leena

Nadere informatie

04 Support staff training

04 Support staff training Het introduceren van referentiekaders voor kwaliteitsborging op het gebied van beroepsonderwijs en training (VET) is de afgelopen jaren tot een prioriteit uitgegroeid. Tijdens de vroege stadia van de ontwikkeling

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd >>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.

Nadere informatie

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...

Nadere informatie

Social Media Strategie Plan

Social Media Strategie Plan Social Media Strategie Plan Creëren van de strategie en planning van de uitvoering Een stappenplan met daarin vastgelegd waar je merk staat, waar je heen wilt en en hoe er te komen. Houd in gedachten dat

Nadere informatie

TMA 360º feedback Flexibel en online. TMA 360º feedback werkboek. Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse

TMA 360º feedback Flexibel en online. TMA 360º feedback werkboek. Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse Haal het maximale uit de TMA 360º fb competentieanalyse Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt

Nadere informatie

CO2 prestatieladder Energie management plan

CO2 prestatieladder Energie management plan CO2 prestatieladder Versie: Definitief Datum: februari 2015 Eis: 2.C.3 Westgaag 42b - 3155 DG Maasland Postbus 285-3140 AG Maassluis Telefoon: 010-5922888 Fax: 010-5918621 E-mail: info@kroes.org Versie:

Nadere informatie

INTELLECTUAL OUTPUT 6

INTELLECTUAL OUTPUT 6 EuroDuaLE INTELLECTUAL OUTPUT 6 Evaluatieverslagen Samenvatting Medegefinancierd door het Erasmus+-programma van de Europese Unie - 2015-1-IT02-KA203-015386 EuroDuaLE INTELLECTUAL OUTPUT 6 Evaluatieverslagen

Nadere informatie

Kwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter

Kwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter Kwaliteitssysteem datamanagement Meetbaar Beter Datum: 20 juli 2017 Versie : 0.10 Kwaliteitssysteem Meetbaar Beter versie 0.10.docx Pagina 1 van 8 Voorwoord Het aantal centra dat is aangesloten bij Meetbaar

Nadere informatie

ISO 14001:2015 Readiness Review

ISO 14001:2015 Readiness Review ISO 14001:2015 Readiness Review Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 14001:2015 een soepele

Nadere informatie

6. Project management

6. Project management 6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,

Nadere informatie

feedback Flexibel en online Robuust 360º Werkboek Robuus Hartelijk dank voor het gebruiken van Robuust 360º Haal het maximale uit 360º

feedback Flexibel en online Robuust 360º Werkboek Robuus Hartelijk dank voor het gebruiken van Robuust 360º Haal het maximale uit 360º Robuus Robuust 360º Werkboek e Haal het maximale uit Hartelijk dank voor het gebruiken van Robuust 360º 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt te worden. Lees

Nadere informatie

Samenvatting. Inleiding

Samenvatting. Inleiding Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.

Nadere informatie

Kwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter

Kwaliteitssysteem datamanagement. Meetbaar Beter Kwaliteitssysteem datamanagement Meetbaar Beter Datum: 22 maart 2016 Versie : 0.8 Kwaliteitssysteem Meetbaar Beter versie 0.8 Pagina 1 van 8 Voorwoord Het aantal centra dat is aangesloten bij Meetbaar

Nadere informatie

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder

Nadere informatie

WERKING KIJKWIJZER BELEIDSVOEREND VERMOGEN: TOEGEPAST OP LOOPBAANBEGELEIDING IN DE SCHOLENGEMEENSCHAP

WERKING KIJKWIJZER BELEIDSVOEREND VERMOGEN: TOEGEPAST OP LOOPBAANBEGELEIDING IN DE SCHOLENGEMEENSCHAP WERKING KIJKWIJZER BELEIDSVOEREND VERMOGEN: TOEGEPAST OP LOOPBAANBEGELEIDING IN DE SCHOLENGEMEENSCHAP WAT? Voor u ligt een kijkwijzer om het beleidsvoerend vermogen van uw school in kaart te brengen. De

Nadere informatie

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management

Key success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische

Nadere informatie

Organisatieprestatiescan. Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie.

Organisatieprestatiescan. Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie. 1 Bijlage 2 De organisatieprestatiescan Techniek: Organisatieprestatiescan Toepassingsgebied: Achtergrond: Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie.

Nadere informatie

Rapport Kwaliteit- & Projectmanagement 360. Test Kandidaat

Rapport Kwaliteit- & Projectmanagement 360. Test Kandidaat Rapport Kwaliteit- & Projectmanagement 360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding

Nadere informatie

Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling

Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling PAPI PAPI Coachingsrapport Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling Alle rechten voorbehouden Cubiks Intellectual Property Limited 2008. De inhoud van dit document is relevant op de afnamedatum en bevat

Nadere informatie

Rapport Voorbeeld adviseur. Voorbeeld adviseur2. voorbeeld Rapportage

Rapport Voorbeeld adviseur. Voorbeeld adviseur2. voorbeeld Rapportage Rapport Voorbeeld adviseur Naam Adviseur Voorbeeld adviseur2 voorbeeld Rapportage Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Detail overzicht

Nadere informatie

Rapport 834 Oud, W., & Emmelot, Y. (2010). De visitatieprocedure cultuurprofielscholen. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Rapport 834 Oud, W., & Emmelot, Y. (2010). De visitatieprocedure cultuurprofielscholen. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Samenvatting Rapport 834 Oud, W., & Emmelot, Y. (2010). De visitatieprocedure cultuurprofielscholen. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. In 2007 is de Vereniging CultuurProfielScholen (VCPS) opgericht, het

Nadere informatie

Spaarne Coaching 360º 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt te worden.

Spaarne Coaching 360º 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt te worden. Haal het maximale uit Spaarne Coaching 360º Hartelijk dank voor het gebruiken van Spaarne Coaching 360º 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt te worden. Lees

Nadere informatie

360 feedback rapportage voor de heer J.A. Smit van Jansen & Co

360 feedback rapportage voor de heer J.A. Smit van Jansen & Co 360 feedback rapportage voor de heer J.A. Smit van Jansen & Co 11 februari 2005 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Totaaloverzicht 2 3 Analyse per competentie 3 3.1 Analyseren 3 3.2 Doel- & resultaatgericht

Nadere informatie

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model.

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. 1. Wat is het INK-model? Het INK-model is afgeleid van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Het EFQM stelt zich ten doel Europese bedrijven

Nadere informatie

Appraisal. Datum:

Appraisal. Datum: Appraisal Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan, 22 Augustus 2014 1 Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken

Nadere informatie

Succesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject

Succesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject Succesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject Augustus 2011 Waar werknemers onderdeel zijn van een organisatie, wordt beoordeeld.

Nadere informatie

BXL 1278 ERP BEHEERSTOOL

BXL 1278 ERP BEHEERSTOOL BXL 1278 ERP BEHEERSTOOL INFOSESSIE AAN KANDIDATEN 24.09.2012 DOEL VAN INFOSESSIE Deze infosessie zal tot doel hebben om deelnemers te informeren over de procedure en selectieregels voor deze opdracht.

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Inleiding 2

Hoofdstuk 1 Inleiding 2 Gesprekscyclus Scholengroep Rijk van Nijmegen Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 2 Gesprekscyclus Opbouw De tweejarige scyclus van SGRvN - Het voortgangs - Het beoordelings 4 4 4 5 6 Hoofdstuk

Nadere informatie

Rapport Management i360. Test Kandidaat

Rapport Management i360. Test Kandidaat Rapport Management i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt

Nadere informatie

MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN!

MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN! WHITEPAPER MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN! ALLES WAT U MOET WETEN OVER HOE U VAN EEN MANAGEMENT- BEOORDELING EEN SUCCES MAAKT ÉN TEGELIJKERTIJD VOLDOET AAN DE EISEN DIE AAN EEN

Nadere informatie

Samenvatting. ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012

Samenvatting. ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012 Samenvatting ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012 Coordinator: DTV Consultants, Mr. Willem Buijs, PO Box 3559, 4800 DN, Breda Tel: +31 76 513 66 00 ENERQI@dtvconsultants.nl Start van het

Nadere informatie

Effectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers

Effectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Effectief investeren in mens en organisatie Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Stellingen van Rob Vinke Stelling 1 De kern van de HRM-opdracht is er voor te zorgen dat de ambitie van de organisatie

Nadere informatie

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016

Nadere informatie

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Balanced Scorecard Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER... 3 2 DE

Nadere informatie

Toelichting bij de vragen uit de Veranderplanner. 1. Verkennen van het probleem

Toelichting bij de vragen uit de Veranderplanner. 1. Verkennen van het probleem Toelichting bij de vragen uit de Veranderplanner Bij iedere vraag uit de veranderplanner is hier een korte toelichting gegeven. Dit kan helpen bij het invullen van de vragen van de Veranderplanner. 1.

Nadere informatie

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak 1 Achtergrond van het onderzoek Bedrijven vertrouwen meer en meer op social media om klanten te betrekken

Nadere informatie

Rapport Docent i360. Test Kandidaat

Rapport Docent i360. Test Kandidaat Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het

Nadere informatie

Managementsimulatie UTOPIA

Managementsimulatie UTOPIA Managementsimulatie UTOPIA Algemeen Managers en leidinggevend personeel worden steeds vaker tijdens hun werk geconfronteerd met problematische situaties van een complexe en dynamische aard. Beslissingen

Nadere informatie

EmployabilityDriver. Waarom een strategische discussie over employability beleid?

EmployabilityDriver. Waarom een strategische discussie over employability beleid? EmployabilityDriver Waarom een strategische discussie over employability beleid? We weten al een tijd dat door vergrijzing en ontgroening de druk op de arbeidsmarkt toeneemt. Het wordt steeds belangrijker

Nadere informatie

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA)

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) JC 2014 43 27 May 2014 Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) 1 Inhoudsopgave Richtsnoeren voor de behandeling van klachten

Nadere informatie

Richtsnoeren voor de behandeling. van klachten door. verzekeringsondernemingen

Richtsnoeren voor de behandeling. van klachten door. verzekeringsondernemingen EIOPA-BoS-12/069 NL Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door verzekeringsondernemingen 1/8 1. Richtsnoeren Inleiding 1. Artikel 16 van de Eiopa-verordening 1 (European Insurance and Occupational

Nadere informatie

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Projectmatig werken in de lokale sector Katlijn Perneel, Partner, ParFinis Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden 1 Inhoud

Nadere informatie

Serie handleidingen. "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") Evaluatie. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti

Serie handleidingen. LbD4All (Leren door Ontwikkeling voor iedereen ) Evaluatie. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") Evaluatie Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese Commissie. De

Nadere informatie

ZELFEVALUATIE VAN DE THEMA S HOOG RISICO MEDICATIE IDENTITOVIGILANTIE

ZELFEVALUATIE VAN DE THEMA S HOOG RISICO MEDICATIE IDENTITOVIGILANTIE COÖRDINATIE KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID TWEEDE MEERJARENPLAN 2013-2017 Contract 2013 ZELFEVALUATIE VAN DE THEMA S HOOG RISICO MEDICATIE IDENTITOVIGILANTIE Sp-ziekenhuizen 1 1. Inleiding Hierna volgt

Nadere informatie

CO 2 managementplan. 1 Inleiding

CO 2 managementplan. 1 Inleiding CO 2 managementplan Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 Energie meetplan... 4 1.2 Planning meetmomenten... 4 1.3 Cofely Zuid Nederland... 4 Scope 1 emissies... 4 Scope 2 emissies... 4 1.4 Project Renovatie gemaal

Nadere informatie

Interne controlesysteem OCMW Ninove. Rapport aan de ocmw-raad over Voorstel van planning voor Raad van 09 juni 2011

Interne controlesysteem OCMW Ninove. Rapport aan de ocmw-raad over Voorstel van planning voor Raad van 09 juni 2011 www.ocmwninove.be Interne controlesysteem OCMW Ninove Rapport aan de ocmw-raad over 2010-2011 Voorstel van planning voor 2011-2013 Raad van 09 juni 2011 Rapport Interne controlesysteem 1. Inleiding Het

Nadere informatie

Organisatiescan persoonsgerichte zorg

Organisatiescan persoonsgerichte zorg Organisatiescan persoonsgerichte zorg Doel organisatiescan: bijdragen aan implementatie (-bereidheid) van persoonsgerichte zorg en gezamenlijke besluitvorming in de organisatie. Insteek is op organisatieniveau.

Nadere informatie

Effectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers

Effectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Effectief investeren in mens en organisatie Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Stellingen van Rob Vinke Stelling 1 De kern van de HRM-opdracht is er voor te zorgen dat de ambitie van de organisatie

Nadere informatie

managing people meeting aspirations Natuurlijke groei

managing people meeting aspirations Natuurlijke groei managing people meeting aspirations Natuurlijke groei geloof Wij hebben een gemeenschappelijke visie pagina - managing people, meeting aspirations Vandaag verhoogt CPM de prestaties op elk niveau van uw

Nadere informatie

Energie Management Actieplan Mei 2015 Versie 4

Energie Management Actieplan Mei 2015 Versie 4 Energie Management Actieplan Mei 2015 Versie 4 Colt International Beheer BV Korte Oijen 4 5433 NE KATWIJK Postbus 29 5430 AA CUIJK Tel: 0485-399 999 Website: www.coltinfo.nl E-mail: info@coltinfo.nl Opgesteld

Nadere informatie

Actieplan Duurzame Inzetbaarheid

Actieplan Duurzame Inzetbaarheid plan Duurzame Inzetbaarheid Stappenplan en format Dit actieplan Duurzame Inzetbaarheid is gemaakt door Berenschot in opdracht van A+O in het kader van het Sectorplan Metalektro. Introductie Voor je ligt

Nadere informatie

KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI

KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI Auteur René Speelman Versie V1.0 Plaats Vianen Kenmerk Versie informatie VERSIE INFORMATIE Versie Datum Bijzonderheden Auteur V 1.0 09-03-2015 Aangepast

Nadere informatie

Energiemanagement actieplan. Koninklijke Bammens

Energiemanagement actieplan. Koninklijke Bammens Maarssen, 16 februari 2015 Auteur(s): Niels Helmond Geaccordeerd door: Simon Kragtwijk Directievertegenwoordiger Milieu / Manager Productontwikkeling C O L O F O N Het format voor dit document is opgesteld

Nadere informatie

Toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn

Toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn Toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn De toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn bevat vier praktische instrumenten om samen met cliënten te werken aan verbetering of vernieuwing van diensten

Nadere informatie

4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan.

4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan. ISO 9001:2015 ISO 9001:2008 Toelichting van de verschillen. 1 Scope 1 Scope 1.1 Algemeen 4 Context van de organisatie 4 Kwaliteitsmanagementsysteem 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context. 4 Kwaliteitsmanagementsysteem

Nadere informatie

Beweging in veranderende organisaties

Beweging in veranderende organisaties Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ RIJN IJSSEL. SECTOR CIOS, ZORG EN WELZIJN Opleiding Sociaal-cultureel werker

RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ RIJN IJSSEL. SECTOR CIOS, ZORG EN WELZIJN Opleiding Sociaal-cultureel werker RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ RIJN IJSSEL SECTOR CIOS, ZORG EN WELZIJN Opleiding Sociaal-cultureel werker Plaats: BRIN: Onderzoeksnummer: Onderzoek uitgevoerd op: Conceptrapport verzonden op: Rapport

Nadere informatie

Beroepsprestaties beoordelen volgens een driepuntschaal: Verantwoording en procedure

Beroepsprestaties beoordelen volgens een driepuntschaal: Verantwoording en procedure Beroepsprestaties beoordelen volgens een driepuntschaal: Verantwoording en procedure Versiebeheer Versie Datum Auteurs Status Wijzigingen 1 9-1-2013 WvD Concept 2 15-1-2013 WvD Concept Opmaak / criteria

Nadere informatie

STAKEHOLDERS. Hoe gaan we daar mee om? Jacques van Unnik Manager Personnel Certification & Training 3 december 2015 BUSINESS ASSURANCE

STAKEHOLDERS. Hoe gaan we daar mee om? Jacques van Unnik Manager Personnel Certification & Training 3 december 2015 BUSINESS ASSURANCE BUSINESS ASSURANCE STAKEHOLDERS Hoe gaan we daar mee om? Jacques van Unnik Manager Personnel Certification & Training 3 december 2015 1 DNV GL 2014 Stakeholders 19 November 2015 SAFER, SMARTER, GREENER

Nadere informatie

Competency Check. Datum:

Competency Check. Datum: Competency Check Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

CO 2 managementplan. Jan Knijnenburg B.V. Auteur: Adviseur MVO Consultants. Versie: 1.0. Handtekening autoriserend verantwoordelijk manager

CO 2 managementplan. Jan Knijnenburg B.V. Auteur: Adviseur MVO Consultants. Versie: 1.0. Handtekening autoriserend verantwoordelijk manager CO 2 managementplan Jan Knijnenburg B.V. Auteur: Adviseur MVO Consultants Versie: 1.0 Datum: xx-xx-2015 Handtekening autoriserend verantwoordelijk manager Authorisatiedatum: Naam:.. Inhoud 1 Inleiding...

Nadere informatie

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus

E-book. In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus 7 5 6 3 4 2 1 E-book In 7 stappen naar een effectieve HR-cyclus Inleiding Het doel van de HR-cyclus is: medewerkers ondersteunen in het leren en presteren, zodat zij maximaal bijdragen aan het succes van

Nadere informatie

VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT

VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL

Nadere informatie

L 320/8 Publicatieblad van de Europese Unie

L 320/8 Publicatieblad van de Europese Unie L 320/8 Publicatieblad van de Europese Unie 17.11.2012 VERORDENING (EU) Nr. 1078/2012 VAN DE COMMISSIE van 16 november 2012 betreffende een gemeenschappelijke veiligheidsmethode voor de controle die moet

Nadere informatie

Performance Improvement Plan

Performance Improvement Plan Performance Improvement Plan Persoonlijke rapportage van B. Smit P E O P L E I M P R O V E P E R F O R M A N C E Computerweg 1, 3542 DP Utrecht Postbus 1087, 3600 BB Maarssen tel. 0346-55 90 10 fax 0346-55

Nadere informatie

Manual: handleiding opstarten Skills Lab

Manual: handleiding opstarten Skills Lab Manual: handleiding opstarten Skills Lab Dit is een handleiding voor professionals die zelf een Skills Lab willen starten. Skills Lab wil de werkmogelijkheden voor mensen met ASS vergroten door hen te

Nadere informatie

Met de referentieniveaus naar schoolsucces

Met de referentieniveaus naar schoolsucces Met de referentieniveaus naar schoolsucces Zo stuurt u op taal- en rekenresultaten Corine Ballering René van Drunen 15 Bijlage 2 Format rekenbeleidsplan In dit format komen achtereenvolgens de volgende

Nadere informatie

Kortom, van visie naar werkelijkheid!

Kortom, van visie naar werkelijkheid! Wie zijn wij Scopeworks is een internationaal bureau wat zich richt op executive search, interim management en consulting. Ons kantoor is gevestigd in Nederland en vanuit hier worden onze diensten wereldwijd

Nadere informatie

1. Mobiliteitscoach, van idee tot project: Inleiding

1. Mobiliteitscoach, van idee tot project: Inleiding 1. Mobiliteitscoach, van idee tot project: Inleiding De afsluitende bijeenkomst van het Leonardo-project Key to Mobility vond plaats in september 2011. Het resultaat van het project was een trainingscursus

Nadere informatie

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut Opleidingsmanager Doel Ontwikkelen van programma( s) van wetenschappenlijk onderwijs en (laten) uitvoeren en organiseren van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen de faculteit, uitgaande van een faculteitsplan

Nadere informatie

turning data into profit knowhowmarketing

turning data into profit knowhowmarketing turning data into profit knowhowmarketing Kennis over de markt, de klant, de concurrent en de effectiviteit van marketing wordt steeds belangrijker. Succesvolle bedrijven gebruiken deze kennis om snel

Nadere informatie

ISO 9001:2015 ReadinessReview

ISO 9001:2015 ReadinessReview ISO 9001:2015 ReadinessReview Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 9001:2015 een soepele

Nadere informatie

Energiemanagement Actieplan

Energiemanagement Actieplan 1 van 8 Energiemanagement Actieplan Datum 18 04 2013 Rapportnr Opgesteld door Gedistribueerd aan A. van de Wetering & H. Buuts 1x Directie 1x KAM Coördinator 1x Handboek CO₂ Prestatieladder 1 2 van 8 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Plan van aanpak. Project : Let s Drop. Bedrijf : DropCo BV

Plan van aanpak. Project : Let s Drop. Bedrijf : DropCo BV Plan van aanpak Project : Let s Drop Bedrijf : DropCo BV Plaats, datum: Horn, 28 september 2012 Opgesteld door: 1205366 1205366smit@zuyd.nl Plan van Aanpak project Let s Drop pagina 1 Inhoudsopgave plan

Nadere informatie

Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu!

Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu! 18 Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu! Belang van snelle en betrouwbare informatie groter dan ooit Drs. Wim Kouwenhoven en drs. Maarten van Delft Westerhof Drs. W.P. Kouwenhoven is manager

Nadere informatie

Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door verzekeringstussenpersonen

Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door verzekeringstussenpersonen EIOPA(BoS(13/164 NL Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door verzekeringstussenpersonen EIOPA WesthafenTower Westhafenplatz 1 60327 Frankfurt Germany Phone: +49 69 951119(20 Fax: +49 69 951119(19

Nadere informatie

NERF HRM-implementatie augustus 2005

NERF HRM-implementatie augustus 2005 Jaargesprekscyclus NERF HRM-implementatie augustus 2005 NERF-visie op Human Resource Management (HRM) Veel organisaties kiezen ervoor om hun organisatie en de personele inrichting ervan vorm te geven volgens

Nadere informatie

Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan)

Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan) Het rondetafeloverleg (i.v.m. 1Gezin1Plan) Inleiding Tijdens een rondetafeloverleg of -bijeenkomst overlegt een gezin met personen uit het sociale netwerk en betrokken zorg- en dienstverleners over het

Nadere informatie

Rapport Team Competenties i360. Test Kandidaat

Rapport Team Competenties i360. Test Kandidaat Rapport Team Competenties i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor

Nadere informatie

Informatiebrochure 1

Informatiebrochure 1 Informatiebrochure 1 Wat kan Blokss Training en Consultancy voor uw bedrijf doen? Ons antwoord hierop is kort samen te vatten in de volgende omschrijving. Blokss Training en Consultancy kan uw medewerkers

Nadere informatie

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk.

Hefbomen van Leiderschap. Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Hefbomen van Leiderschap Simpel. Voorspellend. Invloedrijk. Excellente Competentiemodellen Organisaties zoeken naar simpele, praktische middelen voor de ontwikkeling van leiderschap. Een grote focus op

Nadere informatie

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel Het meten van het effect van leren en ontwikkelen is een belangrijk thema bij onze klanten. Organisaties willen de toegevoegde waarde van leren weten en verwachten een professionele aanpak van de afdeling

Nadere informatie

Klachtenregeling Stichting van het Kind

Klachtenregeling Stichting van het Kind Klachtenregeling Stichting van het Kind 1. Doelstellingen In deze klachtenregeling wordt voorzien in het omgaan met klachten van donateurs, leveranciers, sollicitanten en alle andere relaties van Stichting

Nadere informatie

Energiemanagement actieplan. Van Schoonhoven Infra BV

Energiemanagement actieplan. Van Schoonhoven Infra BV BV Leusden, oktober 2013 Auteurs: G.J. van Schoonhoven D.J. van Boven Geaccordeerd door: D.J. van Boven Directeur eigenaar INLEIDING Ons bedrijf heeft een energiemanagement actieplan conform NEN-ISO 50001.

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst kwaliteitszorg Mede op basis van de inventarisatie van Q*Primair en Q5

Verklarende woordenlijst kwaliteitszorg Mede op basis van de inventarisatie van Q*Primair en Q5 Verklarende woordenlijst kwaliteitszorg Mede op basis van de inventarisatie van Q*Primair en Q5 (uit: Model Kwaliteitshandboek; Polderman, J en Sirre, W., uitgave Q*Primair) A Accountability Verantwoording

Nadere informatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie Technologische innovatie biedt het onderwijs talloze mogelijkheden. Maar als we die mogelijkheden echt willen

Nadere informatie

Procedure BREEAM-NL Innovatiecredits. Oktober 2013

Procedure BREEAM-NL Innovatiecredits. Oktober 2013 Procedure BREEAM-NL Innovatiecredits 28 oktober 2013 Deze procedure is onderdeel van het DGBC-certificeringsysteem Datum 1 november 2012 6 juni 2013 Oktober 2013 Wijziging(en) 1. Deze tabel toegevoegd;

Nadere informatie

JAARLIJKSE EMAS ONTMOETING

JAARLIJKSE EMAS ONTMOETING JAARLIJKSE EMAS ONTMOETING Revisie van Bijlagen I, II en III en integratie van de Norm ISO 14001-2015 Sébastien Paquot Europese Commissie Agenda 1. Goedkeuring van de herziene bijlagen voornaamste wijzigingen

Nadere informatie

Persoonlijke rapportage van B. Smit

Persoonlijke rapportage van B. Smit Persoonlijke rapportage van B. Smit P E O P L E I M P R O V E P E R F O R M A N C E Computerweg 1, 3542 DP Utrecht Postbus 1087, 3600 BB Maarssen tel. 0346-55 90 10 fax 0346-55 90 15 www.picompany.nl servicedesk@picompany.nl

Nadere informatie

Strategische planning Workbook

Strategische planning Workbook Strategische planning Workbook Dr. Sebastian Desmidt 2 Inhoudstafel Opstellen strategisch businessplan: het 10 stappenplan... 4 STAP 0: Analyse van de organisatiestrategie... 5 STAP 1: Probleemanalyse

Nadere informatie

Tabel competentiereferentiesysteem

Tabel competentiereferentiesysteem Bijlage 3 bij het ministerieel besluit van tot wijziging van het ministerieel besluit van 28 december 2001 tot uitvoering van sommige bepalingen van het koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling

Nadere informatie

Onze gezamenlijke werkagenda thuiszitters

Onze gezamenlijke werkagenda thuiszitters Onze gezamenlijke werkagenda thuiszitters Door Gedragswerk wordt al sinds 2005 het model van de werkagenda gebruikt. Dit planningsinstrument beschrijft thema s en werkt voor alle activiteiten uit wie,

Nadere informatie

De Taxonomie van Bloom Toelichting

De Taxonomie van Bloom Toelichting De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog

Nadere informatie

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij

Nadere informatie

Optimaal benutten, ontwikkelen en binden van aanwezig talent

Optimaal benutten, ontwikkelen en binden van aanwezig talent Management Development is een effectieve manier om managementpotentieel optimaal te benutten en te ontwikkelen in een stimulerende en lerende omgeving. De manager van vandaag moet immers adequaat kunnen

Nadere informatie