Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang:

Transcriptie

1 natuurkunde Correctievoorschrift HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordelg 2 Algemene regels Vakspecifieke regels 4 Beoordelgsmodel Regels voor de beoordelg Tijdvak Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met achtnemg van de artikelen 4 en 42 van het Edexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. Voorts heeft de CEVO op grond van artikel 9 van dit Besluit de Regelg beoordelg centraal examen vastgesteld (CEVO van 7 juni 2002 en bekendgemaakt Uitleg Gele katern nr. 8 van juli 2002). Voor de beoordelg zijn de volgende passages van de artikelen 4, 4a en 42 van het Edexamenbesluit van belang: De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelgsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordelg aan de directeur. De examator past de beoordelgsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door de CEVO. 2 De directeur doet de van de examator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelgsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen. De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelgsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door de CEVO. 4 De examator en de gecommitteerde stellen onderlg overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast. 5 Komen zij daarbij niet tot overeenstemmg dan wordt het aantal scorepunten bepaald op het rekenkundig gemiddelde van het door ieder van hen voorgestelde aantal scorepunten, zo nodig naar boven afgerond. 2 Algemene regels Voor de beoordelg van het examenwerk zijn de volgende bepalgen uit de CEVOregelg van toepassg: De examator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten, het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat. 2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, overeenstemmg met het beoordelgsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0,, 2,.., n, waarbij n het maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score mder dan 0 zijn niet geoorloofd c Lees verder Beg

2 Scorepunten worden toegekend met achtnemg van de volgende regels:. dien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen aantal scorepunten toegekend;.2 dien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, overeenstemmg met het beoordelgsmodel;. dien een antwoord op een open vraag niet het beoordelgsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of de geest van het beoordelgsmodel;.4 dien slechts één voorbeeld, reden, uitwerkg, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld;.5 dien meer dan één voorbeeld, reden, uitwerkg, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal;.6 dien een antwoord een gevraagde verklarg of uitleg of afleidg of berekeng ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend, tenzij het beoordelgsmodel anders is aangegeven;.7 dien het beoordelgsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formulergen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord;.8 dien het beoordelgsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet het antwoord van de kandidaat voor te komen. 4 Een fout mag de uitwerkg van een vraag maar één keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij het beoordelgsmodel anders is vermeld. 5 Een zelfde fout de beantwoordg van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij het beoordelgsmodel anders is vermeld. 6 Indien de examator of de gecommitteerde meent dat een examen of het beoordelgsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelgsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan de CEVO. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelgsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de defitieve normerg van het examen rekeng gehouden. 7 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 8 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen. Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur. De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzettg van score naar cijfer. N.B.: Het aangeven van de onvolkomenheden op het werk en/of het noteren van de behaalde scores bij de vraag is toegestaan, maar niet verplicht. Vakspecifieke regels Voor het examen natuurkunde HAVO kunnen maximaal 76 scorepunten worden behaald. Voor dit examen zijn verder de volgende vakspecifieke regels vastgesteld: Een afwijkg de uitkomst van een berekeng door acceptabel tussentijds afronden wordt de kandidaat niet aangerekend. 2 De uitkomst van een berekeng mag één significant cijfer meer of mder bevatten dan op grond van de nauwkeurigheid van de vermelde gegevens verantwoord is, tenzij de vraag is vermeld hoeveel significante cijfers de uitkomst dient te bevatten c 2 Lees verder

3 Het laatste scorepunt, aangeduid met completeren van de berekeng, wordt niet toegekend de volgende gevallen: - een fout de nauwkeurigheid van de uitkomst - een of meer rekenfouten - het niet of verkeerd vermelden van de eenheid van een uitkomst, tenzij gezien de vraagstellg het weergeven van de eenheid overbodig is. In zo'n geval staat het antwoordmodel de eenheid tussen haakjes. 4 Het laatste scorepunt wordt evenm toegekend als juiste antwoordelementen foutief met elkaar worden gecombeerd of als een onjuist antwoordelement een substantiële vereenvoudigg van de berekeng tot gevolg heeft. 5 In het geval van een foutieve oplossgsmethode, waarbij geen of slechts een beperkt aantal deelscorepunten kunnen worden toegekend, mag het laatste scorepunt niet worden toegekend. 4 Beoordelgsmodel Antwoorden Opgave Nieuwe bestralgsmethode Maximumscore antwoord: B + n Li + α per juist getal Maximumscore 2 uitkomst: D = 2, 0 Gy of 2, 0 J/kg voorbeeld van een berekeng: Uit de defitie volgt dat de ontvangen stralgsdosis gelijk is aan E m, 2 waar E = 7,2 0,8 0 = 2,74 J en m = 0,002 kg. 2,74 Hieruit volgt dat D = = 2, 0 Gy. 0,002 zicht dat de ontvangen stralgsdosis gelijk is aan E m 2 rekeng brengen van de factor 7, 2 0 completeren van de berekeng Maximumscore voorbeeld van een antwoord: Het borium-0 bevdt zich voornamelijk tumorcellen en de dracht van de (lithium- en) α-deeltjes is ongeveer gelijk aan de diameter van een cel. (Omdat de neutronen geen schade aan gezonde cellen aanrichten, worden bij deze methode vooral de tumorcellen vernietigd.) constaterg dat borium-0 zich voornamelijk tumorcellen bevdt zicht dat de tumorcellen vernietigd worden door de (lithium- en) α-deeltjes constaterg dat de dracht van de vrijkomende deeltjes ongeveer gelijk is aan de diameter van een cel c Lees verder

4 Maximumscore 2 4 voorbeeld van een antwoord: Een α-deeltje (en lithiumdeeltje) heeft een groter ioniserend vermogen dan een γ-foton (met dezelfde energie). / De weegfactor (kwaliteitsfactor) van een α-deeltje (en lithiumdeeltje) is groter dan die van γ-stralg. Bij de het artikel beschreven methode is het dosisequivalent dus groter. constaterg dat een α-deeltje (en lithiumdeeltje) een groter ioniserend vermogen heeft dan een γ-foton (met dezelfde energie) / de weegfactor (kwaliteitsfactor) van een α-deeltje (en lithiumdeeltje) groter is dan die van γ-stralg conclusie dat bij de het artikel beschreven methode het dosisequivalent groter is Opmerkg Een antwoord zonder uitleg: 0 punten c 4 Lees verder

5 Opgave 2 Elektrische waterkoker Maximumscore 5 voorbeelden van een antwoord: methode De stroomsterkte kan worden berekend met P = UI, waar P = 2,0 0 W en U = 20 V. P 2,0 0 Hieruit volgt dat I = = = 8, 7 A. U 20 Door de smeltveiligheid kan een stroom lopen van maximaal 0 A, dus hij voldoet. gebruik van P = UI berekenen van I consistente conclusie methode 2 Bij een stroomsterkte van 0 A is het vermogen P = UI = 0 20 = 2, kw. Het vermogen van de waterkoker is 2,0 kw en dat is kleer dan 2, kw. Dus de smeltveiligheid voldoet. gebruik van P = UI zicht dat het vermogen van de waterkoker kleer moet zijn dan het vermogen bij 0 A consistente conclusie Maximumscore 2 6 uitkomst: R = 26 Ω voorbeeld van een berekeng: De stroomsterkte is gelijk aan 8, 70 A. Voor de weerstand geldt dan: U 20 R = = = 26 Ω. I 8,70 gebruik van U = IR completeren van de berekeng Als de vorige vraag de stroomsterkte foutief is berekend en die waarde consequent is gebruikt: geen aftrek. Als met I = 0 A is gerekend: maximaal punt. Maximumscore 5 7 uitkomst: Q = 4,9 0 J voorbeeld van een berekeng: Voor de warmte die het water opneemt, geldt: Q = cm T, waar c = 4,8 0 Jkg K, m =, 4 kg en T = 00 6 = 84 C. Hieruit volgt dat gebruik van Q 5 Q = 4,8 0,4 84 = 4,9 0 J. = cm T opzoeken van c completeren van de berekeng c 5 Lees verder

6 Maximumscore 4 8 voorbeelden van een antwoord: methode Pnuttig De formule voor rendement is: η = 00%. P Hier is en is P P nuttig de warmte die het water per seconde opneemt het elektrisch vermogen van de waterkoker. Q Omdat Pnuttig = moet Joop met een stopwatch meten hoe lang de waterkoker er over doet t om het water aan de kook te brengen. formule voor η Q zicht dat Pnuttig = t zicht dat P het elektrisch vermogen van de waterkoker is conclusie dat Joop de tijd moet meten met een stopwatch Dat P het elektrisch vermogen van de waterkoker is, kan ook impliciet uit het antwoord blijken. Als de formule voor het mechanisch rendement is gebruikt: de eerste deelscore niet toekennen. methode 2 Enuttig De formule voor rendement is: η = 00%. E Hier is en is Omdat E E E nuttig de warmte die het water opneemt de elektrische energie die de waterkoker verbruikt. = P t moet Joop met een stopwatch meten hoe lang de waterkoker er over doet el om het water aan de kook te brengen. formule voor η zicht dat E de warmte is die het water opneemt nuttig zicht dat E = Pel t conclusie dat Joop de tijd moet meten met een stopwatch Dat het elektrisch vermogen van de waterkoker is, kan ook impliciet uit het antwoord E blijken. Als de formule voor het mechanisch rendement is gebruikt: de eerste deelscore niet toekennen c 6 Lees verder

7 methode Enuttig De formule voor rendement is: η = 00%. E Hier is E nuttig de warmte die het water opneemt en is E de elektrische energie die de waterkoker verbruikt. Joop moet meten met een kwh-meter. E formule voor η zicht dat zicht dat E de warmte is die het water opneemt nuttig E gemeten kan worden constaterg dat hij daarvoor een kwh-meter moet gebruiken Dat het elektrisch vermogen van de waterkoker is, kan ook impliciet uit het antwoord E blijken. Als de formule voor het mechanisch rendement is gebruikt: de eerste deelscore niet toekennen. Maximumscore 4 9 voorbeeld van een antwoord: +5V A s M r W naar 'waterkoker' temperatuursensor B + - U ref de drukschakelaar verbonden met de set van de geheugencel de temperatuursensor verbonden met de gang van een comparator de temperatuursensor (via de comparator) verbonden met de reset van een geheugencel de uitgang van de geheugencel verbonden met W Opmerkg Als door extra verbdgen en/of verwerkers een niet juist werkende schakelg is getekend: maximaal 2 punten c 7 Lees verder

8 Opgave Transrapid Maximumscore 2 0 voorbeelden van een antwoord: methode Uit de grafiek blijkt dat de hoogste snelheid tijdens de rit 5 m/s is. Dat is 5,6 = 44 km/h. Tijdens de rit wordt de topsnelheid dus niet gehaald. aflezen van de hoogste snelheid tijdens de rit omrekenen naar km/h en consistente conclusie methode De topsnelheid is gelijk aan 500 km/h = = 9 m/s., 6 De hoogste snelheid de grafiek is kleer dan 9 m/s. Tijdens de rit wordt de topsnelheid dus niet gehaald. berekenen van de topsnelheid m/s vergelijken met de hoogste snelheid de grafiek en consistente conclusie Maximumscore antwoord: traject stilstaan met constante snelheid vooruit rijden met constante snelheid terugrijden versnellen vertragen I II III IV X X X X alle trajecten juist c 8 Lees verder

9 Maximumscore 4 2 uitkomst: s =, 04 0 m (met een marge van voorbeelden van een bepalg: 4 0,02 0 m) methode De oppervlakte onder het (v,t)-diagram correspondeert met de afstand die is afgelegd. De afstand die de eerste 60 s is afgelegd is gelijk aan: = 50 m. De afstand die de volgende 200 s is afgelegd, is gelijk aan: = 9000 m. In totaal is dus ,04 0 m + = afgelegd. zicht dat de oppervlakte onder het (v,t)-diagram gelijk is aan de afgelegde weg berekenen van de afgelegde weg de eerste 60 s completeren van de bepalg Opmerkg Als het zicht van de eerste deelscore impliciet uit het antwoord blijkt: goed rekenen. methode 2 Voor de afstand die de tre aflegt, geldt: s = v gem t. In de eerste 60 s is: v = 45 = 22,5 m/s, dus de tre legt dan 22,5 60 = 50 m af. gem 2 De afstand die de volgende 200 s is afgelegd, is gelijk aan: = 9000 m. In totaal is dus gebruik van ,04 0 m + = afgelegd. s = vgemt berekenen van de afgelegde weg de eerste 60 s completeren van de bepalg Maximumscore uitkomst: gem 52,6 m/s of 89 km/h v = 2 voorbeeld van een bepalg: s Voor de gemiddelde snelheid geldt: vgem =, t waar s = 40,0 0 m en t = 760 s. 40,0 0 Hieruit volgt dat vgem = 760 = 52,6 m/s. s gebruik van vgem = t aflezen van t completeren van de bepalg c 9 Lees verder

10 Maximumscore uitkomst: F =, 4 0 N voorbeeld van een bepalg: Voor de voortstuwgskracht geldt: F = ma. Hier is a gelijk aan de steilheid van gedeelte I het (v,t)-diagram Dus a = = 0,75 m/s Hieruit volgt dat F =, 9 0 0, 75 =, 4 0 N. gebruik van F = ma zicht dat a gelijk is aan de steilheid van gedeelte I het (v,t)-diagram bepalen van a completeren van de bepalg Maximumscore 4 5 uitkomst: α = 2,0 voorbeeld van een berekeng: Als de snelheid constant is, geldt: F m = F w + F z//, waar F m = 96 kn en F w = 2 kn. Hieruit volgt dat Uit Fz// = mgsα volgt dan dat F z// = = 64 0 N. F z// 64 0 sα = = = 0,04, 5 mg, 9 0 9,8 dus α = 2,0. zicht dat Fm = Fw + Fz// berekenen van F z// zicht dat Fz// = mgsα completeren van de berekeng c 0 Lees verder

11 Opgave 4 Twee gloeilampen Maximumscore 6 uitkomst: P = 62 W (met een marge van W) voorbeeld van een bepalg: Voor het vermogen geldt: P = UI. In de grafiek kan worden afgelezen dat Hieruit volgt dat P = 20 0,27 = 62 W. I = 0, 27 A bij U = 20 V. gebruik van P = UI aflezen van I bij U = 20 V completeren van de bepalg Maximumscore uitkomst: R = 8,5 0 Ω(met een marge van 0,2 0 Ω) voorbeeld van een bepalg: U Voor de weerstand geldt: R =, waar U = 20 V en I = 0, 27 A. I 20 2 Hieruit volgt dat R = = 8,5 0 Ω. 0, 27 gebruik van U = IR completeren van de bepalg Opmerkg Als de vorige vraag de stroomsterkte verkeerd is afgelezen en deze waarde hier opnieuw is gebruikt: geen aftrek. Maximumscore 4 8 voorbeeld van een antwoord: U (Voor de weerstand geldt: R =. ) I Bij lamp W neemt, bij toenemende spanng, de stroomsterkte steeds mder toe. Daaruit volgt dat de weerstand van W groter wordt als de spanng toeneemt. Dus c is juist. Bij lamp K neemt, bij toenemende spanng, de stroomsterkte steeds meer toe. Daaruit volgt dat de weerstand van lamp K kleer wordt als de spanng toeneemt. Dus a is juist. constaterg dat bij lamp W, bij toenemende spanng, de stroomsterkte steeds mder toeneemt conclusie dat de weerstand van W groter wordt als de spanng toeneemt, dus dat c juist is constaterg dat bij lamp K, bij toenemende spanng, de stroomsterkte steeds meer toeneemt conclusie dat de weerstand van lamp K kleer wordt als de spanng toeneemt, dus dat a juist is Als de vorige vraag R onjuist is gedefieerd en dat hier consequent is toegepast: geen aftrek. Als op grond van een foute redenerg of berekeng het juiste verband tussen R en U wordt genoemd: 0 punten. Antwoorden zonder uitleg: 0 punten c Lees verder

12 - + Antwoorden Maximumscore 9 voorbeeld van een antwoord: spanngsbron ampèremeter voltmeter gloeilamp d e ampèremeter serie met de lamp de voltmeter parallel aan de lamp (of spa nngsbron) completeren van de schakelg Als door extra verbdgen een niet juist werkende schakelg is getekend: maximaal punt. Als plaats van de verbdgsdraden op de uitwerkbijlage een schakelschema is getekend: maximaal punt. Maximumscore 2 20 voorbeeld van een antwoord: Om de weerstand bij kamertemperatuur te kunnen meten, moet er zo weig mogelijk warmte de gloeidraad ontwikkeld worden. Bij een spanng van,0 V wordt mder warmte de gloeidraad ontwikkeld dan bij een spanng van 0 V. zicht dat er zo weig mogelijk warmte de gloeidraad ontwikkeld moet worden zicht dat er bij,0 V mder warmte de gloeidraad wordt ontwikkeld dan bij 0 V Opmerkg Dat bij,0 V mder warmte de gloeidraad wordt ontwikkeld dan bij 0 V kan ook impliciet uit het gegeven antwoord blijken c 2 Lees verder

13 Maximumscore 4 2 voorbeelden van een antwoord: methode Voor de weerstand van een draad geldt: R = ρ. A Bij de koolstofdraad is A (veel) kleer dan bij de wolfraamdraad. De weerstand van de koolstofdraad is daarentegen (veel) groter dan de weerstand van de wolfraamdraad. Hieruit volgt dat de soortelijke weerstand van koolstof bij kamertemperatuur (veel) groter is dan die van wolfraam. gebruik van R = ρ A constaterg dat bij de koolstofdraad A (veel) kleer is dan bij de wolfraamdraad constaterg dat de weerstand van de koolstofdraad (veel) groter is dan de weerstand van de wolfraamdraad conclusie dat de soortelijke weerstand van koolstof bij kamertemperatuur (veel) groter is dan die van wolfraam Een antwoord zonder uitleg: 0 punten. Als op grond van een foute redenerg de juiste conclusie wordt getrokken: 0 punten. methode 2 De lengte van de koolstofdraad is kleer dan die van de wolfraamdraad en de doorsnede van de koolstofdraad is groter dan die van de wolfraamdraad. Als de soortelijke weerstanden van koolstof en wolfraam aan elkaar gelijk zijn, zou de weerstand van de koolstofdraad kleer moeten zijn dan die van de wolfraamdraad. De weerstand van de koolstofdraad bij kamertemperatuur is echter (veel) groter dan die van de wolfraamdraad. De soortelijke weerstand van koolstof bij kamertemperatuur is dus (veel) groter dan die van wolfraam. constaterg dat de lengte van de koolstofdraad kleer en de doorsnede juist groter is dan die van de wolfraamdraad zicht dat de weerstand van de koolstofdraad kleer zou moeten zijn dan die van de wolfraamdraad als de soortelijke weerstanden gelijk zijn constaterg dat de weerstand van de koolstofdraad bij kamertemperatuur (veel) groter is dan die van de wolfraamdraad conclusie dat de soortelijke weerstand van koolstof bij kamertemperatuur (veel) groter is dan die van wolfraam Een antwoord zonder uitleg: 0 punten. Als op grond van een foute redenerg de juiste conclusie wordt getrokken: 0 punten c Lees verder

14 Opgave 5 Schaatsen Maximumscore 2 22 voorbeeld van een antwoord: s 400 Bij een rondetijd van 2 s is de gemiddelde snelheid vgem = = = 2,5 m/s. t 2 (De rondetijden en gemiddelde snelheden zijn dus met elkaar overeenstemmg.) s gebruik van vgem = t completeren van het antwoord Maximumscore 2 uitkomst: F w = 4,5 N voorbeeld van een bepalg: Voor het vermogen geldt: P = Fv. Uit de grafiek blijkt dat P = 459 W bij (Bij een constante snelheid geldt: Hieruit volgt dat 459 F w = = 4,5 N., v =, m/s. F = ( ) F.) w gebruik van P = Fv aflezen van bij elkaar horende waarden van P en v completeren van de bepalg Maximumscore uitkomst: E =, 0 J chem voorbeeld van een bepalg: Uit de grafiek blijkt dat het vermogen van Heiden W was. 5 De arbeid die hij tijdens zijn race verrichtte, is dan: Wuit = Pt = 25 4 = 2,8 0 J. Wuit Voor het rendement geldt: η = 00%. E Hieruit volgt dat de energie die zijn lichaam omzet gelijk is aan 5 Wuit 2,8 0 6 E = = =, 0 J. 0,22 0,22 zicht dat Wuit = Pt berekenen van de arbeid die Heiden tijdens zijn race verrichtte Wuit gebruik van η = 00% E Wuit zicht dat E = 0,22 completeren van de bepalg c 4 Lees verder

15 Maximumscore 4 25 voorbeeld van een antwoord: Als de grafiek overeenstemmg is met de formule moet k voor de twee punten van de grafiek dezelfde waarde hebben. P Uit de formule volgt: k =, v waar P = 286 W bij v =, m/s en P = 675 W bij v = 5,4 m/s. De ene waarde van k is 286 (,) = 0,209 en de andere 675 (5, 4) = 0,85. De gegevens de figuur zijn dus niet overeenstemmg met de formule. zicht dat voor beide punten k dezelfde waarde moet hebben P zicht dat k = v berekenen van de twee waarden van k consistente conclusie Opmerkg Als twee naast elkaar gelegen punten genomen zijn: geen aftrek. zenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school het programma Wolf of vul de scores op de optisch leesbare formulieren. Zend de gegevens uiterlijk op juni naar de Citogroep. Ede c 5 Lees verder