Handels- en investeringscijfers Macedonië-Nederland 1

Transcriptie

1 Handels- en investeringscijfers Macedonië-Nederland 1 1. Samenvatting Macedonië behoort tot de honderdvijf belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met Macedonië had in 2016 een omvang van bijna 158 miljoen euro. Daarbij beliep de Nederlandse goederenexport krap 100 miljoen euro. De waarde van de belangen (FDI) van het Nederlandse bedrijfsleven in Macedonië is onbekend. DNB mag uit privacy-overwegingen hierover geen cijfers publiceren. 2. Economie en buitenlandse handel Macedonië was met haar zwakke economische structuur decennialang de armste provincie van het voormalige Joegoslavië. Na verkrijging van haar zelfstandigheid begin jaren 90 kon Macedonië zich moeilijk economisch ontwikkelen door het wegvallen van beschermde afzetmarkten (in de rest van Joegoslavië) en subsidies vanuit rijkere delen van Joegoslavië/Belgrado, het ontbreken van goede infrastructuur, VN-sancties tegen haar belangrijkste handelspartner (Federal Republik of Yugoslavia/Servië-Montenegro) en een Griekse embargo tegen Macedonië zelf (vanwege de bij Grieken omstreden landsnaam Macedonië ). Macedonië behoort vandaag de dag tot de armste landen van Europa. Het gemiddelde inkomen in Macedonië bedroeg in euro per inwoner (circa 2,1 miljoen inwoners). De koopkracht van dit inkomen (in PPP) 2 was 36% van het EU-gemiddelde (Eurostat, 2017). Ter vergelijking: het Nederlandse gemiddelde bbp lag in 2015 op 128% van het EU-gemiddelde. In 2014 leefde volgens de Wereldbank 22,1% van de Macedonische bevolking beneden de officiële armoedegrens. De officiële werkloosheid is sinds 2008 met 10%-punt gedaald tot 25,4% van de beroepsbevolking in Een deel van de officiële werklozen is actief in de informele economie. Een fors deel is volgens het IMF echter structureel zonder werk door hun geringe opleidingsniveau. Het bbp van Macedonië bedroeg in 2016 volgens het IMF 9,4 miljard euro. Dit was 1,4% van het Nederlandse bbp (692 miljard euro). Volgens het IMF groeit de economie van Macedonië in 2017 en 2018 met respectievelijk 3,2% en 3,4%. (zie figuur 1). Positie op Human Development Index Op de Human Development Index van de VN deze index kijkt breder dan het bbp per hoofd (PPP), namelijk ook naar levensverwachting/gezondheidszorg en analfabetisme/opleidingsniveau staat Macedonië 81 e. Nederland staat 5 e, Slovenië staat op de 25 e positie, Kroatië 47 e, Montenegro 49 e, Servië 66 e en Albanië en Bosnië Herzegovina beide 85 e. 1 Dit overzicht is in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gemaakt. 2 Nominaal. De feitelijke koopkracht ligt hoger dan PPP wil zeggen dat gecorrigeerd is voor de feitelijke koopkracht van een euro in het betreffende land. In het ene land kun je voor een euro meer goederen of diensten kopen dan in een ander land. Ergo, in het ene land kun je van een inkomen van euro prima rondkomen, terwijl in het andere land dit bedrag amper voldoende is om fatsoenlijke huisvesting voor een half jaar te financieren. 1 van 13

2 Figuur 1 Economische ontwikkeling Macedonië (%-volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar) % investeringen bbp Bron: IMF, Op de ranglijst (GCI ) van het World Economic Forum (WEF) scoort Macedonië de 68 e positie qua meest aantrekkelijke vestigings- en investeringsklimaat (van in totaal 138 landen). Daarmee is het ondernemingsklimaat beter dan in diverse andere landen in de regio (zie figuur 2 met een selectie van landen) 3. Volgens het WEF zijn de belangrijkste knelpunten in het ondernemingsklimaat de beleidsonzekerheid/politieke instabiliteit, moeilijkheden bij verkrijging van krediet/financiering, een gering aanbod aan goed opgeleide werknemers en een gebrekkig arbeidsethos. Anderzijds scoort Macedonië op Doing Business deze ranglijst van de Wereldbank hanteert een geringer aantal indicatoren dan de WEF-lijst een uitstekende 12 e plaats (van in totaal 190 landen, zie figuur 3 met een selectie van landen). Macedonië staat op deze lijst hoger genoteerd dan veel EU-lidstaten, waaronder Nederland. Een zwak punt van het Macedonische ondernemingsklimaat is corruptie, zo blijkt uit de 90 e positie op de Corruption Perceptions Index 2016 van Transparency International deze organisatie wordt vaak de internationale "corruptiewaakhond" genoemd 5. Deze lijst telt in 167 landen, Nederland staat 8 e (zie figuur 4 met een selectie van landen). 3 Macedonië is niet opgenomen op de ranglijst van IMD, de 2016 IMD World Competitiveness Scoreboard (NL staat hierop 8 e, deze lijst kent in totaal 61 landen). 4 Deze ranglijst meet het gemak waarmee in een land zaken kan worden gedaan. Daarbij wordt onder meer gekeken naar het starten van een bedrijf, het verkrijgen van een bouwvergunning, een elektriciteitsaansluiting en krediet, het registeren van eigendom, de mate van bescherming van investeerders, grensoverschrijdend kunnen handelen en de kosten daarvan en de mogelijkheid om contracten nageleefd te krijgen (functioneren van rechtbank (proceslengte, objectiviteit) e.d.). 5 Deze score is ook terug te zien in de frequentie waarin georganiseerde criminaliteit voorkomt. Volgens het WEF is deze in Macedonië groot: Macedonië staat op de 96 e positie als het gaat om georganiseerde criminaliteit. Een zwak punt is 2 van 13

3 Figuur 2 Score Macedonië op WEF-GCI-ranglijst Nederland Oostenrijk Italië Bulgarije Slovenië Roemenië Macedonië Hongarije Kroatië Albanië Griekenland Servië Bosnië H WEF, Figuur 3 Score Macedonië op Doing Business-ranglijst Macedonië Nederland Slovenië Roemenië Bulgarije Kroatië Servië Italië Montenegro Albanië Kosovo Griekenland Bosnië H World Bank, verder de (on)afhankelijkheid van justitie en politie: op dit vlak scoort Macedonië bij het WEF een magere 106 e positie wereldwijd. 3 van 13

4 Figuur 4 Score Macedonië op Corruption Perception Index Nederland Slovenië Kroatië Roemenië Italië Montenegro Griekenland Servië Bulgarije Bosnië H Albanië Macedonië Kosovo Transparency International, Buitenlandse handel De Macedonische export bestaat met name uit metaal/ijzer en metaalproducten, textiel, voedingsmiddelen, drank en tabak, auto-onderdelen, bussen en andere gefabriceerde producten (CIA, 2016). De import bestaat vooral uit voedingsmiddelen, fossiele brandstoffen, chemicaliën, machines en apparatuur/kapitaalgoederen en auto s/transportmaterieel. Voor 2017 en 2018 voorziet het IMF een voortgaande stevige groei van de Macedonische buitenlandse handel (zie tabel 1). Tabel 1: Buitenlandse goederen- en dienstenhandel (%-volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar) Uitvoer Invoer ,0 8, ,1 2, ,2 16, ,6 2, ,1 4, ,3 4, ,0 5,1 Bron: IMF, Belangrijkste handelspartners en positie van Nederland Duitsland is de belangrijkste handelspartner van Macedonië (zie tabel 2A en 2B). Nederland staat in de top-15 van exportmarkten; we staan op de 14 e positie als belangrijkste exportmarkt (zie tabel 2A). In 2016 ging 1,3% van de goederenexport van Macedonië naar Nederland. 4 van 13

5 Tabel 2A: Voornaamste exportpartners Macedonië (bedragen x euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in 2016 Totale waarde goederenexport Macedonië Germany Serbia Bulgaria Belgium Italy Greece Romania Spain Croatia Bosnia and Herzegovina Turkey Slovenia Albania Netherlands Bron: ITC, Als goederenleverancier is Nederland voor Macedonië het 21 e importland (zie tabel 2B). In 2016 kwam 1,2% van de goederenimport uit Nederland. Tabel 2B: Voornaamste importpartners Macedonië (bedragen x euro) Exporters Imported value in 2014 Imported value in 2015 Imported value in 2016 Totale waarde goederenimport Macedonië Germany United Kingdom Serbia Greece China Italy Turkey Bulgaria van 13

6 9 Romania South Africa United States of America Russian Federation Hungary Slovenia Austria Poland Croatia Czech Republic France Belgium Netherlands Bron: ITC, Kader - Toelichting bij cijferverschillen totale in- en uitvoerwaarden De diverse tabellen in dit document bevatten (o.a.) de totale uit- en invoerwaarde van Nederlandse goederenhandel met Macedonië. De cijfers in tabel 3 en 4 stammen van het CBS. In de tabellen 2A en 2B staan de cijfers met de belangrijkste handelspartners van Macedonië. Deze handelscijfers stammen van het ITC (onderdeel van UNCTAD). Helaas blijken deze cijfers af te wijken van de CBS-cijfers. Dit komt vaak voor. De oorzaak is in belangrijke mate terug te voeren op verschillen in meten/betrouwbaarheid van meetmethode. De CBS-cijfers geven o.i. een (veel) getrouwer beeld van de Nederlandse totale handel met Macedonië dan die van ITC. Wel geven de ITC-cijfers een goede indicatie van de omvang/importantie van de verschillende Macedonische handelspartners. Handel vanuit Nederlands perspectief Macedonië behoort tot de honderdvijf belangrijkste Nederlandse exportmarkten. De waarde van onze goederenexport naar Macedonië bedroeg in 2016 volgens het CBS krap 100 miljoen euro (zie tabel 3, ook voor de samenstelling). Macedonië was in 2016 de 102 e exportmarkt voor goederen van Nederland (zie tabel A in de bijlage). 6 van 13

7 Tabel 3: Nederlandse goederenuitvoer naar Macedonië, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totale Nederlandse goederenuitvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, De Nederlandse goederenimport uit Macedonië had in 2016 volgens het CBS een waarde van bijna 58 miljoen euro (zie tabel 4, ook voor de samenstelling). Macedonië was voor Nederland het 107 e invoerland van goederen. Tabel 4: Nederlandse goedereninvoer uit Macedonië, bedragen x euro (volgens SITC-indeling) Totaal Nederlandse goedereninvoer Voeding en levende dieren Dranken en tabak Grondstoffen Minerale brandstoffen Dierlijke en plantaardige oliën Chemische producten Fabricaten Machines en vervoermaterieel Diverse gefabriceerde goederen Niet afzonderlijk genoemde goederen Bron: CBS, Directe buitenlandse investeringen De gecumuleerde Nederlandse directe buitenlandse investeringen (FDI) 6 (standencijfers en FDI-cijfers exclusief BFI s (Bijzondere Financiële Instellingen 7 )) in Macedonië zijn onbekend. DNB mag uit privacy- 6 Directe buitenlandse investeringen (FDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen, waarbij de buitenlandse onderneming (mede)zeggenschap verkrijgt over het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd. Het kan de vorm hebben van onder meer een participatie (als een joint venture), een totale overname of een geheel van de grond af op te bouwen dochteronderneming. Voor de volledigheid: FDI omvatten geen aankopen van aandelen door beleggers of speculanten. De "stock"- of standencijfers vertegenwoordigen de gecumuleerde waarde van alle in het verleden tot heden gedane FDI. (Deze omvatten de totale waarde van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen ten opzichte van het buitenland op een bepaald moment. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijs-, wisselkoers- en overige mutaties (waaronder goodwill) en betreffen zowel kapitaaldeelnemingen als alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in rekeningen-courant, storting van werkkapitaal), evenals de aan- en verkoop van onroerend goed). 7 BFI's worden in de volksmond brievenbusfirma's genoemd. Ondernemingen (dus) die veelal om fiscale redenen formeel/juridisch in een land zijn gevestigd zonder dat sprake is van wezenlijke feitelijke economische activiteiten in dat land zelf. DNB omschrijft BFI's (Bijzondere Financiële Instellingen) als "ondernemingen of instellingen, ongeacht de 7 van 13

8 overwegingen hierover geen cijfers publiceren. Dit is het geval als de omvang beperkt is en/of het een beperkt aantal bedrijven betreft. Publicatie kan dan mogelijk tot individuele ondernemingen te herleiden zijn. T.i: de totale waarde van Nederlandse FDI in de wereld bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016). Het VK was in 2015 de grootste Nederlandse bestemming van FDI (met 135 miljard euro, stand ultimo 2015), gevolgd door Zwitserland (109 miljard), de VS (107 miljard euro), Luxemburg (91 miljard), België (66 miljard) en Duitsland (55 miljard). De UNCTAD heeft (nog) geen gegevens over inkomende FDI in Macedonië. Daarmee is de FDI/bbpratio voor Macedonië eveneens onbekend. Ter info deze cijfers voor andere landen in de regio 8. Tabel 5: Inkomende FDI (standen) als % van bbp (2015) Albanië 41,8 Bosnië-H. 42,6 Nederland 95,8 Bulgarije 86,0 Italië 18,5 Kroatië 54,0 Slovenië 27,5 Servië 78,9 Bron: UNCTAD, De Macedonische FDI in Nederland zijn onbekend, DNB mag deze eveneens uit privacy-overwegingen niet publiceren. T.i.: de waarde van alle FDI in Nederland bedroeg eind miljard euro (DNB, 2016). UNCTAD heeft (nog) geen info over FDI uit Macedonië in de wereld. Tabel 5: Investeringsrelatie Macedonië-Nederland Investeringen in Nederland door Macedonië, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Nederlandse investeringen in Macedonië, excl. BFI's (x miljoen euro) Standen Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Vertrouwelijk Bron: DNB, rechtsvorm, welke ingezetenen zijn en waarin niet-ingezetenen, direct of indirect, via aandelenkapitaal of anderszins deelnemen en die tot doel hebben, of zich in belangrijke mate bezighouden met, het ontvangen van middelen van nietingezetenen en het doorbetalen daarvan aan niet-ingezetenen" (DNB, 2011). De economische bijdrage van de brievenbusfirma s aan de Nederlandse economie is 3 tot 3,4 miljard euro inclusief alle belastinginkomsten (SEO, 2013). Volgens de Volkskrant (13 oktober 2015) kent Nederland van deze firma s. 8 Overigens is naast het percentage ook de aard van de FDI van belang om meer te kunnen zeggen over de totale impact (qua banen, toegevoegde waarde, innovatie en kennisoverdracht) op een economie. Gaat het bijvoorbeeld om FDI in kapitaalintensieve sectoren (zoals bij de winning van olie en gas) of juist om FDI in dienstverlenende ondernemingen? Bij de eerste vorm is per arbeidsplaats gemiddeld genomen een hoger FDI-bedrag gemoeid dan bij FDI in de dienstensector. Ook is de aard van economische activiteit van belang: is het een fabriek waar laagopgeleide werknemers onderdelen in elkaar zetten, of juist een high-tech-productielocatie met bijbehorende en zelfstandige R&Dfaciliteiten. De laatste FDI-vorm heeft, begrijpelijk, een hogere positieve impact dan de eerste. 8 van 13

9 Kader - Impact directe buitenlandse investeringen Volgens onderzoek leveren directe buitenlandse investeringen (FDI) vaak een belangrijke bijdrage aan het versterken van de economie en de groei van de welvaart van een land. Cijfers voor Nederland kunnen dit illustreren, te meer omdat Nederland zowel absoluut als relatief veel directe buitenlandse investeringen heeft aangetrokken. Zo zorgen buitenlandse bedrijven voor circa 15% van alle banen in de private sector in Nederland. Het gaat dan om ruim arbeidsplaatsen. Ook zijn buitenlandse ondernemingen goed voor ongeveer 26% van de totale toegevoegde waarde van het bedrijfsleven (dit is de bijdrage aan het bbp). Verder zijn buitenlandse bedrijven goed voor 34% van de totale omzet in Nederland en voor 24% van de investeringen in vaste activa. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor 30% van de R&D-uitgaven. Buitenlandse bedrijven zijn innovatiever dan het gemiddelde Nederlandse bedrijf en de arbeidsproductiviteit van hun werknemers ligt op een hoger niveau. Zij betalen hun werknemers doorgaans 10% meer en spenderen meer geld en tijd aan training van hun werknemers dan nationale bedrijven. Bron: CBS, drs. R.J. (Ron) Hogenboom (ron.hogenboom@rvo.nl) Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/directie KAI/Unit Omgevingskennis Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland april van 13

10 Bijlage Tabel A Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x euro, tenzij anders aangegeven) %- mutatie 2016 t.o.v Duitsland ,0 2 België ,9 3 Verenigd Koninkrijk ,4 4 Frankrijk ,1 5 Italië ,1 6 Verenigde Staten ,4 7 Spanje ,7 8 Polen ,1 9 China ,7 10 Zweden ,4 11 Tsjechië ,4 12 Zwitserland ,0 13 Denemarken ,1 14 Turkije ,3 15 Oostenrijk ,0 16 Singapore ,9 17 Russische Federatie ,0 18 Finland ,7 19 Zuid-Korea ,6 20 Noorwegen ,5 21 Taiwan ,3 22 Ierland ,8 23 Japan ,9 24 Brazilië ,2 25 Hongarije ,8 26 Canada ,8 27 Verenigde Arabische Emiraten ,6 28 Portugal ,6 29 Roemenië ,0 1 van 13 0

11 %- mutatie 2016 t.o.v Australië ,8 31 Nigeria ,9 32 Saoedi-Arabië ,7 33 Israël ,1 34 Griekenland ,4 35 Hongkong ,8 36 Mexico ,9 37 Zuid-Afrika ,0 38 India ,5 39 Slowakije ,3 40 Egypte ,2 41 Maleisië ,0 42 Thailand ,9 43 Marokko ,1 44 Luxemburg ,8 45 Indonesië ,9 46 Bulgarije ,7 47 Litouwen ,4 48 Algerije ,6 49 Vietnam ,3 50 Slovenië ,7 51 Togo ,4 52 Estland ,3 53 Caymaneilanden ,1 54 Oekraïne ,9 55 Argentinië ,2 56 Iran (Islamitische Republiek) ,3 57 Chili ,6 58 IJsland ,8 59 Kroatië ,6 60 Pakistan ,3 61 Koeweit ,8 1 van 13 1

12 %- mutatie 2016 t.o.v Filipijnen ,9 63 Letland ,8 64 Gibraltar ,5 65 Ghana ,9 66 Colombia ,3 67 Nieuw-Zeeland ,5 68 Qatar ,8 69 Servië ,2 70 Kazachstan ,2 71 Oman ,0 72 Irak ,7 73 Guinee ,9 74 Libanon ,5 75 Cyprus ,4 76 Senegal ,9 77 Peru ,1 78 Malta ,8 79 Jordanië ,7 80 Tunesië ,8 81 Ecuador ,9 82 Kenia ,6 83 Curaçao ,9 84 Wit-Rusland ,0 85 Bangladesh ,5 86 Ivoorkust ,0 87 Angola ,0 88 Libië (Arabische Republiek) ,3 89 Cuba ,4 90 Bahrein ,2 91 Panama ,3 92 Bosnië-Herzegovina ,2 93 Venezuela ,6 1 van 13 2

13 %- mutatie 2016 t.o.v Suriname ,3 95 Dominicaanse Republiek ,0 96 Ethiopië ,9 97 Georgië ,9 98 Azerbeidzjan ,5 99 Kameroen ,0 100 Tanzania (Verenigde Republiek) ,5 101 Sri Lanka ,6 102 Macedonië ,2 103 Aruba ,2 104 Mali ,5 105 Uruguay ,9 106 Bahama s ,2 107 Benin ,8 108 Mauritanië ,2 109 Costa Rica ,4 110 Congo (Democratische Republiek) ,1 111 Trinidad en Tobago ,3 112 Guatemala ,8 113 Congo ,2 114 Moldavië ,1 115 Oeganda ,6 116 Soedan ,4 117 Bolivia ,7 118 Oezbekistan ,0 119 Paraguay ,9 120 Albanië ,1 121 Gabon ,6 122 Caribisch Nederland ,1 123 Jemen ,8 124 Mauritius ,4 125 Syrië (Arabische Republiek) Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, ,6 1 van 13 3