Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen

Transcriptie

1 Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen

2 Welkom -moment van vandaag geeft aan dat jullie al traumasensitief lesg. -vandaag is een intro op de gehele training, tipje van de sluier -wie ben ik -stel je vraag, benieuwd naar je behoeften op dit gebied 2

3 Waarom een lezing over trauma en onderwijs? - Trauma leidt vaak tot problemen met leren en gedrag - Kinderen nemen hun trauma mee naar school - Effecten van trauma kunnen schoolplaatsing verstoren - Heeft effect / risico op schoolprofessional; - Burn out - Secundaire traumatische stress - Uitputting van mededogen 3

4 Vandaag gaat het over: -over welke kinderen / jongeren hebben we het eigenlijk? -wat is trauma? -wat is het effect van trauma op school? -waarom en wat moet je ermee als docent? -toelichting en meerwaarde gehele training En je eigen vragen! 4

5 Het gaat ook over jou Hoe was jouw dag? Hoe was jouw leven? Wat merk je aan mij? 5

6 Om welke kinderen / jongeren gaat het??????????? 6

7 Yosef 13 jaar Yosef is zonder ouders vanuit Eritrea naar Nederland gevlucht. Hij heeft veel nare dingen meegemaakt maar hij praat daar op school nooit over. In de klas maakt hij een boze en gesloten indruk en heeft hij een kort lontje. De leerkracht: Yosef reageert overal op. Hij ergert zich aan elk klein geluidje terwijl hij zelf niet door lijkt te hebben hoe vaak anderen zich aan hem kunnen storen. Yosefs leerkracht heeft zelf een zoon van dertien jaar. Soms stelt hij zich voor hoe het zou zijn als hij zijn kind mee zou moeten geven aan vreemdelingen om een betere toekomst te krijgen. De laatste tijd slaapt hij hierdoor ook slecht. 7

8 Souraya 7 jaar Souraya is snel afgeleid, zit vaak te wiebelen en heeft vrijwel nooit haar werk af. Soms lijkt ze heel ver weg met haar gedachten. Klasgenootjes laten haar een beetje links liggen. Het verhaal dat ze thuis wordt opgesloten heeft tot veel gedoe geleid in het team. Sommige leerkrachten geloven haar verhaal helemaal en anderen noemen het aandachttrekkerij. De leerkracht: Aan de ene kant hangt ze echt aan me, terwijl ze aan de andere kant soms doet alsof ze bang van me zou moeten zijn. 8

9 Niels 9 jaar Niels woont in een pleeggezin. De leerkrachten weten dat hij vroeger thuis werd verwaarloosd en getuige is geweest van geweld. Ik vermijd het om over zijn thuissituatie te praten zegt zijn ene leerkracht. Als ik er wel wat over zeg zie je dat hij zich er enorm voor schaamt. Ik vraag me af of ik daar wel goed aan doe. Rond de bezoekafspraak die Niels maandelijks met zijn moeder heeft is hij vaak extra opstandig in de klas. De leerkracht: Het is echt een leuk joch en hij komt soms stralend binnen als hij gevoetbald heeft, maar soms reageert hij opeens zo heftig dat je je echt rot schrikt. 9

10 Thomas 4 jaar Thomas heeft altijd extra individuele uitleg nodig. Hij heeft moeite met overgangen en verzet zich vaak tegen dingen, soms zo hevig dat hij schopt, scheldt, schreeuwt en spuugt. Soms is hij ook agressief naar andere kinderen. De leerkracht heeft al van alles geprobeerd maar niets lijkt te helpen. Alleen door hem op te pakken en bij iemand anders neer te zetten lijkt hij rustig te worden. Soms straalt Thomas als hij een complimentje krijgt maar soms reageert hij er heel boos op. Ik vraag me af hoe dat verder moet met Thomas als hij ouder is, zegt de leerkracht. 10

11 Naomi 12 jaar Naomi is seksueel misbruikt door haar stiefvader. Haar stiefvader is gedetineerd en Naomi heeft therapie gericht op traumaverwerking. Haar leerkracht voelt zich schuldig dat ze niet door heeft gehad dat Naomi werd misbruikt. Ze had Naomi toen ook in de klas. Ik was altijd de juf die makkelijk met kinderen over seksualiteit kon praten, zegt de leerkracht. Maar ik merk dat ik nu bang ben iets te zeggen waardoor Naomi weer aan dat misbruik moet denken. Naomi kan seksueel uitdagend gedrag laten zien naar mannelijke leerkrachten en de conciërge. In de klas maakt ze vaak een erg vermoeide en afwezige indruk. 11

12 Modules gehele training 1. Kennis over trauma: Wanneer je weet welke effecten trauma heeft gehad op een kind, kun je het beter herkennen en het gedrag van een kind beter begrijpen en hanteren. 2. Traumabril: Door het gedrag van een kind door de bril van hun traumatische ervaringen te bekijken kunnen we het gedrag verklaren. Als alle belangrijke volwassenen om een kind heen die traumabril opzetten, kan een kind zich gezien en begrepen gaan voelen en nieuw gedrag aanleren. 3. Veiligheid en vertrouwen: Veiligheid is cruciaal voor getraumatiseerde kinderen. Veel kinderen hebben zich onveilig of onvoldoende beschermd gevoeld in hun eigen omgeving. Een getraumatiseerd kind kan fysiek veilig zijn, maar zich psychisch onveilig voelen. Als leerkracht kun je, samen met een kind, onderzoeken wat ervoor nodig is om psychische veiligheid te creëren. 4. Stabiele relaties: Positieve, stabiele en steunende relaties spelen een belangrijke rol in het herstel van trauma. Wanneer je als leerkracht een veilige en zorgzame relatie met een kind ontwikkelt, kan het kind leren dat anderen te vertrouwen zijn en dat hij zelf de moeite waard is. Ook kun je als leerkracht een kind helpen om nieuwe, gezonde relaties op te bouwen met andere kinderen en volwassenen. 12

13 Vervolg modules 5. Zelfregulatie: Getraumatiseerde kinderen hebben vaak weinig mogelijkheden gehad om te leren zichzelf te reguleren, dat wil zeggen om grip te hebben op hun eigen gedachten, gevoelens en gedrag. Tegelijkertijd worden ze vaker overspoeld door overweldigende gevoelens of gedachten die een zeer negatieve invloed hebben op hun gedrag. Vaak begrijpen kinderen zelf niet waar hun reacties vandaan komen omdat ze de link niet kunnen leggen tussen hun gevoelens, gedachten en gedrag. Als leerkracht kun je een kind helpen het verband tussen gedachten, gevoelens en gedrag te begrijpen en reacties te leren beheersen. 6. Samenwerken: Een goede samenwerking tussen alle volwassenen om een getraumatiseerd kind heen helpt de ontwikkeling van een kind weer op het juiste spoor te krijgen. Als leerkracht heb je veel contact met een kind en met jouw informatie kun je andere betrokkenen helpen het gedrag van een kind beter te begrijpen. 7. Zelfzorg: Werken met getraumatiseerde kinderen kan stressvol zijn. Goede zelfzorg, sociale steun, een geestelijk gezonde werkomgeving en de mogelijkheid je te ontwikkelen helpt je zelf veerkrachtig te blijven. 8. Implementeren en integreren: vaardigheden en inzichten inbedden in de praktijk 13

14 Wat is trauma? Een traumatische ervaring: - hangt samen met de bedreiging van het leven of de fysieke integriteit van een kind of iemand die belangrijk is voor dat kind (zoals een ouder, grootouder, broer of zus); - veroorzaakt een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht; - heeft intense fysieke effecten (zoals hartkloppingen, versnelde ademhaling, trillen, duizeligheid of verlies van controle over blaas of darmen). 14

15 Maar niet elke schokkende gebeurtenis leidt tot een trauma Bepaalde factoren vergroten het risico: - jonge leeftijd (afhankelijkheid volwassene en hersenen in ontwikkeling) - slachtoffer of getuige zijn van geweld tussen mensen - verlies van een gehechtheidspersoon - gebrek aan sociale steun 15

16 Verschillende vormen van trauma Enkelvoudig trauma (eenmalige gebeurtenis die kort duurt, voorbeeld/casus?) Chronisch trauma (ervaring van meerdere traumatische gebeurtenissen, voorbeeld/casus?) Complex trauma (vorm van chronisch trauma, meerdere traumatische gebeurtenissen beginnend op zeer jonge leeftijd + volwassene/verzorger is oorzaak stress of kan geen steun bieden in reguleren stress van het kind, voorbeeld/ casus?) 16

17 Hoe vaak komt het voor? Van 600 kinderen in groep 7 en 8 van het regulier basisonderwijs geeft 45,4% aan één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen te hebben meegemaakt. bijna 1 op 9 aan drie of meer gebeurtenissen te hebben meegemaakt. 25,8% aan dat hun ouders zijn gescheiden 12,9% aan dat zij emotioneel zijn verwaarloosd 12,2% aan dat zij emotioneel zijn mishandeld 26,7% aan één of meerdere vormen van kindermishandeling te hebben ervaren Conclusie uit onderzoek TNO 2016 Ik heb al veel meegemaakt 17

18 Welke effect heeft dit op een leerkracht? Lesgeven aan getraumatiseerde jongeren kan bij docenten de volgende gevoelens oproepen: - verwarring - frustratie - onderwaardering - boosheid - hulpeloosheid Heeft iemand een toelichting, ervaring? 18

19 Om hoeveel leerlingen uit jouw klas gaat het? Leerkrachten onderschatten hoeveel leerlingen ingrijpende gebeurtenissen hebben meegemaakt: Gemiddeld geven leerkrachten aan dat zij denken dat 3 kinderen bij hen in de klas, 1 of meerdere ingrijpende jeugdervaringen hebben meegemaakt. Kinderen zelf geven aan dat 45,4% van hen tenminste één van deze ervaringen heeft meegemaakt. (vervolg conclusie onderzoek TNO 2016) 19

20 En nu? Hoe zit een leerling in de klas. - Hersenen werken anders, overactief stresssysteem, overschatting gevaar (neutrale prikkels worden triggers), hersenen anders ontwikkelt - Onzichtbare koffer (trauma vormt de overtuigingen en verwachtingen van kinderen over zichzelf, anderen en de wereld algemeen) - Geen grip op eigen gevoel, gedachten, gedrag en overspoeld (emoties) Dus stress dubbelop; meer en vaker stress en moeilijker om met stress om te gaan (zelfregulatie) Een kind snapt zichzelf niet en heeft geen controle over zichzelf (geen goede samenwerking verschillende hersengebieden) Dus komt niet aan leren toe, want in de stress-stand 20

21 Wat kun je doen als leerkracht? -begrijpen en signaleren/weten/vragen, kijken door een traumabril (welk gedrag komt eigenlijk van stress, wat zit er in zijn koffer, wat zijn triggers) -helpen de stress te verlagen (kan kind niet alleen, heeft minder goed geleerd), zoek samen naar manieren, denk aan je eigen thermometer en onzichtbare koffer, denk aan een jonger kind -vergroten van de veerkracht; wees een stabiele veilige relatie, geef gevoel van veiligheid/controle (voorkom afwijzing), geef gevoel iets aan te kunnen, hoop voor toekomst, geef gevoel ergens bij te horen/normaal te zijn 21

22 Kortom -Durf te vragen, een kind wil begrepen en ontschuldigt worden (wanneer voelde jij je gesteund?) -Blijf kalm en zorg dus goed voor jezelf (en eigen koffer) -Veel herhaling en geduld -Herken de stress en help deze te laten zakken -Waar heb je wel invloed op? Jij kan verschil maken, iedere dag is een kind bij jou (therapie is niet genoeg) 22

23 Training Training lesgeven aan getraumatiseerde kinderen bestaat uit: 8 modules van anderhalf uur, 4 dagdelen of 2 hele dagen Voorkeur training geheel schoolteam (ook conciërge en directrice, steun intern) Aanmelden? Kan via: Andere wensen? Laat het weten! 23

24 Tot slot Ervaringen Vragen Er is dus hoop, zeker met een andere bril op Contact: Simone Kester-Schalke Psycholoog Onderwijs Jeugdzorg