Businessplan SEECE * Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise. Tomorrow s Electricity Grid

Transcriptie

1 Businessplan SEECE * Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise Een samenwerking met en voor het energiegerelateerde bedrijfsleven Tomorrow s Electricity Grid Met dank aan TUDelft, Prof. Van der Meijden Expertise Centrum Duurzame Elektrische Energie Datum: 11 januari 2013 Contactpersonen: Tinus Hammink, programmamanager tinus.hammink@han.nl Leon Verhoeven, staf leon.verhoeven@han.nl * Openbare versie

2

3 Executive Summary Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE) Wereldwijd wordt onderkend dat onze energievoorziening drastisch gaat veranderen in de nabije toekomst: fossiele brandstoffen raken op en de wereldregio s waar een groot deel van de fossiele brandstoffen zich bevinden zijn politiek instabiel. Daarnaast heeft het gebruik van fossiele brandstoffen allerlei klimaateffecten, zoals bijvoorbeeld CO 2 en fijnstof. Een wereldwijde transitie naar duurzame, c.q. hernieuwbare, energie is noodzaak. Verduurzaming van de energievoorziening begint met besparen van energie, daarna het inzetten van duurzame (onbeperkte) energie bronnen en als laatste het zo optimaal mogelijk omgaan met de nog aanwezige fossiele bronnen. Onze focus op elektrische energie is ingegeven door onze omgeving, het beroepenveld waarvoor wij opleiden en vanwege de dominante trend naar elektrificering van de maatschappij. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van elektrische voertuigen en all electric houses in de westerse wereld en de toenemende behoefte aan elektriciteit in opkomende economieën en ontwikkelingslanden. Energie is door het kabinet aangemerkt als een van de economische topsectoren. De energietransitie moet economisch voordeel opleveren voor het land: groen én groei. De provincie Gelderland heeft Energie- en MilieuTechnologie (EMT) aangemerkt als speerpunt en Arnhem is vanouds Nederlands elektriciteitsstad. De HAN is binnen het hbo toonaangevend en uniek op dit thema. Als één van de eerste hogescholen heeft de HAN op strategisch, bestuurlijk en operationeel niveau vorm en inhoud gegeven aan duurzame ontwikkeling. Vanaf 2009 is het HAN programma Duurzame ontwikkeling in uitvoering waarvoor geheel uit eigen middelen tien miljoen euro is vrijgemaakt. Hieruit zijn tientallen projecten gefinancierd waardoor onderwijs, onderzoek en de eigen bedrijfsvoering een enorme duurzaamheidimpuls hebben gekregen. Veel van deze projecten betroffen het verduurzamen van de energievoorziening. HAN legt de focus op Elektrische Energie. Wat de HAN daarbij uniek maakt is dat het aan de gehele elektrische energieketen (besparing, opwekking, opslag en netten) waarde weet toe te voegen. Met en ten behoeve van het energiegerelateerde bedrijfsleven gaat de HAN nu focus en massa aanbrengen op dit speerpunt. Hiervoor is een publiekprivate samenwerking ingericht in de vorm van het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise. Dit expertisecentrum geeft invulling aan het innovatiecontract en de human capital agenda van de topsector Energie. Het onderzoek focust op de innovatieve decentrale elektriciteitopwekking, decentrale energieopslag en de effecten op het smart grid. Het centrum richt zich via kwalitatief hoogstaand onderzoek op kennisontwikkeling met een spin-off naar het onderwijs. Door een structurele toename van het aantal afgestudeerden met up to date en excellente competenties op het gebied van duurzame energie draagt het centrum bij aan het terugdringen van de arbeidstekorten in de sector. Het bedrijfsleven en toonaangevende kennisinstellingen hebben inbreng en zeggenschap via de stuurgroep, de programmaraad en via de verschillende programmalijnen en projecten. De stuurgroep heeft op 18 december jl. dit businessplan goedgekeurd. De gezamenlijke belangen vertalen zich in de ambities van het expertisecentrum: meer en beter opgeleide voltijd- en deeltijdstudenten met een baanperspectief en ambities in het energiegerelateerde bedrijfsleven. Niet alleen studenten energietechniek maar ook studenten van andere disciplines met competenties op het gebied van duurzame energietransitie. Vanuit deze ambities hebben we de volgende doelstellingen opgesteld: Een groei van 250 % (van 110 nu naar 280 in 2016) van de uitstroom van studenten die substantieel aan beroepstaken en vraagstukken uit de energie gerelateerde sector gewerkt hebben en die voldoende toegerust zijn om direct in die sector te kunnen gaan werken Een instroomgroei van de energieopleidingen (E en W) van 50% (van 161 naar 235 in 2016) Betere afgestudeerden die toegerust zijn voor de energievoorziening van morgen via het TOPtalentenprogramma; concreet: deelname van 10% van de energiegerelateerde studenten in 2016 Cursusomzet stijgend van 100 k nu naar 250k in 2016 Onderzoeksomzet stijgend van 300k nu naar 450k in 2016 Kennisvalorisatie: startup s, innovaties in het MKB en aan het thema gerelateerde afstudeerprojecten Dit vertaalt zich in concrete onderwijsproducten en diensten voor bachelor en masterstudenten, voor docenten en voor medewerkers van bedrijven en resultaten uit onderzoek en valorisatie voor het nationale en internationale bedrijfsleven, instellingen en overheden SEECE PAGINA I

4 SEECE PAGINA II

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Wie: het team Samenstelling Toegevoegde waarde voor en rollen van de partners Groei in partnership Trackrecord van de partners Het Centre of Expertise Visie missie en focus Ambities en doelen Het business model Het canvas Klantsegmenten en hun behoeften Propositie en productportfolio Verdienmodellen Marketingplan Financiële analyse Exploitatiebegroting... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5.2 Bijdragen van partners... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 6 Omgevingsanalyse en risicoanalyse De verbinding met de (regionale) topsectoren en de maatschappelijke uitdagingen De verbinding met werkveld en regio Risicoanalyse Organisatie en governance Publiek private samenwerking Intellectueel en fysiek eigendom Verantwoording Uitvoering Activiteiten in Planning BIJLAGE 1. Toelichting bij de beoogde groei van in- en uitstroom BIJLAGE 2. Trackrecord van de partners BIJLAGE 3. Trackrecord van de HAN BIJLAGE 4. Projectenoverzicht van SEECE BIJLAGE 5. Begroting in HAN format BIJLAGE 6. Gebruikte documenten SEECE PAGINA III

6 SEECE PAGINA IV

7 1 Inleiding Dit document gaat uit van het speerpunt Duurzame Elektrische Energie uit het HAN instellingsplan [18]. Aan dit speerpunt wordt invulling gegeven door het samen met bedrijven opzetten en inrichten van een Expertisecentrum (of in overheidstermen een Centre of Expertise) Duurzame Elektrische Energie. We hebben gekozen voor de Engelse vertaling en afkorting: Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise, SEECE. De HAN is binnen het hbo toonaangevend en uniek op dit thema. Als één van de eerste hogescholen heeft de HAN op strategisch, bestuurlijk en operationeel niveau vorm en inhoud gegeven aan duurzame ontwikkeling. Vanaf 2009 is het HAN programma Duurzame ontwikkeling in uitvoering waarvoor geheel uit eigen middelen tien miljoen euro is vrijgemaakt. Hieruit zijn tientallen projecten gefinancierd waardoor onderwijs, onderzoek en de eigen bedrijfsvoering een enorme duurzaamheidimpuls hebben gekregen. Veel van deze projecten betroffen het verduurzamen van de energievoorziening. In SEECE zullen die resultaten van dit HAN programma, dat in 2013 afloopt, worden geborgd en gecontinueerd. Wat SEECE uniek maakt is dat het aan de gehele elektrische energieketen waarde weet toe te voegen: Door expertise over het terugbrengen van het energieverbruik en de CO 2 uitstoot door energieneutraal bouwen, productie en bedrijfsvoering en elektrisch vervoer. Door samen met de regionale netbedrijven en MKB, onderwijs en onderzoek uit te voeren naar intelligente netten en opslag van energie. En door aan het begin van die hele energieketen een transitie op gang te brengen naar elektriciteitopwekking uit zon en wind die betrouwbaar en betaalbaar is. Duurzame Elektrische Energie Wereldwijd wordt onderkend dat onze energievoorziening drastisch gaat veranderen in de nabije toekomst: fossiele brandstoffen raken op en de wereldregio s waar een groot deel van de fossiele brandstoffen zich bevinden zijn politiek instabiel. Daarnaast heeft het gebruik van fossiele brandstoffen allerlei klimaateffecten, zoals bijvoorbeeld CO 2 en fijnstof. Dit maakt een wereldwijde transitie noodzakelijk naar duurzame, c.q. hernieuwbare, energie. Duurzaam betekent dat de energievoorziening voorziet in de behoeftes van de huidige generatie zonder de behoeftes voor toekomstige generaties in gevaar te brengen. Verduurzaming van de energievoorziening begint met besparen van energie, daarna het inzetten van duurzame (onbeperkte) energie bronnen en als laatste het zo optimaal mogelijk omgaan met de nog aanwezige fossiele bronnen. Onze focus op elektrische energie is ingegeven door onze omgeving, het beroepenveld waarvoor wij opleiden en vanwege de dominante trend naar elektrificering van de maatschappij. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van elektrische voertuigen en all electric houses in de westerse wereld en de toenemende behoefte aan elektriciteit in opkomende economieën en ontwikkelingslanden. 2 Wie: het team 2.1 Samenstelling Het team bestaat uit: De programmamanager, dhr. Tinus Hammink vanuit de HAN: Vanuit de Faculteit Techniek (FT) o Instituut Engineering o Instituut Built Environment o Lectoraat Duurzame Energie o Lectoraat Meet- en regeltechniek o Lectoraat Voertuigmechanica o Cursussen Post-hbo en maatwerkopleidingen (CPM) Vanuit de Faculteit Economie en Management (FEM) o Lectoraat Total Quality Management (TQM) in organisatienetwerken o HAN Smart Business Centre (SBC) o HAN centrum voor Ondernemerschap (CvO) Primaire partners vanuit het bedrijfsleven o TenneT SEECE PAGINA 1

8 o Aliander o DNV KEMA o Alfen bv o Stichting KiEMT (Kennis en innovatie EMT Oost Nederland) vertegenwoordigt 300 bedrijven uit de energie- en milieutechnologie sector Overige relevante stakeholders o MKB bedrijven en hun regionale centra s voor technologie (RCT s) o Partner hogescholen, Hochschulen en Universities. o Regionale overheden zoals de provincie Gelderland en gemeentes (met name Arnhem, Nijmegen en Doetinchem/regio Achterhoek) o OCW (is geen formele partner maar treedt op als founding father / investeerder die zich tzt terugtrekt) 2.2 Toegevoegde waarde voor en rollen van de partners Voor de grotere bedrijven is de Human Capital Agenda van de topsector energie dominant en urgent. Zij hebben en verwachten een groot tekort aan (energie)technisch opgeleiden. Vanwege de energietransitie zal ook de inhoud van de functies (en daarmee de opleidingen) sterk gaan veranderen. Samen met bedrijven ontwikkelen wij nieuwe leerroutes. Er zijn nieuwe doelgroepen waarvoor duale leerroutes elektrotechniek worden opgezet. Bedrijven investeren hier aanzienlijk in zowel inhoudelijk (in uren) als in eigen middelen. De kleinere instellingen en MKB bedrijven hebben vooral behoefte aan ondersteuning bij hun innovaties en aan (nieuw) personeel dat die innovaties in het kader van de energietransitie vorm en inhoud kan geven. Zij investeren vooral in tijd en middelen, onder andere ook via het programma Gelderland Valoriseert (GV) waarvan het energie en milieutechnologie (EMT) deel integraal door SEECE wordt meegenomen. De projectleider hiervan Christiaan Holland heeft zitting in de programmaraad. De programma en accountmanager van SEECE (Tinus Hammink) is lid van het EMT kernteam en de HAN expertgroep van Gelderland Valoriseert. Via deze lijn zijn ook KIEMT en het HAN Smart Business Center (met hun energiegerelateerde bedrijven) aangesloten bij SEECE. Ook heeft SBC de lector Duurzame Energie opgenomen in haar bestuur. Daar waar bedrijven en instellingen meerjarig nauw met ons samenwerken in energieprojecten maken zij deel uit van de programmaraad van SEECE. Een selectie uit de programmaraad fungeert als formele klankbordcommissie voor het lectoraat Duurzame Energie. 2.3 Groei in partnership In bovenstaande beschrijving is impliciet de dynamiek van het partnerschap weergegeven. Het aantal partners zal groeien en vooral ook in de integrale benadering vanuit de HAN naar die bedrijven. Dat wil zeggen dat er één loket wordt gevormd voor bedrijven en instellingen. Daar waar we op continue basis onderwijs samen met bedrijven verzorgen (zoals nu al met TenneT) wordt de samenwerking intensiever. Met individuele MKB bedrijven wordt gestreefd naar langdurige relaties, over de grenzen van een project of opdracht heen. We kijken vooral ook naar samenwerking tussen (ketens van) bedrijven om die te stimuleren en te faciliteren. Het SEECE relatiebestand zal over langere termijn zeker in- en uitstroom kennen. De inhoud van het partnerschap ontwikkelt zich gaandeweg in concrete gezamenlijke activiteiten. Werkende weg zal blijken waar en hoe partners nog meer samen kunnen doen en de samenwerking kunnen versterken. SEECE gaat de partners en geïnteresseerde partijen informeren via een digitale nieuwsbrief, een SEECE community website en andere kanalen. Er worden regelmatig partnerbijeenkomsten en inhoudelijke bijeenkomsten rondom thema s georganiseerd. 2.4 Trackrecord van de partners Het trackrecord van de partners staat in BIJLAGE 2. De HAN heeft structurele relaties met het bedrijfsleven en is hofleverancier van stagiaires en afstudeerders aan de bedrijven in de brede regio. Daarnaast is er met de energiebedrijven in de regio al jarenlang een goede relatie op het gebied van de post hbo opleidingen van HAN CPM. Er zijn verschillende opleidingen op het gebied van (duurzame) energie die vaak worden gegeven voor deelnemers uit de sector SEECE PAGINA 2

9 Naast goede contacten met de bedrijven heeft de HAN goede relaties met de omliggende ROC s in het zogenaamde RxH 1 verband. Naast overleg op bestuurlijk niveau is er samenwerking op sectoraal niveau die vooral voor de sector Techniek hele concrete vormen heeft. Zo zijn er doorlopende leerlijnen voor alle instituten van de Faculteit Techniek. Ook op het gebied van Duurzame Elektrische Energie worden doorlopende leerlijnen vormgegeven. EMT Oost is het Centrum voor Innovatief Vakmanschap van de Gelderse ROC s dat op 13 december 2012 een toekenning heeft gekregen. Hiermee gaat intensief samengewerkt worden. Er zijn duurzame relaties met andere kennisinstellingen zoals de Hanze Hogeschool en verschillende Hochschüle in de Euregio. Ook met de wetenschappelijke kennisinstellingen 3TU s, Radboud Universiteit Nijmegen, TNO en Wageningen Universiteit en Researchcentrum wordt samengewerkt in projecten. Voorbeelden daarvan staan in BIJLAGE 3. In BIJLAGE 3 zijn de belangrijkste huidige activiteiten van de HAN samen met partners op het speerpunt duurzame energie weergegeven. Deze activiteiten worden positief gewaardeerd en moeten nog beter worden georganiseerd en gefocust op het speerpunt. De betrokken bachelor opleidingen hebben allemaal goede NVAO accreditaties en de beide masters zelfs een excellent oordeel. In BIJLAGE 4 staat een overzicht van de verschillende projecten die vanaf 2013 vanuit SEECE opgestart zullen gaan worden. 1 RxH bestaat uit de HAN en de ROC s: Graafschap College, Rijn IJssel, ROC A12, ROC De Leijgraaf en ROC Nijmegen SEECE PAGINA 3

10 3 Het Centre of Expertise 3.1 Visie missie en focus VISIE SEECE is hét expertisecentrum voor toegepast onderzoek en gespecialiseerd hbo onderwijs op het gebied van duurzame energie en de transitie naar duurzame energievoorzieningen. In SEECE werken hbo, ondernemingen, onderzoeksinstellingen en overheden structureel samen aan meer en beter toegeruste beroepsbeoefenaren voor deze transitie. e Het Centre is een Europese topspeler op een aantal selecte gebieden en geniet wereldwijde bekendheid. MISSIE SEECE is hét samenwerkingsverband vanuit het hbo met en voor het energiegerelateerde bedrijfsleven dat structureel invulling geeft aan de elektrische energie gerelateerde transitievraagstukken uit het innovatiecontract van de topsector energie. De Human Capital Agenda Energie is daarin leidend. Binnen SEECE zullen onderzoek, opleiden en valorisatie de pijlers zijn waarop het centrum staat. Focus Het onderzoek focust op de innovatieve decentrale elektriciteitopwekking, decentrale energieopslag en de effecten op het smart grid. Het expertisecentrum richt zich via kwalitatief hoogstaand onderzoek op kennisontwikkeling met een spin-off naar het onderwijs. Het verduurzamen van de energieketen begint bij besparing van het energieverbruik. Onze focus ligt daarbij op energiebesparing in de gebouwde omgeving, in voertuigen en in de industrie. De focus voor duurzame energiebronnen ligt op zon en wind en op gebruik van (afval)warmte voor het opwekken van elektriciteit. De decentraal opgewekte energie moet worden opgeslagen en worden ingepast in smart grids en off grid (c.q. mini grid) toepassingen [16]. Onze focus sluit nauw aan bij vier van de zeven thema s van het innovatiecontract van de topsector energie [6], het meest expliciet bij de thema s solar energy en smart grid. Maar ook bij energiebesparing in de industrie en in de gebouwde omgeving. De HAN is uniek in haar focus specifiek op Elektrische Energie. Andere hbo instellingen focussen bijvoorbeeld op verduurzaming van de gebouwde omgeving of op de biobased economy. Het Kenniscentrum Energie van de Hanzehogeschool Groningen heeft de grootste verwantschap. Zij richten zich vooral op (bio)gas, de effecten van warmtekrachtkoppeling op duurzame elektriciteitsvoorziening en smart grids. Hierdoor zijn beide centra zeer complementair met een gezonde overlap op het gebied van smart grids. Daarom hebben de lectoraten van Hanzehogeschool en HAN besloten tot een structurele samenwerking. In het Flexinet programma doen we als Hanzehogeschool en HAN samen met het relevante bedrijfsleven onderzoek naar congestiemanagement van elektriciteitsnetten door decentrale opwekking en opslag van energie. Naast onderzoek en valorisatie zien wij ook goede mogelijkheden voor samenwerking in het onderwijs; bijv. doorstroom van HAN bachelors naar de European Master of Renewable Energy in Groningen, studentuitwisseling (projecten, minoren), docentuitwisseling en professionalisering in de wederzijdse kenniskringen. Omdat het een structurele samenwerking betreft op instellingen nivo willen we die inbedden in het expertisecentrum. 3.2 Ambities en doelen De belangen van partijen uit overheid en bedrijfsleven vertalen zich in de ambities van het expertisecentrum: meer instroom (en minder uitval) van voltijd- en deeltijdstudenten (energie)techniek en het toerusten van studenten van andere disciplines met competenties op het gebied van (de transitie naar) een duurzame energievoorziening. Daarom ligt er een gezamenlijk belang van ondernemingen, overheden en kennisinstellingen bij het interesseren van jongeren voor (energie)techniek en het verbeteren van de SEECE PAGINA 4

11 doorstroom van mbo en vo naar de relevante hbo opleidingen. Het verminderen van de uitval en het stimuleren van (top)talenten en internationale instroom maken ook deel uit van het gezamenlijk belang. Vanuit deze ambitie hebben we de volgende doelstellingen opgesteld: Een groei van 250 % (van 110 nu naar 280 in 2016) van de uitstroom van HAN studenten (en dus van arbeidscapaciteit) die tijdens hun studie substantieel aan beroepstaken en vraagstukken uit de energie gerelateerde sector gewerkt hebben en die voldoende zijn toegerust om direct in die sector te kunnen gaan werken. Deze profielen en beroepstaken ontwikkelen wij in nauw overleg met de bedrijfspartners van SEECE. Deze substantiële en blijvende groei realiseren wij (zie ook BIJLAGE 1): a. doordat de instroom van de opleidingen Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde tussen 2013 en 2016 met 50% gaat groeien (van 161 naar 235). In beide opleidingen is energietechniek een belangrijke kern van de opleiding. De groei wordt vooral gerealiseerd door voor nieuwe doelgroepen deeltijd opleidingen bij elektrotechniek en werktuigbouwkunde samen met bedrijven aan te bieden. b. door bij alle opleidingen van het instituut Engineering structureel en substantieel aandacht te besteden aan (de transitie naar) duurzame energie. Dit doen we in de onderwijscasuïstiek, bij stages en afstuderen en in de minoren. c. door studenten van andere opleidingen van de Faculteit Techniek en van de andere faculteiten van de HAN te ondersteunen met onderwijscasuïstiek, minoren en stage- en afstudeer opdrachten binnen het thema duurzame energietransitie. Het gaat dus deels om nieuwe studenten en deels om studenten die meer energie in hun curriculum krijgen. Betere afgestudeerden die toegerust zijn voor de energievoorziening van morgen via het TOPtalentenprogramma; concreet: deelname van 10% van de energiegerelateerde studenten in Dit maatwerk programma focust met name op transdisciplinaire vraagstukken van de energietransitie aan de hand van concrete casussen van bedrijven en instellingen. Via de lectoraten kunnen extra onderzoekscompetenties verworven worden, bijvoorbeeld ten behoeve van doorstroom naar een aansluitende master opleiding of ondernemerscompetenties in samenwerking met het Centrum voor Ondernemerschap. Voor studenten komt dit programma boven op de reguliere studielast en zal zoveel mogelijk parallel lopen met en een verzwaring zijn van minor, stage en afstudeeropdrachten. Cursusomzet stijgend van 150k nu naar 300k in 2016 Ontwikkeling van nieuwe kennis op het gebied van Duurzame Elektrische energie, resulterend in nieuwe producten, patenteerbare kennis en ondersteuning van het bedrijfsleven op dit gebied Onderzoeksomzet van het lectoraat Duurzame energie (incl. Energieneutraal bouwen) stijgend van 300 k nu (in de opstartfase) naar 450 k in 2016 Kennisvalorisatie: startup s, innovaties in het MKB, aan het thema gerelateerde afstudeerprojecten; hierbij wordt nauw aangesloten bij het programma Gelderland Valoriseert SEECE PAGINA 5

12 4 Het business model 4.1 Het canvas Voor SEECE is het onderstaande business model ontwikkeld via de Business Model Generation aanpak. In de volgende hoofdstukken volgt een toelichting op dit business model. PARTNER NETWORK TenneT Alliander DNV KEMA Alfen KiEMT HAN Overheid Gemeente Arnhem Provincie Gelderland KEY ACTIVITIES R&D / S&O Kenniscreatie en deling netwerkmanagement Opleiden Curriculum ontwikkeling Werving Kwaliteitsbewaking KEY RESOURCES Labs Professionals Studenten Labs Professionals Bedrijven COST STRUCTURE Investeringen: labs Faciliteiten up-to-date houden Vaste kosten: facilities, salarissen, beheer Variabel: materialen, foutkosten, scholing PR en marketing Business Model SEECE OFFER Employability Scholing Nieuwe TOP ow-employability medewerkers Opgeleide Onderzoek medewerkers en kennis hoogwaardig-professioneel Garantie/risico per categrorie Valorisatie Ontwikkeling Innovatie (Open) Innovatie Volledig traject idee->prototype en Kennisdeling start productie EMT Broedplaats Faciliteiten Excellent en relatiefgoedkoop Expertise Onderzoek en kennis Beleving en Passie Duurzame Energie TOPtalentenprogramma Bedrijfsopdrachten Aansluiting naar masters Moderne faciliteiten Uitstraling - werving Professionalisering CUSTOMER RELATIONSHIPS B2B Persoonlijke relaties Key account management Direct contact Virtual Community DISTRIBUTION CHANNELS Persoonlijke netwerken Website Fysieke locaties SEECE Eén Loket Fysieke locaties SEECE Incompany CUSTOMER SEGMENTS 1. Bedrijven in de sector Energie MKB en GB Instellingen Overheid 2. Studenten 3. Opleidingen en docenten REVENUE STREAMS Trainingen, cursussen, onderzoeksopdrachten, valorisatie en Collegegeld en OCW bekostiging Projectsubsidies (SIA-RAAK, Europees, topsector) O&O fondsen, Intelectual Property Rights (IPR) 4.2 Klantsegmenten en hun behoeften Figuur 1 - Business Model Canvas SEECE SEECE kent verschillende klantsegmenten: 1. bedrijven en instellingen uit de (top)sector energie, in onze omgeving zijn dat: Energieproductie en/of leveringsbedrijven (NUON, ESSENT, ENECO, Greenchoice, maar vooral ook lokale duurzame energiebedrijven zoals AGEM (Achterhoekse Groene Energie Maatschappij)) De energie transport en distributiebedrijven (TenneT, Alliander, Enexis etc) De energiegerelateerde bedrijven: leveranciers van producten, apparaten en diensten, incl. onderzoek en engineering diensten (zoals bijvoorbeeld DNV KEMA) Regionale en lokale overheden die energietransitie en EMT tot speerpunt hebben verklaard in hun meerjarenbeleid. Bedrijven hebben behoefte aan meer en beter gekwalificeerde medewerkers die zijn toegerust om de energietransitie invulling te geven. Daartoe willen zij invloed uitoefenen op en bijdragen aan de curricula van opleidingen. Daarnaast hebben bedrijven er behoefte aan om hun huidige medewerkers bij te scholen op nieuwe kennisgebieden en employabel te houden. Bedrijven en overheid hebben behoefte aan expertise via toegepast onderzoek en valorisatie. De behoefte van grote bedrijven ligt enerzijds bij fundamenteel en wetenschappelijk onderzoek en anderzijds bij toegepast onderzoek om tot nieuwe producten en diensten te komen. Middelgrote en kleine bedrijven hebben vooral behoefte aan toegepast onderzoek en valorisatie SEECE PAGINA 6

13 Inzet van studenten in het bedrijf wordt als een belangrijke behoefte en succesfactor gezien, enerzijds vanwege de kennis en frisse denkkracht die studenten meebrengen, anderzijds vanwege extra capaciteit tegen lage kosten. 2. Studenten en potentiële studenten die willen gaan werken in de energiesector. Dit zijn zowel voltijd als deeltijd studenten die hun opleiding combineren met een baan in de branche. Zij hebben behoefte aan een aansprekende, herkenbare en uitdagende opleiding waarin zij met passie aan de slag kunnen. Een goed studie- en baanperspectief is een belangrijk keuzemotief. Ook de mogelijkheid om door te stromen naar een goed aansluitende masteropleiding of om zelf een onderneming te kunnen starten rondom een innovatief product is voor een deel van de studenten een belangrijke behoefte. 3. Opleidingen (m.n. van de Instituten Engineering en Built Environment) die meer en betere studenten willen opleiden met interesse in en kennis van duurzame energie. Docenten van deze opleidingen zijn een belangrijke klantgroep omdat zij enerzijds meewerken in het centrum en daardoor anderzijds zichzelf ontwikkelen op het gebied van onderzoek en op inhoudelijke innovatieve thema s. De opleidingen waar zij werkzaam zijn hebben behoefte aan goed en up-to-date opgeleide docenten. 4.3 Propositie en productportfolio Voor bedrijven SEECE biedt aan bedrijven mogelijkheid om invloed uit te oefenen op het curriculum en zelf mee te werken in het onderwijsprogramma. Daardoor wordt het onderwijs aantrekkelijker en gaat er wervingskracht van uit. Via opdrachten die met en door studenten worden uitgevoerd komen bedrijven in contact met duurzame energie studenten en zij kunnen dit inzetten als een werving en selectie instrument. SEECE biedt door middel van de verschillende lectoraten zowel kennis als toegepast onderzoek om samen met de klant innovatieve oplossingen te bedenken. Hierbij worden studenten ingezet die worden begeleid door deskundige docenten, lectoren en professionals uit de bedrijven. Concrete onderzoeksproducten zijn: Resultaten van toegepast onderzoek naar innovatieve duurzame elektriciteitopwekking Duurzame ontwerpen van energiegerelateerde producten en diensten Bouwen en testen van prototypes Testen, meten, monitoren en valideren van duurzame energiesystemen en producten: de technische performance, de economische (haalbaarheid, terugverdientijd) en de sociale, belevings-, gebruiks-, comfort- en acceptatieaspecten. Kennisvalorisatie op het gebied van duurzame energie, o.a. via het programma Gelderland Valoriseert. Deze wordt verankerd in de valorisatie-infrastructuur van de HAN. Resultaten van toegepast onderzoek op het gebied van ketensamenwerking aan duurzame innovaties Nieuwe verdienmodellen binnen duurzame samenwerkingsverbanden Daarnaast biedt SEECE na- en bijscholing voor medewerkers van bedrijven: Master classes verzorgd door de beste docenten van de HAN en uit het bedrijfsleven Post hbo opleidingen van topkwaliteit Deeltijd bachelor en master opleidingen Voor studenten en potentiële studenten Voor studenten en aankomende studenten die op zoek zijn naar een bèta opleiding met passie, beleving en maatschappelijke relevantie biedt SEECE zeer hoogwaardige opleidingen met uitdagende praktijkcasuïstiek zowel in het innovatieve onderzoek van SEECE als bij de bekende energiebedrijven in de regio. Tevens biedt SEECE al een aantrekkelijk baanperspectief in de Energie sector. Voor excellente studenten: Een toptalentenprogramma Duurzame Energie toegankelijk voor de groep van 10% beste HAN studenten en voor de toppers uit het hele land; studenten worden geselecteerd op basis van resultaten en motivatie. Studenten volgen dit programma naast het reguliere programma. Het topprogramma bevat substantieel extra inhoud en vormt een goede aansluiting naar relevante master SEECE PAGINA 7

14 opleidingen. Ook biedt het programma een goede basis om zelf een onderneming te starten. Het onderwijs is van topkwaliteit en wordt gegeven door topdocenten uit onderwijs en bedrijfsleven. HAN professional master opleidingen die qua thematiek en casuïstiek aangepast zijn op (duurzame) elektrische energie, zoals de Master Control Systems Engineering en de Master in International Business. Voor alle studenten: Tenminste 10% duurzame energietransitie casuïstiek in de opleidingen van de instituten Built Environment en Engineering. Door de hele opleiding heen van 1e tot en met 4e jaar is er gericht aandacht voor duurzame energie Plus een aanbod van minoren gericht op duurzame elektrische energie en ontwikkeld in samenwerking met de bedrijfspartners Afstuderen bij SEECE, waarbij voor de toppers speciale masterclasses worden georganiseerd met topdocenten van universiteiten en uit het bedrijfsleven. Master Sustainable Energy Vooralsnog wordt niet ingezet op een nieuwe HAN master over Sustainable (Electrical) Energy. De reden hiervoor is dat er al goed toegankelijke masters bestaan op dit specifieke thema in Nederland (van de Hanzehogeschool en en van de 3TU s). De energiesector heeft aangegeven voldoende aanbod van master afgestudeerden bij vacatures te hebben (ook uit het buitenland). Daardoor zullen zij niet snel mee investeren en hun medewerkers hier naartoe sturen. De behoefte ligt vooral bij hbo en mbo opgeleiden. Met de Hanzehogeschool is verkennend gesproken over doorstroom van onze studenten naar hun master en over een pre-master traject daarvoor bij de HAN. Ook de afstudeeropdracht van deze master kan bij (een lectoraat van) de HAN plaatsvinden. Bètamentality [13] Studenten krijgen in de (top)opleiding een transdisciplinaire leerroute aangereikt waarin zij met bedrijven en instellingen werken aan de energievraagstukken van de toekomst. Dit is aansprekend en uitdagend voor concrete bèta s. Doordat de maatschappelijke transitie naar duurzame energie centraal staat is er ook een duidelijke en aansprekende wervingskracht naar de maatschappelijk gemotiveerde beta s, de mensgerichte generalisten. Daarnaast vraagt de energietransitie om carrière bèta s die de businesskansen willen en kunnen verzilveren die deze energietransitie biedt. Vanuit het valorisatieprogramma en de EMT broedplaats duurzame energie worden ondernemende studenten ondersteund om al tijdens hun studie te starten met kansrijke energiegerelateerde innovaties. Door de energie leerroutes en toptalentprogramma s geven we deze studenten niet alleen meer beleving en passie tijdens de studie maar ook de gelegenheid zich op een unieke manier te onderscheiden op de arbeidsmarkt. Instroom nieuwe doelgroepen (mensen met een slecht baanperspectief). Er zijn relatief veel jongeren die een opleiding hebben voor een branche met weinig arbeidsmarktperspectief of een vooropleiding die niet aansluit op onze energieopleidingen. Zij worden middels een uniek en gericht schakeltraject voorbereid op een deeltijdopleiding met een duaal karakter. Het schakeltraject wordt onder andere met en bij de Gelderse ROC s uitgevoerd. Ook het pakket aan commerciële cursussen wordt hierop aangepast en uitgebreid. Het deeltijdtraject bestaat uit drie dagen betaald werk in de energiesector en twee dagen opleiding bij de HAN. Tenslotte bieden we aan buitenlandse bachelor studenten toegang tot een baan in de (NL) energiebranche via onze Engelstalige masters Control Systems Engineering en International Business. Voor opleidingen en docenten SEECE biedt verschillende activiteiten aan in het instroomprogramma van FT. Hierbij zijn de bedrijfs- en overheidspartners nadrukkelijk betrokken omdat zij als geen ander aan scholieren (en hun ouders) kunnen laten zien hoe interessant en uitdagend een baan in de energiesector is en wordt de komende jaren. Daardoor stromen er meer nationale en internationale studenten in en op termijn uit. Dat geldt voor alle vormen: voltijd, deeltijd, post-hbo en master. Doordat er vanaf het begin van de studie een concrete verbinding is met een zeer maatschappelijk relevante en innovatieve beroepspraktijk neemt de studiemotivatie en daarmee het SEECE PAGINA 8

15 rendement toe. Dit wordt versterkt door het landelijk unieke karakter van dit speerpunt waardoor ook studenten van buiten de regio hier op af komen. SEECE biedt voor docenten mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen en te professionaliseren: Docenttraining en uitwisseling van methoden, technieken, lesmateriaal en ervaring. Onder andere in de landelijke kenniskring van het project Duurzame energie in de beroepskolom en samen met de bedrijfspartners. Ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden door deelname aan onderzoek (inclusief promotietrajecten) Deelname aan SEECE Master classes 4.4 Verdienmodellen Er is een toenemend structureel tekort aan hoger opgeleiden in de topsector Energie. Bedrijven waaronder de SEECE partners en hun Opleidings- en Onwikkelingsfondsen (O&O fondsen) willen de komende jaren investeren in een structurele groei van deze arbeidscapaciteit. In SEECE gaan HAN en de energiesector zich gezamenlijk inspannen voor meer en betere afgestudeerden. Inzet van bedrijven zal vooral bestaan uit (expert)uren en hardware (apparatuur en materiaal). Ook zullen bedrijven opdrachten voor studenten en onderzoeksopdrachten voor het lectoraat inbrengen. Het centrum genereert meerwaarde dat in de begroting is uitgedrukt in geld. Het verdient vooral ook geld met het opleiden van meer en betere energiegerelateerde studenten en het toeleiden van studenten naar de energiesector. Dit geld wordt door reguliere bekostiging en collegegeld via de opleidingen ingebracht maar ook door in kind bijdragen vanuit het bedrijfsleven. Verder wordt meerwaarde gecreëerd door cursussen en het uitvoeren van onderzoek en valorisatieprojecten voor bedrijven. Ook subsidies zullen zowel voor onderzoek en valorisatie als voor het werken aan de human capitalagenda een belangrijke bron van inkomsten zijn. Concurrentie De HAN is binnen het HBO uniek met het speerpunt Duurzame Elektrische Energie en de HAN bevindt zich in de onmiddellijke en regionale nabijheid van veel relevante en unieke bedrijven die partner van SEECE zijn of worden. Daardoor is er geen concurrentie van andere hogescholen. Door samenwerking met o.a. Hanzehogeschool, Saxion, Hogeschool van Amsterdam en de 3 TU s wordt het aanbod completer en krachtiger. Voor opleidingen en lectoraten van de HAN is SEECE een uniek centrum van waaruit zij structureel effectief en low cost (efficiënt) hun marketing en relatiemanagement kunnen uitvoeren. Bovendien kunnen zij door de samenwerking hun productportfolio versterken. Zelfvoorzienend SEECE zal over 4 jaar zelfvoorzienend kunnen zijn omdat: 1. Extra instroom van (energie)studenten zowel voor de instituten als voor bedrijven van levensbelang blijft het komend decennium 2. Het verbindende karakter van het expertisecentrum zo veel meerwaarde creëert die ieder afzonderlijk nooit kan realiseren. SEECE vormt een boegbeeld op dit thema en fungeert als aanspreekpunt voor bedrijven en instellingen 3. De opgebouwde kennis, labfaciliteiten en patenten genereren extra omzet door samenwerking met bedrijven. 4. Het een projectorganisatie is en een hele lage overhead heeft van ca. 100k / jaar aan bureaumanagement 5. De projecten uitgevoerd worden door bestaande entiteiten: lectoraten, instituten, CIA, CPM en SBC en de valorisatie infrastructuur die de HAN opzet 4.5 Marketingplan De communicatie en marketingstrategie voor initiële studentwerving zal naadloos aansluiten bij het Instroomplan van de Faculteit Techniek. In nauwe samenwerking met de VO scholen komen havo en vwo leerlingen al vroeg in hun middelbare school periode bij de HAN om kennis te maken met het speerpunt (zie BIJLAGE 4). Hiervoor brengt SEECE casuïstiek in waarbij ook de beroepspraktijk uit de energiesector wordt betrokken SEECE PAGINA 9

16 Samen met de Gelderse ROC s uit RxH worden doorlopende leerwegen ontwikkeld met casuïstiek op het gebied van duurzame energie. Dit geldt voor de reguliere BOL 4 opleidingen die aansluiten op de voltijd en voor speciale trajecten om mensen met een andere vooropleiding toch naar de energiebranche te leiden via een deeltijd of duale opleiding. De internationale marketing zal op HAN niveau worden opgezet. De werving van bedrijfsopdrachten gebeurt door het Smart Business Center en via Gelderland Valoriseert door de deelnemende lectoraten, instituten (o.a. via de stagecoördinatoren) en CPM door key accountmanagement en acquisitie van het programmabureau van SEECE. De coördinatie vindt plaats door het SEECE programmamanagement. Hierbij wordt ook samengewerkt met KiEMT, de Regionale Centra voor Technologie (RCT s) en de HAN vertegenwoordigers in de regio (zoals in de Achterhoek, Rivierenland en de Vallei). 5 Financiële analyse Dit deel van het Businessplan is niet openbaar SEECE PAGINA 10

17 SEECE PAGINA 11

18 6 Omgevingsanalyse en risicoanalyse B U S I N E S S P L A N S E E C E 6.1 De verbinding met de (regionale) topsectoren en de maatschappelijke uitdagingen Energie is door het kabinet aangemerkt als een van de economische topsectoren. De energietransitie moet economisch voordeel opleveren voor het land: groen én groei [2]. De provincie Gelderland heeft Energie- en MilieuTechnologie (EMT) aangemerkt als speerpunt en er ligt een zeer recent voorstel aan Provinciale Staten voor het prioritaire programma Energietransitie[4] voor de jaren Arnhem is vanouds Nederlands elektriciteitsstad en de regio Arnhem Nijmegen heeft relatief erg veel bedrijvigheid van grote bedrijven en MKB in de energiesector. De energievoorziening in Nederland moet schoner, slimmer en gevarieerder [3]. Nederland zit (net als de rest van de wereld) in een historisch energietransitietraject. De uitdaging is om onze volledige energievoorziening te vernieuwen. Volgens o.a. de Algemene Energieraad zijn er 5 trends: een stijgende vraag naar (elektrische) energie, nieuwe energietechnologieën (opwekking), nieuwe locaties, meer decentrale productie en het einde van de technologische levensduur van het huidige elektriciteitsnetwerk. Zowel de landelijke als de regionale overheden en de bedrijven benoemen de arbeidsmarkt in de energiesector als krap tot zeer krap [7]. Landelijk gezien is de arbeidsmarkt krap : er is een groeiende vraag van 4,7% van de huidige werkgelegenheid per jaar. De vervangingsvraag door uitstroom van oudere werknemers is in deze sector groot. Gezien het relatief grote aantal energiegerelateerde bedrijven in onze regio is de kwantitatieve vraag hier groter dan in de rest van het land. In Oost Nederland (Gelderland en Overijssel) zijn 800 bedrijven actief in de energiesector en er werken personen. De grote energiebedrijven in de regio noemen tientallen langdurig openstaande vacatures. De behoefte richt zich vooral op afgestudeerden op het gebied van energietechniek c.q. de energievoorziening van de toekomst. De foto van de topsector Energie [12] laat een duidelijk zwaartepunt zien qua R&D uitgaven in de Provincie Gelderland. Ook de werkgelegenheid in deze regio wordt als goed gekwalificeerd [11]. Zie hiervoor de figuur op de volgende pagina. De Commissie Veerman [8] en de Commissie De Boer [9] geven beide aan dat de ontwikkeling van Centres of Expertse belangrijke instrumenten zijn om te komen tot meer en betere hbo ingenieurs. Het Innovatiecontract [6] en de Human Capital Agenda (HCA) [7] van de Topsector Energie sluiten direct aan bij de belangen en ambities van stakeholders. Zij nemen de adviezen van Veerman en De Boer over voor Centres of Expertise in het hbo. Ook het onlangs verschenen Masterplan Bèta en Techniek [5] focust hierop. Het EMT beleid van provincie, regio s en gemeenten De doelstelling van het Gelderse prioritaire programma Energietransitie [4] is drieledig: 1. De Energie Milieu Technologie (EMT) sector in Gelderland is een belangrijke (en groeiende) economische drager die bijdraagt aan de energietransitie en een biobased economy. 2. Bijdragen aan meer energiebesparing in Gelderland volgens de Europese doelstelling van 20% energiebesparing in 2020 (t.o.v. 2010). Het streven is 2% per jaar. 3. Bijdragen aan meer hernieuwbare energie in Gelderland volgens de Europese doelstelling van 14% in Het streven is 8% hernieuwbare energie in 2015 in Gelderland. De keuze voor de EMT sector is onder andere gebaseerd op een keuze voor innovatie en werkgelegenheid. De provincie zet zwaar in op valorisatie en op human capital. Er is een regionale Human Capital Agenda opgesteld in samenspraak met partners van SEECE. Gelderland ziet haar rol als regievoerder en als facilitator vanuit haar opdracht een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren en scheefgroei op de arbeidsmarkt tegen te gaan. Eén van de doelstellingen van de provincie is om naast Food Valley en Health Valley een EMT Valley te vormen in Oost Nederland. De Gelderse prioritaire gebieden Food Valley (biobased economy) en EMT Valley (duurzame energie) zijn nauw met elkaar verbonden. In de agrofood industrie wordt veel elektrische energie verbruikt, denk bijvoorbeeld aan bakkerijen, zuivelindustrie, koffiebranders en kassen. Dat energieverbruik zal de komende jaren drastisch verlaagd moeten worden om de kostprijs concurrerend te houden en om als bedrijf een duurzaam imago te krijgen. Naast energiebesparing wordt in de agrofoodsector ook (duurzame) energie opgewekt. Bijvoorbeeld in de energieproducerende kas waar het directe zonlicht wordt omgezet in elektriciteit met SEECE PAGINA 12

19 solarconcentratietechnieken en bij de verwerking van food reststromen tot energie zoals in GFT vergisters en productie van bio-olie met algen of gistcellen. Hier ligt binnen de HAN de verbinding en samenwerking met het speerpunt Bio-discovery. Figuur 2 - Foto van de topsector Energie (Bron Platform Bèta Techniek [12]) De gemeente Arnhem heeft het programma Energie [made in arnhem] energiestad. Zij zet daarbij in op duurzaamheid, energiebesparing, opwekking van duurzame energie en de ontwikkeling en stimulering van innovaties en werkgelegenheid in de energie- en milieutechnologie. Op 24 juni 2011 hebben tachtig organisaties, bedrijven en instellingen, waaronder de HAN het convenant Energie made in [Arnhem] getekend. De directeur van de Faculteit Techniek, dr. Janneke Hoekstra, is lid van de Energieraad Arnhem. De gemeente Nijmegen heeft de ambitie om in 2045 zelfvoorzienend te zijn in zijn energieverbruik. Daarom is de gemeente gestart met het co-creatieproces Power2Nijmegen, samen met bedrijven, organisaties, kennisinstellingen (HAN) en andere deskundigen in de stad. De gemeente vraagt de partijen om op zoek te gaan naar manieren om er voor te zorgen dat Nijmegen in 2045 ongeveer 50 procent minder energie gebruikt en de rest van zijn energie uit duurzame bronnen opwekt. De regio Achterhoek heeft het Akkoord van Groenlo opgesteld dat wordt onderschreven door ondernemers, vertegenwoordigers van kennisinstituten (HAN), maatschappelijke organisaties en overheden uit de Achterhoek. Het belangrijkste doel is te komen tot 50 procent CO 2 -reductie voor Op den duur moet de regio zelf energie opwekken. De leden komen met initiatieven, geven voorzetten en leggen verbanden dwars door alle Achterhoekse lagen heen. 6.2 De verbinding met werkveld en regio Netwerk Het thema Duurzame Elektrische Energie is diep geworteld in het DNA van de 4 O s (ondernemers, onderzoek, onderwijs, overheid) in de regio. Dit wordt zichtbaar door het sterke netwerk kiemt. Stichting kiemt (kennis en innovatie in Energie- en MilieuTechnologie) is een netwerk van EMT-gerelateerde bedrijven, overheden en kennisinstellingen in Oost-Nederland. Via nauwe samenwerking en kennisuitwisseling bevorderen we samen met kiemt innovaties en new business op het gebied van energie- en milieutechnologie. Zoals in het kader van SEECE PAGINA 13

20 het project Gelderland Valoriseert, waarvan de HAN penvoerder is. Daarin worden kansrijke innovaties en nieuwe levensvatbare EMT initiatieven in de regio gescout, gescreend en ondersteund. De HAN is hoofdparticipant van kiemt, faculteitsdirecteur van de Faculteit Techniek van de HAN, mw. Janneke Hoekstra, heeft zitting in het bestuur van kiemt en Collegelid mw. Kristel Baele heeft zitting in de Raad van Advies. kiemt is founding partner van SEECE en heeft zitting in de stuurgroep. Kennisvalorisatie door toegepast onderzoek en dienstverlening -projecten met lectoraten en studenten worden ook door de regionale overheden van groot belang geacht vanuit de ambitie de regio te profileren op het gebied van duurzame energie. Dit stimuleert het vestigingsklimaat en tempert verdere krimp (zoals bijvoorbeeld de Achterhoek). Bovendien helpt het overheden bij het realiseren van hun klimaatdoelstellingen. Internationale en Euregionale samenwerking De transitie naar duurzame energie is een mondiaal thema. Daarom wordt internationale samenwerking benut, gezocht en uitgebreid. Belangrijk daarin is de samenwerking met Duitse partners in het NL-D Euregiogebied Rhein-Waal resp. de deelstaat Nordrhein-Westfalen (NRW). Het Nederlandse Topsectorenbeleid kent zijn tegenhanger in het NRW Clusterbeleid. De relevantie van het thema blijkt uit het bestaan van twee Clusters rondom Energie en één Cluster rondom EMT. Voor het speerpunt liggen allereerst interessante en ruime samenwerkingsmogelijkheden en -partners binnen het NRW Cluster 'EnergieForschung NRW' met zijn 3 regionale Clusters en netwerken. Daarnaast liggen binnen het NRW Cluster uitdagende samenwerwerkingsmogelijkheden en -partners. Ook de Hochschule Rhein-Waal is een belangrijke partner van de HAN op dit thema [19]. Met de Westfälische Hochschule (vestiging Bocholt) en de Fachhochschule Münster wordt nauw samengewerkt in het euregio project EnergieKlima2020 [20]. Verder richt SEECE zich expliciet op bedrijven die actief zijn in ontwikkelings- en BRIC landen, omdat daar betrouwbare en betaalbare elektriciteit van doorslaggevend belang is voor duurzame maatschappelijke ontwikkeling. Veel regionale bedrijven hebben businessmodellen (mvo) die zich richten op off-grid installaties in deze regio s. Samen met Nuffic en de Hanzehogeschool wordt samenwerking met Russische Universiteiten gezocht in het kader van Living Lab Energy [21]. 6.3 Risicoanalyse Hieronder staan de belangrijkste risicofactoren en kritische succesfactoren en de maatregelen die wij in de opzet van SEECE al genomen hebben om deze risico s beheersbaar te houden. Risico s zijn: Beëindiging van bekostiging van deeltijdopleidingen; in de politiek wordt dit item genoemd. Als deeltijdopleidingen niet meer worden bekostigd en studenten of bedrijven de hele studie zelf moeten bekostigen dan zal het aantal deeltijd studenten fors kunnen afnemen. De huidige regering lijkt geen plannen te hebben om de deeltijdbekostiging af te schaffen. Doordat wij onze (nieuwe) deeltijdklassen in het kader van SEECE een duaal karakter geven waarin het langjarig commitment en de bijdragen van de netbedrijven en ingenieursbureaus is verzekerd is het risico aanzienlijk afgezwakt. Onvoldoende commitment en bijdragen van bedrijven. Door het aanhouden van de crisis kunnen bedrijven onvoldoende hun commitment met en bijdrage aan het SEECE programma leveren. Of door de aanhoudende crisis krijgt SEECE onvoldoende opdrachten vanuit het bedrijfsleven. Doordat onze founders vooral grote net(infra)bedrijven zijn die nauwelijks conjunctuur- en marktgevoelig zijn is dit risico voor een belangrijk deel afgedekt. Daarnaast zullen we door het aangaan van internationale contacten op dit wereldwijde thema ook minder afhankelijk worden van de Nederlandse economie en arbeidsmarktsituatie. Het beleid van onze partnerbedrijven is er op gericht om juist tijdens de crisis te investeren (middels SEECE) in hun lange termijn arbeidscapaciteit. Het 4-jarige deeltijdtraject is hier een goed voorbeeld van. Zij hebben dan een toevoerlijn aan arbeidscapaciteit gecreëerd voor de periode na de crisis en als de tekorten aan bètatechnici echt nijpend gaan worden. De founders zijn vertegenwoordigd in de stuurgroep van SEECE en zij hebben op de eerste stuurgroepvergadering hun expliciete langjarig commitment uitgesproken SEECE PAGINA 14