Salderen op afstand 'Het verlaagd tarief op de energiebelasting'

Transcriptie

1 Salderen op afstand 'Het verlaagd tarief op de energiebelasting' Auteur: Redmer Steen (148466) Opdrachtgever: gemeente Ferwerderadiel Datum: mei 2014

2 Salderen op afstand Het verlaagd tarief op de energiebelasting Instituut: NHL Hogeschool Opdrachtgever: Gemeente Ferwerderadiel Auteur: Redmer Steen (148466) Datum: 28 mei 2014 Studiejaar:

3 Voorwoord Mijn naam is Redmer Steen ik ben een student HBO - Rechten aan de NHL Hogeschool. De afgelopen 20 weken ben ik druk bezig geweest met het verzamelen, lezen, beoordelen en verwerken van informatie en regelgeving over 'salderen op afstand' met als resultaat dit onderzoeksrapport. Dit onderzoeksrapport is opgesteld in het kader van mijn afstudeeronderzoek. Het onderzoek is gericht op de juridische voorwaarden bij salderen op afstand die zijn gesteld in de huidige wet- en regelgeving. De ruimtelijke, financiële en overige aspecten zijn ook van belang, hieraan zal ook aandacht moeten worden besteed. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Ferwerderadiel en de werkgroep Duurzaam Noordoost. Voor de gemeente dient dit plan als ondersteuning bij het adviseren aan lokale initiatieven die willen salderen op afstand en als ondersteuning van de stichting LEF (Lokale Energie Ferwerderadiel). Deze stichting is in 2012 opgericht en heeft als doel om een combinatie van duurzame energie en leefbaarheid in de gemeente Ferwerderadiel te faciliteren, participeren en activeren. Om tot dit onderzoeksrapport te komen heb ik de relevante wet- en regelgeving opgezocht en doorgelezen. Ook ben ik naar presentaties en voorlichtingsavonden geweest en heb ik vragen gesteld onder andere aan bestaande coöperaties, aan de Belastingdienst, de Rijksoverheid, Rijksdienst voor ondernemend Nederland en aan de netbeheerder. Het beroepsproduct bij dit onderzoek is het advies dat wordt gegeven. De afgelopen 20 weken waren voor mij heel erg leerzaam. Het doen van onderzoek naar salderen op afstand was erg interessant. Opvallend en lastig was wel dat er 'weinig' bekend was over de toepassing van de huidige wet- en regelgeving, zowel bij de overheidsinstanties als de lokale instanties. Dit omdat de regeling erg nieuw is en veel verschillende aspecten bevat. Op 2 juli 2014 heeft de Tweede Kamer gedebatteerd over de regeling verlaagd tarief op de energiebelasting. De veranderingen en aandachtspunten die hieruit naar voren zijn gekomen zijn nog verwerkt in dit onderzoek. Ik hoop dat de gemeente en stichting LEF met behulp van dit onderzoeksrapport de lokale initiatieven kunnen ondersteunen en het gebruik van duurzame energie verder kan faciliteren, participeren en activeren. Marrum 28 mei 2014, Redmer Steen

4 Inhoudsopgave Samenvatting Blz. 5 Hoofdstuk 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Blz Doel van het onderzoek Blz Onderzoeksvragen Blz Leeswijzer Blz. 8 Hoofdstuk 2. Salderen op afstand 2.1 Het energieakkoord 2013 Blz. 10 Hoofdstuk 3. De wet- en regelgeving bij salderen op afstand 3.1 Nederlandse wet - en regelgeving Blz Wet belastingen op milieugrondslag Blz Elektriciteitswet 1998 Blz Omgevingswet Blz Regeling Garanties van Oorsprong Blz Kamerstukken Blz. 16 Hoofdstuk 4. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor salderen op afstand 4.1 De voorwaarden Blz De coöperatie Blz Wat is een coöperatie Blz De leden van de coöperatie Blz De productie-installatie Blz De postcoderoos Blz Juridisch en economisch eigendom Blz De elektriciteitsaansluiting Blz Overige voorwaarden Blz. 23 Hoofdstuk 5. Kritische succesfactoren voor de lokale energiecoöperaties 5.1 Kritische succesfactoren bij de coöperatie Blz Kritische succesfactoren bij overeenkomsten Blz Kritische succesfactoren bij de productie-installatie Blz Overige kritische succesfactoren Blz Zonne-energieprojecten en windenergieprojecten Blz Belastingen Blz. 30 Hoofdstuk 6. Conclusie Blz. 32 Hoofdstuk 7. Discussie Blz. 36 Afkortingenlijst Blz. 37 Literatuurlijst Blz. 38 Bijlagen Bijlage 1 Onderzoekmatrixen Blz. I Bijlage 2 Salderen op afstand Blz. V Bijlage 3 Wet- en regelgeving bij salderen op afstand Blz. X Bijlage 4 Voordwaarden bij salderen op afstand Blz. XV Bijlage 5 Kritische succesfactoren bij salderen op afstand Blz. XXXIV

5 Samenvatting Voor u ligt het onderzoeksrapport over salderen op afstand, ook wel het verlaagd tarief op de energiebelasting genoemd. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Ferwerderadiel. In de conclusie en aanbevelingen worden de juridische voorwaarden en kritische succesfactoren bij salderen op afstand weergegeven. De vraag die centraal staat in dit onderzoek is: Op welke wijze kunnen lokale initiatieven voldoen aan de voorwaarden van de huidige wet - en regelgeving bij salderen op afstand? Op grond van het Energieakkoord 2013 voor duurzame energie, ondertekend in september 2013 door ruim veertig organisaties onder leiding van de Sociaal Economische Raad (SER), is salderen op afstand mogelijk. Salderen op afstand is bedoeld voor burgers die niet op hun eigen erf duurzame elektriciteit kunnen opwekken maar die wel elektriciteit willen opwekken. Het opwekken van de elektriciteit moet dan gezamenlijk met andere burgers in de zogenoemde lokale energie coöperaties. Salderen op afstand moet niet verward worden met de term salderen. Bij salderen gaat het om een particulier die zelf op duurzame wijze elektriciteit opwekt en deze elektriciteit verbruikt of teruglevert aan het net. Als de particulier de opgewekte elektriciteit zelf verbruikt wordt dat salderen achter de meter genoemd en als de particulier de opgewekte elektriciteit teruglevert aan het net dan wordt dat salderen voor de meter genoemd. Bij salderen achter de meter betaalt de particulier geen energiebelasting over de duurzaam opgewekte elektriciteit die hij zelf verbruikt. Bij salderen voor de meter wordt ieder jaar de aan het net terug geleverde elektriciteit afgetrokken van de hoeveelheid energie die de particulier heeft verbruikt. Alleen over het overgebleven gedeelte moet dan energiebelasting worden betaald. Levert de particulier meer terug dan hij verbruikt dan krijgt hij over dat deel een redelijke vergoeding van zijn energiemaatschappij. Salderen op afstand is in feite een verlaagd tarief op de energiebelasting: 'Een belastingkorting van 7,5 eurocent excl. BTW per lokaal opgewekte kwh hernieuwbare elektriciteit waarvoor geen rijkssubsidie wordt ontvangen en die in coöperatief verband voor eigen rekening en risico wordt opgewekt en gebruikt door kleinverbruikers en waarbij de leden van de coöperatie en de installatie zich in een zogenoemde postcoderoos bevinden 1 '. Van salderen op afstand is sprake wanneer de duurzame elektriciteit ergens anders wordt opgewekt dan bij de particulier zelf. Denk hierbij aan een windmolen in een weiland of zonnepanelen op het dak van een boerenstal. Naast dat de elektriciteit niet door de particulier zelf wordt opgewekt is een ander verschil met salderen dat de elektriciteit niet volledig vrij staat van energiebelasting, maar dat er een korting geldt van 7,5 eurocent per kwh. Salderen op afstand heeft twee financiële voordelen voor de coöperaties: de duurzaam opgewekte elektriciteit wordt geleverd aan een energieleverancier, hiervoor wordt een vergoeding verkregen en de leden van de coöperatie krijgen korting op de energiebelasting van 7,5 eurocent per kwh (excl. BTW). Het doel van het verlaagde tarief op de energiebelasting is om de Nederlandse burgers zelf elektriciteit te laten opwekken die ze vervolgens ook 'zelf verbruiken'. Naast het financiële voordeel voor de coöperatie en de leden en het feit dat het opwekken van duurzame elektriciteit beter is voor het milieu hopen de partijen die betrokken waren bij het Energieakkoord 2013 dat de Nederlandse burgers ook milieubewuster worden. De regeling zoals deze is vastgesteld in het Energieakkoord 2013 is geïmplementeerd in de Elektriciteitswet 1998 en in de Wet belastingen op milieugrondslag en in het uitvoeringsbesluit en de uitvoeringsregeling van 1 Het energieakkoord, energieakkoordser.nl. 5

6 deze wet. Deze wetten bevatten meerdere voorwaarden waar de lokale initiatieven aan moeten voldoen als ze in aanmerking willen komen voor salderen op afstand. Het is overigens voor burgers wel mogelijk om gelijktijdig te salderen en te salderen op afstand. Bijvoorbeeld zonnepanelen op eigen dak en lid van een coöperatie die duurzame elektriciteit opwekt. Dit mag tot de hoogte van het eigen verbruik met als maximum kwh per jaar. In de conclusie staat weergegeven dat de lokale initiatieven aan alle in de huidige wet- en regelgeving gestelde voorwaarden bij salderen op afstand moeten voldoen. Er kan alleen aan de voorwaarden worden voldaan door: Een coöperatie op te richten, met alleen particuliere kleinverbruikers die een eigen woning hebben of (onder bepaalde voorwaarden) een woning huren, particuliere kleinverbruikers zijn particulieren met een elektriciteitsaansluiting van 3x80 ampère; Tot 5% in kapitaal en zeggenschap in de coöperatie, kunnen onder bepaalde voorwaarden ondernemers, natuurlijke personen worden toegelaten. Vanaf 1 januari 2015 zal het voor kleine ondernemingen ook mogelijk zijn om volledig deel te nemen in een coöperatie. Voorwaarde is dan wel dat de kleine onderneming niet meer dan 20% van het totale kapitaal van de coöperatie mag inbrengen ; Uit hernieuwbare energiebronnen elektriciteit op te wekken met een productie-installatie die alleen wordt gebruikt voor het opwekken van hernieuwbare energie; Als coöperatie leden te werven die in de nabijheid van de productie installatie wonen, binnen de postcoderoos; Als coöperatie de productie-installatie in juridisch en economisch eigendom te hebben, de wijze van financiering is hierbij van belang (inleg van de leden, lenen of operational lease); Bij zonne-energieprojecten, een extra elektriciteitsaansluiting te plaatsen voor de productie-installatie. Deze voorwaarde is echter nog een 'aandachtspunt' voor Minister Kamp, mogelijk wordt deze voorwaarde aangepast of afgeschaft 2 ; Als coöperatie Garanties van Oorsprong uit te geven voor de opgewekte elektriciteit, om aan te tonen dat de elektriciteit duurzaam is opgewekt en waar deze is opgewekt; Geen andere subsidies van het Rijk te krijgen of te hebben verkregen. Naast de genoemde voorwaarden zijn er voor de lokale initiatieven veel kritische succesfactoren waar rekening mee moet worden gehouden. Er moeten bijvoorbeeld overeenkomsten worden gesloten, een recht van opstal worden gevestigd en belastingen worden betaald. Alle kritische succesfactoren worden weergegeven in de aanbevelingen. Geconcludeerd kan worden dat de regeling over salderen op afstand complex is. Er zijn namelijk veel voorwaarden gesteld waaraan de lokale initiatieven moeten voldoen als ze in aanmerking willen komen voor salderen op afstand. En als niet aan alle voorwaarden wordt voldaan dan kunnen de lokale initiatieven niet in aanmerking komen voor de belastingkorting. Het advies is dus om te voldoen aan de gestelde voorwaarden en om naast deze voorwaarden de kritische succesfactoren aandachtig te behandelen. Wanneer naast alle voorwaarden ook aan ruimtelijke, economische en andere aspecten kan worden voldaan en wanneer er voldoende draagvlak en deelname is dan is het voor een lokale energiecoöperatie mogelijk om in aanmerking te komen voor het verlaagd tarief op de energiebelasting. 2 Verplichte tweede aansluiting, Hieropgewekt.nl (kleine ondernemingen krijgen ook korting binnen de postcoderoos). 6

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding In het Energieakkoord 2013 dat is ondertekend door ruim veertig organisaties zoals de overheid, werkgevers, vakbewegingen, natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties en financiële instellingen staan maatregelen die moet zorgen voor schonere energie in combinatie met meer banen. Belangrijke pijlers van het akkoord zijn energiebesparing, innovatie en scholing. In het Energieakkoord 2013 is vastgesteld dat in 2020 minimaal 14% van alle energie duurzaam moet zijn opgewekt en in 2023 al minimaal 16%. In het akkoord is ook een hoofdstuk gewijd aan het stimuleren van decentrale vormen van duurzame energieopwekking. Bij deze decentrale duurzame energieopwekking komt de regeling over salderen op afstand naar voren, het onderwerp van dit onderzoek. Dit onderzoek naar salderen op afstand wordt uitgevoerd in opdracht van de gemeente Ferwerderadiel. De gemeente Ferwerderadiel is een plattelandsgemeente in het Noordwesten van Nederland. Ferwerderadiel staat bekend om het Tempeltje op de zeedijk, het bruggetje van Bartlehiem en de molen in Burdaard. De gemeente heeft een totale oppervlakte van rond de ha en heeft rond de inwoners. De gemeente Ferwerderadiel is deelnemer in de werkgroep Duurzaam Noordoost. Deze werkgroep bestaat uit een afgevaardigde van de gemeente Ferwerderadiel samen met afgevaardigden van de gemeentes Dongeradeel, Dantumadeel, Achtkarspelen, Kollumerland en Tytsjerksteradeel. In deze werkgroep wordt al enige tijd gesproken over de optie voor burgers om lokaal te kunnen salderen op afstand met energie opgewekt door zonnepanelen op het dak van een boerenstal of door windmolens op een centrale plaats. Gemeentes hebben een belangrijke taak bij de totstandkoming van deze zogenoemde lokale duurzame energieprojecten. De gemeente kan hierbij namelijk vijf verschillende rollen hebben: coach, facilitator, dienstverlener, participant en coproducent. Voor de gemeente Ferwerderadiel en de andere genoemde gemeentes uit de werkgroep Duurzaam Noordoost is het daarom van belang om te weten hoe deze lokale duurzame energieprojecten kunnen voldoen aan de voorwaarden voor salderen op afstand die zijn gesteld in de wet- en regelgeving. Als duidelijk zou zijn hoe aan deze voorwaarden kan worden voldaan dan kunnen de gemeentes deze burgerinitiatieven faciliteren en stimuleren. Maar er zijn voor de gemeente Ferwerderadiel en de andere leden van de werkgroep Duurzaam Noordoost echter nog te veel onduidelijkheden over de voorwaarden voor salderen op afstand. Onduidelijkheden over: het belastingvoordeel, de regelgeving over coöperaties, de postcoderoos, de energiebelasting en de extra elektriciteitsaansluiting. De opdracht hierbij is om een onderzoek te doen naar de voorwaarden voor salderen op afstand die in de huidige wet- en regelgeving zijn vastgesteld, om de gemeente Ferwerderadiel en de samenwerkingspartners in de werkgroep Duurzaam Noordoost hierover te kunnen adviseren. Naar aanleiding van de genoemde onduidelijkheden is onderstaande probleemstelling opgesteld en vervolgens een centrale vraag en een viertal deelvragen: 'Er is bij de gemeente Ferwerderadiel onvoldoende inzicht in de (juridische) mogelijkheden omtrent salderen op afstand.' 7

8 1.2 Doel van het onderzoek Doel van mijn onderzoek is om een juridisch advies te geven aan de gemeente Ferwerderadiel over de voorwaarden voor salderen op afstand bij lokale opwekking van duurzame energie die zijn vastgesteld in de huidige wet- en regelgeving. In dit advies zal over de voorwaarden duidelijkheid worden geschept voor de gemeente Ferwerderadiel. Zodat de gemeente met deze informatie lokale initiatieven die willen salderen op afstand kan gaan faciliteren. Het onderzoek moet worden afgerond op 28 mei Onderzoeksvragen Centrale vraag: Op welke wijze kunnen lokale initiatieven voldoen aan de voorwaarden van de huidige wet - en regelgeving bij salderen op afstand? Deelvragen: 1: Wat is salderen op afstand? 2. Welke wet- en regelgeving is van toepassing bij salderen op afstand? 3: Wat zijn de voorwaarden om in aanmerking te komen voor salderen op afstand? 4. Wat zijn de kritische succesfactoren voor de lokale energie coöperaties? 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 Onderzoeksstrategie wordt per deelvraag beschreven op welke wijze informatie is verzameld en met welke bronnen. In hoofdstuk 3 wordt het belang van het Energieakkoord 2013 beschreven en ook wordt uitgelegd wat salderen en salderen op afstand is. In hoofdstuk 4 worden de belangrijkste wet- en regelgeving en kamerstukken, moties en amendementen over salderen op afstand weergegeven. Hoofdstuk 5 bevat de voorwaarden waar lokale initiatieven aan moeten voldoen om in aanmerking te kunnen komen voor salderen op afstand. Hoofdstuk 6 bevat de kritische succesfactoren waar lokale initiatieven rekening mee moeten houden. Hoofdstuk 7 bevat de conclusie van dit onderzoeksrapport. In de conclusie wordt de hoofdvraag beantwoord en wordt het advies aan de gemeente Ferwerderadiel beschreven. Hoofdstuk 8 bevat de discussie. In de discussie wordt beschreven welke problemen naar voren kwamen tijdens dit onderzoek. 8

9 2. Salderen op afstand. In dit hoofdstuk wordt de eerste deelvraag 'wat is salderen op afstand?' beantwoord. Deze deelvraag vormt de theoretische basis van dit onderzoek. Dit hoofdstuk bestaat uit een omschrijving van het Energieakkoord 2013 en het belang van het Energieakkoord 2013 voor salderen op afstand. Vervolgens wordt uitgelegd wat salderen en wat salderen op afstand is. Hierbij wordt ook het verschil tussen salderen en salderen op afstand weergegeven. 2.1 Het Energieakkoord 2013 In september 2013 is het Energieakkoord ondertekend door ruim veertig organisaties zoals: de overheid, werkgevers, vakbewegingen, natuur- en milieuorganisaties, financiële instellingen en andere maatschappelijke organisaties. Dit Energieakkoord is een resultaat van maandenlange onderhandelingen onder leiding van de Sociaal Economische Raad (SER). De partijen leggen in dit Energieakkoord voor duurzame groei de basis voor een breed gedragen en toekomstbestendig energie- en klimaatbeleid. Het akkoord biedt een lange termijn perspectief met afspraken voor de korte en lange termijn, creëert vertrouwen en verminderd daardoor de investeringsonzekerheid bij burgers en bedrijven. Dit Energieakkoord moet onder andere zorgen voor een schoner milieu, schonere energie en meer banen. Belangrijke pijlers van het energieakkoord zijn energiebesparing, energieopwekking, innovatie en scholing. Eén van de doelstellingen is dat in 2020 minimaal 14% van alle energie duurzaam moet worden opgewekt en in 2023 moet dit al minimaal 16% zijn 3. Om bij te kunnen dragen aan het behalen van deze doelstellingen was het voor burgers al eerder mogelijk om te kunnen salderen. De reden dat het Energieakkoord 2013 van groot belang is voor dit onderzoek, is omdat door de inwerkingtreding van het Energieakkoord 2013 de burgers nu ook bij kunnen dragen aan de doelstellingen door te salderen op afstand. Hieronder wordt eerst uitgelegd wat salderen en wat salderen op afstand is. Ook worden de verschillen tussen beide begrippen uitgelegd. Salderen Er is sprake van salderen wanneer een particulier op een duurzame wijze elektriciteit opwekt met bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak van zijn huis of schuur en deze elektriciteit zelf verbruikt 'salderen achter de meter' of deze elektriciteit teruglevert aan het energiebedrijf waarbij de particulier is aangesloten 'salderen voor de meter'. Salderen wordt hierom ook wel de zelfopwekvrijstelling genoemd. Wanneer de particulier saldeert achter de meter betaalt hij geen kosten voor de duurzaam opgewekte elektriciteit die hij zelf verbruikt. De elektriciteit die de particulier zelf opwekt en gelijk verbruikt kan namelijk niet worden gemeten door de energiemaatschappij, dus is het niet mogelijk om hierover energiebelasting te heffen 4. Wanneer de particulier saldeert voor de meter wordt de door hem terug geleverde elektriciteit afgetrokken van de hoeveelheid energie die hij heeft verbruikt in een bepaalde periode, dit is vrij van energiebelasting. Levert de particulier meer elektriciteit terug dan hij verbruikt dan krijgt hij over dat deel een redelijke vergoeding van zijn energiemaatschappij. Over de hoeveelheid energie die de particulier heeft verbruikt en het overschot die hij teruglevert hoeft hij geen energiebelasting te betalen 5. Vereiste is wel dat de energie via dezelfde kleinverbruikeraansluiting (3x80 ampère) wordt teruggeleverd als de aansluiting waarmee de particulier zijn elektriciteit van het energiebedrijf verkrijgt 6. 3 Het Energieakkoord, energieakkoordser.nl. 4 Instructiefilm Enexis, youtube.com, (salderen). 5 Artikel 50 Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ #hoofdstukvi. 6 Artikel 16 Wet waardering onroerende zaken, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_

10 Salderen op afstand Van salderen op afstand is sprake wanneer de duurzame elektriciteit ergens anders wordt opgewekt dan bij de particulier zelf. Denk hierbij aan een windmolen in een weiland of zonnepanelen op het dak van een boerenstal. Salderen op afstand is bedoeld voor burgers die niet op hun eigen erf duurzame elektriciteit kunnen opwekken maar die wel duurzame elektriciteit willen opwekken. Naast dat de elektriciteit niet bij de particulier zelf wordt opgewekt is er een ander verschil met salderen. De elektriciteit die wordt opgewekt is voor de burgers niet volledig vrij van energiebelasting, er geldt namelijk een korting van 7,5 eurocent per opgewekte kwh elektriciteit. In feite is salderen op afstand dus een verlaagd tarief op de energiebelasting voor lokale duurzaam opgewekte elektriciteit. Andere benamingen van salderen op afstand zijn onder andere: voordeel op de energiebelasting, de belastingkorting op de energiebelasting of de postcoderoosregeling. Maar in dit onderzoek worden de termen salderen op afstand en het verlaagd tarief op de energiebelasting aangehouden. Salderen op afstand is vastgesteld in het Energieakkoord Door inwerkingtreding van het Belastingplan 2014 en de wetsvoorstellen van de wetgevingsagenda STROOM is de regeling van kracht geworden vanaf 1 januari Salderen op afstand wordt in het Energieakkoord 2013 omschreven als: 'Een belastingkorting van 7,5 eurocent excl. BTW per lokaal opgewekte kwh hernieuwbare elektriciteit waarvoor geen rijkssubsidie wordt ontvangen en die in coöperatief verband voor eigen rekening en risico wordt opgewekt en gebruikt door kleinverbruikers en waarbij de leden van de coöperatie en de installatie zich in een zogenoemde 'postcoderoos' bevinden'. De regeling zoals die in het Energieakkoord 2013 is opgenomen is een samenvoeging van de regeling in het regeerakkoord 'bruggen slaan' 7 en van een uitspraak van de rechtbank Den Haag op 6 augustus 2013 in de zaak tussen de coöperatieve vereniging 'de Windvogel' en de Belastingdienst. 8 Met in coöperatief verband wordt bedoeld in een coöperatie of in een vereniging van eigenaren. Omdat er in de gemeente Ferwerderadiel geen verenigingen van eigenaren zijn wordt er in dit onderzoek verder geen aandacht besteed aan deze optie. Het doel van de regeling is om particulieren die wel hernieuwbare energie willen opwekken maar geen gebruik kunnen (of willen) maken van hun eigen dak, de mogelijkheid te bieden om samen elektriciteit op te wekken met een productie-installatie die op iemands anders onroerende zaak wordt geplaatst. Bijkomende maatschappelijke doelen zijn: burgers meer bewust maken van hun energieverbruik, milieuvriendelijk energie opwekken en de maatschappelijke aanvaarding van hernieuwbare energie verbeteren. Vanwege de genoemde doelstellingen vonden de partijen die betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het Energieakkoord 2013 de regeling over salderen op afstand van groot belang. Voordelen voor de burgers Om de regeling aantrekkelijk te maken voor burgers biedt salderen op afstand de lokale initiatieven twee financiële voordelen: 1. Vergoeding voor de elektriciteit: De elektriciteit die wordt opgewekt door de productie-installatie van de coöperatie wordt geleverd aan een energiebedrijf. Dit energiebedrijf betaalt hiervoor een vergoeding aan de coöperatie. De hoogte van deze vergoeding en andere aspecten worden vastgesteld in een contract tussen de coöperatie en het energiebedrijf. Het geld wat door de verkoop van de duurzame elektriciteit wordt verdiend, verdeelt de coöperatie volgens de afspraken die haar leden hierover hebben gemaakt; 2. Korting op de energiebelasting(het salderen op afstand) 9 : het energiebedrijf past bij levering aan een lid van de coöperatie het verlaagde tarief toe voor een hoeveelheid elektriciteit die gelijk is aan het gedeelte duurzaam opgewekte elektriciteit dat door de coöperatie in dezelfde verbruiksperiode wordt toegerekend aan het lid. De korting wordt toegepast op de persoonlijke energierekening van de leden. Een particuliere kleinverbruiker mag voor maximaal kwh elektriciteit per jaar korting op de energiebelasting krijgen. Er is dus geen sprake van een feitelijke levering van elektriciteit door de coöperatie aan de leden. 7 Regeerakkoord 'Bruggen slaan', file:///c:/users/redmer/downloads/regeerakkoord.pdf (p.9). 8 Rechtbank den Haag, 6 juli 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:8707, windvogel.nl/2013/08/14/uitspraak-rechter-zelf-opgewekte-energie-beroepis-ongegrond/ en 9 Artikel 59 en 59a Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_

11 De verlaging van de energiebelasting bedraagt 9,1 eurocent per kwh 10. Hierdoor betalen leden van de coöperatie voor de energiebelasting slecht 5,1 eurocent per kwh 11. De leden hebben door te salderen op afstand lagere kosten voor de energiebelasting en de coöperatie heeft de inkomsten van de verkochte stroom. Andere voordelen zijn dat de productie-installatie waarmee de elektriciteit wordt opgewekt niet op het eigen erf staat en dat de burgers die deelnemen in de coöperatie niet zelf aansprakelijk zijn voor eventuele schade of kosten. De regeling is bedoeld voor iedere burger, ook voor burgers met een 'kleinere portemonnee'. De wet stelt geen eisen ten aanzien van deelname van mensen. Ook niet ten aanzien van de hoogte van de inleg of periodieke lidmaatschapsbijdrage. Organisatorische knelpunten De lokale initiatieven hebben naast de financiële stimulans baat bij een vereenvoudiging van de regelgeving en ruimte voor experimenten. 12 Ook hebben de lokale initiatieven een sterke behoefte aan ondersteuning in de vorm van informatie, kennis en kennisuitwisseling. Om de regeling succesvol te maken zijn daarom in het Energieakkoord zogenoemde organisatorische knelpunten vermeld waar ook de gemeentes aandacht aan moeten besteden: - Lopende lokale initiatieven en bestaande aanbieders moeten met hun kennis en informatiemateriaal de nieuwe initiatieven op weg helpen; - De aanbodzijde (duurzame energiesector) zal binnen een jaar een kwaliteit- en certificeringsysteem hebben ingericht; - Gemeentes en provincies maken ruimtelijk beleid voor decentrale duurzame energie; - Betrokken ontwikkelaars en overheden hanteren de "Elverding"- aanpak, het vroegtijdig betrekken van belanghebbenden bij de ontwikkeling van projecten met een impact op de leefomgeving; - Partijen achten het wenselijk het potentieel van duurzame warmte en koude te benutten, al dan niet in combinatie met opslagsystemen; Wet- en regelgeving Om de energietransitie te realiseren moest en moet ook de wet- en regelgeving worden aangepast. De energietransitie is het beleidsplan van de overheid om van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie over te stappen. Het Energieakkoord 2013 is een onderdeel van dit beleidsplan. De wetgeving moet ruimte bieden om nieuwe duurzame ontwikkelingen mogelijk te maken, vooral als het gaat om lokale productie van hernieuwbare energie. Daarom wordt de Gasen Elektriciteitswet 1998 samengevoegd en moderner gemaakt. Ook worden tientallen wetten en regelingen over omgevingsrecht samengevoegd in de Omgevingswet. Deze wet treedt naar verwachting in 2018 in werking. De relevante wet- en regelgeving, Kamervragen, amendementen en moties waarin belangrijke informatie staat over salderen op afstand komen in het volgende hoofdstuk aan bod. In het Energieakkoord 2013 zijn twee bepalingen gegeven over salderen op afstand: 10 Berekening: 7,5 eurocent +21% btw. 11 Berekening: 11,85 eurocent x 21% = 14,3 eurocent - 9,1 eurocent = 5,1 eurocent. 12 Zie bijlage over de experimenteerregeling, paragraaf

12 Partijen hebben in aanvulling op de regels over salderen op afstand afgesproken dat de kosten die energieleveranciers moeten maken om de kortingsregeling uit te voeren, in rekening gebracht kunnen worden bij de energiecoöperaties, de vereniging van eigenaren of de hierbij aangesloten leden die het voordeel van deze regeling genieten. En bij eventuele bijstelling van het verlaagd tarief op de energiebelasting wordt met het oog op investeringszekerheid de continuïteit voor bestaande gebruikers via een overgangsregeling geborgd. Ook wordt nog onderzocht in hoeverre het nodig en mogelijk is dat zakelijke kleinverbruikers en de huursector ook gebruik kunnen gaan maken van dezelfde of een vergelijkbare regeling. Conclusie Het Energieakkoord 2013 voor duurzame energie is een akkoord dat is ondertekend door ruim veertig partijen. Dit akkoord moet zorgen voor een energietransitie, van grijze naar groene energie. Het Energieakkoord 2013 is de grondslag voor salderen op afstand. Er wordt gesaldeerd wanneer een particulier duurzame elektriciteit opwekt en deze elektriciteit zelf verbruikt. Dit wordt salderen achter de meter genoemd. Als de particulier de elektriciteit die hij heeft opgewekt teruglevert aan het energiebedrijf waarbij die is aangesloten dan wordt het salderen voor de meter genoemd. Bij salderen achter de meter hoeft de particulier niets te betalen. Bij salderen voor de meter wordt de terug geleverde elektriciteit afgetrokken van de hoeveelheid energie die hij heeft verbruikt, dit is vrij van energiebelasting. Levert de particulier meer terug dan hij verbruikt dan krijgt hij over dat deel een redelijke vergoeding van zijn energiemaatschappij. Salderen op afstand is eigenlijk een verlaagd tarief op de energiebelasting. De regeling verlaagd tarief is bedoeld voor particulieren die niet op hun eigen erf elektriciteit kunnen of willen opwekken. Zij wekken dan gezamenlijk met andere burgers in coöperatie duurzame elektriciteit op. Dit is een van de voorwaarden om in aanmerking te kunnen komen voor het verlaagd tarief op de energiebelasting, de andere voorwaarden worden in hoofdstuk 5 behandeld. Het voordeel van het verlaagde tarief voor de leden van de coöperatie is dat het energiebedrijf bij de levering van elektriciteit aan een lid van de coöperatie het verlaagde tarief toepast voor een hoeveelheid elektriciteit die gelijk is aan het gedeelte duurzaam opgewekte elektriciteit dat door de coöperatie in dezelfde verbruiksperiode wordt toegerekend aan het lid. De korting wordt toegepast op de persoonlijke energierekening van de leden, ten hoogte van hun eigen verbruik van maximaal kwh per jaar. Er is dus geen sprake van een feitelijke levering van elektriciteit door de coöperatie aan de leden. De verlaging van de energiebelasting bedraagt 9,1 eurocent per kwh. Door de regeling verlaagd tarief betalen leden van de coöperatie voor de energiebelasting slecht 5,1 eurocent per kwh. 12

13 3. De wet- en regelgeving bij salderen op afstand. In dit hoofdstuk wordt de tweede deelvraag van dit onderzoek beantwoord: 'welke wet- en regelgeving is van toepassing bij salderen op afstand?'. De regeling over salderen op afstand is vastgesteld in het Energieakkoord 2013 en is uitgewerkt in het Belastingplan 2014 en de Wetgevingsagenda STROOM, deze uitwerkingen zorgen voor aanpassingen van bestaande wet- en regelgevingen. Deze aangepaste wet - en regelgeving en de andere relevante wet - en regelgeving die van toepassing is op salderen op afstand worden in deze deelvraag genoemd. Ook wordt een opsomming gegeven van relevante Kamerstukken, moties en amendementen waarin aanvullende regels of uitzonderingen zijn opgenomen. 3.1 Nederlandse wet- en regelgeving In deze paragraaf staat de Nederlandse wet- en regelgeving die van toepassing is bij salderen op afstand. De belangrijkste wetten worden beschreven in dit hoofdstuk andere wetten staan in de bijlage. Onderstaande wet- en regelgeving is van toepassing bij salderen op afstand: - Wet, uitvoeringsbesluit en uitvoeringsregeling belastingen op milieu grondslag, met hierin de energiebelasting(4.2); - Elektriciteitswet 1998(4.3); - Omgevingswet 2018(4.4); - Regeling Garanties van Oorsprong(4.5); - Wetgeving omtrent recht van opstal; - De wet opslag duurzame energie; - Wet ruimtelijke ordening; - Wet waardering onroerende zaken; - Wet op de omzetbelasting 1968; - Wet op de vennootschapsbelasting 1969; - Wet op de dividendbelasting 1965; - Wet op de inkomstenbelasting 2001; - Wet op belastingen van rechtsverkeer; - Algemene uitvoeringsregeling stimulering duurzame energieproductie; - Energie investeringsaftrek. 3.2 Wet belastingen op milieu grondslag De wet belastingen op milieu grondslag (Wbm) is een wet uit Bij deze wet horen een uitvoeringsregeling 13 en een uitvoeringsbesluit 14 waarin aanvullende regelingen en bepalingen zijn opgenomen. De opbrengsten voor het rijk uit de Wbm zijn voor het grootste deel (ruim 90%) afkomstig van de energiebelasting, dat een onderdeel is van de Wbm 15. De energiebelasting wordt geïnd door het leverende energiebedrijf, het energiebedrijf draagt de belasting af aan de belastingdienst. De regels in de Wbm over de energiebelasting, die staan in de artikelen van Hoofdstuk VI, zijn van toepassing bij salderen op afstand. Er wordt energiebelasting geheven op elektriciteit die op een duurzame wijze is opgewekt. De belasting wordt berekend voor elektriciteit per eenheid energie-inhoud, uitgedrukt in kwh. De wet, de uitvoeringsregeling en het uitvoeringsbesluit Wbm bevatten veel regelgeving over salderen op afstand. In artikel 59a lid 1 Wbm staat dat, het gedeelte van de geleverde hoeveelheid elektriciteit dat niet hoger is dan kwh wordt verlaagd met 7,5 eurocent per kwh bij de leden van de coöperatie voor zover die elektriciteit door een coöperatie wordt geleverd aan een energieleverancier via een aansluiting met totale maximale doorlaatwaarde van ten hoogste 3x80 ampère Uitvoeringsregeling Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Uitvoeringsbesluit Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Opbrengst belasting op milieugrondslag, compendiumvoordeleefomgeving.nl. 16 Wet belastingen op milieu grondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_05-02-as2014#hoofdstukvi en asisearch.nl. 13

14 De Wbm bevat nog meer regels over salderen op afstand. Zo mogen er geen andere financiële tegemoetkomingen of subsidies worden of zijn verstrekt voor de productie-installatie of de opwekking van elektriciteit 17. Er is echter geen bezwaar als er uit andere bronnen dan van het Rijk een financiële tegemoetkoming of subsidie wordt ontvangen 18. De belangrijkste artikelen uit de Wbm over salderen op afstand zijn artikel 50, 59 en 59a. In artikel 59 Wbm staan de tarieven voor de energiebelasting, het tarief van de energiebelasting voor 2014 wordt hieronder in een schema weergegeven. Stroomverbruik Energiebelasting Excl. BTW 0 tot kwh 0, tot kwh 0, tot 10 mln. kwh 0,0115 Tarieven energiebelasting Elektriciteitswet 1998 In de elektriciteitswet zijn regels gesteld onder andere over het elektriciteitsnet, de netbeheerders en de duurzame elektriciteitsvoorziening. In het Energieakkoord 2013 staat geschreven dat de Elektriciteitswet 1998 in de nabije toekomst zal worden samengevoegd met de Gaswet, om zo de regelgeving te vereenvoudigen en te verduidelijken. De autoriteit Consument en Markt is belast met de taak om de regelgeving uit deze wet uit te voeren 20. In deze wet staan meerdere artikelen die van toepassing zijn bij het verlaagd tarief op de energiebelasting. Artikel 7a Elektriciteitswet is naar aanleiding van het Energieakkoord 2013 aangepast. In het artikel is gesteld dat bij Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) met een experiment kan worden afgeweken van het bepaalde bij of krachtens de Elektriciteitswet In het tweede lid staat dat dit ook geldt bij het transport en de levering van decentraal opgewekte duurzame elektriciteit. Op welke wijze er kan worden afgeweken staat weergegeven in het derde lid. Na de beëindiging van het experiment doet de Minister van Economische zaken verslag van de doeltreffendheid, de effecten en de voortzetting van het experiment. Door het aangenomen amendement van der Werf/Leegte van februari 2012 is deze optie tot experimenteerruimte voor decentrale opwek opgenomen in de Elektriciteitswet Artikel 9b gaat over de aanleg en/of uitbreiding van een productie-installatie voor de opwekking van duurzame elektriciteit ten minste 100 MW met windenergie of tenminste 50 MW met een andere vorm dan windenergie. 3.4 Omgevingswet De omgevingswet is een wet waarin het kabinet alle regels over ruimtelijke projecten wil bundelen. Het omgevingsrecht bestaat uit tientallen wetten en regelingen over ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Door deze wetten- en regelingen samen te voegen in de Omgevingswet wil het kabinet de procedures bij ruimtelijke projecten vereenvoudigen. Voor de zomer van 2014 gaat het wetsvoorstel omtrent de Omgevingswet naar de Tweede Kamer, naar verwachting treedt de wet in 2018 in werking 22. Ook zal in de Omgevingswet worden opgenomen dat voorafgaand aan het starten van een duurzaam energieproject een participatieplan wordt opgesteld. In dit plan wordt omschreven hoe de burgers bij het project kunnen worden betrokken. Ook wordt in de Omgevingswet vastgesteld dat de vergunningverlenende instantie lokale eisen kan stellen aan het organiseren van draagvlak, waar door alle projectontwikkelaars die bij het project betrokken zijn voor gezorgd dient te worden. Denk hierbij aan aandelen, obligaties of andere vormen van mede-eigendom Artikel 59a lid 2G Wet belastingen op milieugrondslag en van Rijksdienst voor ondernemend Nederland, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 59G Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Elektriciteitswet 1998, wetten.overheid.nl/bwbr /hoofdstuk1/geldigheidsdatum_ Autoriteit Consument en Markt, acm.nl. 21 Kamerstukken 2012, 32814, nr. 19, zoek.officielebekendmakingen.nl/kst html. 22 Omgevingswet, rijksoverheid.nl (omgevingswet). 23 Het Energieakkoord 2013, energieakkoordser.nl/. 14

15 3.5 Regeling Garanties van Oorsprong De regeling Garanties van Oorsprong 24 is een regeling die op 1 januari 2004 is ingegaan als de opvolger van het groencertificaat. Deze regeling komt voort uit de artikelen 31 lid 9 en 73 tot en met 77 van de Elektriciteitswet 1998 en artikel 59a van de Wbm. Deze Garanties van Oorsprong, oftewel GvO's, worden uitgegeven voor duurzaam opgewekte elektriciteit. In hoofdstuk 5 wordt toegelicht waarom de GvO's van belang zijn bij salderen op afstand. 3.6 Kamerstukken In deze paragraaf worden relevante moties, amendementen en Kamervragen weergegeven die van toepassing zijn bij salderen op afstand. De regeling is in september 2013 vastgesteld in het Energieakkoord, sindsdien zijn er door Kamerleden meerdere vragen gesteld aan de betreffende minister Kamp waarin om opheldering wordt gevraagd over bepaalde voorwaarden van de regeling. Ook zijn er moties en amendementen ingediend om gedeeltes van de regeling aan te passen. Minister Kamp heeft zelf ook een aantal aanpassingen van de voorwaarden gedaan doormiddel van een zogenoemde goedkeuring. Kamervragen De Kamervragen met antwoorden van minister Kamp van Economische Zaken die van toepassing zijn op dit onderzoek zijn: - Antwoorden van minister Kamp op vragen van Kamerlid Mulder (CDA) over de energiebelasting, btw en salderen. Op 6 februari Antwoorden van minister Kamp op vragen van Kamerlid Dik-Faber (CU) over de btw en elektriciteitsaansluiting. Op 6 mei Moties De moties die van toepassing zijn bij dit onderzoek zijn: - Motie van Kamerleden Van der Werf en Wiegman - Van Meppelen op 5 december 2011, over salderen voor en achter de meter Motie van Kamerlid Klein van 12 november 2013, over direct of indirect juridisch en/of economisch eigendom van de productie-installatie, deze motie is aangehouden, dat betekent dat de motie op een nog te bepalen moment in stemming wordt gebracht De motie van Kamerlid Vos op 10 december 2013, over artikel 50 lid 5 Wet belastingen op milieugrondslag 29. Amendementen Hieronder worden de amendementen weergegeven die van toepassing zijn bij salderen op afstand. Ook amendementen die niet zijn aangenomen geven een beeld van de voorwaarden bij salderen op afstand. De amendementen die van toepassing zijn bij dit onderzoek zijn: -Aangenomen amendement van der Werf en Leegte van 28 februari 2012 over de experimenteerruimte voor decentrale opwekking, opgenomen in de Elektriciteitswet Aangenomen amendement van Ojik, van 12 november 2013, over het bieden van lange termijn investeringszekerheid aan de leden van de coöperatie Afgewezen amendement van Ojik van 13 november 2013, over indirect juridisch en economisch eigendom van de productie-installatie Afgewezen amendement van Schouten, van 12 november 2013, over de postcoderoos Regeling Garanties van oorsprong, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ #3. 25 Antwoorden minister Kamp op Kamervragen Mulder, rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2014/02/06/beantwoording-kamervragen-over-energiebelasting-btw-en-salderen.html. 26 Antwoorden minister Kamp op vragen Dik-Faber, tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail.jsp?id=2014d16018&did=2014d Motie Van der Werf en Wiegman - Van Meppelen, zoek.officielebekendmakingen.nl/kst xiii-69.html. 28 Motie lid Klein, zoek.officielebekendmakingen.nl/dossier/33752/kst html. 29 Motie Vos, eerstekamer.nl/motie/motie_vos_groenlinks_c_s_inzake/document/f=/vjfie5pg9gvp.pdf. 30 Amendement Van der Werf en Leegte, zoek.officielebekendmakingen.nl/kst html. 31 Amendement van Ojik, investeringszekerheid, tweedekamer.nl/kamerstukken/detail.jsp?id=2013d45041&did=2013d Afgewezen amendement van Ojik, indirect juridisch en economisch eigendom tweedekamer.nl/kamerstukken/detail.jsp?id=2013z22054&did=2013d Afgewezen amendement Schouten, over de postcoderoos, tweedekamer.nl/kamerstukken/detail.jsp?id=2013z22001&did=2013d

16 Goedkeuring - Goedkeuringen minister Kamp over financial lease, Fuchs - arrest en de verbruiksperiode, van 11 maart Conclusie De huidige wet- en regelgeving en die van toepassing is bij salderen op afstand is in dit hoofdstuk weergegeven. De Wet belastingen op milieugrondslag en het bijbehorende uitvoeringsbesluit en de uitvoeringsregeling samen met de Elektriciteitswet 1998 bevatten de bepalende regelgeving over salderen op afstand. Overige bepalingen die van toepassing zijn bij salderen op afstand staan in de genoemde moties, amendementen, beantwoording van kamer vragen en de goedkeuringen door minister Kamp van Economische Zaken. De Omgevingswet 2018 is een wet die nog moet worden geïmplementeerd. In de Omgevingswet worden alle regels over omgevingsrecht gebundeld. Dit omgevingsrecht is van belang bij de uitvoering van duurzame energieprojecten. De regeling Garanties van Oorsprong is genoemd omdat er GvO's moeten worden afgegeven voor duurzaam opgewekte elektriciteit. In de bijlage zijn overige wetten genoemd die bij duurzame energieprojecten van belang zijn. Ook de belastingwetten zijn genoemd, omdat de coöperatie en de leden van de coöperatie verschillende belastingen moeten betalen. Ook worden de SDE+ subsidie en de Energie-investeringsaftrek (EIA) genoemd. Dit zijn subsidies voor duurzame energie net zoals salderen op afstand. Deze subsidies mogen niet worden gecombineerd met salderen op afstand. Wel is het van belang om te overwegen welke subsidie het voordeligst is in een bepaalde situatie: de SDE+ subsidie, de EIA of het verlaagd tarief op de energiebelasting. 34 Drie goedkeuringen minister Kamp, zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt html. 16

17 4. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor salderen op afstand. In dit hoofdstuk wordt de derde deelvraag 'wat zijn de voorwaarden om in aanmerking te komen voor salderen op afstand?' beantwoord. Deze voorwaarden staan in de genoemde wet- en regelgeving en kamerstukken die zijn genoemd in het vorige hoofdstuk. Er zijn een tiental voorwaarden gesteld waaraan de lokale initiatieven moeten voldoen om in aanmerking te komen voor het verlaagd tarief op de energiebelasting. Omdat er zo veel voorwaarden zijn is er voor gekozen om de voorwaarden in drie categorieën te verdelen: de voorwaarden over de coöperatie, de voorwaarden over de productie-installatie en overige voorwaarden. Alle voorwaarden worden eerst opgesomd en vervolgens worden ze nader toegelicht De voorwaarden De coöperatie: De burgers moeten lid zijn van een coöperatieve vereniging of vereniging van eigenaren; Alleen particuliere kleinverbruikers mogen lid zijn van de coöperatie (3x80ampère elektriciteitsaansluiting); Ondernemers natuurlijke personen mogen tot 5% leden zijn van de coöperatie, gemeten aan de hand van kapitaal en zeggenschap. Vanaf 1 januari 2015 mogen ook kleine ondernemingen deelnemen in de coöperatie. Voorwaarde is wel dat een (kleine) onderneming niet meer dan 20% van het totale kapitaal inbrengt; De leden mogen tot kwh per jaar in aanmerking komen voor een belastingkorting op de energiebelasting. Leden mogen wel en zelf salderen en salderen op afstand, tot maximaal dus kwh per jaar. Hoe groot het aandeel per lid is in de coöperatie moet met de verdeelsleutel worden bepaald. De productie-installatie: Er moet elektriciteit worden opgewekt met een productie-installatie, die alleen gebruikt wordt voor het opwekken van hernieuwbare energie, vooralsnog ook windenergie 36 ; De productie-installatie moet in de 'nabijheid' van de woning van de leden staan, in de zogenoemde postcoderoos; De productie-installatie moet in juridisch en economisch eigendom zijn van de coöperatie, maar mag wel met 'vreemd geld' worden gefinancierd; Een aparte elektriciteitsaansluiting voor de productie-installatie is verplicht. Overige voorwaarden: Met de Garanties van Oorsprong moet worden aangetoond waar de elektriciteit is opgewekt en dat de elektriciteit duurzaam is opgewekt; Rijksondersteuning mag niet worden gestapeld, er mag voor de productie-installatie van Rijkswege geen andere financiële tegemoetkoming zijn of worden ontvangen. Subsidies en financiële tegemoetkomingen van andere instanties dan het Rijk zoals de gemeente en/of de provincie zijn niet uitgesloten 37 ; De Minister van Economische Zaken kan bij Algemene Maatregel van Bestuur in de toekomst voorwaarden vaststellen of afschaffen, op basis van de hardheidsclausule. Denk hierbij aan technische voorwaarden, minimum- of maximumgrenzen voor de omvang van de productie-installatie of uitsluiting van bepaalde energiebronnen Aanvraag aanwijzing voor het verlaagde tarief energiebelasting, belastingdienst.nl (verlaagde tarief energiebelasting) 36 Artikel 47i Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 59a lid 2G Wet belastingen op milieugrondslag en van Rijksdienst voor ondernemend Nederland, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 59a lid 4 Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ #HoofdstukVI_Afdeling4_Artikel59a en raadvanstate.nl (Belastingplan). 17

18 4.2 De coöperatie Een voorwaarde die bij het verlaagd tarief op de energiebelasting is gesteld is dat de burgers gezamenlijk in een coöperatie duurzame energie opwekken. Er zal dus een coöperatie moeten worden opgericht 39. Wat een coöperatie is en hoe deze kan worden opgericht wordt hieronder beschreven. Ook zijn er voorwaarden opgenomen over wie wel en niet lid mogen zijn van een coöperatie die in aanmerking wil komen voor het verlaagd tarief op de energiebelasting Wat is een coöperatie? Een coöperatie is een bij notariële akte opgerichte coöperatieve vereniging van minimaal twee personen. In de context van dit onderzoek wordt gesproken over lokale energiecoöperaties. De coöperatie moet in haar statuten ten doel stellen in de stoffelijke behoeften van haar leden te voorzien, door middel van het sluiten van overeenkomsten. Een coöperatie is dus een speciale vereniging die zich ten doel stelt om met haar activiteiten de best mogelijke prijs en of condities voor haar leden te behalen 40. Coöperaties kunnen op het grensvlak van het publieke en het private domein bijdragen aan een samenleving waarin burgers meer verantwoordelijkheden nemen voor de voorziening in producten en dienstverlening waaraan zij behoefte hebben. De coöperatie staat dan ook bekend als een democratische en transparante organisatievorm, want binnen de coöperatie ligt de zeggenschap bij de leden, de leden hebben stemrecht, de leden benoemen het bestuur en alle leden van de coöperatie delen in de winst. De winst die de coöperatie maakt kan ten goede komen aan haar leden, aan andere projecten of aan een maatschappelijk doel. De coöperatie treedt op als een bedrijf en heeft een verregaande zorgplicht naar haar leden. De keuze van het kabinet om het verlaagde tarief op de energiebelasting alleen mogelijk te maken via een coöperatie (en vereniging van eigenaren) is vanwege de uitvoering en handhaving van de regeling en de rechtszekerheid van de leden. Oprichting van de coöperatie De coöperatie wordt opgericht door middel van een meerzijdige rechtshandeling bij notariële akte. Nadat de coöperatie is opgericht dient deze te worden ingeschreven in het handelsregister. De notariële akte bevat de statuten van de coöperatie. De voorbeeld statuten van HierOpgewekt bevatten 26 artikelen waarin afspraken staan over o.a.: doelstellingen, (einde) lidmaatschap, aansprakelijkheid, toelating van leden, geldmiddelen, toezichthouding, ledenrekening en besluitvorming 41. Daarnaast kan het bestuur een of meer reglementen vaststellen, hierin kunnen onderwerpen worden geregeld die in de statuten niet of niet volledig zijn vastgesteld. Deze reglementen kunnen buiten de notaris om gewijzigd worden, dit geldt niet voor de statuten De leden van de coöperatie In deze paragraaf wordt beschreven wie er allemaal lid mogen zijn van een coöperatie als die coöperatie in aanmerking wil komen voor salderen op afstand. Mogen naast burgers bijvoorbeeld ook verenigingen, gemeentes of ondernemingen lid worden? Hierover is een aantal voorwaarden gesteld in de wet- en regelgeving. Maar allereerst word uitgelegd hoe de aansprakelijkheid van de leden in de coöperatie kan worden geregeld. Aansprakelijkheid van de leden De naam van de coöperatie moet het woord 'coöperatief' bevatten en de naam van de coöperatie moet aan het slot de letters W.A. (wettelijke aansprakelijkheid), B.A. (beperkte aansprakelijkheid) of U.A. (uitgesloten aansprakelijkheid) dragen. Deze letters tonen de wijze aan waarop de leden aansprakelijk kunnen worden gesteld 43. De coöperatie kan in haar statuten iedere verplichting van haar leden of oud-leden om in een tekort bij te dragen, uitsluiten of tot een maximum beperken. De leden kunnen hierop een beroep doen als de coöperatie aan het slot van haar naam de letters U.A. heeft geplaatst. Bij uitgesloten aansprakelijkheid zijn leden niet hoofdelijk aansprakelijk voor de verliezen van de coöperatie, zij zijn alleen aansprakelijk voor het geld dat ze hebben ingelegd in de coöperatie. 39 Artikel 59a lid 1 Wet belastingen op Milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 2:53-63 Burgerlijk Wetboek, wetboek-online.nl/wet/bw2.html en cooperatie-advies.nl/resources/files/tabel.html. 41 Statuten van de coöperatie, hieropgewekt.nl. 42 ' Wat is een coöperatie en de geschiedenis van de coöperaties', wikipedia.org/wiki/co%c3%b6peratie. 43 Artikel 2:54 lid 2, 55 en 56 Burgerlijk Wetboek, wetboek-online.nl/wet/bw2.html. 18

19 Deze vorm van aansprakelijkheid is aan te raden voor een energiecoöperatie. Op deze wijze wordt het voor mogelijke leden aantrekkelijker om mee te doen. Het bestuur van een coöperatie kan wel aansprakelijk worden gesteld voor schulden van de onderneming als er sprake is van onbehoorlijk bestuur. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de situatie dat bestuurders van de coöperatie verplichtingen aangaan waarvan ze weten dat de coöperatie die niet kan nakomen 44. Wie mogen er lid zijn? De regeling verlaagd tarief is bedoeld voor particuliere kleinverbruikers. Deze particuliere kleinverbruikers moeten natuurlijke personen zijn met een elektriciteitsaansluiting van 3x80 ampère 45. Op grond van de voorwaarde dat de woning door het lid zelf bewoond moet worden, kan het verlaagd tarief niet worden toegepast bij levering aan een lid van de coöperatie die een woning verhuurt aan een ander. Maar huurders kunnen wel in aanmerking komen voor het verlaagd tarief, mits de huurder zelf lid van de coöperatie is, de aansluiting en de leveringsovereenkomst op zijn naam staan en de elektriciteit aan hem wordt gefactureerd 46. Naar verwachting zal deze regeling voor verhuurders en huurders in 2015 worden aangepast. Huurders kunnen dan (naar verwachting) een korting op de energiebelasting krijgen tot 7 eurocent per kwh, wanneer zij een woning huren met door de verhuurder geplaatste zonnepanelen op het dak 47. Coöperaties waarvan één of meer leden rechtspersonen zijn, komen in beginsel niet in aanmerking voor de regeling 48. Maar hierbij is een uitzondering gemaakt. Wanneer één of meer leden ondernemer natuurlijk personen is kan de coöperatie alsnog in aanmerking komen voor het verlaagd tarief. Als die leden 49 : a. geen leveranciers, producenten, handelaars of netbeheerders zijn; b. geen groepsmaatschappij zijn of daarvan onderdeel uitmaken; c. geen woningcorporaties zijn; d. geen ondernemers zijn die onroerende zaken exploiteren; e. zowel alleen als tezamen met eventuele andere ondernemers voor niet meer dan 5% in de coöperatie deelnemen. Dit wordt gemeten aan de hand van kapitaal en zeggenschap 50. De leveringsovereenkomst dient hierbij op naam te staan van het lid als natuurlijk persoon en niet op zijn onderneming. De woning waarvoor het verlaagde tarief op de energiebelasting wordt toegepast moet in hoofdzaak voor 70% of meer worden gebruikt als woning en worden bewoond door het lid van de coöperatie. Een bijkomend gebruik van de woning voor ondernemingsactiviteiten staat toepassing van het verlaagde tarief niet in de weg, zolang dat bijkomende gebruik maar beperkt blijft tot minder dan 30% van de woning 51. De particuliere ondernemer moet de geleverde elektriciteit in zijn woning voor privé doeleinden gebruiken. Vanaf 1 januari 2015 zal er echter een verandering worden doorgevoerd door minister Kamp. Vanaf die datum mogen kleine ondernemingen 'gewoon' lid worden van de coöperaties. De enige voorwaarde die wordt gesteld is dat de onderneming niet meer dan 20% van het totale kapitaal inbrengt in de coöperatie. Deze voorwaarde heeft de minister gesteld om te voorkomen dat grote ondernemingen de regeling gaan 'kapen'. In het Energieakkoord 2013 staat dat nog wordt onderzocht of zakelijke kleinverbruikers in de toekomst volledig deel kunnen nemen in de coöperatie. Dit zal dan wel betekenen dat de regeling wegens mogelijke staatssteunaspecten ter goedkeuring moet worden gemeld bij de Europese Commissie Aansprakelijkheid bestuur coöperatie, das.nl (aansprakelijkheid coöperatie) 45 Artikel 19a lid 5 Uitvoeringsregeling belastingen op milieugrondslag, artikel 7 Wet op de omzetbelasting 1968 en artikel 59a Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ en wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Huurder krijgt korting op de energiebelasting, antwoordvoorbedrijven.nl (energiebelasting, huurder). 47 Antwoorden minister Kamp op motie Vos, 14 februari 2014, volkskrant.nl (korting op energiebelasting voor huurder met zonnepanelen) 48 Artikel 59a lid 2a Wet belastingen op milieugrondslag en aanvraag aanwijzing verlaagd tarief voor de energiebelasting wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ en belastingdienst.nl/ (aanwijzing verlaagd tarief op de energiebelasting). 49 Artikel 19a lid 5 van de Uitvoeringsregeling belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 7 Wet op de Omzetbelasting 1968, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ 'Onroerende zaak als woning', artikel 59a, lid 2b Wet belastingen op milieugrondslag en file:///c:/users/redmer/downloads/tax_john_van_es_fiscale_hoegrootheden.pdf en file:///c:/users/redmer/downloads/nota-navverslag-bp pdf. 52 Verhuurder & huurder bij verlaagd tarief, hieropgewekt.nl (verhuurder en huurder). 19

20 Ondernemers die niet-natuurlijke personen zijn zoals verenigingen en stichtingen zijn uitgesloten van salderen op afstand. Redenen hiervoor zijn onder andere dat er te veel ongelijksoortige verenigingen en stichtingen zijn, dat er een te omvangrijke administratie zal moeten worden bijgehouden en dat er niet genoeg zekerheid bij de Belastingdienst is. Overigens, particulieren met zonnepanelen op hun eigen dak die nu door het Fuchs-arrest als ondernemer voor de omzetbelasting worden gezien mogen gewoon meedoen in de coöperatie voor het verlaagd tarief op de energiebelasting 53. Deze particulieren worden voor de toepassing van het 5% criterium niet in aanmerking genomen. Hier heeft minister Kamp goedkeuring voor gegeven De productie-installatie De elektriciteit wordt opgewekt met een productie-installatie. Deze productie-installatie mag alleen gebruikt worden voor het opwekken van hernieuwbare energie. Er is een aantal voorwaarden gesteld over de productieinstallatie zoals de postcoderoos, het juridisch en economisch eigendom en de aparte elektriciteitsaansluiting De postcoderoos Het verlaagd tarief op de energiebelasting wordt toegepast bij lokaal opgewekte elektriciteit. Met lokaal wordt bedoeld dat de elektriciteit in de nabijheid van de leden van de coöperatie wordt opgewekt. Dit wordt gemeten aan de hand van de zogenoemde postcoderoos. Deze postcoderoos is afkomstig uit de Postwet 2009 en wordt van oorsprong gebruikt door de verlener van de universele postdienst 55. Door het instellen van deze postcoderoos wordt de regeling verlaagd tarief ook wel de 'postcoderoosregeling' genoemd. De postcoderoos bestaat uit de postcodes met dezelfde vier cijfers als waarin de productie-installatie is gevestigd en alle direct aangrenzende postcodegebieden. De productie-installatie moet in het centrale postcodegebied van de postcoderoos staan. Alle particuliere kleinverbruikers die in een van de postcodegebieden in de postcoderoos wonen kunnen aanspraak maken op het verlaagd tarief van de energiebelasting 56. De coöperatie en de leden zijn verantwoordelijk voor het voldoen aan de voorwaarde omtrent de postcoderoos, de Belastingdienst zal deze voorwaarde steekproefsgewijs controleren. Voorbeeld van de postcoderoos Het Fuchs-arrest, HvJ 20 juni 2013, C-219/12 (Finanzamt Freistadt Rohrbach Urfahr en Unabhangiger Finanzsenat Außenstelle Linza) en eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:62012cj0219:nl:html. 54 Goedkeuringen Minister Kamp, zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt html. 55 Artikel 2 lid 1J Postwet 2009, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Artikel 59a lid F Wet belastingen op milieugrondslag, wetten.overheid.nl/bwbr /geldigheidsdatum_ Kaart van de postcoderoos, kaart.geodan.nl/postcodekaart/postcode.htm en zonnepanelen.net/postcoderoos/. 20