CLS. Coöperatieve leerstrategieën

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CLS. Coöperatieve leerstrategieën"

Transcriptie

1 Coöperatieve leerstrategieën 1. Inleiding De visie rond Coöperatieve Leerstrategieën werd ontwikkeld door Dr. Spencer Kagan, een Amerikaans, internationaal erkend onderwijsexpert en ontwikkelaar. Coöperatieve Leerstrategieën vormen een werkwijze die gestructureerde samenwerking en interactie tussen leerlingen bevorderen voor grotere betrokkenheid, variatie en structuur zorgen. Door gelijke deelname en simultane interactie is coöperatief onderwijs efficiënter en zorgt het ervoor dat leerlingen meer betrokken zijn. De variatie zorgt ervoor dat meer leerlingen worden aangesproken, waardoor meer leerlingen meekunnen met de groep. Coöperatief leren zorgt voor taakgerichte leerlingen en een stabiel en veilig leerklimaat. De leerkracht kan gemakkelijker aansluiten bij het niveau en de onderwijsbehoeften van alle leerlingen en de leerdoelen die hij/zij wilt bereiken. Coöperatief leren heeft een daarnaast een tweeledig effect omdat het zowel een leerstrategie als een klasmanagementstrategie is. Research heeft tot slot uitgewezen dat coöperatief leren een positief effect heeft op de leerprestaties en ontwikkeling van leerlingen. Dat coöperatief leren het leerproces versnelt, wordt ook ondersteund door recent breinonderzoek. Pagina 1

2 2. Sleutels/bouwstenen Zeven sleutels of bouwstenen en de daarbij passende vaardigheden van de leerkracht zorgen ervoor dat Coöperatieve Leerstrategieën maximaal werken. Het tegelijkertijd inzetten van de zeven sleutels zorgt voor de grootst mogelijke effectiviteit op het vlak van inzet, enthousiasme, betrokkenheid, leerkansen van de leerlingen. 2.1 Sleutel 1: Didactische structuren Een didactische structuur is een manier om de interactie tussen de leerlingen, de leerkracht en de leerstof te organiseren. Een dergelijke structuur kan op elke willekeurig moment worden ingezet. Het doel is het verbeteren van de prestaties van de leerlingen en hun betrokkenheid, hun sociale en denkvaardigheden te vergroten. In elke didactische structuur zijn de principes van Coöperatieve Leerstrategieën verwerkt: - elke didactische structuur is: o Inhoudsloos: Het is mogelijk om vrijwel elk stuk leerstof via een didactische structuur aan te brengen. o Herhaalbaar: Het is mogelijk om deze werkvorm telkens opnieuw te gebruiken. Dit herhaaldelijk gebruik zorgt ervoor dat leerlingen vertrouwd zijn met de werkwijze en spaart instructietijd uit. - het koppelen van de didactische structuur aan een nieuwe inhoud levert elke keer een nieuwe leerervaring op. - Elke didactische structuur beantwoordt aan de GIPS-principes: In punt 2.7. lees je hier meer over. Op dit moment zijn er een 200-tal didactische structuren ontwikkeld, die elk specifieke doelen voor ogen hebben. 2.2 Sleutel 2: Teams Coöperatieve teams: - bestaan idealiter uit 4 personen: - kennen een sterke, positieve teamidentiteit; - blijven langere tijd bij elkaar. De teamleden leren elkaar goed kennen, accepteren en steunen elkaar. Er zijn vier basistypen coöperatieve teams: Pagina 2

3 - een heterogeen team; - een homogeen team; - een willekeurig samengesteld team - een door leerlingen gekozen team. Een heterogeen team vormt een afspiegeling van de klasgroep. Het team is zoveel als mogelijk een mix van minder sterke en middelmatige leerlingen, jongens en meisjes, verschillende culturen en achtergronden, Deze heterogeniteit op het vlak van prestatieniveau leidt tot een positievere begeleiding door leeftijdsgenoten. Hoe meer heterogeniteit er in het team aanwezig is, hoe groter het leerpotentieel wordt: dat elke leerling over verschillende kennis en vaardigheden beschikt, zorgt ervoor dat ze van elkaar kunnen leren. Een homogeen team is samengesteld uit leerlingen die dezelfde kenmerken delen, zoals bijvoorbeeld prestatieniveau, taalbeheersing. Ook indelen op basis van interesse behoort tot de mogelijkheden: de leerlingen krijgen de vrijheid om de eigen interesse te volgen, waardoor het diepgaand leren en goede pres(en)taties worden bevorderd. Bij willekeurige teams bepaalt het lot. Ook voor de leerlingen is het spannend om te weten in welk team ze terecht komen. Deze teamsamenstelling is vooral geschikt wanneer de onderlinge prestatieniveaus in de klasgroep beperkt zijn en de leerlingen slechts een korte tijd met elkaar moeten samenwerken. Het risico tot grote prestatieverschillen blijft in dat geval beperkt. Bij een door leerlingen gekozen team bepalen de leerlingen zelf de groepssamenstelling. Dit kan leiden tot een verhoogde productiviteit, een positieve besluitvorming, aangezien ze elkaar goed kennen en vaak dezelfde interesses delen, en het scheppen van een positieve leeromgeving. Voor leerlingen is het namelijk fijn om eens met vrienden/vriendinnetjes te mogen samenwerken. Aan de andere kant leidt dit tot een lagere concentratie, het buitensluiten of als laatste kiezen van minder populaire leerlingen en het statusverschil tussen team, waarbij het ene team meer waard is/sterker is dan het andere. De vier teamsamenstellingen komen aan bod binnen Coöperatieve Leerstrategieën, met een grote voorkeur voor een heterogene teamsamenstelling. In deze laatste teamsamenstelling zit minstens één sterke leerling, wat tutoring ten goede komt. Bovendien zal er geen enkel team als winnaar of verliezer uit de bus komen: in alle teams is eenzelfde evenwicht op het vlak van prestatieniveau, geslacht, culturele achtergrond aanwezig. Een heterogeen samengesteld team werkt ongeveer zes weken samen, voordat er nieuwe teams worden samengesteld. De leerlingen hebben zo de kans elkaar beter te leren kennen en als een team te gaan samenwerken. Na zes weken kunnen de leerlingen in hun nieuwe team de verworven sociale vaardigheden en opgedane kennis toepassen. In een klas waar het prestatieniveau binnen een bepaald vak sterk uiteen ligt kan het raadzaam zijn om tijdelijk homogene teams te maken. Tijdens het differentiëren kunnen Pagina 3

4 de teams op verschillende snelheden werken. Zo kun je klassikaal dezelfde structuur toepassen, met een inhoud die verschilt qua moeilijkheidsgraad per team. Na deze werktijd in homogene prestatieteams nemen de leerlingen terug plaats in hun thuisteam. Je kunt de leerwinst nu eventueel verdelen en versterken door in de heterogene thuisteams de opgedane kennis of vaardigheden weer te delen via een nieuwe (vervolg)structuur. 2.3 Sleutel 3: Klasmanagement Omgaan met een klasgroep, die is onderverdeeld in verschillende deelteams, vereist verscheidende vaardigheden op het vlak van klasmanagement. Zo is extra aandacht nodig voor: - rumoer in de klas : Leerkrachten spreken pas als er stilte (en bij voorkeur aandacht) is. Die stilte kun je verkrijgen door een stopteken te hanteren. Wij adviseren het eenvoudige opsteken van de hand. Ook andere tekens kunnen op vooraarde dat ze duidelijk, ondubbelzinnig en stil zijn. Sommige geluidssignalen werken ook maar voegen decibels toe, terwijl het juist de bedoeling is om de rustig stil te krijgen voor een volgende stap. Vraag aan de leerlingen om 2 dingen te doen eens ze het signaal zien. Eén maak het stil en twee, steek zelf je hand op. In geen tijd is er voldoende rust voor de volgende stap. Bij CLS hanteren we, afhankelijk van het soort structuur drie verschillende stemmen. De klasstem, de liniaalstem en de fluisterstem. - de inrichting van het lokaal: De leerlingen zitten aan tafels van bij voorkeur vier personen. De leerlingen zitten daarbij met de schouders zijdelings gericht naar het bord. Het spreekt voor zich dat iedere leerling zich mag draaien als er frontaal les gegeven wordt. De tafels staan in een boog in de klas. De denkbeeldige middellijn van de tafel wijst naar het midden van het bord. - materiaalbeheer: Ieder team heeft een teambox. Dit is een kleine doos waar alles in zit de leerlingen nodig hebben. Pennen, potlood, een lat, een timer, stressbal, denkblokjes, slijper, Naast de box kun je ook een teambordje voorzien. Daar waar een team per vier werkt naar één oplossing kunnen ze het antwoord kenbaar maken via hun teambordje. - het geven van richtlijnen: Bij CLS houden we er aan om het werkproces zo duidelijk mogelijk te structureren. Dat houdt in dat de instructie van een structuur zo veel mogelijk gelijk blijft. Deze uniformiteit voorkomt veel misverstanden en levert je dagelijks tijdswinst op. Naast de instructie op zich werken we vaak met een timer. De leerlingen weten voortdurend hoeveel tijd ze ter beschikking hebben. Zo leren ze efficient met de tijd omspringen. Naast het tijdsaspect geven we via de leerlingkiezer en de termen oog en schouderpartner aan wie er begint en met wie ze concreet moeten samen werken. Pagina 4

5 - het oplossen van teamproblemen: Tijdens de 6 weken dat de leerlingen met elkaar werken aan dezelfde teamtafel kan het al eens fout gaan. Dat hoort bij elk groepsdynamisch proces én bij het leerproces. De leerkracht neemt de tijd om samen met de leerlingen op zoek te gaan naar oplossingen. Eens de leerlingen deze fase in het groepsproces (storming) doorspartelt hebben komt er vaak een nieuw elan. Deze energie komt de samenwerking en het leren ten goede. 2.4 Sleutel 4: KlasBouwers KlasBouwers zijn activiteiten die het groepsproces bevorderen. Het doelgericht inzetten van KlasBouwers leidt tot het ontstaan van een klasgroep waar elke leerling zich in thuis voelt en het samen leren als positief en fijn wordt ervaren. De gedachte hierachter is dat cognitieve veiligheid en de positieve ervaringen leiden tot betere leerresultaten. Het is mogelijk om een KlasBouwer op zichzelf te laten staan maar evengoed om deze te koppelen aan leerstof. De didactische structuur leidt op die manier tot een positieve interactie tussen de teamleden én tot het verwerken van een deel van de leerstof. 2.5 Sleutel 5: TeamBouwers Waar KlasBouwers gericht zijn op de hele klasgroep, zijn TeamBouwers gericht op elk team afzonderlijk. Door middel van een TeamBouwer leren de leden van een team elkaar beter kennen, ontwikkelen ze een teamidentiteit, leren ze elkaar steunen, leren ze elkaars verschillen respecteren en ontwikkelen ze de onderlinge relaties. Omdat bij Coöperatieve Leerstrategieën alles draait rond teamwerk, is het essentieel om hier voldoende aandacht aan te besteden. Dit leidt namelijk tot een grotere inzet, onderlinge steun en betere leerprestaties. 2.6 Sociale vaardigheden Leerlingen moeten over heel wat sociale vaardigheden beschikken om in een team te kunnen samenwerken. Tijdens het samenwerken leren de leerlingen deze op natuurlijke wijze. Daarnaast zijn er 5 strategieën om de ontwikkeling van sociale vaardigheden te bevorderen. Deze zijn: - didactische structuren en structureren; - rollen en openingszinnen; - model staan; - bekrachtiging; - reflectie en planning. Pagina 5

6 2.7 Sleutel 7: de basisprincipes van GIPS De term GIPS staat voor: CLS - Gelijke deelname; Is de deelname van elke leerling ongeveer gelijk? Iedereen participeert ongeveer op een gelijke manier. Niemand valt uit de boot, maar niemand kan zich verstoppen. - Individuele aanspreekbaarheid; Moet er direct of eventueel later een individuele prestatie geleverd worden? Elke leerling weet dat hij potentieel diegene is die zal moeten uitleggen hoe we tot deze of gene oplossing kwamen. Dus alle teamleden moeten steeds in staat zijn om de oplossing of werkwijze toe te lichten. - Positieve wederzijdse afhankelijkheid; Hoe hebben de leerlingen elkaar nodig? Tijdens de uitvoering van de structuur moet elke leerling een beroep doen op de medewerking, het inzicht, de kennis van de ander (Hetzij aan de teamtafel, hetzij in de ruime klas). Het eindresultaat van de individuele leerling is dus afhankelijk van de bijdrage van zijn medeleerlingen. - Simultane actie. Welk deel van de groep is tegelijkertijd waarneembaar actief? Tijdens een didactische structuur is er een hoge activiteitsgraad. Geregeld is elke leerling simultaan aan de slag. Als je één structuur van 10 minuten toepast heb je als leerkracht meer betrokkenheid en activiteit gegenereerd dan in de overige 40 minuten. Het tegelijkertijd toepassen van deze vier principes maakt dat alle leerlingen meewerken, verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces nemen, hun teamgenoten stimuleren, actief bij het proces betrokken zijn, ze op een ongeveer gelijke manier participeren en vrijwel dezelfde vorderingen maken. Tip: Misschien paste je al enkele coöperatieve werkvormen toe (al dan niet zelf bedacht). Ga na of ze beantwoorden aan het G.I.P.S. prinicipe. Indien dat niet het geval is kun je zelf of met enkele collega s nadenken over aanpassingen. Soms kun je met een kleine wijziging een meerwaarde geven aan een werkvorm en het leereffect aanzienlijk verhogen. Pagina 6

7 3. Praktijkvoorbeelden secundair onderwijs In het volgende deel van deze syllabus geven we enkele concrete voorbeelden van didactische structuren. Om deze helder uit te leggen gebruiken we soms concrete les inhouden. Laat u hierdoor niet misleiden. Een didactische structuur is inhoudsloos. Je bepaalt zelf de inhoud die je aan een structuur koppelt. Zo zul je merken dat je een zelfde structuur kunt toepassen in een taalvak, geschiedenis als in pakweg scheikunde. 3.1 Binnen/Buiten Kring Voorbereiding: je bereidt de vragen voor of geeft iedere leerling een kaart met een vraag erop. 1. De leerlingen vormen tweetallen. Van elk tweetal gaat een van de leerlingen in een kring staan, met het gezicht naar buiten gericht. 2. De overgebleven leerlingen gaan op zoek naar hun partners en gaan tegenover hen staan (de groep is nu opgesteld in twee concentrische cirkels). 3. De leerlingen in de binnenste kring stellen de leerlingen in de buitenste kring een vraag; de buitenkring geeft antwoord. De buitenste kring prijst en coacht. Alternatief: je stelt een vraag en geeft aan of de binnenste of de buitenste kring antwoord geeft. 4. De partners wisselen van rol. De leerlingen in de buitenste kring stellen de vraag, luisteren, prijzen en coachen. 5. De partners ruilen de kaarten met de vragen. 6. De leerlingen in de binnenste kring lopen met de klok mee naar een nieuwe partner. Je kan zelf ook roulatienummers geven: Drie Vooruit. De groep kan In Koor tellen terwijl ze rouleren. Variant: Binnen/Buiten Rij: de leerlingen staan in twee rechte rijen tegenover elkaar. De ene rij rouleert, de andere blijft staan. De roulerende leerlingen gaan naar een andere partner en sluiten weer achteraan de bewegende rij aan, zodra ze de laatste leerlingen in de stilstaande rij voorbij zijn. 3.2 Flitskaarten Voorbereiding: de leerlingen hebben allemaal een serie kaarten. 1. In tweetallen: de tutee geeft zijn Flitskaarten aan de tutor. 2. Eerste ronde: maximum aantal aanwijzingen: de tutor laat de vraag op de eerste kaart zien, leest de vraag, laat het antwoord zien op de achterkant van de kaart en leest dat ook voor. Dan draait de tutor de kaart om, leest de vraag nogmaals voor en geeft de tutee het woord om de vraag uit het hoofd te laten beantwoorden. 3. De tutee beantwoordt de vraag. Als het antwoord juist is, wint de tutee de kaart terug en ontvangt hij verrassende complimenten van de tutor. Als het antwoord onjuist is, laat de tutor de andere kant van de vraag nogmaals zien en beidt tutoring aan. Dan stopt hij de kaart terug bij de andere kaarten, om het later nog een keer te proberen. Pagina 7

8 4. Als de tutee alle kaarten heeft gewonnen, wisselen de partners van rol. Als de nieuwe tutee alle kaarten heeft gewonnen, gaan ze door naar de tweede ronde. 5. Tweede ronde: minder aanwijzingen: de procedure wordt herhaald maar nu laat de tutor alleen de vraag op de voorkant van de kaart zien. De tutee moet antwoord geven op basis van wat hij heeft onthouden. 6. Derde ronde: geen aanwijzingen: de procedure wordt herhaalt maar nu stelt de tutor de tutee vragen zonder de Flitskaarten te laten zien. Tip: bij jonge leerlingen is het beter om per ronde niet meer dan vijf kaarten te gebruiken. Als een leerling alle kaarten heeft gewonnen, kunnen er bonuskaarten aan toegevoegd worden. 3.3 Tweepraat De leerlingen werken per twee samen. 1. Je geeft een probleem waar meerdere oplossingen voor zijn, of een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn. Je geeft de leerlingen DenkTijd*. 2. De leerlingen noemen om de beurt een antwoord of oplossing. Variant: TweePraat op tijd: de leerlingen wisselen om de beurt uit binnen een afgesproken tijd. *Denktijd is ook een didactische structuur. We lichten deze echter later toe. (zie 3.12.) 3.4 RondPraat en schrijven De leerlingen werken in team samen. 1. Je geeft een probleem waar meerdere oplossingen voor zijn, of een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn. Je geeft de leerlingen DenkTijd. 2. De leerlingen noemen om de beurt een antwoord of oplossing, binnen een afgesproken tijd. Tijdens de RondPraat noteren de leerlingen elk antwoord op een eigen blaadje papier. 3.5 TweeGesprek Op Tijd 1. Je geeft een onderwerp op, bepaalt de tijd en geeft de leerlingen DenkTijd. 2. In tweetallen: partner A vertelt, partner B luistert. 3. Partner B reageert met een positieve opmerking. 4. De partners wisselen van rol. Tip: je geeft voorbeelden van positieve opmerkingen om te kunnen gebruiken bij stap 3: - fijn dat je dit met me wil delen; - je kunt het boeiend vertellen; - wat ik in elk geval van jou heb geleerd is - ik vond het leuk om naar je te luisteren want - wat ik vooral interessant vond was Pagina 8

9 3.6 Tweetal Coach Voorbereiding: elk tweetal heeft een serie opgaven en 1 potlood nodig. 1. Partner A lost het eerste probleem op. 2. Partner B kijkt toe en luistert, controleert, coacht waar nodig en prijst. 3. Partner B lost het volgende probleem op. 4. Partner A kijkt toe en luistert, controleert, coacht waar nodig en prijst. 5. De partners gaan zo door en lossen een reeks problemen op. Noot: Tweetal Coach kan uitgevoerd worden met opgaven op een werkblad, mondelinge opgaven van de leerkracht en visueel-ruimtelijk materiaal. Variant: Tweetal Check: na het oplossen van twee problemen controleren de tweetallen hun antwoorden met het andere tweetal van hun team. 3.7 TweeVergelijk 1. Je stelt een vraag waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn en geeft de leerlingen DenkTijd. 2. TafelRondje Per Tweetal: de schoudermaatjes van TafelRondje Per Tweetal geven antwoord. Ze houden het antwoord geheim voor het andere tweetal. 3. Je zegt dat de tijd om is. 4. TweeVergelijk: de tweetallen komen bij elkaar voor een RondPraat over hun antwoorden. Na elk antwoord voegt de partner van het andere tweetal aan de overkant het antwoord toe aan de lijst of vinkt het af als het al genoemd is. 5. Teamuitdaging: de leerlingen bedenken nieuwe antwoorden als team en delen zich beurtelings op in tweetallen om de antwoorden op hun tweetallijst te noteren. 3.8 Zoek De Valse 1. De teamgenoten schrijven elk drie stellingen op: twee zijn waar, één is niet waar, om te proberen hun teamgenoten op een dwaalspoor te zetten. 2. Per team staat 1 leerling op om zijn stellingen voor te lezen aan zijn teamgenoten. 3. Zonder met de andere teamgenoten te overleggen, schrijft elke leerling op welke stelling volgens hem vals is. 4. In een RondPraat verdedigen de leerlingen hun keuze (noot: je kan de team al dan niet de opdracht geven consensus te bereiken). 5. De leerlingen melden welke stelling ze hebben gekozen. 6. De leerling die staat, verklapt wat de valse stelling is. 7. De leerlingen vieren het: de staande leerling feliciteert de teamleden die het juist hadden. De leerlingen die zich op een dwaalspoor hebben laten brengen, feliciteren de leerling die staat. 8. De volgende teamgenoot staat op om zijn stellingen voor te lezen. De procedure wordt herhaald. Pagina 9

10 Variant 1: Klassikaal Zoek De Valse: jij of een van de leerlingen kan proberen de hele groep te slim af te zijn. Variant 2: Waar Of Niet: dit wordt ook gebruikt om een herhalingsoefening wat boeiender te maken. De leerlingen noemen een feit dat waar of niet waar kan zijn: de teamgenoten moeten beslissen welke van de twee het is. Waar Of Niet is gemakkelijker voor jongere leerlingen omdat ze slechts met een feit per keer te maken krijgen en niet meteen met drie. 3.9 (Logisch) In De Rij 1. Je noemt een onderwerp, aan de hand waarvan de leerlingen op volgende een rij kunnen vormen. Je zegt bijvoorbeeld: Ga op alfabetische volgorde volgens voornaam staan.. 2. De leerlingen vormen snel en rustig een rij. 3. Om de volgorde te controleren, doen de leerlingen een Popcorn: ze beginnen bij het ene uiteinde van de rij en iedere leerling zegt waarom hij daar staat. In dit voorbeeld noemen ze hun voornaam Beurtgooi 1. Een van de teamleden maakt een prop van een stuk papier, zoekt oogcontact met een van de anderen, gooit hem de prop papier toe en zegt: Hoi, ik heet Jan, hoe heeft jij?. De andere leerling vangt de prop op en zegt: Hoi, ik heet Sander, hoe heet jij? en gooit de prop naar iemand anders. Dit gaat zo door tot alle leerlingen een paar keer hebben gegooid. Tip: zeg erbij dat de leerlingen zachtjes en onderhands gooien. 2. Je zegt tegen de leerlingen dat ze eerst de naam moeten noemen om de aandacht van de desbetreffende leerling te trekken, om hem vervolgens te begroeten of een complimentje te geven. Een van de leerlingen maakt oogcontact met Jan, gooit hem de prop papier toe en zegt: Jan, leuk om je te ontmoeten.. Die leerling zegt vervolgens: Dank je, Sander, ik vind het leuk dat we bij elkaar in het team zitten.. 3. In de derde ronde gebruiken de leerlingen elkaars namen om vragen te stellen, bijvoorbeeld: Ibrahim, vind je het leuk op school?, Stef, woon jij al lang in deze stad?. Iedereen komt een aantal keren aan de beurt. De didactische structuur kan gebruikt worden om elkaar vragen te stellen en informatie op te doen, om rekensommen te oefenen of om ideeën uit te wisselen. De regel bij BeurtGooi is niet teruggooien, wat inhoudt dat de prop papier niet terug mag naar degene die hem net naar die persoon heeft gegooid Vier Twee Solo 1. Een team lost enkele opgaven op. Pagina 10

11 2. Als het team dit met succes kan afronden en het duidelijk is dat alle groepsleden dit soort opgaven kunnen oplossen, verdelen ze zich in tweetalen en maken de partners allebei om de beurt een soortgelijke opgave. 3. Tenslotte gaan alle leerlingen individueel aan de slag en passen ze toe wat ze eerst als groep en daarna als tweetal hebben geleerd. De leerlingen die deze opgaven aanvankelijk niet zelfstandig konden oplossen, kunnen dat nu wel. 4. Functies Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat Coöperatieve Leerstrategieën de meest effectieve onderwijsvernieuwing vormen, die eveneens inspelen op diverse problemen en veranderingen op de school en in de maatschappij. Coöperatieve Leerstrategieën pakken namelijk verschillende belangrijke knelpunten aan. Allereerst blijkt uit de onderzoeken dat de prestaties van de leerlingen verbeteren bij het gebruik van Coöperatieve Leerstrategieën. Deze betere schoolresultaten zijn bij alle leerlingen merkbaar, ongeacht de leeftijd, het onderwijsniveau of het vak. Onder andere Robert Marzano gaf een overzicht van de resultaten van verschillende meta-analyses. Hieruit blijkt dat een leerling, die in een traditionele groep 50 % scoort, in een coöperatieve groep 78 % behaalt. Uit ander wetenschappelijk onderzoek is dan weer gebleken dat leerlingen uit culturele minderheden of met leermoeilijkheden veel meer baat hebben bij een aanpak met Coöperatieve Leerstrategieën dan bij een traditionele aanpak. Sterke leerlingen presteren door het inzetten van Coöperatieve Leerstrategieën beter dan bij zelfstandig werken omdat ze meer inzicht in de leerstof krijgen en hun kennis verankeren terwijl ze uitleg geven aan andere leerlingen. Hierdoor stijgen hun gevoel van eigenwaarde en hun status, waardoor deze leerlingen nog meer gemotiveerd zijn om te leren. Leerlingen die minder sterk presteren leren door te kijken en luisteren hoe hun de sterkere groepsgenoten hardop nadenken en voordoen hoe ze problemen oplossen. Dit maakt het leren voor hen eens zo aanschouwelijk. Daarnaast helpt de feedback van de groepsgenoten de minder presterende leerlingen om hun leren bij te sturen, ideeën te verwoorden en problemen op te lossen. Door middel van de Coöperatieve Leerstrategieën worden met andere woorden gelijke onderwijskansen bevorderd en verkleint de prestatiekloof. Ook de etnische verhoudingen tussen de leerlingen verbeteren door het inzetten van Cooperatieve Leerstrategieën. De leerlingen werken voortdurend in gemengde groepen. Tijdens TeamBouwers leren ze elkaar beter kennen en krijgen ze (meer) waardering voor elkaar. Ze debatteren en discussiëren, ze leren elkaar begrijpen en kunnen zich beter in elkaar inleven. Stereotiep denken wordt op deze manier doorbroken. Multiculturele spanningen maken plaats voor teamwork en vriendschappen. De leerlingen kiezen hun vrienden uiteindelijk niet meer op basis van dezelfde huidskleur, nationaliteit, achtergrond en cultuur maar op basis van karakter. Dit effect is bovendien ook duurzaam. Persoonlijke en interpersoonlijke vaardigheden zijn in onze maatschappij zeer belangrijk. Ten gevolge van sociale veranderingen verdwijnen ze echter. De toepassen van Coöperatieve Pagina 11

12 Leerstrategieën leidt tot het opheffen van de socialisatiekloof. De leerlingen ontwikkelen begrip, compassie, inlevingsvermogen en het aannemen van rollen: ze ontwikkelen het vermogen om de cognitieve en emotionele ontwikkeling van anderen te begrijpen. Een belangrijke reden hiervoor is de voortdurende interactie tussen de leerlingen. Ze leren elkaar beter kennen, waardoor hun kijk op de andere genuanceerder is. Ook kenmerken als behulpzaamheid, vriendelijkheid en coöperatief gedrag worden gestimuleerd. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat het gebruik van Coöperatieve Leerstrategieën ook positieve uitkomsten op de volgende vlakken biedt: - verhoogde communicatieve en taalverwervingvaardigheden; - groter eigenwaardegevoel en zelfbewustzijn; - verhoogde motivatie; - minder ordeproblemen; - meer diepgaande cognitieve ontwikkeling en hogere denkvaardigheden. Pagina 12

Coöperatief leren (CLS) Volgens Dr. Spencer Kagan Verwerkt door Peter Steurs en Natascha Vansteelant

Coöperatief leren (CLS) Volgens Dr. Spencer Kagan Verwerkt door Peter Steurs en Natascha Vansteelant Coöperatief leren (CLS) Volgens Dr. Spencer Kagan Verwerkt door Peter Steurs en Natascha Vansteelant 7 Sleutels tot succes Sleutel 1: Didactische structuren Sleutel 2: Teams Sleutel 3: Management Sleutel

Nadere informatie

Structuren. Coöperatief leren

Structuren. Coöperatief leren Structuren Coöperatief leren Mix En Koppel 1. Leerlingen mixen (muziek) 2. Leerlingen zoeken een maatje, stellen een vraag die past bij de kaart. 3. Maatje antwoordt, lln. bedankt of coacht. 4. Wissel

Nadere informatie

augustus 2012 Kwaliteitskaart Coöperatief leren

augustus 2012 Kwaliteitskaart Coöperatief leren augustus 2012 Kwaliteitskaart Coöperatief leren Coöperatief leren WEB P a g i n a [ 2 ] 1. Inleiding Samenwerken is een belangrijke vaardigheid die leerlingen nodig hebben om goed te kunnen functioneren

Nadere informatie

Workshop Coöperatief leren voor beginners

Workshop Coöperatief leren voor beginners Workshop Coöperatief leren voor beginners Onderwijsdag Scholengroep Holland Maandag 1 april 2019 Presentatie: Cissy van Eede Doelen voor de workshop Je hebt kennis gemaakt met: De uitgangspunten voor het

Nadere informatie

en een buitenkring. Voor de leerkracht Van groep 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8 Stappen: Coöperatief leren

en een buitenkring. Voor de leerkracht Van groep 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8 Stappen: Coöperatief leren Binnen en buitenkring - onderwerp bedenken - nadenken over de organisatie Interpersoonlijk: Klasbouwer, Sociale vaardigheden oefenen en informatie uitwisselen, denkvaardigheden De kring Binnen buiten kring

Nadere informatie

Coöperatief leren Verschillende werkvormen:

Coöperatief leren Verschillende werkvormen: Coöperatief leren Verschillende werkvormen: Stijgen/Dalen: Eén persoon (bv. de leerkracht) stelt een gesloten vraag. Is het antwoord (op jou) van toepassing; ga je staan => stijgen. Is het niet (bij jou)

Nadere informatie

Dalton (samenwerking/ samenwerkend leren) en Coöperatief leren

Dalton (samenwerking/ samenwerkend leren) en Coöperatief leren Dalton (samenwerking/ samenwerkend leren) en Coöperatief leren Vijf basiskenmerken van coöperatief leren: 1. Positieve wederzijdse verantwoordelijkheid. De leerlingen moeten het gevoel hebben elkaar nodig

Nadere informatie

Stijgen/Dalen. Effectief rekenonderwijs

Stijgen/Dalen. Effectief rekenonderwijs Effectief rekenonderwijs Stijgen/Dalen 1. Eén persoon stelt een gesloten vraag 2. Is het antwoord op jou van toepassing; ga je staan. Is het niet bij jou van toepassing: blijf je zitten. Kan ook met voorwerp/

Nadere informatie

Doel: 27/11/2017. Coöperatieve werkvormen in functie van SEO en SOB Ariane Moreels

Doel: 27/11/2017. Coöperatieve werkvormen in functie van SEO en SOB Ariane Moreels Coöperatieve werkvormen in functie van SEO en SOB Ariane Moreels Doel: Hoe kunnen we sociale vaardigheden integreren binnen CLS? Hoe kunnen we via CLS kinderen sociaal vaardig maken? Hoe ondersteunen we

Nadere informatie

Scholing 8 december. Wat kan je helpen? Wat helpt niet?

Scholing 8 december. Wat kan je helpen? Wat helpt niet? RKBS DE ARENBERG December 2015 Scholing 8 december Ja dan krijg je een lijst en denk je.uhm hier ken ik niet eens de helft van. De kunst is dan om daar kansen en mogelijkheden in te zien en niet je handdoek

Nadere informatie

Er kan pas over Coöperatief Leren gesproken worden als er gewerkt wordt volgens een aantal basisprincipes kortweg GIPS genoemd.

Er kan pas over Coöperatief Leren gesproken worden als er gewerkt wordt volgens een aantal basisprincipes kortweg GIPS genoemd. Op onze school werken we al nu alweer enkele jaren met Coöperatief Leren volgens Kagan & Kagan. Het is ons antwoord op de vraag vorm en inhoud te geven aan het NIEUWE LEREN. We doen dit in alle groepen

Nadere informatie

Welke coöperatieve werkvormen gaan we aanleren?

Welke coöperatieve werkvormen gaan we aanleren? Welke coöperatieve werkvormen gaan we aanleren? w 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1 X 2 X X 3 X X X 4 X X X X 5 X X X X X 6 X X X X X X 7 X X X X X X X 8 X X X X X X X X ö 1. D e n k e n D e

Nadere informatie

Wat is Kraak kracht? Kraak kracht

Wat is Kraak kracht? Kraak kracht Wat is? Met de kaarten van Kraak Kracht evalueert u Kraak de Klas. U gaat door middel van de vragen die op de kaarten staan in gesprek met de leerlingen over de vaardigheden die ze hebben gebruikt. U kunt

Nadere informatie

Coöperatief leren Wat is coöperatief leren? Waarom is coöperatief leren belangrijk? Coöperatieve werkvormen

Coöperatief leren Wat is coöperatief leren? Waarom is coöperatief leren belangrijk? Coöperatieve werkvormen Coöperatief leren Wat is coöperatief leren? Coöperatief leren is een onderwijsleersituatie waarin de leerlingen in kleine groepen op een gestructureerde manier samenwerken aan een leertaak met een gezamenlijk

Nadere informatie

Voorwoord. Het werken met TeamBouwers levert vijf specifieke

Voorwoord. Het werken met TeamBouwers levert vijf specifieke Inhoud Pagina Structurenoverzicht 5 10 Leren in de 21ste eeuw & TeamBouwers 13 Teamplayer 14 Kerndoelen Primair Onderwijs & TeamBouwers 16 De kracht van Meervoudige Intelligentie 19 1. Blind Op Volgorde

Nadere informatie

Actieplan coöperatieve werkvormen.

Actieplan coöperatieve werkvormen. Planning Actieplan coöperatieve werkvormen. Planperiode Schooljaar 2016-2017 Versie 1 Datum 7-9- 2016 1. Algemene gegevens Opdrachtgever Bert Hardeman Organisatie- of resultaatgebied Visie en beleidsvorming

Nadere informatie

BAS. Samenwerkend Leren Vastgesteld mei 2009. De Overstap

BAS. Samenwerkend Leren Vastgesteld mei 2009. De Overstap BAS Samenwerkend Leren Vastgesteld mei 2009 De Overstap DE OVERSTAP BAS-project Ontwikkelingslijn: Samenwerken Ontwikkelingsveld: Coöperatief leren/tandemleren Vastgesteld: mei 2009 BAS Doel: Door middel

Nadere informatie

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.

HOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe. HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.

Nadere informatie

Coo peratief leren. Start van een nieuw schooljaar. Hoe een klas een echte groep wordt. RKBS DE ARENBERG

Coo peratief leren. Start van een nieuw schooljaar. Hoe een klas een echte groep wordt. RKBS DE ARENBERG RKBS DE ARENBERG Coo peratief leren Augustus 2015 Start van een nieuw schooljaar Een nieuw jaar beginnen is altijd spannend. Vorig jaar hebben we geleerd dat je door een aantal fases heen moet met je klas,

Nadere informatie

Beleidsplan coöperatief leren 2013-2019

Beleidsplan coöperatief leren 2013-2019 INHOUDSOPGAVE Woord vooraf... 2 De Doelen... 2 Vijf basiskenmerken... 2 1) Positieve wederzijdse verantwoordelijkheid.... 2 2) Individuele verantwoordelijkheid.... 3 3) Directe interactie.... 3 4) Aandacht

Nadere informatie

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning

Positieve houding. Hoge verwachtingen. Flexibele planning Visie Aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht Het vertalen van een politiek besluit zoals het M- decreet in de dagelijkse praktijk is geen gemakkelijke opgave. Als leerlingen met een beperking

Nadere informatie

Coöperatieve leerstrategieën

Coöperatieve leerstrategieën Verloop Coöperatieve leerstrategieën Waarom coöp. werkvormen aanwenden? Wanneer en hoe toepassen? De 6 sleutels van SCL Enkele voorbeelden WIKI, blog 1 2 Waarom? Waarom? 3 4 Leerwinst Leerwinst? Leerlingen

Nadere informatie

Werken op de Arenberg

Werken op de Arenberg RKBS DE ARENBERG Februari 2017 Werken op de Arenberg Schooljaar 2016-2017 startten er 7 nieuwe collega s en 2 lio stagiaires op de Arenberg. Heel spannend zo n nieuw begin en helemaal als de dan ook nog

Nadere informatie

Sooo! Sooo! viral! viral! toch? toch? In 7 stappen debatteren in de klas over media

Sooo! Sooo! viral! viral! toch? toch? In 7 stappen debatteren in de klas over media Sooo! Sooo! Die post Die post over onze over onze leraar gaat leraar gaat viral! viral! Dan moet Dan moet het wel het wel waar zijn, waar zijn, toch? toch? In 7 stappen debatteren in de klas over media

Nadere informatie

Les Dieren met een baan, thema vermaak

Les Dieren met een baan, thema vermaak Les Dieren met een baan, thema vermaak Lesvoorbereidingsformulier Doelgroep: groep 6 Beginsituatie: Wat kunnen en kennen de leerlingen al m.b.t. de doelstelling? Kijk in de methode, praat met je mentor,

Nadere informatie

Leerlijn leren leren. Vakoverstijgend

Leerlijn leren leren. Vakoverstijgend PO Leerlijn leren leren Vakoverstijgend PI-7 LEERLIJN LEREN LEREN - VERSIE MAART 2009* Voor leerlingen die niet vanzelfsprekend aan het leren gaan. De leerlingen leren belangstelling hebben voor de wereld

Nadere informatie

Inhoud. Onderwijskatern HSL 2012-2013 HSL. 7 december 2012. Nummer 4, december 2012. Onderwijskatern. Inhoud van dit onderwijskatern:

Inhoud. Onderwijskatern HSL 2012-2013 HSL. 7 december 2012. Nummer 4, december 2012. Onderwijskatern. Inhoud van dit onderwijskatern: 2012-2013 HSL Onderwijskatern 7 december 2012 Inhoud Inhoud van dit onderwijskatern: Doen ze nu alweer een spelletje? Meeliften Teams SCL geïntegreerd binnen alle vakken. Doorkijkje groep 8 en groep 3.

Nadere informatie

- Leerlijn Leren leren - CED groep. Leerlijn Leren leren CED groep

- Leerlijn Leren leren - CED groep. Leerlijn Leren leren CED groep Leerlijn Leren leren CED groep 1 1. Taakaanpak Leerlijn leren leren CED groep Groep 1 a. Luistert en kijkt naar de uitleg van een opdracht in een één op één situatie b. Wijst aan waar hij moet beginnen

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE

ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE Onderwijs zoals we dat vroeger kenden, bestaat al lang niet meer. Niet dat er toen slecht onderwijs was, maar de huidige maatschappij vraagt meer van de leerlingen

Nadere informatie

Onze parel van obs de Meent uit Maarn De gouden weken

Onze parel van obs de Meent uit Maarn De gouden weken Onze parel van obs de Meent uit Maarn De gouden weken De Gouden Weken zijn de eerste weken van ons schooljaar. Ze zijn bij uitstek geschikt om een fundament neer te zetten voor een goede groepsvorming

Nadere informatie

Coöperatieve werkvormen

Coöperatieve werkvormen Kernverzameling CWV Coöperatieve werkvormen kernverzameling Er is een heel uitgebreid scala werkvormen te vinden maar met een hoeveelheid van meer dan 200 verschillende zogenaamde didactische structuren

Nadere informatie

Schooljaar : Leerlijn Coöperatieve werkvormen binnen groepsplannen

Schooljaar : Leerlijn Coöperatieve werkvormen binnen groepsplannen Schooljaar 2014-2015: Leerlijn Coöperatieve werkvormen binnen groepsplannen Workshop 1: Achtergrond en klassenmanagement 8 oktober 2014 13.30 16.00 uur Willeke Beuker Elselien Boekeloo Mia O Niel De Leerlijn

Nadere informatie

Leerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen.

Leerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen. Les 12 Drie petjes Doel blok 2: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren hoe ze zelf (zonder hulp van de leerkracht) conflicten constructief kunnen oplossen. Met behulp van Aap en Tijger maken

Nadere informatie

Overzicht van de coöperatieve werkvormen per leerjaar Tweede leerjaar

Overzicht van de coöperatieve werkvormen per leerjaar Tweede leerjaar Hoe maakt TALENT interactie mogelijk? In elke les van TALENT wordt coöperatief gewerkt. De leerlingen gaan samen aan de slag bij opdrachten, leggen elkaar zaken uit... Om het coöperatief leren haalbaar

Nadere informatie

BIJLAGE 5 ACTIVERENDE WERKVORMEN

BIJLAGE 5 ACTIVERENDE WERKVORMEN 15 BIJLAGE 5 ACTIVERENDE WERKVORMEN De zeventien activerende werkvormen uit Coöperatief leren in het basisonderwijs (CPS: M. Förrer, B. Kenter en S. Veenman). Voor een nadere uitwerking verwijzen we naar

Nadere informatie

IK-DOELEN BIJ DE DALTONUITGANGSPUNTEN

IK-DOELEN BIJ DE DALTONUITGANGSPUNTEN IK-DOELEN BIJ DE DALTONUITGANGSPUNTEN 1 2 3 4 5 A Samen werken (spelen) Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf

Nadere informatie

3. Samenwerkend leren

3. Samenwerkend leren 3.1 Denken-Delen-Uitwisselen doel Samen nadenken over een begrip of antwoord groepssamenstelling individueel-> tweetal ->klassikaal 1. Denken: de leerling krijgt een vraag van de leerkracht of moet een

Nadere informatie

Zelfevaluatie. Inleiding:

Zelfevaluatie. Inleiding: Sabine Waal Zelfevaluatie Inleiding: In dit document heb ik uit geschreven wat mijn huidige niveau is en waar ik mij al zoal in ontwikkeld heb ten opzichte van de zeven competenties. Elke competentie heb

Nadere informatie

Vijf minuten actief met kleuters. Joyce van den Boogaard 3 februari 2016

Vijf minuten actief met kleuters. Joyce van den Boogaard 3 februari 2016 Vijf minuten actief met kleuters Joyce van den Boogaard 3 februari 2016 5 minuten... Doel Na deze workshop: Heb je geleerd hoe je korte beweegactiviteiten kunt toepassen bij groep 1 en 2. Weet je hoe je

Nadere informatie

Meer doen met de rijtjesboeken

Meer doen met de rijtjesboeken Lijn 3 Meer doen met de rijtjesboeken Meer doen met de rijtjesboeken De rijtjesboeken bij Lijn 3 zijn een belangrijk hulpmiddel bij het automatiseren en vlot lezen van woorden (zie bladzijde 28 en 29 van

Nadere informatie

Henk De Reviere Schoolbegeleider Regio Oost-Vlaanderen

Henk De Reviere Schoolbegeleider Regio Oost-Vlaanderen Wat werkt in binnenklasdifferentiatie? Tips en technieken voor een goede les! Henk De Reviere Schoolbegeleider Regio Oost-Vlaanderen 0495 53 30 66 henk.dereviere@katholiekonderwijs.vlaanderen 1 Ideeën

Nadere informatie

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid

Nadere informatie

Pedagogische aanpak op de St. Plechelmusschool

Pedagogische aanpak op de St. Plechelmusschool Pedagogische aanpak op de St. Plechelmusschool Ons uitgangspunt is het welbevinden en positief gedrag van leerlingen te bevorderen. Wij gaan uit van: Goed gedrag kun je leren Om dit te bereiken werken

Nadere informatie

6. Meningsvorming. doel Kritisch denken voorbereiding op een gesprek over verschillende oplossingen/meningen/enzovoort.

6. Meningsvorming. doel Kritisch denken voorbereiding op een gesprek over verschillende oplossingen/meningen/enzovoort. 6.1 Plakker parade doel Kritisch denken voorbereiding op een gesprek over verschillende oplossingen/meningen/enzovoort. wanneer begin, kern of einde les(senserie) groepssamenstelling klassikaal duur 10-20

Nadere informatie

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt: Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan

Nadere informatie

Handleiding voor docenten op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs

Handleiding voor docenten op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs Handleiding voor docenten op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs In 6 stappen debatteren in de klas over media Deze handleiding helpt naar een actief, gestructureerd en inhoudelijk

Nadere informatie

Boekje met coöperatieve werkvormen

Boekje met coöperatieve werkvormen Coöperatief leren Boekje met coöperatieve werkvormen Coöperatief leren is een onderwijsleersituatie waarin leerlingen in kleine groepen op een gestructureerde manier samenwerken aan een leertaak met een

Nadere informatie

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van

Nadere informatie

Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen.

Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen. Bonaventuracollege Leiden Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen. Advies voor docenten Sanne Macleane 2015 Inhoudsopgave Inleiding... 3 De opbouwende leerlijn van het zelfstandig

Nadere informatie

DENKEN DELEN UITWISSELEN (5 min.)

DENKEN DELEN UITWISSELEN (5 min.) DENKEN DELEN UITWISSELEN (5 min.) 1. De leerkracht geeft een opdracht/vraag. 2. De kinderen denken individueel (1-2 minuten) na en schrijven hun antwoord op. 3. De kinderen delen in tweetallen hun antwoord.

Nadere informatie

Optische illusie en gezichtsbedrog

Optische illusie en gezichtsbedrog Start Hoe gaan het doen Wat gaan klaarleggen Betekenis of Hoe vergroten hun Wat is rol bij deze Optische illusie en gezichtsbedrog We denken met de leerlingen na over optische illusie en gezichtsbedrog.

Nadere informatie

Leerlijn Samenwerken SingaporeNext

Leerlijn Samenwerken SingaporeNext Leerlijn Samenwerken SingaporeNext Groep 1-2 Groep 3-4-5 Groep 6-7-8 1. Luisteren naar elkaar Elkaar aankijken tijdens het praten. Oogcontact maken. In mimiek en lichaamstaal je luisterende houding laten

Nadere informatie

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid

Nadere informatie

5. Klassen-of groepsgesprek

5. Klassen-of groepsgesprek 5.1 Beurten verdelen: Rondje doel Iedereen aan het woord laten over een onderwerp tijdens een gesprek wanneer n.v.t. groepssamenstelling klassikaal, groepjes duur 30 minuten voorbereiding: - Tijdens een

Nadere informatie

Het coöperatief leren

Het coöperatief leren Het coöperatief leren Coöperatief leren gaat uit van op samenwerking gerichte activiteiten en prestaties. De basiskenmerken komen samen in het woord: GIPS Gelijke deelname Individuele verantwoordelijkheid

Nadere informatie

ADHD en lessen sociale competentie

ADHD en lessen sociale competentie ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier

Nadere informatie

Lesideeën beroepenkaarten WERKEND NEDERLANDS

Lesideeën beroepenkaarten WERKEND NEDERLANDS Lesideeën beroepenkaarten WERKEND NEDERLANDS Lesidee: Wat is weg? Speel dit spel met een klein groepje. Leg steeds vijf tot acht kaarten open op tafel. Geef de cursisten even de tijd om alle foto s in

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Zelfgestuurd leren met Acadin

Zelfgestuurd leren met Acadin Zelfgestuurd leren met Acadin 1. Wat is zelfgestuurd leren? Zelfgestuurd leren wordt opgevat als leren waarbij men zelfstandig en met zin voor verantwoordelijkheid de sturing voor de eigen leerprocessen

Nadere informatie

Checklist groep 3 4 Doorgaande lijn Daltononderwijs

Checklist groep 3 4 Doorgaande lijn Daltononderwijs 1 Hulpvraag (blokjes) Eerst je maatje om hulp vragen, dan de leerkracht Eerst je maatje om hulp vragen, dan de leerkracht Symbolen *Stoplicht. Als het stoplicht op rood staat mag je geen vragen aan de

Nadere informatie

Werkvormen om positieve betrokkenheid te bevorderen

Werkvormen om positieve betrokkenheid te bevorderen Werkvormen om positieve betrokkenheid te bevorderen Complimentenkaartjes Het komt regelmatig voor dat ouders het lastig vinden om hun kind te prijzen. Vaak krijgt de therapeut al tijdens het startgesprek

Nadere informatie

Mogelijke aandachtspunten voor het invullen van het lesevaluatieformulier

Mogelijke aandachtspunten voor het invullen van het lesevaluatieformulier Mogelijke aandachtspunten voor het invullen van het lesevaluatieformulier Gewenst gedrag uit zich bijvoorbeeld in 1 Interpersoonlijk competent De student toont in gedrag en taalgebruik respect Is vriendelijk

Nadere informatie

LES 3 HET VERHAAL UIT DE BIJBEL EN DE FILM GODS LAM

LES 3 HET VERHAAL UIT DE BIJBEL EN DE FILM GODS LAM LES 3 HET VERHAAL UIT DE BIJBEL EN DE FILM GODS LAM Algemene opzet van de les Doelen: - De kinderen kunnen hun eigen gedachten en gevoelens bij het verhaal van het offer van Abraham uit de kinderbijbel

Nadere informatie

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie

Nadere informatie

Les 17 Zo zeg je dat (niet)

Les 17 Zo zeg je dat (niet) Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt

Nadere informatie

1 De Johannes de Doperschool, een bijzondere school

1 De Johannes de Doperschool, een bijzondere school Inhoud 1 Johannes de Doperschool, een bijzondere school 2 Ontstaan van het Daltononderwijs 3 De drie principes 4 Wat betekent het voor onze praktijk? 5 Is het voor ieder kind geschikt? 6 En op het voortgezet

Nadere informatie

Inleiding 8 DEEL Les 1 - ik ben, jij bent 14 A1 - Ik kan het werkwoord zijn goed gebruiken. Ik kan vertellen wie ik ben en waar ik ben.

Inleiding 8 DEEL Les 1 - ik ben, jij bent 14 A1 - Ik kan het werkwoord zijn goed gebruiken. Ik kan vertellen wie ik ben en waar ik ben. INHOUD Inleiding 8 DEEL 1 13 Les 1 - ik ben, jij bent 14 A1 - Ik kan het werkwoord zijn goed gebruiken. Ik kan vertellen wie ik ben en waar ik ben. Les 2 - Wie is het? 19 A1 - Ik kan de persoonsnamen gebruiken.

Nadere informatie

datum: 7 november 2013 aantal leerlingen: 22 tijd: 13:00-15:05 groep: 3

datum: 7 november 2013 aantal leerlingen: 22 tijd: 13:00-15:05 groep: 3 Lesvoorbereiding Onderbouw Circuitles Zakelijke gegevens naam student: Anouk Bluemink stageschool: RKS De Leer Hengelo (gld) Iselinge klas: VR2B mentor/mentrix: Ria Menting datum: 7 november 2013 aantal

Nadere informatie

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten

Nadere informatie

Coöperatief Vergaderen

Coöperatief Vergaderen Coöperatief Vergaderen Een complete aanpak voor actief vergaderen met betrokken deelnemers Dr. Spencer Kagan Met Betty de Jaeger en Dook Kopmels Inhoud Hoe dit boek tot stand kwam 4 Voorwoord 5 Hoofdstuk

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Didactisch bekwaam D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leerlingen krijgen ruimte voor eigen inbreng en creatieve invulling van de opdracht. De leraar zorgt ervoor dat leerlingen zich

Nadere informatie

Leerlijn/ontwikkelingslijn Leren leren cluster 4

Leerlijn/ontwikkelingslijn Leren leren cluster 4 Leerlijn/ontwikkelingslijn Leren leren cluster 4 Kerndoel 4: De leerlingen leren belangstelling hebben voor de wereld om hen heen, ze leren deze gemotiveerd onderzoeken en daarin taken uitvoeren, waarbij

Nadere informatie

Speak up! Wat is JA en wat NEE?

Speak up! Wat is JA en wat NEE? Les 3 Speak up! Wat is JA en wat NEE? Deze derde les gaat over het leren inzien en uitspreken van je wensen en grenzen bij intimiteit en seks. Hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Het belangrijkste daarbij

Nadere informatie

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld. Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede

Nadere informatie

WERKEN MET VERHALEN VAN DE HODJA

WERKEN MET VERHALEN VAN DE HODJA WERKEN MET VERHALEN VAN DE HODJA Verhalen van de Hodja: Hassan en de tijgers Introductie van het verhaal - DILIT-luisteren: o De cursisten gaan per 2 zitten (bij voorkeur 2 cursisten met dezelfde moedertaal

Nadere informatie

CLIM: Coöperatief Leren in Multiculturele groepen

CLIM: Coöperatief Leren in Multiculturele groepen CLIM: Coöperatief Leren in Multiculturele groepen Theoretische achtergrond CLIM, Coöperatief Leren In Multiculturele groepen, is een Vlaamse variant van Complex Instruction ontwikkeld door Elisabeth Cohen

Nadere informatie

Voorlichting over gevaarlijke stoffen

Voorlichting over gevaarlijke stoffen Gepubliceerd op Werk & Veiligheid - Kennisplatform over preventie, RI&E en sociale veiligheid (https://www.werkenveiligheid.nl) Home > Voorlichting over gevaarlijke stoffen Voorlichting over gevaarlijke

Nadere informatie

Tijdens de vergadering van

Tijdens de vergadering van BAS: Samenwerken Coöperatief leren Versie Versie 2 opgesteld door Erik Datum 31 augustus 2015 Documenteigenaar Borging vastgesteld in het team Teamleden Initiatief planning Tijdens de vergadering van Ria

Nadere informatie

Kennismakingsspelletjes

Kennismakingsspelletjes Kennismakingsspelletjes Duur : 30 minuten Ontwikkelingsgebied : Taalontwikkeling Spelontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Doelgroep : 4-12 jaar Locatie : Binnenruimte Grasveld

Nadere informatie

Bijlage bij groepsplan begrijpend lezen

Bijlage bij groepsplan begrijpend lezen Bijlage bij groepsplan Aanpak in de klas via IGDI model Voorbereiding Start van de les: te behandelen leesstrategie op het bord, doel van de les benoemen Instructie en inoefening: 1. één strategie hardop

Nadere informatie

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor

Nadere informatie

Wat Werkt in de klas. @YorickSaeijs Onderwijsadviseur OMJS yorick@onderwijsmaakjesamen.nl

Wat Werkt in de klas. @YorickSaeijs Onderwijsadviseur OMJS yorick@onderwijsmaakjesamen.nl Wat Werkt in de klas @YorickSaeijs Onderwijsadviseur OMJS yorick@onderwijsmaakjesamen.nl Doel: -Je weet wat een instructieles tot een goede les maakt. -Je hebt kennis opgedaan over de 9 didactische strategieën

Nadere informatie

LEREN LEREN: WERKHOUDING EN AANPAKGEDRAG

LEREN LEREN: WERKHOUDING EN AANPAKGEDRAG LEREN LEREN: WERKHOUDING EN AANPAKGEDRAG Kerndoel 1: Aanpak gedrag: De leerlingen leren uiteenlopende strategieën en vaardigheden gebruiken voor het opnemen, verwerken en hanteren van informatie 1.1. Taakaanpak

Nadere informatie

Onderbouw, groep 1 & 2

Onderbouw, groep 1 & 2 Onderbouw, groep 1 & 2 Vooral kleutergroepen zijn gewend om spelenderwijs te leren. Veel werkvormen van coöperatief leren kunnen in spelvorm aangeboden worden. De kinderen leren daar veel van; ze zijn

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

INTERACTIEVE WERKVORMEN IN DE WISKUNDELES

INTERACTIEVE WERKVORMEN IN DE WISKUNDELES INTERACTIEVE WERKVORMEN IN DE WISKUNDELES WAAROM DEZE BIJSCHOLING? DE LEERDRIEHOEK Luisteren 5 tot 8% Lezen 11% Zien / horen (avm) 22% Leerkracht: docent Leerkracht: mediator Zien / horen (demo) 32% Erover

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten)

Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten) Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten) Inleiding Introductie Ik geef mijn grenzen aan Beginopstelling: Kring Deze dramales "Ik geef mijn grenzen aan" voor groep 7/8 maakt onderdeel uit

Nadere informatie

Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten.

Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten. Werkvorm 1 Stap 1 Voorafgaand aan het bestuderen van een nieuw onderwerp vatten leerlingen in kleine groepjes samen wat ze al van het onderwerp weten. Stap 2 Vervolgens formuleren ze vragen over wat ze

Nadere informatie

Voorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les

Voorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les 1 Lesschemaformulier (LSF) Handleiding versie 2009-2010 / Pedagogogische Hogeschool De Kempel Helmond Kop Op ieder lesschemaformulier noteer je jouw voor- en achternaam en de jaargroep op de Kempel. Je

Nadere informatie

Korte of lange opdrachten die gericht zijn op beheersing van de stof.

Korte of lange opdrachten die gericht zijn op beheersing van de stof. Samenwerkend leren bij taakgericht werken 1 Samenwerkingsstructuren Check in duo's Elke leerling werkt eerst individueel aan de opdracht. Daarna vergelijkt elke leerling zijn eigen antwoorden met die van

Nadere informatie

Onderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg

Onderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg king in samenwerking in in samenwerking samenwerking TREIN Volgorde CIRKEL Omschrijven van... Eerst..., dan... BLOEM Beschrijf kenmerken Wat weet je van...? STRIK Oorzaak en gevolg De... is... KAPSTOK

Nadere informatie

De ontwikkelde materialen per unit.

De ontwikkelde materialen per unit. Handleiding. Dit is de handleiding voor het remediërende programma voor de leeszwakke leerling bij het vak Engels. De hulpmiddelen zijn ontwikkeld voor leerlingen die bij de toetsen technisch lezen uitvallen

Nadere informatie

Lesplanformulier. Les wordt gegeven in een open ruimte met ronde tafels en een computergedeelte. Een les duurt 50 minuten

Lesplanformulier. Les wordt gegeven in een open ruimte met ronde tafels en een computergedeelte. Een les duurt 50 minuten Lesplanformulier naam student : Aukelien Stalman opleiding : docent GZW jaar : 3 naam school : Gomarus College Assen coach : klas : 1 datum van de les: mei 2017 Lesonderwerp: Biologie stevigheid en beweging

Nadere informatie

Daltonlijn. Verantwoordelijkheid

Daltonlijn. Verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheid eind groep 2 De planning Ik kan op de takentoren zien welke taken er zijn Ik kan plannen welke taken ik wil maken Ik kan de geplande taak uitvoeren De materialen

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.

Nadere informatie

11. Rondom toetsen The do-it-yourself quiz. doel Kennis testen. wanneer einde les(senserie) groepssamenstelling vier- of vijftallen

11. Rondom toetsen The do-it-yourself quiz. doel Kennis testen. wanneer einde les(senserie) groepssamenstelling vier- of vijftallen 11.1 The do-it-yourself quiz doel Kennis testen groepssamenstelling vier- of vijftallen duur 50 minuten voorbereiding: formuleer zoveel onderwerpen als er groepjes zijn. De groepjes moeten vragen en antwoorden

Nadere informatie