HANDBOEK voor volwassen vormingswerkers

Transcriptie

1

2 BODY Cultuur, Lichaam, Gender, Seksualiteit bij opleidingen voor volwassenen Ref. n LLP FR- Grundtvig- GMP HANDBOEK voor volwassen vormingswerkers 2013

3 Medewerkers aan het handboek: Élan Interculturel (Applicant) Frankrijk Katholieke Vereniging Gehandicapten Vormingsbeweging vzw KGV België MHT Consult Denemarken Ars Erotica Foundation Hongarije erotica- foundation/ Centro Studi ed Iniziative Europeo CESIE Italië BODY facebook pagina Copyright Het BODY Consortium biedt dit handboek gratis aan, zonder restricties op het vlak van copyright, in de hoop dat het nuttig kan zijn voor volwassen trainers en diegenen die hen steunen. We vragen enkel dat gebruikers refereren naar ons werk wanneer gebruik wordt gemaakt van het materiaal. Graag krijgen wij ook een erkenning en voorbeelden van het nieuwe gebruik op Deze publicatie geeft alleen de mening weer van de auteur en de Commissie kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventueel gebruik van informatie die erin is vervat. Het project, en deze publicatie hierin, werd gefinancierd door de Europese Commissie DG Education and Culture, LLP Grundtvig Programme [DG Onderwijs en Cultuur, LLP Grundtvig Programma]

4 Index Inleiding bij de handleiding... 7 De BODY methodologie GEZONDHEID Gedeeld begrip Kritieke Incidenten Best Practice Anthologie Werktools GENDER Gedeeld begrip Kritieke Incidenten Best Practice Anthologie Werktools SEKSUALITEIT Gedeeld begrip Kritieke Incidenten Best Practice Anthologie Werktools HANDICAP Gedeeld begrip Kritieke Incidenten Best Practice Anthologie Werktools LICHAAM Gedeeld begrip Kritieke Incidenten Best Practice Anthologie Werktools Hulpbronnen voor volwassen trainers Dankwoord

5

6 Het B O D Y Handboek is bedoeld voor volwassen trainers uit het werkveld van gezondheids-, seksualiteits-, interculturaliteits- of gendergerelateerde educatie. Het Handboek bevat alle BODY producten samengevat in een uniek instrument, dat bestaat uit de volgende componenten: K RITIEKE I NCIDENTEN Dit onderdeel omvat de onderzoeksfase van het BODY-project waar de impact van culturele verschillen in het werk van volwassen trainers wordt onderzocht. Daarbovenop werden kritieke incidenten, geanalyseerd door middel van de methodologie van Cohen-Emerique, bijgevoegd. B EST PRACTICES Gesystematiseerde compilatie van innovatieve best practices in volwassen training, die rekening houden met culturele diversiteit binnen het werkveld van gezondheidseducatie, seksualiteitstraining, gendergerelateerde training en interculturele training. A NTHOLOGIE Verzameling van achtergrondartikels gebaseerd op de disciplinaire achtergrond van culturele antropologie, interculturele psychologie en sociologie. Ze behandelen uitdagingen op het vlak van verscheidene culturele praktijken en opvattingen binnen de onderwerpen van gezondheid, gender, seksualiteit, handicap en lichaam. I NSTRUMENTEN De instrumentensectie biedt praktische instrumenten en oefeningen die gebruikt kunnen worden in trainingsgerelateerd aan de BODYonderwerpen: doel van de sessie, vaardigheden om te ontwikkelen, tijdsgebruik, gepast aantal deelnemers, materiaal en voorbereidingstijd dat nodig is.

7

8 7 I NLEIDING BIJ DE HANDLEIDING Het lichaam zorgt voor de eerste indruk in een sociale ontmoeting. Het draagt de visuele kenmerken op basis van hoe wij elkaar automatisch categoriseren (leeftijd, gender, etniciteit, handicap, enz.) en soms oordelen we dienovereenkomstig. Het lichaam voert ook de regels van communicatie en respect uit regels die erg verschillen tussen culturen (Uit de beschrijving van het BODY project, 2011). [Juli 2012, Denemarken, het BODY team en de Franse sociaal- psycholoog Margalit Cohen- Emerique (in het midden)] BODY is een tweejarig Grundtvig project dat wordt gefinancierd door de Europese Commissie in het kader van het Lifelong Learning Programma, Grundtvig. Het BODY project heeft het algemene doel om te onderzoeken hoe onze perceptie van het lichaam en lichaamsgerelateerde onderwerpen, zoals gender, leeftijd, seksualiteit, handicap, gezondheid en ziekte worden beïnvloed door culturele verschillen en tegelijkertijd onze interculturele communicatie beïnvloeden. Zo richt het BODY project zich over het geheel op de wisselwerking tussen culturele tradities, lichaamsbeeld, lichaamsconcepten en communicatie. Alle ontwikkelingsactiviteiten in het project worden uitgevoerd vanuit dezelfde invalshoek zodat deze driehoek tussen cultuur, lichaam en communicatie zorgt voor gevoelige zones. Het concept van de gevoelige zones beschrijft de situaties en culturele ontmoetingen, waar we onszelf emotioneel aangetast voelen en spontaan reageren met sterke gevoelens zoals verwarring, woede, verbazing, afschuw, verdriet, schaamte, irritatie, belediging en wanhoop. We worden in dergelijke culturele ontmoetingen verrast door onze eigen emotionele reacties en zijn tegelijkertijd verbaasd door de reacties van andere personen. Het maakt niet uit hoe open we staan voor diversiteit,, hoezeer we gewend zijn om te bewegen en te communiceren in diverse omgevingen we ervaren een cultuurschok, die we niet direct kunnen verklaren en rationeel begrijpen. Het risico is dat we in dergelijke culturele ontmoetingen de neiging hebben de moeilijkheden en uitdagingen uit te leggen veroorzaakt door omgang met de vreemde culturele gewoonten en het gedrag van de andere persoon. Met andere woorden: we laten de culturele impasse en verschillen barrières zijn die onze

9 8 communicatie, ons wederzijds begrip en bovendien het inzicht in andere tradities en kaders van het menselijke leven verhinderen. Dit kan het gevolg zijn van persoonlijke en privé gelegenheden. Maar het kan ook voorkomen in veel professionele contexten zoals trainingen voor volwassen en volwassenetoezicht die worden gekenmerkt door culturele ontmoetingen in een brede zin van het begrip cultuur. Deze professionele ontmoetingen zijn het brandpunt van het BODY project. Zo is het BODY project bedoeld voor professionals met voorbeeldige kennis alsook praktische methoden voor het omgaan met culturele verschillen die verband houden met het lichaam in een waarderende en respectvolle manier, wanneer er contact is met burgers en gebruikers. Dit kan van toepassing zijn op onderwijzers en trainers voor volwassenen en ook counsulenten, integratiewerkers, gezondheidswerkers, maatschappelijke werkers, seksuele begeleiders en therapeuten, handicap consultants en andere professionele en eerstelijns medewerkers in heel Europa. Binnen het BODY project, gebaseerd op de Margalit Cohen- Emerique methodiek Critical Incidents [Kritieke incidenten], hebben we een groot aantal concrete voorbeelden geschreven en geanalyseerd van hoe professionals in veel verschillende contexten cultuurschok hebben ervaren en behandeld met betrekking tot culturele percepties van het lichaam en lichaamsgerelateerde onderwerpen zoals handicaps, seksualiteit, enz. We verzamelden ook een breed scala aan voorbeelden die illustreren hoe mensen in heel Europa via professionele culturele ontmoetingen best practices hebben ontwikkeld voor het omgaan met culturele verschillen die verankerd zijn in het lichaam. De best practices werken allemaal in de intersectie tussen cultuur en lichaam waarbij interculturele empathie en respect de communicatie- uitdagingen en barrières hebben overwonnen die traditioneel bekend zijn om gekoppeld te worden aan de specifieke communicatie van het lichaam. Bovendien maakten we een bloemlezing en bibliografie (Reader) met een verscheidenheid aan artikelen, elk van hen gericht op BODY onderwerpen, respectievelijk het totale concept van het lichaam in de cultuur en de culture verschillen met betrekking tot gender, seksualiteit, handicap, gezondheid en ziekte. Met deze handleiding willen we de vele waardevolle lessen over de wisselwerking tussen cultuur, lichaam en communicatie overbrengen, die we hebben geleerd en verzameld door interviews, workshops, trainingen en bureau- onderzoek in de projectperiode. De handleiding is als volgt opgebouwd: Eerst introduceren we de analytische en conceptuele aanpak en het culturele begrip dat de rode draad is geweest in ons werkproces. We beschrijven hoe het algemene cultuurconcept een sterke invloed heeft op ons concept van culturele verschillen in termen van het lichaam en lichaamsgerelateerde onderwerpen zoals seksualiteit, handicap, gender, gezondheid, leeftijd, enz. Vervolgens presenteren we de belangrijkste aspecten van de methodologie die we hebben gebruikt als begeleidingsprincipes tijdens ons onderzoek en verzameling van kritieke incidenten, best practices en theoretische teksten. De methodologie legt uit hoe elke methode heeft bijgedragen aan de algemene doelstelling van de versterking van kennis alsmede tools rond de interactie van cultuur, lichaam en communicatie in training voor volwassenen en andere interculturele ontmoetingen in professionele prestaties. Tot slot volgt de handleiding, die is verdeeld over de terugkerende onderwerpen: het lichaam als een totaalconcept, gender, seksualiteit, handicaps en gezondheid. Wij verwijzen bovendien naar de specifieke artikelen, waar we gedetailleerder de verzamelingen van kritieke incidenten, best practices en theoretische artikelen hebben gepresenteerd.

10 9 Ons concept van cultuur bepaalt onze omgang met interculturele communicatie Er leven momenteel meer dan 72 miljoen immigranten in Europa. Dit komt overeen met bijna 15 procent van Europa s totale bevolking van meer dan 500 miljoen. Deze cijfers illustreren ook dat Europa als geheel wordt gekenmerkt door multi- etniciteit, maar ook door multiculturaliteit. Een breed cultuurbegrip In het BODY project hebben we onderscheid gemaakt tussen multi- etniciteit en multiculturaliteit om te benadrukken dat cultuur niet moet worden verward met etniciteit of andere vorm van nationale afkomst. Het begrip cultuur omvat een veel bredere diversiteit, dat ook de culturele diversiteit bevat die het gevolg is van verschillen in levensomstandigheden, levensstijl, behoeften en affiniteiten gebaseerd op variabelen, zoals leeftijd, geslacht, socio- economische klasse, sociaal- cultureel leven, onderwijs en beroepen, seksuele oriëntatie, gezondheidstoestand, fysieke en mentale middelen, geloof en religie, politieke overtuigen, enz. Dus gaat cultuur en multiculturaliteit veel verder dan de nationale oorsprong en tradities. Op hetzelfde moment is de groeiende multi- etniciteit in Europa ook een indicator dat multiculturaliteit zal toenemen in de meeste Europese landen, in het dagelijkse leven als ook in het beroepsleven, waar professionals worden geconfronteerd met multiculturele percepties, behoeften en verwachtingen bij ontmoetingen met burgers en gebruikers. Dit geldt voor eerstelijns medewerkers in de onderwijssector, alsmede de zorgsector, de werkgelegenheidssector, sociale sector, etc. Het impliceert ook de verwachtingen dat de professionals kennis en begrip hebben met betrekking tot de lichaamsgerelateerde behoeften van de individuele burgers of segmenten van burgers. Dit kunnen verwachtingen zijn met betrekking tot lichaamstaal, behandeling van het lichaam, of hoe juist om te gaan met het lichaam in culturele ontmoetingen, waarbij het lichaam en ook non- verbale communicatie een belangrijke rol spelen in wederzijds begrip en respect tussen professionals en burgers en gebruikers. Het gevaar van culturalisaties van culturele verschillen Eerder leidden dergelijke behoeften en verwachtingen zowel onderzoekers en praktijkmensen ertoe te wijzen op de noodzaak voor culturele checklists. Met behulp van deze lijsten konden professionals de specifieke culturele tradities, waarden en gedragscodes controleren, die werden beschouwd als aangeboren kenmerken van burgers met een bepaalde etnische achtergrond. In dergelijke lijsten waren lichaamsgerelateerde normen opgenomen, waar normen rondom gedrag, beleefdheid, groeten, fysiek contact, eten en kleding een centrale rol hebben gespeeld. De checklist- aanpak is in de afgelopen jaren afgewezen of althans werd het argument weerlegd dat het is gebaseerd op een statisch opvatting van cultuur waarbij geen rekening wordt gehouden met de onderlinge culturele aanpassing die in de loop der tijd daadwerkelijk plaatsvindt in multiculturele samenlevingen. De checklistaanpak kan in het ergste geval ook leiden tot culturalisatie en etnificatie, wat betekent dat bepaalde houdingen, waarden en gedragingen automatisch worden gekoppeld aan een specifieke aansluiting. Wat etnische / culturele identiteit of verwantschap met bepaalde seksuele minderheden, handicaps, enz. is. De beroemde - of liever beruchte - hoofddoek gedragen door veel islamitische vrouwen is een voorbeeld van hoe een bepaald kledingstuk kan leiden generalisaties over de capaciteit van vrouwen om zich op de arbeidsmarkt te begeven. Bij het werken in vakgebieden is het echter noodzakelijk om een aantal richtlijnen te hebben voor de interculturele ontmoeting en communicatie. In het BODY project trachten we aan deze behoefte te voldoen door andere methoden dan de checklist methode, zoals verderop uitgebreider beschreven. Onze algemene aanpak is dat we misschien nooit in staat zullen zijn een volledig plaatje van de percepties van andere mensen en individueel management van culturele tradities en normen te vormen. We kunnen de vrouw een sjaal zien dragen

11 10 als onderdrukking door de seksuele en geslachtsgeoriënteerde normen van een patriarchale cultuur in het Midden- Oosten. Maar in werkelijkheid weten we het niet, of deze interpretatie relevant is voor deze specifieke vrouw. De sjaal zelf vertelt niet het hele verhaal, noch over de cultuur of over de individuele persoon. Een statisch concept van cultuur verdeelt mensen in ons en hen Zo kan de checklist methode ons in het ergste geval leiden tot negatieve culturalisatie, vooroordelen over en zelfs afbreuk doen aan volkeren, nationale en godsdienstige groepen, seksuele minderheden, enz. Daarbij bouwen we onze perceptie op van andere tradities en normen op een statisch en functioneel concept van cultuur, wat aangeeft dat cultuur wordt geassocieerd met nationale afkomst. In overeenstemming met de statistische en functionele opvatting wordt cultuur gezien als een gemeenschappelijk symboolsysteem dat alle mensen in een bepaalde samenleving of een bepaalde groep burgers worden gesocialiseerd om te dragen en dat blijven doen van generatie tot generatie. De mening is dat culturele achtergrond volledig overeenkomst met etnische en / of nationale afkomst. Het geeft ook aan dat mensen, die oorspronkelijk afkomstig zijn uit hetzelfde land of behoren tot dezelfde gemeenschap of religieuze groep, worden verwacht in principe gelijk te zijn door deze formele voorkeuren, die worden beschouwd als een gemeenschappelijk, onveranderlijk cultureel fundament. Cultuur is in dit begrip een specifieke, onomkeerbare "codering". Het is een programmering waarin culturele identiteit wordt gezien als een collectief en homogeen fenomeen dat het individuele psychosociale gedrag regelt zowel op verbaal / taalkundig niveau als op non- verbaal / fysiek niveau. Cultuur is een bindende en soms stigmatiserende term die eigenlijk grenzen trekt tussen "hen en ons" in hiërarchische divisies. Het functionalistische begrip cultuur is gebaseerd op een beschrijvende aanpak, waarbij de klassieke antropoloog observeert en beschrijft hoe vreemde culturen functioneren, gezien vanaf de buitenkant. Zo heeft de klassieke opvatting van cultuur zich ontpopt als neutraal en objectief. Maar het feit is dat de waarnemer altijd kijkt op "de anderen" en hen interpreteert door middel van een subjectieve en op waarden gebaseerde filter. Dit wordt vooral duidelijk wanneer het klassieke culturele onderzoek neigt naar etnocentrisme door onderscheid te maken tussen de zogenaamde primitieve volkeren en beschaafde culturen. Er zijn veel voorbeelden die laten zien hoe lichaamstaal en lichamelijk gedrag en communicatievormen zijn overwogen en beoordeeld uit een cultuur- hiërarchische schaal. De cultuurgebonden identiteit is zowel in het functionalistische en relativistische begrip ook ingebed in het lichaam en lichaamsuitdrukkingen. Dit gebeurt bijvoorbeeld vooral in de zorgsector, waar de culturalisatie van de percepties van ziekte en gezondheid onder sommige etnische groepen vaak leidt tot robuuste generalisaties over alle etnische minderheden. De interculturele ontmoeting en communicatie in dit perspectief kan vaak gekleurd zijn door een negatieve en zelfs achterdochtige aanpak tegen andere concepten van pijn en ziekte, etc. Cultuur uit een dynamisch, contextueel en gelijk perspectief In de BODY projecten hebben wij rekening gehouden met cultuur als een dynamisch, steeds veranderend proces van onderhandelen over tradities en waarden. Zo is cultuur ook een contextueel begrip, waarbij het belang van culturele verschillen moet worden onderzocht en beoordeeld in de specifieke context waar mensen elkaar ontmoeten. Deze consequentie van deze aanpak is dat de lichaamsgerelateerde cultuurschokken nader moeten worden geanalyseerd in de context, alvorens te worden geïnterpreteerd als een uitleg van culturele verschillen of zelfs culturele tegenstellingen. Als bijvoorbeeld een vrouwelijke volwassen student met Arabische achtergrond niet alleen met een mannelijke onderwijzer wil zijn zonder helemaal bedekt te zijn, kan dit niet automatisch worden geïnterpreteerd als een uiting van een algemene islamitische stelregel en genderperceptie. Het is noodzakelijk om de individuele familiale

12 11 context en genderhiërarchie en taakverdeling bloot te leggen, voordat we een "islamitische cultuur"regel vormen dat vrouwen in islamitische samenlevingen fysiek niet alleen met andere mannen mogen zijn zonder dat ze volledig bedekt zijn. Hoewel we talrijke voorbeelden kunnen laten zien van islamitische vrouwen die buitenshuis volledig bedekt zijn, moeten we ons ervan bewust zijn dat op hetzelfde moment een toenemend aantal islamitische vrouwen het lichaam niet volledig bedekken in openbare ruimtes. Cultuur wordt gekenmerkt door voortdurende onderhandeling, verandering en normatieve pauzes. Zonder een grondig begrip van de context zijn we gemakkelijk geneigd te generaliseren en verkeerde conclusies te trekken over het belang en de bepaling van cultuur. Van een cultuur naar verschillende culturele identiteiten Soms zou je denken dat alleen vrouwen een gender hebben, alleen oudere mensen een leeftijd hebben en alleen mensen met zwart haar een etnische achtergrond hebben. We zijn allemaal een gender, een leeftijd, een sociale achtergrond, een etnische achtergrond, enz. Niemand wil worden gereduceerd tot louter een vertegenwoordiger van een groep. Omdat dan de individuele verschillen verdwijnen, en je zal worden geëtiketteerd als slechts een enkele dimensie van je identiteit... "(Elisabeth Plum, 2004). Dit citaat weerspiegelt een trend bij de invoering van de notitie van culturele identiteiten. Met behulp van een humoristische toon wijst de acteur op het voor de hand liggende feit dat wij als mensen in een sociale context jongleren met meerdere identiteiten die in heel veel andere scheidslijnen snijden: Nieuwe moeders kunnen deel uitmaken van een hechte gemeenschap over leeftijdsgrenzen en etnische verdeeldheid, omdat het noch de leeftijd noch de etniciteit is, maar het moederschap die de gemeenschappelijke waarden van de moeders bepalen. Een vrouw van Noord-Afrikaanse afkomst kan een sterke gemeenschap hebben met een groep Deense mannen op grond van hun gemeenschappelijke relatie tot dezelfde werkplekcultuur. Uit een traditioneel cultureel standpunt zouden een Arabische vrouw en een groep westerse mannen niets met elkaar gemeen hebben, en alle culturele verwachtingen en vooroordelen zouden automatisch een dergelijke relatie tegenspreken. Evenzo kan een man met een lichamelijke handicap nauw verbonden zijn ten opzichte van waarden en standpunten van een aantal sportieve jonge vrouwen, omdat zee en professionele en educatieve omgeving delen. Een jonge islamitische vrouw kan een andere genderidentiteit en positie hebben, afhankelijk van of ze thuis is in het gezin of met medestudenten aan de onderwijsinstelling. Een islamitische academische migrantenfamilie uit de Balkan kan meer gemeen hebben met een Zweedse academische familie dan een andere familie uit dezelfde Balkangebieden, voor zover het gaat om levensstijl, hobby s, socialistische normen, genderrollen en seksuele normen, enz. De professionele gemeenschap kan precedenten overnemen van etnische en geografische wortels, enz.

13 12 Interculturele communicatie vanuit een democratisch en bronperspectief Gezien vanuit het perspectief van culturele identiteiten, vereisen culturele ontmoetingen de mogelijkheid om te bewegen tussen verschillende omgevingen die worden gekenmerkt door verschillen in waarden en opvattingen over gender, seksualiteit, handicap, leeftijd, ziekte en gezondheid, enz. Dus het concept van culturele identiteiten is afhankelijk van een bronperspectief, die ons vertelt om te zoeken naar en ons bewust te zijn van individuele bronnen van andere mensen en het vermijden van eventuele a priori generalisatie, culturalisatie en negatieve vooroordelen. Samengevat benadrukt klassieke cultuuronderzoek het belang van het lichaam als cultureel medium in letterlijke zin. Door een verscheidenheid aan praktijkstudies is aangetoond dat notities van lichamelijke schoonheid en kracht evenals notities van lichamelijke onreinheid en minachting meerdere uitdrukkingen kan hebben, die, in de loop der tijd hebben geleid tot tegenstrijdigheden, gewelddadige confrontaties en aanvallen. Het dynamische, complexe en contextgebonden culturele begrip heeft ons voorzien van tools om culturele verschillen te herkennen op basis van gelijkheid, maar ook om verschillen te articuleren die wij als individuen of professionele groepen niet begrijpen. Het is aangetoond dat cultuur een relatief begrip is, dat zijn dynamiek ontleent aan de ontmoeting en interactie tussen verschillende tradities, waarden en praktijken. Wij kunnen in een Westerse context onszelf distantiëren van de geboorterituelen die worden gehouden in verre oorden. Maar we kunnen er ook voor kiezen om onze ogen te openen voor de erfelijke methodologische ervaring dat een ver ritueel vertegenwoordigt, en die kunnen bijdragen tot innovatief denken in de westerse context. Dit is in feite de essentie van interculturele competentie en interculturele communicatie, waar we ons uiten via verbale / taalkundige alsook non- verbale / lichamelijke sensaties en uitdrukkingen. Met het BODY project hebben we speciale aandacht gericht op de vakbekwaamheid om de interculturele communicatie in prestaties op het werk te beheren. Deze competentie wordt gezien als een groeiende behoefte onder professionals en eerstelijnspersoneel in de educatieve en pedagogische sector, alsmede in het maatschappelijk werk, gezondheidszorg, begeleiding, enz. in heel Europa. Een kernpunt van een interculturele pedagogiek is een aanpak dat pedagogisch denken en onderwijspraktijken loslaat uit het nationale kader en uit de neiging nationale referenties te naturaliseren en zelfs idealiseringen in onderwijs, of het nu gaat om volwassen leerlingen of jongeren. Het concept van een interculturele pedagogiek verschijnt in de kielzog van het besef dat alle vormen van onderwijs, training, begeleiding en advies bestaande sociale, culturele en taalkundige complexiteit en diversiteit moeten weerspiegelen. Alle kinderen, adolescenten en volwassen moeten toegang hebben tot educatieve omgevingen en andere openbare diensten die in staat zijn aan hun behoeften te voldoen en kunnen reageren op verschillende sociaal- culturele functies vanuit een democratisch standpunt en in naam van de gelijkheid voor alle burgers. Zo is een trefwoord voor interculturele competentie en communicatie de uitwisseling van menselijk perspectief, die de mogelijkheid geeft - en de bereidheid - om menselijk contact en interactie op te bouwen over de diversiteit van tradities, ervaringen, waarden en culturele identiteiten. De onderlinge uitwisseling van perspectieven en de mogelijkheid om met burgers en gebruikers in het veelkleurige licht van vele gelijktijdige culturele identiteiten om te gaan is cruciaal voor de culturele ontmoetingen en interculturele communicatie. Daarbij is interculturele competentie op een maatschappelijk niveau een kwestie van garanderen van democratische toegang tot gelijk en waardig burgerschap, ongeacht geslacht, leeftijd, etniciteit, seksuele oriëntatie, lichamelijke en geestelijke gesteldheid, enz. Deze aanpak wordt weerspiegeld in de methodologie van het BODY project zoals weergegeven in de volgende paragrafen.

14 13 D E BODY METHODOLOGIE Als lichaamsgerelateerde onderwerpen als gender, seksualiteit, handicaps en gezondheid bijzonder gevoelige zones zijn in interculturele contacten, zijn ere enkele gebieden van de training voor volwassenen of supervisor waar deze bijzonder relevant kunnen zijn. Dat zijn de trainingen met betrekking tot gezondheidskwesties, seksualiteit, opvoeding, genderkwesties, en ook de totale lichamelijke opvoeding alsmede alle interculturele trainingen. Deze trainingen zouden ook het potentieel kunnen hebben om bij te dragen aan het wederzijdse begrip van deze verschillen de erkenning van de bijzondere behoeften. Zelfreflectie en bewustwording : De eerste stap naar interculturele erkenning Bij volwassen training situaties of op andere professionele plaatsen, zoals trainers is het onvermijdelijk bewust te worden van lichaamssignalen en na te denken over zelfreflectie met betrekking tot onze eigen emoties, reacties en onze verborgen kernwaarden hierachter. Hoe we denken, wat we voelen over het lichaam, gezondheid, gender of seksualiteit is altijd aanwezig, zelfs wanneer we proberen deze te negeren in de gegeven context. Gewoon omdat we niet nadenken over onze aantrekkingskracht, onze lichamelijke reacties, diepe emotionele reacties, bevinden we ons nog steeds in die situatie, we reageren op een bepaalde manier en dus hebben we ook invloed op de eenvoudigste sociale interacties. het vermogen van zelfreflectie geboden door de interculturele aanpak stelt ons in staat onszelf te onderzoeken in elke situatie, zoals wij dat zonder na te denken met onze partner doen vooral als we professionele trainers, onderwijzers, hulpverleners zijn en de andere persoon een cliënt, klant, of een trainee is. Deze methode kan ons helpen te begrijpen als een situatie vastloopt, wat leidt tot een sterke afwijzing, schok, weerstand, waarbij we in conflicten komen, zelfs als we dat niet willen

15 14 De algemene behoefte aan methoden en tools in de interculturele ontmoeting Blijkbaar zijn er weinig trainingen voor trainers beschikbaar die trainers voor volwassenen voorzien van de vaardigheden en kennis die nodig is om de impact van culturele voorstellingen en praktijken met betrekking tot gender en lichaam. De methodologie die we gebruiken in het BODY project heeft als doel om de interculturele competentie gericht op concrete methoden en tools voor het omgaan met interculturele communicatie in het uitvoeren van het dagelijkse werk onder onderwijzers, supervisors, begeleiders, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en andere professionals op een of andere manier betrokken bij gezondheid, gender, seksualiteit of het lichaam in het algemeen te ontwikkelen en te versterken. Lichaam, conditie en holistische benaderingen worden steeds populairder, er zijn veel trainingen voor volwassen in Europese landen gericht op persoonlijkheidsontwikkeling of andere lichaamspraktijken zoals dans, theater, of yoga, dit bewustzijn van de relevante van het lichaam is zelden terug te vinden op het professionele niveau van trainers voor volwassenen. Niettemin toont de brede waaier van voorbeelden van kritieke interculturele incidenten in ons BODY project de noodzaak van zowel affectieve en cognitieve reflectie aan om negatieve vooroordelen te vermijden en de open en exploratieve aanpak ten opzichte van houdingen en normen die we niet meteen begrijpen te behouden. Professionals delen ervaringen met andere professionals De participatie van de doelgroep in zowel onderzoek en gebruikte methoden is een centraal punt in het BODY project geweest. Zo is onze methodologie gebaseerd op de ervaringen die we hebben opgedaan door het verzamelen van kritieke incidenten beleefd door trainers voor volwassenen, verzameld door richtgroepssessies. We gebruikten de methoden van kritieke incidenten ontwikkeld door Margalit Cohen Emerique: een actie- onderzoeksmethode ontwikkeld voor professionals uit de sociale sector die werken met multiculturele groepen. Het uiteindelijke doel van de aanpak was om te helpen conflicten en misverstanden door culturele verschillen op te lossen. De aanpak is gebaseerd op het inzicht dat conflicten / spanningen niet alleen het gevolg zijn van cultureel anders dan, maar de resultaten van de interactie tussen twee soms tegenstrijdige culturele referentiekaders. Als zodanig is de aanpak een unieke manier van omgaan met cultuurverschil dat het cultuurverschil niet generaliseert of essentialiseert, maar zijn situationele en internationale karakter aanvaardt. In het BODY team delen we allemaal de brede definitie dat culturele diversiteit verder gaat dan nationaliteit, etniciteit, religie voor het omvatten van verschillen met betrekking tot leeftijd, gender, seksuele oriëntatie, bijzondere voorwaarde met betrekking tot gezondheid of handicap. Onze BODY training is gebouwd op uitgebreid onderzoek, om ervoor te zorgen dat het antwoordt op kritieke situaties en uitdagingen die trainers voor volwassen tegenkomen tijdens hun praktijkwerk. Het is gebaseerd op een modulaire structuur, die het mogelijk maakt trainingen op te bouwen met de bouwsteen volgens de werkelijke behoeften van de trainers die de training krijgen. Trainingsmodules richten zich op het lichaam, non- verbale communicatie, gezondheid, handicap, gender en seksualiteit. Elke module bevat een overzicht over een relevant gevonden diversiteitsaspect: cultureel, etnisch, religieus, handicap, seksuele oriëntatie en het maakt het ook gemakkelijk om er initiële training curricula van de bovengenoemde domeinen in te plaatsen. De training in haar pedagogie is gebaseerd op de aanpak van intercultureel en informeel leren, met interactieve taken, de rol van trainer benadering faciliteit, gebaseerd op de actieve deelname van iedereen. In de volgende paragrafen gaan we nader in op de gebruikte methoden.

16 15 Navigeren tussen twee soorten etnocentrisme Een van de belangrijkste uitdagingen bij de voorbereiding van dit handboek en in het hele project was het vermijden van twee soorten etnocentrisme: Het etnocentrisme van het insluiten van anderen in vaste culturele (nationale, etnische, religieuze, enz.) categorieën en generaliseren, het essentialiseren van eigenschappen en kenmerken met het negeren van de constante veranderingen, dynamiek en heterogeniteit binnen elke cultuur. Het etnocentrisme van het negeren van culturele verschillen en hun impact, vaak aangeduid als universalistische bias, die meestal de veronderstelling verbergt dat er geen echte verschillen zijn, omdat onze benaderingen, praktijken universeel zijn. Om te navigeren tussen een dergelijke essentialistische Scylla en een universalistische Charybdis gebruikten we als een kompas de interculturele aanpak ontwikkeld door de Franse sociaal psycholoog Margalit Cohen- Emerique. In deze paragraaf zullen we beschrijven wat deze aanpak inhoudt en ook hoe de verschillende hoofdstukken, paragrafen van het boek moeten worden gelezen. Cohen-Emerique s interculturele aanpak als kompas Een eerste traditie van interculturele trainingen gericht op de overdracht van informatie op specifieke culturen: hoe Japans gebruik van ruimte, Hongaars gevoel voor humor, Franse gastronomie, Belgische identiteit enz. te begrijpen. Aan het begin van haar carrière gaf Cohen- Emerique ook trainingen aan Franse maatschappelijke werkers om te kunnen voorzien in de behoeften van hun klanten die zich nieuw in Frankrijk vestigden als onderdeel van de Joodse diaspora. Zij merkte echter op dat haar trainingen gebaseerd op geschiedenis, culturele antropologie, identiteitspsychologie geen grote invloed op de praktijk van de maatschappelijk werkers had, die ze trainde: in sommige situaties pasten ze de nieuw verworven kennis niet toe op het specifieke karakter van deze culturele groep, terwijl ze zich in andere situaties probeerden te houden aan de elementen van de overgedragen informatie, zelfs wanneer de context niet leek te passen bij de concrete klant. Cohen- Emerique s waarnemingen zijn in overeenstemming met de algemene kritieken over wat een cultuur- specifieke aanpak wordt genoemd: aan de ene kant is het onmogelijk geldige en permanente informatie over culturele normen, waarden, gedragingen te geven die generaliseren over hele culturele groepen en hun leden vanwege de dynamische aard en constante veranderingen die elke cultuur kenmerken, en ook de diversiteit van de individuele ervaringen van hun leden. aan de andere kant lijkt het enorm moeilijk om dit soort informatie juist toe te passen in concrete situaties: op de een of andere manier is antropologische kennis moeilijk om te zetten in de dagelijkse belichaamde interacties. Om te reageren op de uitdagingen die ze identificeerde bedacht Cohen- Emerique een aanpak en een methodologie die de afgelopen dertig jaar op grote schaal werd gebruikt in heel Frankrijk in de training en begeleiding van professionals in de sociale sector en de gezondheidszorg die werken met mensen uit andere culturen.

17 16 Cohen- Emerique s interculturele aanpak is gebaseerd op drie stappen, elke gebaseerd op een andere trainingsmethode en tools en vereisen de ontwikkeling van de verschillende competenties van de professionals. a) Decentratie De eerste stap decentratie - berust op het inzicht dat als er een conflict is dit niet alleen het gevolg is van het culturele verschil van de ander, maar eerder de interactieve tussen twee verschillende culturele referentiekaders. Decentratie nodigt dus uit tot de verkenning van de betrokkenheid van de eigen culturele inclusief professionele - modellen, praktijken, normen en hoe deze in interactieve komen met de warden / normen / verwachtingen van de ander. De erkenning dat decentratie noodzakelijkerwijs de eerste stap is, komt voort uit de constatering dat onze culturele referentiekaders fungeren als filters denk aan de metafoor van een bril als een representatie van cultuur die vertekent hoe we de buitenwereld zien. Decentratie maakt het mogelijk voor ons om deze culturele bril net genoeg op te tillen om hun kleur, hun vorm te zien, dat wil zeggen beter begrijpen hoe we onze lezing over andere personen filteren. Bovendien is het veel gemakkelijker om onze kennis over andere culturen te systematiseren en heeft dit betekenis als we eenmaal wat eigen perspectief hebben verworven. Zo is het bijvoorbeeld makkelijker culturele taboes inzake maaltijden te begrijpen (wat geen aanvaarding betekent) - wat is eetbaar en wat niet - als we eenmaal hebben ontdekt dat onze eigen cultuur ook een dergelijke lijn trekt: misschien zijn het voor ons oesters en slakken die meestal niet zijn gecategoriseerd als voedsel, misschien is het varkensvlees, misschien alle wezens die ogen hebben, maar er is meestal een dergelijke lijn, en de vraag is alleen waar deze lijn is. Tenslotte is het onze natuur die we neigen als onszelf te beschouwen onze eigen cultuur op een complexere manier terwijl we gemakkelijk vereenvoudigingen over anderen andere culturen accepteren. Het in de eerste plaats verkrijgen van meer bewustwording van onze eigen cultuur kan ons helpen ons bewust te worden van deze bias en minder simplistische aannames over anderen aan te houden. Deze eerste fase houdt het verwerven van tools in voor het helpen bij zelfbewustzijn, zelfbeeld. Een kerncompetentie is het vermogen een stapje terug te doen in een potentieel delicate situatie en proberen af te zien van de noodzaak om meteen te zoeken naar het antwoord en de ander te veroordelen ( hoe kunnen ze vrouwen onderdrukken door ze te dwingen hun gezicht en lichaamsvormen te bedekken? ) en in plaats daarvan de aandacht op onszelf te richten ( waarom is het zo belangrijk voor mij om de manier waarop ik me wil kleden te kiezen? Waarom is het belangrijk dat vrouwen hun gezicht en lichaamsvormen tonen? ). b) Referentiekader van de ander Zodra we ons bewust zijn geworden van onze eigen culturele normen, waarden, patronen, zijn we klaar om onze ogen te openen voor de ander. De doelstellingen van deze fase zijn: Het verkrijgen van een beter uitgewerkt idee over culturele warden, normen, patronen van mensen uit andere culturen, dat verder gaat dan simplistische veronderstellingen en stereotypen; Het bewust worden van de veelheid aan factoren die het culturele referentiekader van de ander kunnen beïnvloeden.

18 17 In deze fase verwerven professionals tools van cultureel antropologen om te observeren, interviewen, culturele patronen te analyseren, en roosters te creëren die het in aanmerking nemen van contextuele elementen vergemakkelijken (bijv. voor professionals die werken met migranten zou een handig rooster kunnen helpen te bepalen in welke mate de klant geïntegreerd of geaccultureerd in de nieuwe gemeenschap, om zo te voorkomen om hem/haar vast te pinnen op culturele waarden en patronen van zijn/haar oorspronkelijke cultuur die hij/zij niet meer volgt). Belangrijke vaardigheden in deze fase zijn: Durf nieuwsgierig te zijn: Cohen- Emerique merkte op dat professionals vaak met ontvangen ideeën, veronderstellingen over andere culturen blijven omdat ze simpelweg niet nieuwsgierig durven te zijn en onderzoek te doen met de angst de privacy van de ander binnen te dringen en zijn/haar recht om als een culturele identiteit onzichtbaar te zijn anders dan de massa. Om deze reden durven professionals vaak de klant niet te vragen wanneer ze met een gedrag / norm worden geconfronteerd die vreemd is voor hen, zelfs als ze een kans hadden gehad dat gedrag of die norm te begrijpen. Waarnemen (bijv. in staat kunnen zijn op te merken dat het ontbreken van handen schudden een typisch begroetingsritueel is). Aansluiten van de waarnemingen op een systematische manier op onze bagage van kennis en praktijk (bijv. verbreding van onze voorstellingen van wat een goed ritueel kan zijn door het langzaam leren van de fijne nuances van het buigen). c) Onderhandelen De derde stap, onderhandelen impliceert het vinden van een oplossing voor een concreet probleem op een manier die zo veel mogelijk de identiteit van de beide partijen respecteert. In deze fase verwerven professionals tools voor communicatie en onderhandelen. Een verscheidenheid aan houdingen en vaardigheden kan worden ontwikkeld om ons onderhandelen te verbeteren: Actief luisteren, geweldloze communicatie: luisteren naar de ander, niet alleen gericht op wat we willen bereiken en waar onze eigen reserveringslijn ligt. Weerstand tegen de noodzaak van sluiting: het vermijden van onze oprechte wens om de communicatie te sluiten en de relatie in emotioneel uitdagende, bedreigende situaties te beëindigen. Bewustzijn van non verbale communicatie (van onszelf en de anderen). Capaciteit om te schakelen tussen persoonlijk en professioneel leven om de relatie te behouden: als er een blokkering in het proces is, dient er gerealiseerd te worden dat de verschuiving tussen professionele en persoonlijke registers een bron kan worden bij het handhaven van de verbinding. Ons project is erg gebouwd op deze interculturele benadering aangeraden door Cohen- Emerique. Verschillende fases van het projectwerk komen overeen met de drie stappen van de interculturele aanpak. Om ervoor te zorgen dat we ons richten op relevante kwesties voor trainers voor volwassenen gingen we het uitgestrekte domein van culturele diversiteit binnen door het verzamelen van kritieke incidenten van trainers, opleiders werkzaam in multiculturele omgevingen. De verzamelde incidenten oriënteerde onze zoektocht naar theorieën om antwoorden te vinden op ontstane vragen in de praktijk. Dit theoretische werk baande paden voor het verkennen van het referentiekader van de ander door het inbrengen van voorbeelden uit een verscheidenheid van culturele groepen en benadrukt de verschillen in dimensie. De Best Practices en Tools bieden

19 18 inspiratie, ideeën en de ontwikkeling van competenties die kunnen dienen als bron voor onderhandelen over gemeenschappelijke opvattingen en duurzame samenwerking in het kader van volwassen opleidingsactiviteiten. Een mozaïek van thema s: vijf hoofdstukken over gender, seksualiteit, gezondheid, handicap en lichaam Om praktische redenen hebben we het grote gebied van BODY enigszins kunstmatig ingedeeld in vijf thema s: gender, seksualiteit, gezondheid, handicap en lichaam. De secties mogen geenszins suggereren dat deze thema s onafhankelijk zijn, in feite is de aanzienlijke overlap duidelijk: specifieke culture praktijken voor vrouwen die ongesteld zijn kunnen bijvoorbeeld worden aangepakt vanuit de perspectieven van gezondheid (bijvoorbeeld hoe worden in de opleiding voor gezondheidszorg vrouwen voorbereid om te gaan met het hygiënische aspect van menstruatie), gender (genderpecifieke praktijken), seksualiteit (specifieke praktijken op gebied van seksualiteit van vrouwen), en zelfs non- verbale communicatie (moeten ongestelde vrouwen zich isoleren, afzonderen, anders communiceren, enz.). Toch is deze zeer eenvoudige scheiding nuttig gebleken voor het werkproces, en ook voor de voorstelling van een inherent complex en organisch gebied. Aan de praktische kant, konden als gevolg van de overlap tussen de thema s sommige kritieke incidenten worden gebruikt om culturele verschillen in diverse thema s te onthullen, en een aantal best practices konden ook worden aangepast voor diverse thema s. Een caleidoscoop van benaderingen: kritieke incidenten, bloemlezing, best practice, tools Elk hoofdstuk bestaat uit vier secties: kritieke incidenten, bloemlezing, best practices en tools. Deze vier secties sluiten op elkaar aan en hebben samen de ambitie om een dialoog tussen praktijk en theorie te vormen, maar ook tussen de specifieke - concrete en de algemene aanpak. De vier secties weerspiegelen de vier fasen van ons werk in het BODY project. Kritieke incidenten Ik geef elke morgen Franse les aan 4 of 5 Japanse werknemers met verschillende Franse niveaus. Op een morgen ontbrak een cursist toen ik met mijn les begon. Hij kwam een paar minuten te laat, kwam de zaal in, liep naar me toe en stak zijn hand uit om me te begroeten. Ik nam zijn hand om deze te schudden om gedag te zeggen. Tot mijn verbazing schudde hij zijn hand niet op en neer, maar verdraaide hij hem van links naar rechts (alsof hij tafelvoetbal speelde). Ik schaamde me en wist niet hoe te reageren: ofwel deed ik alsof er niets vreemds was gebeurd (maar het leek erop dat de andere cursisten dit ongerijmde gebaar zagen) of ik gaf commentaar en legde uit wat een handdruk is, maar ik was bang om de trainee in een gênante situatie te brengen. Uiteindelijk besloot ik om niets te zeggen. Het concept van kritiek incident, synoniem voor cultuurschok verwijst naar concrete situaties, verteld door professionals, waarin zij een verrassing, een uitdaging ervaren die zij toeschrijven aan het verschil tussen culturele referentiekaders: Cultuurschok is een interactie met een persoon of een object uit een andere cultuur, die plaatsvindt in een bepaalde ruimte en tijd, die negatieve of positieve cognitieve en affectieve reacties, een gevoel

20 19 van verlies van referentiepunten, een negatieve voorstelling van iemand en het gevoel van gebrek aan goedkeuring veroorzaakt, die kan leiden tot onrust en woede (Cohen- Emerique 2011) Cohen- Emerique s methode van kritieke incidenten impliceert het verzamelen en vervolgens analyseren van de incidenten met de participatie van de mensen die deze meegemaakt hebben. Het is een actie- onderzoeksmethode ontwikkeld voor professionals uit de sociale sector die werken met multiculturele groepen. Het uiteindelijke doel van de aanpak is om te helpen conflicten en misverstanden veroorzaakt door culturele verschillen op te lossen. De aanpak is gebaseerd op het inzicht dat conflicten / spanningen niet alleen het gevolg zijn van een cultureel iemand anders maar de resultaten van de interactie tussen twee soms tegenstrijdige culturele referentiekaders. Als zodanig is deze aanpak een unieke manier van omgaan met culturele verschillen die het culturele verschil niet generaliseren of essentialiseren, maar het situationele en interactionele karakter aanvaarden. Er zijn in totaal 88 kritieke incidenten verzameld tussen februari en juli 2012, van professionals die betrokken zijn bij volwassen onderwijs / begeleidende activiteiten in een groot aantal gebieden, waaronder taalcursussen voor buitenlanders, handicap, internationale ontwikkeling, trans- gender ondersteuning, gezondheidsvoorlichting, enz. De incidenten werden ofwel verzameld door middel van workshops of via individuele interviews of door een combinatie van beiden. Het voordeel van deze aanpak is dat het erkent dat in alle interculturele conflicten / spanningen twee kanten betrokken zijn en dat een conflict nooit kan worden teruggebracht of worden verklaard door de vreemdheid van de ander, maar eerder door de interactie van twee verschillende culturele referentiekaders. De aanpak biedt ons ook een mogelijkheid om te achterhalen welke overige waarden, normen, praktijken en verwachtingen achter cultuurschok incidenten gerelateerd aan het lichaam liggen. We vonden het belangrijk om elk themahoofdstuk te beginnen met kritieke incidenten die verwijzen naar dat thema, om de relatie met de praktijk te behouden, om ervoor te zorgen dat de opeenvolgende werkfasen (theorie en tool ontwikkeling) relevant en praktisch zijn voor de professionals. Bloemlezing De ambitie van de bloemlezingssectie is het geven van enkele inleidende referentiepunten voor de ontdekking van de invloed van culturele diversiteit in de BODY thema s. Deze teksten kunnen niet pretenderen uitputtende beoordelingen te zijn van alle culturele diversiteit in elk thema, maar bieden eerder aanknopingspunten op het gebied van culturele dimensie die zouden moeten worden overwogen. Onder de titel Considering the Body from a Cross- Cultural Perspective, biedt Stefanie Talley een algemene inleiding op de interactieve tussen cultuur en lichaam via veel historische en hedendaagse voorbeelden. In Introduction to the intercultural approach of sexuality analyseert Dora Djamila Mester hoe menselijke seksualiteit vaak wordt beschouwd en behandeld als een natuurlijk verschijnsel, hoewel het in feite diep is bepaald door cultuur. Het artikel Gender: Boundaries of Identity in a Multicultural Perspective door Noemi De Luca richt zich op het het begrijpen van gender en lichaamsgerelateerde zaken in tijd en ruimte. De auteur bespreekt de noodzaak om te vertrouwen op een herformulering van de gendercategorie zoals het wordt begrepen door queer theoretici. Het

21 20 artikel A veil on power - women on the verge of an identity crisis (because of men): the case of Turkey door Christoforo Spinell behandelt de intersectie tussen gender, identiteit en cultuur in Turkije vanuit het oogpunt dat Turkse vrouwen tegenwoordig vast kunnen komen te zitten tussen moderniteit en traditionalisme. In Sexuality, Chronic illness and physical disability: can sexuality be rehabilitated? legt Jim Bender de nadruk op de gevoelige zone hoe lichamelijke handicap en chronische ziekte seksualiteit beïnvloeden, en de noodzaak en mogelijkheden van revalidatie. Het artikel Islam and disability door Inge Huysmans geeft voorbeelden van verschillende patronen en overlevingsstrategieën in islamitische gezinnen met gehandicapte kinderen en familieleden om te concluderen dat de aanpak van handicaps varieert en dat er geen special islamitische behandeling benadering is voor handicaps. In het artikel Intercultural care in hospitals introduceren Naveed Baig en Stephanie Torbøl ons het gebruik van religieuze beoordeling en de eigen religieuze bronnen van patiënten als potentieel voor het genezingsproces. In Depression, women and culture weerspiegelt Birgit Petersson ten slotte de culturele en geslachtsgerelateerde verschillen in depressiecijfers en vestigt ze de aandacht op het feit dat het Westerse diagnosehandboek van psychische stoornissen, DSM, geen culturele verschillen omvat. Best practices We hebben praktijken verzameld die rekening houden met culturele diversiteit op het gebied van gezondheidsvoorlichting, seksualiteitstraining en gendergerelateerde training en die al hebben bewezen effect te hebben binnen en buiten de EU. Om ervoor te zorgen dat het verzamelen van Best Practices duidelijk voldoet aan de behoeften van cursisten/gebruikers, werd aan partners gevraagd om tijdens de onderzoeksfase gemeenschappelijke indicatoren, of beoordelingscriteria te hanteren en Best Practices the selecteren en te analyseren. De indicatoren waren kwalitatief en georganiseerd in drie categorieën: Inhoud, Methodologie, Overdraagbaarheid en Duurzaamheid. Deze praktijken kunnen dienen als bron van inspiratie over hoe culturele diversiteit kan worden aangepakt in de BODY thema s door middel van educatieve programma s. Werktools Het laatste deel van elk thema biedt voorbeelden uit de trainingen die we lokaal en internationaal hebben gedaan. De meeste oefeningen zijn ontwikkeld door de partners van het BODY project. Naar activiteiten die we van elders hebben overgenomen wordt verwezen. Onze trainingen waren gebaseerd op een modulaire structuur, die het mogelijk maakt trainingen op te bouwen met de bouwsteen volgens de werkelijke behoeften van de trainers die de training krijgen (modules richten zich op: lichaam, non- verbale communicatie, gezondheid, gender, seksualiteit, elke module bevat een overzicht over een relevant gevonden diversiteitsaspect: cultureel, etnisch, religieus, handicap, seksuele oriëntatie en het maakt het ook gemakkelijk om er initiële training curricula van de bovengenoemde domeinen in te plaatsen. In hun pedagogie zijn onze tools gebaseerd op de aanpak van intercultureel en informeel leren, met interactieve taken, de rol van trainer benadering faciliteit, gebaseerd op de actieve deelname van iedereen. Het uiteindelijke doel van deze secties is de ontwikkeling van interculturele vaardigheden van de deelnemers: een vermogen van decentratie het bewust worden hoe onze eigen culturele bagage (onze normen, onze waarden, onze communicatiegewoonten, enz.) onze interacties beïnvloeden, te kunnen decoderen en uitgewerkte hypotheses te maken om de anderen te begrijpen en vermogen