Wat is Zero Footprint Campus? Wie is de initiatiefnemer van Zero Footprint Campus?

Transcriptie

1 Wat is Zero Footprint Campus? Zero Footprint Campus is een nieuw kunstprogramma in de openbare ruimte van het Utrecht Science Park, het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof in Utrecht. Gedurende een jaar hebben 12 internationaal geselecteerde kunstenaars een opdracht om een artistiek onderzoek te doen naar de (on)mogelijkheden van een Zero Footprint Campus. Hoe lenen dit gebied en zijn gebruikers (onderzoekers, studenten, kantinemedewerkers, beveiligers etc) zich voor het maken van een nieuw kunstwerk? En hoe kan dat werk bijdragen aan of een ander licht werpen op onze zoektocht naar een duurzame samenleving? Er wordt intensief samengewerkt met de deskundigen van Universiteit, Hogeschool en de andere (kennis)instellingen. Hierdoor kunnen de kunstenaars gebruik maken van de wetenschappelijke zoekmachine die het Science Park is. Het onderzoek duurt een jaar en resulteert in nieuw werk dat zal worden gepresenteerd in juni 2017 in de publieke ruimte van het Science Park. Wie is de initiatiefnemer van Zero Footprint Campus? Dat is Department of Search. Een door kunstenaars opgerichte organisatie. Een departement van het zoeken, maar ook voor het zoeken. Het is een nieuwe kunstenaarsorganisatie die na een jaar onderzoek doen is opgericht door de Nederlandse kunstenaar Melle Smets en de in Nederland werkende ontwerper Cynthia Hathaway op het Utrecht Science Park, voorheen de Uithof. Dit nieuwe departement

2 koppelt kunstenaars aan de wetenschapspraktijk van het Utrecht Science Park, biedt hen ruimte voor onderzoek en experiment en geeft hen opdracht voor het ontwikkelen en presenteren van nieuw werk. Department of Search biedt zowel voor deelnemende kunstenaars als wetenschappers de kans om elkaar te ontmoeten, nieuwe relaties aan te gaan, samenwerkingen te starten en tot andere inzichten te komen. Waarom op de Uithof? Utrecht Science Park, voorheen de Uithof, is een gebied net buiten het centrum van Utrecht waar universiteit, hogeschool, bedrijven, ngo s, ziekenhuis en meer samenkomen. Utrecht Science Park is een campus naar Amerikaans model, een stad op zich, een plek waar kennis en onderzoek in zeer hoge concentratie samenkomen en waar medewerkers en studenten voorzien worden in al hun wensen en behoeftes. Dit is een geografisch stukje grond waar het zoeken prioriteit heeft, waar alles georganiseerd is rond het faciliteren van zoekers en hun zoektocht. Van kankeronderzoek tot vraagstukken rond de duurzame stad, van stamcelonderzoek, toegepast gamen tot circulaire economie: dit zijn een paar van de onderwerpen waar Utrecht Science Park zich op richt. Die diverse onderwerpen én de uiteenlopende bedrijven en kennisinstituten komen samen rond een gedeeld thema en belang dat Utrecht Science Park samenvat onder de noemer healthy urban living. Gezond leven in de stad, gezond stedelijk leven. Een onontkoombaar vraagstuk gezien de toenemende verstedelijking van de wereld. Hoe houden we die steden en hun inwoners gezond? Dit vraagstuk is zo groot en raakt aan zoveel domeinen, dat een krachtige zoekmachine essentieel is. Utrecht Science Park is zo n krachtige zoekmachine die bestaat uit mensen, gebouwen, infrastructuur, data, technologie en organisch materiaal. Department of Search voegt zich nu bij die zoekkracht van het gebied. En introduceert met haar komst in het Utrecht Science Park een geheel nieuwe methode van zoeken: de methode kunstenaar. Waarom, wat is de aanleiding? De methode kunst(enaar) is van belang als een stem in het grootschalige onderzoeksproject naar healthy urban living dat Utrecht Science Park is, omdat duurzaamheid niet alleen iets is wat we moeten gaan consumeren (door korting te geven op de Nederlandse Duurzaamheidsdag of door artikelen aan te prijzen met ben jij een beetje duurzaam? ) maar vooral een mentaliteitsverandering impliceert, een andere blik op de wereld, de realiteit en mogelijke oplossingen. Die oplossingen liggen niet alleen in

3 het aanpassen van productieprocessen en consumentengedrag maar misschien wel vooral in het opnieuw doordenken van wat het probleem is, het zoeken van oplossingen op onbegane paden en het openstaan voor antwoorden van een heel andere orde. En dat is precies waar veel kunstenaars goed in zijn. Dat zij daarbij gebruik kunnen maken van de grote zoekmachine die het Utrecht Science Park is en hun krachten kunnen bundelen met scienceparkmedewerkers, of nieuwe expertise inbrengen, maakt dit initiatief bijzonder en uniek. Er is nog een aanleiding: de algemeen gedeelde wens om de campus tot een betere plek te maken. Het Department of Search faciliteert de kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap door op speelse wijze de publieke ruimte van het Science Park te activeren en voor langere duur te programmeren. Hierdoor verbetert de leefbaarheid op de campus, wordt de onderlinge interactie tussen de gebruikers en instellingen van het Science Park bevorderd en wordt het makkelijker gemaakt voor buitenstaanders om bij te dragen. Hoe zijn de kunstenaars gekozen? De kunstenaars zijn geselecteerd door het artistieke team van het Department of Search: Melle Smets, Cynthia Hathaway en Carlijn Diesfeldt. De deelnemende kunstenaars zijn uitgenodigd op basis van hun oeuvre en hun werkwijze. Er is gekozen voor kunstenaars waarvan de verwachting was dat deze opdracht een stimulans zou vormen in de ontwikkeling van hun eigen artistieke oeuvre en tegelijkertijd een waardevolle impuls zou vormen voor het Utrecht Science Park. De kunstenaars zijn geselecteerd op hun vermogen om originele vragen te (durven) stellen en op hun specifieke en bijzondere kijk op de werkelijkheid. Ze highlighten als het ware de capaciteiten van het Utrecht Science Park door op zoek te gaan naar voor hen bruikbaar materiaal en daarmee hun ideeën ook in de praktijk te brengen. Is er nu al iets te zien? Vanaf september 2016 beschikt het Department of Search over een eigen openluchtfaculteitsgebouw, een publiek platform waar de deelnemende kunstenaars hun zoekvragen presenteren, bijeenkomsten organiseren en de communicatie zoeken met het Utrecht Science Park publiek. Alle kunstenaars werken zichtbaar en onzichtbaar- regelmatig op de campus en zullen de komende maanden ook gaan bouwen. Dit mondt uit in de Zero Footprint Campus presentatie in juni met absurde, realistische, futuristische en kritische visies op een duurzame samenleving.

4 De resultaten van de verschillende kunstprojecten manifesteren zich ook op minder zichtbare manieren: een doorbraak in de bestaande en soms belemmerende systemen, een nieuw inzicht of zienswijze, een bijzonder samenwerkingsverband. Ook deze resultaten zullen we voor het voetlicht brengen. Kan ik meewerken aan Zero Footprint Campus? Ja graag! De kunstenaars bouwen ieder aan een eigen netwerk, binnen en buiten het science park, en organiseren regelmatig workshops, experimenten en bijeenkomsten. Voor de presentatie in juni zoeken we vrijwilligers. Kijk op voor het laatste nieuws en volg ons via facebook en twitter. Waarom leidt dit tot niets? Dit leidt tot niets is in de eerste plaats een prikkelende campagneslogan, een knipoog naar de Zero in de Zero Footprint Campus. Maar het verwijst ook naar een belangrijke overeenkomst tussen autonome kunst en fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. In de strategische agenda van de Akademie van Kunsten wordt treffend gesteld dat zowel voor de wetenschapper als voor de kunstenaar praktisch nut niet per se noodzakelijk is, oorspronkelijkheid wel. Kunsten en wetenschappen vertegenwoordigen beide in onze samenleving typisch democratische waarden als openheid, experiment en confrontatie. Beide disciplines worden gevoed door de wil om zich tot het onbekende te verhouden en doen daarbij een beroep op de creativiteit die nodig is om tot nieuwe inzichten te komen. Drukt de naam Zero Footprint Campus een werkelijk streven uit? Nee. Zero Footprint Campus heeft meerdere betekenissen. Het meeste onderzoek op De Uithof richt zich op de wereld buiten het Utrecht Science Park. Hiermee is de betrokkenheid bij het onderzoek eerder abstract en theoretisch. Deze afstand valt ook op bij het betreden van het USP. Terwijl iedereen naar de universiteit komt om te leren, een netwerk op te bouwen en geinspireerd te raken is de openbare ruimte steriel. Er zijn weinig zelfgeorganiseerde ontmoetingsplekken. De onderzoeken die binnenskamers worden gedaan zijn onzichtbaar in het publieke domein. Het Department of Search vroeg zich af wat er gebeurt als we de directe omgeving van de onderzoekers gaan gebruiken om onderzoeken in de praktijk te testen. Hoe koppelen we aan de internationale zoekmachine naar Healthy Urban Living van het Utrecht Science Park een lokale zoek-

5 en praktijkfunctie? Is het mogelijk om betrokkenheid te genereren door de eigen omgeving onderwerp te maken van studie? Deze vragen hebben geleid tot het idee van de Zero Footprint Campus. Zero is de cirkel die de grenzen van het Science Park markeert. Als we daartoe moeten of willen beperken, wat heeft het gebied dan aan materiaal te bieden? Wat kun jij zelf doen? De zoekkracht van kunstenaars toont aan hoe rijk het Utrecht Science Park dan is. Zero staat hier voor inclusiviteit en Zero Footprint Campus gaat over lokale inspiratie. De titel Zero Footprint Campus heeft dus eigenlijk een dubbele lading. De meest voor de hand liggende betekenis verwijst naar duurzaamheid, het verkleinen van je ecologische voetafdruk als mens en als campus. Maar daaronder ligt een complexere betekenis: dit project roept namelijk op om juist wel een voetafdruk na te laten, maar een andere dan een van uitstoot, afval, en vervuiling. Dat is de voetafdruk van zelforganisatie, eigen initiatief, bewustwording en het bevragen van je eigen positie en rol in Utrecht Science Park, kunst en wetenschap en uiteindelijk de wereld. Waarin onderscheidt dit kunstprogramma zich van andere projecten? Dat is een goede vraag. Zero Footprint Campus draait om urgentie kwesties die veel kunstenaars en ontwerpers bezig houden. Het vermogen van de creatieve sector om te komen tot vernieuwende ideeën over actuele en urgente maatschappelijke vraagstukken wordt steeds meer gezien en benut en dat is een mooie ontwikkeling. Wat dit project onderscheidt van veel andere initiatieven is dat de ideeën in de praktijk worden gebracht, tast- en testbaar worden gemaakt. De kunstenaars verblijven langdurig op de campus, passen hun concepten daar toe en gaan een relatie aan met de plek en de gebruikers. Deze werkwijze, waarbij ideeën ook daadwerkelijk tot uitvoering worden gebracht, levert veel op: nieuwe inzichten over een gezonde toekomst en nieuwe samenwerkingsverbanden, nieuwe ontmoetingsplekken op de campus, maar ook de ontdekking waar de ideeën tegen de grenzen van onze systemen aanlopen en hoe daar eventueel mee omgegaan kan worden. Zullen mensen zich niet afvragen waarom dit kunst is? Dat kan. Het project maakt vooral duidelijk hoe veel verschillende verschijningsvormen kunst kan aannemen. Alle projecten hebben wel een ding gemeen: er wordt gewerkt volgens de methode kunstenaar. Voor kunstenaars is de grens tussen werk maken en een initiatief, zoals het Department of Search opzetten, heel dun. Kunstenaars zien zo n

6 initiatief als onderdeel van hun praktijk, als een kunstwerk. De methode kunst(enaar) geeft daarmee ruimte aan experimenten die mogen mislukken. Van echte mislukkingen is overigens zelden sprake want wat even op een mislukt resultaat lijkt, kan vaak al gauw worden ingezet voor een nieuw idee of project. Daarnaast wordt er gewerkt zonder dat einddoelen op voorhand vaststaan, er is met andere woorden ruimte om bij te sturen, van idee te veranderen of toch helemaal ergens anders uit te komen. Dit kan de indruk van vrijblijvendheid wekken maar dat is absoluut niet het geval. Wie langere tijd met kunstenaars samenwerkt ziet dat er een groot verschil is tussen een open proces en vrijblijvendheid. Tot slot is er nog een kwaliteit van de methode kunst(enaar) die we de langste weg zouden kunnen noemen. Samenhangend met dat open proces waarin en waarmee gewerkt wordt, is de route die kunstenaars nemen tot bij een eindresultaat vaak langer dan bij meer rationele werkprocessen. De bijzondere resultaten die de inbreng van deze methode kunstenaar op het Utrecht Science Park oplevert zijn in juni te beleven en nu al te volgen via: Wat gebeurt er na Zero Footprint Campus? Het Department of Search wil zich blijvend vestigen op het Utrecht Science Park en heeft de ambitie om na, en op basis van de resultaten van, Zero Footprint Campus nieuwe kunstprojecten te initiëren. Een blijvend instituut dat de zoekkracht van kunstenaars koppelt aan de wetenschappelijke praktijk in de zoektocht naar een duurzame samenleving is uniek en kan een belangrijke bijdrage leveren in de aanpak van een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Wie betaalt het project? Het project wordt georganiseerd in samenwerking met gemeente Utrecht, Universiteit Utrecht, Stichting Utrecht Science Park, provincie Utrecht en Hogeschool Utrecht. De partners dragen ook financieel bij, evenals Mondriaan Fonds, The Art of Impact, kfheinfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds en Stichting Doen.