De Wijkagent. Eindrapport. Juni Bernard Cloosterman

Transcriptie

1 De Wijkagent Eindrapport Juni 2006 Bernard Cloosterman

2 De Wijkagent Een onderzoek in het kader van de Opleiding Bestuurskunde en Overheidsmanagement aan de Saxion Hogeschool te Enschede. Juni Auteur: Bernard Cloosterman Begeleider: Richard Schreuder Peters 2

3 Voorwoord Voor u ligt de rapportage van het onderzoek dat ik verricht heb in het kader van de opleiding Bestuurskunde en Overheidsmanagement aan de Saxion Hogeschool in Enschede. Ik ben werkzaam als beleidsmedewerker bij het programmabureau van de politieregio Gelderland-Midden. Dit programmabureau heeft in 2005 zijn intrede binnen het korps gedaan om te komen van een activiteitgericht aanpak naar een procesgerichte. Binnen dit programmabureau worden de nieuwe ontwikkelingen binnen het korps vormgegeven. Een van de ontwikkelingen die aan de orde kwam, is de heroriëntatie van gebiedsgebonden werken. Toen Gelderland-Midden in de jaren 90 van de vorige eeuw het gebiedsgericht werken implementeerde, was ik zelf als medewerker preventie daar nauw bij betrokken. Het sprak mij dan ook erg aan om nu als afstudeeropdracht te kijken hoe het gebiedsgebonden werken gepast kan worden in de huidige manier van samenwerken met de partners. In dit onderzoek zal nader worden ingegaan op de rol van de wijkagent binnen het gebiedsgebonden werken. Ik had dit onderzoek niet kunnen doen zonder de bereidwillige inbreng van vele collega s binnen de regio Gelderland-Midden. Ik wil hen dan ook danken voor de tijd die zij mij schonken en hun vaak openhartige antwoorden. Bernard Cloosterman, Elst, juni

4 Samenvatting Aanleiding In de jaren 90 van de vorige eeuw heeft de regio Gelderland-Midden er voor gekozen om het concept gebiedsgericht werken in te voeren. Hierbij stond het probleemgericht werken en partnership centraal. Op deze wijze zou de woonomgeving samen met de partners leefbaarder en veiliger dienen te worden. Na 12 jaar is het tijd om te kijken hoe deze ontwikkeling past in de huidige visie op veiligheid en hoe het gebiedsgebonden werken in het toekomstbeeld van de politie kan passen. Binnen het gebiedsgebonden werken heeft de gebiedsgebonden functionaris een dominanten plaats. In dit onderzoek zal zijn rol binnen het gebiedsgebonden werken nader worden toegelicht. Probleemstelling Vanaf de invoering van het gebiedsgebonden werken hebben de districten op basis van hun lokale veiligheidsbeleving invulling gegeven aan de rol van de gebiedsgebonden functionaris. De eerste gebiedsgebonden functionarissen zijn benoemd bij de reorganisatie van de Nederlandse politie in Sindsdien heeft elke gebiedsgebonden functionaris zijn eigen werkwijze doorontwikkeld, waardoor er regionaal grote verschillen zijn ontstaan in de wijze waarop de rol van de gebiedsgebonden functionaris vorm wordt gegeven. Deze situatie geeft veel onduidelijkheid en kan mogelijk conflicteren met de rol van de wijkagent zoals die in de missie, visie en strategie van het korps aangegeven wordt. Aan de hand van een drietal onderzoeksvragen is de rol van de gebiedsgebonden functionaris, de indeling van zijn taakgebieden en de wijze waarop hij wordt aangestuurd omschreven. Als eerste werd er onderzoek gedaan naar de rol die de gebiedsgebonden functionaris binnen het gebiedsgebonden werken heeft en hoe hij deze heeft ingevuld in zijn eigen gebied. Uit de interviews met de gebiedsagenten bleek dat er een grote verschillen zijn in de manier waarop de gebiedsagent deze rol vervuld. Zij gaven aan dat zij grotendeels zelf kunnen en mogen bepalen waar zij hun prioriteiten stellen. Hierbij speelt de eigen interesse en betrokkenheid bij het gebied een belangrijke keuze. Alle gebiedsagenten konden aangeven welke problemen zich binnen hun wijk voordeden. Zij gaven aan dat zij zich ook bewust zijn van de veranderende taak van de politie. Door zich meer op haar kerntaken opsporen, handhaven en noodhulpverlening toe te leggen, is er minder ruimte voor de benadering zoals die bij de implementatie van het gebiedsgebonden werken werd gekozen. Hierbij waren het geven zorg, onderhouden van netwerken en meewerken aan vooral de leefbaarheid de kerngedachten. Uit het onderzoek bleek dat nog niet alle gebiedsagenten deze nieuwe benadering ook al in de praktijk brengen. Zij zijn blijven hangen in hun oude rol. De gebiedsgebonden functionarissen draaien allemaal een gedeelte van hun beschikbare tijd mee in de noodhulp. De keuze hiervoor werd gemaakt om te komen tot een betere informatie-uitwisseling 4

5 tussen de gebiedsagent en de agent op straat. In de praktijk bleek hier nauwelijks gebruik van gemaakt te worden. Door de komst van de briefing is de informatie-uitwisseling veel gemakkelijker geworden. De enige reden waarom de gebiedsagenten nu nog participeren in de noodhulp is het capaciteitsprobleem binnen de noodhulp. Alle gebiedsgebonden functionarissen hebben binnen hun gebied netwerken opgebouwd. De aard van de netwerken en de manier waarop zij gebruikt worden verschilt erg per gebied. Bij verschillende overleggen is de rol van de politie niet helder, omdat er zaken op de agenda staan die niet van of voor de politie zijn. Bij de tweede onderzoeksvraag kwam de nadruk te liggen om de indeling van het gebied en het onveiligheidsgevoel van haar inwoners. Bij de implementatie van het gebiedsgebonden werken werd de indeling van de wijken hoofdzakelijk bepaald door de zogenaamde huisartsennorm. Hierbij diende er voor elke 5000 inwoners een gebiedsgebonden functionaris aangesteld te worden. Uit het onderzoek bleek dat dat getal inmiddels is losgelaten. De gebieden hebben nu tussen de en inwoners. Om te kijken naar een andere, meer effectievere indeling van de gebieden is geprobeerd de werkdruk van de gebiedsgebonden functionaris binnen zijn gebied aan te geven. Dit is maar ten dele gelukt. Op basis van cijfers over de omvang van het werkaanbod uitgedrukt in de vraag naar politieproducten en de productie daarvan per gebiedsgebonden functionaris kan een globaal beeld worden gegeven. Daar bij deze cijfers niet wordt bijgehouden hoeveel tijd een bepaald product kost, kan er slechts een inschatting gemaakt worden van de reële werkdruk. Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat de gevoelde werkdruk vaak parallel loopt de aanwezigheid van voorzieningen binnen dat gebied. In herindeling van de gebieden kan pas ingegaan nadat de wijkagenten opnieuw geschoold zijn. Concreet betekent dit 1 juli De gevoelens van onveiligheid van de burgers geven een indicatie voor de leefbaarheid en veiligheid binnen de wijk. Voor dit onderzoek werd gebruik gemaakt van de Veiligheidsmonitor Uit de resultaten van dat onderzoek bleek dat er nauwelijks verschillen waren binnen de 23 onderzochte gebieden. Kennelijk heeft de indeling van de ggf-gebieden hier geen invloed op. Het derde aspect dat werd onderzocht is de wijze waarop de gebiedsgebonden functionaris werd aangestuurd. Zoals al uit de omschrijving van de rol van de gebiedsgebonden functionaris bleek, heeft hij een grote mate van zelfstandigheid. Kijkend naar het concept van gebiedsgebonden werken zou de gebiedsgebonden functionaris aangestuurd dienen te worden door de unitleiding. In de praktijk bleek dat deze aansturing er niet of nauwelijks is. De unitleiding weet vaak alleen op hoofdlijnen waar de gebiedsagent zich mee bezig houdt. Op de dagdagelijkse werkzaamheden is geen zicht. De regio is bezig met het implementeren van het sturingsconcept informatiegestuurde politiewerk. Binnen dit concept wordt de keuze voor de politie-inzet nadrukkelijk bij de unitleiding neergelegd. Dit kan in de huidige situatie tot conflicten met de werkwijze van de gebiedsagent leiden. Naast het onderzoek naar de rol van de gebiedsgebonden functionaris heeft een werkgroep onderzoek gedaan naar de verdere ontwikkeling van het gebiedsgebonden werken. Vanuit dat onderzoek is een richting voor de rol van de wijkagent aangegeven die ik in mijn aanbevelingen heb meegenomen. 5

6 Vorenstaande onderzoeken en conclusies leidden tot de volgende aanbevelingen: De naam van de gebiedsgebonden functionaris dient gewijzigd te worden in wijkagent zodat we weer in de pas lopen met de landelijke benamingen Naast de nu reeds bestaande zuiver geografisch georiënteerde wijkagent komen er doelgroepagenten en probleemagenten. Alle wijkagenten hebben nog maar twee taken. De eerste taak is dat zij na verkregen opdracht van de unitleiding gericht informatie verkrijgen binnen hun wijk. De tweede taak is dat zij namens de politie probleemeigenaar worden van een door de unitleiding aangeduid probleem. Er is binnen deze taken geen ruimte meer om nog te participeren in het noodhulpproces. Daar deze manier van werken afwijkt van de huidige zullen de unithoofden in de periode augustusoktober 2006 inventariseren of hun gebiedsgebonden functionarissen voldoen aan de gestelde competenties. Daar waar nodig zullen de wijkagenten worden bijgeschoold. Hiervoor zal er in de 1 e helft van 2007 opleidingsruimte worden gereserveerd. De indeling van de gebieden zal geschieden op basis van de nu beschikbare netto tijd van de gebiedsgebonden functionarissen. Hiermee wordt de tijd bedoeld zonder de noodhulpcapaciteit. Dit zal leiden tot minder gebieden, maar het uitgangspunt hierbij is Liever een grotere wijk, dan een lagere beschikbaarheid. De noodhulpcapaciteit, die wegvalt als de wijkagenten geen noodhulp meer draaien, kan worden opgevuld met de gebiedsgebonden functionarissen die niet aan de nieuwe competenties voldoen. Bij de indeling van de gebieden zal met name naar de aanwezige voorzieningen dienen te worden gekeken, daar die mede bepalend zijn voor de werkdruk binnen het gebied. De invoering van het informatie gestuurde politiewerk zal waarschijnlijk zich in de 2 e helft van 2006 voltrekken. Dit vormt een sterke randvoorwaarden voor dit nieuwe concept voor het gebiedsgebonden werken. Zodra dit sturingsconcept binnen de regio is geïmplementeerd, kan de sturing van de wijkagent de gewenste vorm aannemen. Vanaf 1 januari 2007 geeft de unitleiding aan de wijkagent de gerichte opdracht tot het verkrijgen van informatie uit zijn wijk. De verkregen informatie geeft hij in de debriefing door aan de unitleiding en informatie- en intellegenceafdeling. Daarnaast koppelt de wijkagent overige informatie, waar hij zelfstandig kennis van heeft genomen door zijn signalerende rol in de wijk, terug aan de informatie- en intellegenceafdeling. Vanaf 1 januari 2007 geeft de unitleiding op basis van een projectvoorstel de opdracht aan de wijkagent om een probleem binnen de wijk gericht aan te pakken. Om de uitwisseling van de informatie zo helder mogelijk te laten verlopen, dient de informatie- en intellegenceafdeling in persoon op de unit aanwezig te zijn. Op deze manier ontstaan korte lijnen waardoor de kans dat er informatie verloren gaat beduidend wordt verkleind. 6

7 Inhoudsopgave VOORWOORD 3 SAMENVATTING 4 1 ONDERZOEKSOPZET ORGANISATIE AANLEIDING PROBLEEMSTELLING DOELSTELLING VRAAGSTELLING ONDERZOEKSMETHODEN 13 2 ACHTERGRONDEN VAN HET ONDERZOEK; DE THEORIE INLEIDING GEBIEDSGEBONDEN POLITIEZORG ALS FILOSOFIE VOOR POLITIEWERK VEILIGHEIDSPROGRAMMA MISSIE EN VISIE VAN DE POLITIE RICHTING VOOR HET GEBIEDSGEBONDEN WERKEN ONTWIKKELING IN STURING BINNEN DE POLITIE GEVOLGEN VOOR HET GEBIEDSGEBONDEN WERKEN GEVOLGEN VOOR DE GEBIEDSGEBONDEN FUNCTIONARIS 24 3 ONDERZOEKSRESULTATEN; DE PRAKTIJK INLEIDING DE ROL VAN DE GEBIEDSGEBONDEN FUNCTIONARIS UNIT RENKUM WAGENINGEN UNIT RIVIERENLAND-WEST CONCLUSIES DE INDELING VAN DE GEBIEDEN UNIT RENKUM WAGENINGEN UNIT RIVIERENLAND-WEST CONCLUSIES DE STURING VAN HET GEBIEDSGEBONDEN WERKEN UNIT RENKUM WAGENINGEN UNIT RIVIERENLAND-WEST CONCLUSIES 42 7

8 4 GEWENSTE SITUATIE,VLEK AAN DE HORIZON INLEIDING SAMENWERKING MET PARTNERS BASISPAKKET VOOR HET GEBIED WIJKAGENT INVLOED VAN HET INFORMATIE GESTUURD POLITIEWERK OP HET GEBIEDSGERICHT WERKEN ROL LEIDINGGEVENDEN 46 5 EINDCONCLUSIE INLEIDING DE ROL VAN DE WIJKAGENT DE INDELING VAN DE GEBIEDEN DE STURING VAN HET POLITIEWERK TOT SLOT 49 LITERATUURLIJST 50 BEGRIPPENLIJST 51 AFKORTINGENLIJST 52 BIJLAGEN 53 8

9 1 Onderzoeksopzet 1.1 Organisatie Het zorggebied van de politieregio Gelderland-Midden omvat 16 gemeenten met ruim inwoners. De regio heeft circa medewerkers. De regio is geografische verdeeld in drie districten, te weten Arnhem Veluwezoom, West Veluwe Vallei en Rivierenland. De andere korpsonderdelen zijn Justitiële zaken en de Regionale Stafdiensten. Het grootste district is Arnhem Veluwezoom, dat in het midden van de regio ligt. Dit district is grootstedelijk van karakter en omvat de gemeenten Arnhem, Rheden, Rozendaal en Doesburg. Zij is geografische verdeeld in de units basispolitiezorg ( BPZ) Arnhem Noord, Arnhem Zuid en IJsselwaarden. Daarnaast heeft het district de unit Executieve ondersteuning, de Centrale Meldkamer Gelderland-Midden en een stafafdeling. In het noodwesten van de regio ligt het district West Veluwe Vallei. Zij omvat de gemeenten Ede, Wageningen, Scherpenzeel, Nijkerk, Barneveld en Renkum. De verdeling in geografische units BPZ is in dit district Nood, Midden en Renkum/Wageningen. De BPZ-unit Renkum behoorde tot 1 januari 2005 tot het district Arnhem Veluwezoom. Vanaf die datum is deze unit gefuseerd met de BPZ-unit Wageningen, die al deel uit maakte van de West Veluwe Vallei. Daarnaast heeft het district de unit Verkeer en de afdelingen Bijzondere Wetten, Milieu, Publiekservice en districtstaf. In het zuiden en oosten van de regio ligt het district Rivierenland. Dit district omvat de gemeenten Overbetuwe, Lingewaard, Westervoort, Duiven, Rijnwaarden en Zevenaar. De BPZ-units zijn hier verdeeld in Oost en West. Verder bestaat het district uit de unit Executieve Ondersteuning, de unit Parketpolitie & Arrestantenverzorging en een stafafdeling. 9

10 De divisie Justitiële Zaken houdt zich onder andere bezig met de zware en/of georganiseerde criminaliteit, recherche-informatie en financieel economische recherche. Zij bestaat uit de units Forensische Opsporing, Tactische Opsporing, Informatie, Milieu en Vreemdelingenzaken. Verder heeft zij een Bureau Conflict- en Crisisbeheersing. Het korps maakt gebruik van de regionale stafdiensten Financieel Economische Zaken, Control & Kwaliteitszorg, Personeelszaken, Informatiemanagement, Communicatie, Beleids- en Bestuurszaken, Programmabureau en een Facilitair Bedrijf. Deze regionale stafdiensten ondersteunen het hele werkveld. Direct aan de korpschef zijn de Regionale Inlichtingendienst en het Bureau Interne Zaken verbonden. 10

11 1.2 Aanleiding In de jaren 90 van de vorige eeuw heeft de regio Gelderland-Midden er voor gekozen om het concept gebiedsgericht werken in te voeren. Hierbij stond het probleemgericht werken en partnership centraal. Op deze wijze zou de woonomgeving samen met de partners leefbaarder en veiliger dienen te worden. Na de regiobrede implementatie is aan het concept lokaal invulling gegeven. Centraal in dit concept was de rol van de gebiedsgebonden functionaris. Hij werd bestempeld als de korpschef in zijn wijk, de meest vooruitgeschoven post van de politie in de samenleving. In de laatste jaren is de politie anders in deze maatschappij komen te staan. Landelijke ontwikkeling De Raad van Hoofdcommissarissen heeft in haar notitie Politie in ontwikkeling een nieuwe visie voorgesteld. Dat geschiedt aan de hand van tien punten aan de horizon. Het vierde punt van die strategie geeft aan dat het gebiedsgebonden werken een leidend principe voor de Nederlandse politie blijft, maar dat er wel een andere manier van benaderen van de omgeving wordt gevraagd. Effectiviteit gaat hierbij boven efficiency. De toegevoegde waarde van de politie stoelt hier op de continue aanwezigheid in de frontlinie van de samenleving, waarbij zij conflicten wil beslechten en veiligheidsproblemen wil helpen oplossen. Op lokaal niveau zal er meer gehandhaafd dienen te worden maar wel volgens het motto vriendelijk als het kan, streng als het moet. Regionale ontwikkeling Het regiokorps Gelderland-Midden wil effectief en efficiënt werken om zo goed mogelijke resultaten te behalen. De omvorming van een activiteitgerichte naar een procesgerichte organisatie is een van de belangrijkste strategieën van het korps om tegemoet te komen aan de eisen van de samenleving. Het korps heeft daartoe de volgende belangrijke hoofdprocessen benoemd; 1. Opsporen &Handhaven ( met het accent op Informatie Gestuurd Politiewerk) 2. Hulpverlening (Intake, Noodhulp, Arrestantenzorg en Nazorg) Voor deze hoofdprocessen zijn twee programmamanager aangesteld. Zij worden ondersteund door een programmabureau. Binnen de regio Gelderland-Midden is inmiddels een nieuwe missie en visie in ontwikkeling Deze ontwikkeling zal als startpunt gebruikt worden voor de heroriëntatie op het gebiedsgerichte werken. De missie en visie is geschreven rond het vertrouwen dat de burger in de politie moet kunnen stellen. Als fundament daarvoor dient de politie er voor te zorgen dat zij bescherming biedt, altijd bereikbaar is en optreedt als de burger een beroep op haar doet. Het speerpunt van de organisatie in het gebiedsgebonden werken is de gebiedsgebonden functionaris, die landelijk aangeduid wordt als wijkagent. In deze notitie zal worden ingegaan op de nieuwe rol die de gebiedsgebonden functionaris/wijkagent zou kunnen gaan vervullen. 11

12 1.3 Probleemstelling Vanaf de invoering van het gebiedsgebonden werken hebben de districten op basis van hun lokale veiligheidsbeleving invulling gegeven aan de rol van de gebiedsgebonden functionaris. De eerste gebiedsgebonden functionarissen zijn benoemd bij de reorganisatie van de Nederlandse politie in Sindsdien heeft elke gebiedsgebonden functionaris zijn eigen werkwijze doorontwikkeld, waardoor er regionaal grote verschillen zijn ontstaan in de wijze waarop de rol van de gebiedsgebonden functionaris vorm wordt gegeven. Deze situatie geeft veel onduidelijkheid en kan mogelijk conflicteren met de rol van de wijkagent zoals die in de missie, visie en strategie van het korps aangegeven wordt. 1.4 Doelstelling In het kader van de heroriëntatie op het gebiedsgebonden werken is het gewenst dat er onderzoek gedaan wordt naar de rol die de gebiedsgebonden functionaris vervullen met de volgende doelstellingen: Het verkrijgen van een heldere weergave van de wijze waarop de gebiedsgebonden functionaris nu in zijn taakgebied de rol binnen het gebiedsgebonden werken verricht. Het verkrijgen van een beeld van de werkdruk binnen de huidige ggf-gebieden 1 en de onveiligheidgevoelens van de bewoners op basis waarvan een indeling van de gebieden gemaakt zou kunnen worden. Inzichtelijk maken hoe de gebiedsgebonden functionaris wordt aangestuurd en daarbij een beeld geven hoe dit aansluit bij het informatie gestuurd politiewerk 1.5 Vraagstelling Om de voornoemde probleemstelling op te lossen en de doelstelling te realiseren, dienen de volgende onderzoeksvragen te worden beantwoord: Op welke wijze verricht de gebiedsgebonden functionaris zijn rol binnen het gebiedsgebonden werken? Is de werkdruk voor elk ggf-gebied te meten en hoe verhoudt deze zich met de onveiligheidsgevoelens van de bewoners? Is hiermee een effectievere verdeling van de ggf-gebieden te maken? Hoe is de aansturing van de gebiedsgebonden functionaris nu vorm gegeven en sluit deze aan bij het sturingsconcept informatie gestuurd politiewerk? Beantwoording van deze vragen levert de basis op voor een beschrijving van de huidige rol van de gebiedsgebonden functionaris binnen het gebiedsgebonden werken (onderzoeksvraag 1), een beschrijving van de verdeling van de ggf-gebieden op basis van de werkdruk van de gebiedsgebonden functionaris en onveiligheidgevoelens van haar bewoners(onderzoeksvraag 2) en 1 Ggf=gebiedsgebonden functionaris. Een ggf-gebied is het gebied dat door een gebiedsagent bestreken wordt. 12

13 een beschrijving van de wijze waarop de gebiedsgebonden functionaris aangestuurd kan worden passend binnen de werkwijze van het informatie gestuurd politiewerk (onderzoeksvraag 3). Beantwoording van de onderzoeksvragen Bij de beantwoording van de onderzoeksvragen worden aspecten belicht, zoals hieronder per onderzoeksvraag beschreven, waarbij steeds eerst de onderzoeksvraag wordt herhaald. Onderzoeksvraag 1 Op welke wijze verricht de gebiedsgebonden functionaris zijn rol binnen het gebiedsgebonden werken? Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van de referenties genoemd in het Referentiekader Gebiedsgebonden Politie. Daarbij komen de volgende aspecten aan bod: Het samenwerken met de partners en netwerken Het hebben van zicht op zaken die spelen binnen het gebied Onderzoeksvraag 2 Is de werkdruk voor elk ggf-gebied te meten en hoe verhoudt deze zich met de onveiligheidsgevoelens van de bewoners? Is hiermee een effectievere verdeling van de ggf-gebieden te maken? Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van de cijfers over omvang van het werkaanbod, uitgedrukt in de vraag naar politieproducten en de productie daarvan per gebiedsgebonden functionaris. Tevens wordt gekeken naar de cijfers van de Veiligheidsmonitor Gelderland-Midden Onderzoeksvraag 3 Hoe is de aansturing van de gebiedsgebonden functionaris nu vorm gegeven en sluit deze aan bij het informatie gestuurd politiewerk? Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van de deelprojecten van het informatie gestuurd politiewerk. 1.6 Onderzoeksmethoden 13

14 Ter beantwoording van de onderzoeksvragen worden twee verschillende onderzoeksmethoden gebruikt: mondelinge interviews en deskresearch. Mondelinge interviews Door middel van mondelinge interviews wordt, aan de hand van een vragenlijst een beeld weergegeven van de invulling van de rol van de gebiedsgebonden functionaris binnen het gebiedsgebonden werken. Aan de hand van de onderzoeksresultaten wordt deze rol omschreven en kunnen afwijkingen ten opzichte van het Referentiekader Gebiedsgebonden Politie worden vastgesteld. Daarmee wordt de eerste onderzoeksvraag beantwoord. Tevens zal in de interviews aandacht worden geschonken aan de sturing die er plaats vindt. Aan de hand van die onderzoeksresultaten kunnen afwijkingen worden vastgesteld ten opzichte van het informatie gestuurde politiewerk. Daarmee wordt de derde onderzoeksvraag beantwoord. Om een breed beeld te krijgen van de rol van de gebiedsgebonden functionarissen worden naast de gebiedsgebonden functionarissen ook hun direct leidinggevenden alsmede de dagcoördinatoren (DACO s) mondeling geïnterviewd. Daar deze groep voor de hele regio te breed zou worden, is de keuze gemaakt om het onderzoek te beperken tot de unit Renkum Wageningen in het district West Velluwe Vallei en Rivierenland-West in het district Rivierenland. Door de keuze van de unit Renkum-Wageningen wordt tevens een deel van het district Arnhem Veluwezoom bekeken. Deze unit is in 2005 namelijk ontstaan uit de units Renkum, dat deel uit maakte van het district Arnhem Veluwe Zoom en Wageningen, dat deel uit maakte van het district West Veluwe Vallei. Hierbij zijn de volgende personen geïnterviewd: Unithoofd BPZ (2x) Groepschefs (5x) Gebiedsgebonden functionarissen (23x) Dagcoördinatoren (5x) Deskresearch Ten behoeve van de beantwoording van onderzoeksvraag 2 is voor het onderzoek naar de kwantitatieve resultaten gebruik gemaakt van het bedrijsproccesensysteem ( BPS), het bekeuringsafhandelingsysteem TOBIAS en het Geïntegreerd Informatie Data Systeem (GIDS) van de politieregio Gelderland-Midden en de resultaten van Veiligheidsmonitor Gelderland-Midden Voor de beeldvorming van de rol van de gebiedsgebonden functionaris is voor het onderzoek gebruik gemaakt van de unitwerkplannen en de gebiedsscans. 14

15 2 Achtergronden van het onderzoek; de theorie 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal eerst worden uiteengezet wat gebiedsgebonden werken inhoudt en hoe zich deze filosofie de laatste jaren heeft ontwikkeld. Vervolgens zal er worden ingegaan op de maatschappelijke ontwikkelingen. In de afgelopen jaren is de roep om een veiligere samenleving toegenomen. Zowel vanuit de politiek als vanuit de Raad van Hoofdcommissarissen zijn hiertoe handreikingen gedaan. Deze aanbevelingen hebben direct invloed om de wijze waarop gebiedsgebonden werken wordt uitgevoerd. 2.2 Gebiedsgebonden politiezorg als filosofie voor politiewerk In de jaren negentig heeft politie Gelderland-Midden net als alle korpsen het integraal gebiedsgebonden veiligheidszorg ( IGVZ) ingevoerd. Kernpunten in het gedachtegoed van IGVZ zijn dat het politiewerk in een gebied van beperkte geografische omvang wordt uitgevoerd door een vaste groep politiemensen vanuit een vestiging in het gebied zelf. Deze politiemensen worden in onze regio aangeduid als gebiedsgebonden functionarissen. De IGVZ draagt direct bij aan de leefbaarheid van een wijk. Leefbaarheid heeft immers een relatie met veiligheid. Gebrek aan leefbaarheid wordt gezien als een oorzaak van het veiligheidsprobleem. Bij IGVZ gaat men uit van de gedachte dat men samen met de direct betrokkenen partners het probleem aanpakt. Doel van het IGVZ werk is het bevorderen van de objectieve veiligheid (de kans om slachtoffer te worden) en de subjectieve veiligheid (de gedachte om slachtoffer te kunnen worden). Het specifieke van de IGVZ zit hem in de wijze waarop ze deze twee doelen denkt te bereiken. Enerzijds doordat de vaste groep politiemensen die de wijk en haar bewoners kent en hierdoor kan inspelen op latente problemen voordat zij escaleren of opkomen(het kennen en gekend worden). Anderzijds reageert de IGVZ niet alleen op incidenten, maar streeft naar lange termijnoplossingen, waarbij gezocht wordt naar de oorzaken van de problemen en getracht wordt deze oorzaken te beïnvloeden of weg te nemen (de probleemgerichte aanpak). Populair gezegd wil de politie hiermee aan de voorkant van het probleem komen. In de praktijk kunnen gebiedsagenten die problemen bij burgers signaleren bij mensen langsgaan die problemen hebben en problemen aankaarten bij andere instanties. De ambitie ten opzichte van het probleemgericht werken binnen de IGVZ gedachte zou derhalve wat moeten worden bijgesteld. De taken en de verantwoordelijkheden van de politie liggen dan meer op het vlak van het geven van aandacht aan burgers met problemen en het ingrijpen bij crisissituaties. Ondanks dat wijkagenten problemen misschien niet structureel kunnen oplossen, hebben zij een belangrijke taak op het vlak van het geven van troost in crisissituaties, mensen kalmeren en het herstellen van de (lieve) rust op die momenten dat burgers er zelf niet meer uitkomen. Een derde, niet onbelangrijk, kenmerk van IGVZ dat wordt onderkend, is dat veiligheid niet alleen een zaak is van de politie. Er dient sprake te zijn van partnership. Bij IGVZ worden 7 partners genoemd: 15

16 de burgers, bedrijven, gemeente, OM, politie, instellingen en media. Al deze partijen hebben een belangrijke rol in de aanpak van het veiligheidsprobleem. In het model Gemeenschappelijke veiligheidsaanpak worden de burger en de bedrijven als basis gezien. Daarom heen zijn drie ringen geplaatst, (1)het sociale weefsel, (2) professionals en corporaties en (3) de veiligheidsmaatschap, waartoe ook de politie behoort. Dit samenspel wordt geregisseerd door de gemeentelijk of landelijke overheid. De rol van de gemeente is initiëren en bewaken van de voortgang. De politie ziet programmasturing als adequaat middel om samenhang in het veiligheidsbeleid te organiseren tussen de politie en haar verschillende partners 2. Dit concept van gemeenschappelijke veiligheidsaanpak vraagt een specifieke invulling van de maatschappelijke functie van de gebiedsgebonden politie. Problemen in de buurt moeten bepalend zijn voor de wijze waarop aan de politiezorg invulling wordt gegeven. 2 Politie in Ontwikkeling (2005) 16

17 2.3 Veiligheidsprogramma 2002 In 2002 heeft het kabinet besloten dat Nederland veiliger moet worden. Hiertoe is het Veiligheidsprogramma 2002 Naar een veiliger samenleving, ontwikkeld waarbij het kabinet een consistent pakket aan maatregelen voorstelt om Nederland veiliger te maken. Letterlijk zegt het kabinet: De Nederlandse samenleving moet veiliger. Dit is de boodschap van de burger die vanuit de verkiezingen doorklinkt (Veiligheidsprogramma 2002: 9). De handhaving en de criminaliteitsbestrijding door de overheid moet weer op een adequaat niveau worden uitgevoerd. Daarbij stelt het kabinet zichzelf in de nota tot doel om de criminaliteit in de maatschappij met 20-25% terug te brengen in Het kabinet ziet drie belangrijke oorzaken voor de huidige veiligheidsproblematiek: de huidige versnippering van de betrokken instanties, met als gevolg onvoldoende effectieve criminaliteitsbestrijding; duidelijke tekorten in de handhaving door de overheid (zaken blijven op de plank liggen, onvoldoende rechters cellen etcetera); een tekort aan zichtbare handhaving (te ver doorgeschoten gedoogcultuur). Door deze tekortkomingen in de bestrijding van criminaliteit blijft de pakkans laag, waardoor vooral stelselmatige daders en meer- en veelplegers nauwelijks worden geremd (Veiligheidsprogramma 2002). De aanpak in het Veiligheidsprogramma 2002 richt zich dan ook hoofdzakelijk op het veiliger maken van de publieke ruimte. Dit doet het kabinet door zich te richten op een viertal speerpunten: het aanpakken van de stelselmatige dader; het versterken van de opsporing en de handhaving; het versterken van het zichtbare toezicht en de controle in / op het publieke domein; het intensiveren van preventieprojecten. Het Veiligheidsprogramma 2002 benoemt vooral de lokale veiligheidspartners als de actoren die het zullen moeten doen. Het kabinet doet dan ook met nadruk een beroep op deze lokale veiligheidspartners om hun verantwoordelijkheid te nemen (Veiligheidsprogramma 2002). Politie richt zich op haar kerntaken Het Veiligheidsprogramma 2002 besteedt ook aandacht aan de gevolgen van de intensivering van de taken van de politie op handhavings- en opsporingsgebied voor de mate waarin zij haar 17

18 zijn: 3 1. De Nederlandse politie wil bijdragen aan veiligheid. hulpverleningstaken nog kan uitvoeren. De gemeente krijgt de verantwoordelijkheid om een aantal hulpverleningstaken, die in de loop van de tijd bij de politie zijn komen te liggen, op te pakken. De politie moet zich richten op de acute noodhulp. Niet-acute hulpverleningsactiviteiten die nu teveel capaciteit vergen, worden dus zoveel mogelijk gestopt of overgedragen (Veiligheidsprogramma 2002: 79). In de zogenaamde 'kerntakenbrief' aan de Tweede kamer (Ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie, 2004) benoemen de beide ministers nog eens expliciet dat het integrale lokale veiligheidbeleid een verantwoordelijkheid is van de gemeente en zij dus ook verantwoordelijk zijn voor de regie op dat lokale veiligheidsbeleid. De kerntaken van de politie dienen zich te beperken tot handhaven en opsporen en acute hulpverlening. 2.4 Missie en visie van de politie In aansluiting op het Veiligheidsprogramma 2002 heeft de Nederlandse politie een nieuwe missie en visie ontwikkeld waarbij de nadruk komt te liggen om het vervullen van haar kerntaken: opsporen & handhaven en acute noodhulpverlening. De landelijke missie en visie De Raad van Hoofdcommissarissen heeft in 2005 haar missie en visie voor de Nederlandse politie gepresenteerd in Politie in ontwikkeling, visie op politiefunctie. Deze notitie beschrijft de wijze waarop de RHC denkt dat de inbedding van de politie binnen de samenleving plaats zou moeten vinden. Hiertoe zijn een tiental punten op de horizon benoemd als belangrijkste elementen. Deze speerpunten 2. Signaleren en adviseren is een expliciete taak van de Nederlandse politie. 3. Ondergeschiktheid MET gezag is richtinggevend voor de Nederlandse politie. 4. Het gebiedsgebonden werken blijft een leidend principe voor de Nederlandse politie. 5. Binnen het gebiedsgebonden werken vormt de nodale oriëntatie een noodzakelijke aanvulling op de lokale oriëntatie. 6. De Nederlandse politie zet in op policing of communities. 7. De Nederlandse politie wil informatie gestuurd werken. 8. De Nederlandse politie ziet programmasturing als adequaat middel tot samenwerking. 9. De Nederlandse politie vormt een concern. 10. De Nederlandse politie ziet intensieve Europese politiesamenwerking als vanzelfsprekend onderdeel van het gemeenschappelijke EU-veiligheidsbeleid. 3 Zie Politie in Ontwikkeling (2005) p

19 Missie en visie voor politie Gelderland-Midden. De missie en visie van de politie Gelderland-Midden voor sluit aan bij de hierboven omschreven missie en visie van de RHC. De missie en visie is geschreven rond het vertrouwen dat de burger in de politie moet kunnen stellen. Als fundament daarvoor dient de politie er voor te zorgen dat zij bescherming biedt, altijd bereikbaar is en optreedt als de burger een beroep op haar doet. De politie handhaaft de wet en doet haar best. De missie van politie Gelderland-Midden luidt dan ook: Bijdragen aan het verhogen van de (gevoelens van) veiligheid van de inwoners in de regio Gelderland-Midden door handhaving van de openbare orde, opsporing van strafbare feiten en het bieden van hulpverlening die daarmee samenhangt (art. 2 Politiewet). De visie wordt als volgt omschreven: De burger wordt ondersteund op het terrein van veiligheid door vele overheids-, profit en nonprofitorganisaties. Ieder met eigen taken en verantwoordelijkheden. Veiligheid wordt met een integrale aanpak vormgegeven. Daarvoor is samenwerking tussen partners vereist. Wij werken in beginsel onder de regie van het (lokale) bestuur en het OM. De burger heeft primair in de zorg voor veiligheid zijn eigen verantwoordelijkheid. Wij dragen bij aan veiligheid door: handhaven van de openbare orde, opsporing van strafbare feiten en snelle hulpverlening die daaraan direct gerelateerd is. Daarvoor zijn we dag en nacht bereikbaar en beschikbaar. We werken op basis van respect voor iedereen in de samenleving. Het werk van de politie is gebaseerd op vertrouwen van de burgers in hun politie. Het verdienen van vertrouwen stelt aan de uitvoering van onze taken eisen op het gebied van rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid. Wij voeren het politiewerk dicht bij de burger uit en doen dit op basis van kennis van de problemen in buurt en wijk. We zijn daarbij direct aanspreekbaar. Wij verschuiven, bij de uitvoering van de kerntaken, onze focus tussen toezicht en opsporing als de omstandigheden daarom vragen. We leggen verantwoording af. Op basis van deze missie en visie is de volgende strategie geschreven: We richten ons op onze kerntaken. Niet-kerntaken dragen we zorgvuldig over aan onze partners. We versterken de samenwerking met onze partners, waarbij de onderlinge afstemming van de resultaten wordt verbeterd en ook de doelmatigheid van de keten wordt vergroot. We maken de burger duidelijk wat hij van ons kan verwachten We informeren melders over de voortgang en afloop van zijn melding. We focussen op de bestrijding van gebiedsgebonden onveiligheid en daarop zijn ook onze werkzaamheden in de verschillende beleidsdomeinen gericht. We leggen onze focus op strakke, zichtbare handhaving en op veelplegers. 19

20 Wij richten ons bij preventie-adviezen op de slachtoffers van delicten. We maken gebruik van informatie over de kans op criminaliteit/ overlast. We werken procesgericht om een voorspelbare en gestandaardiseerde kwaliteit te realiseren en om structureel te blijven werken aan verbeteringen. We geven informatie over (on)veiligheid zodat de burger passende maatregelen kan treffen voor zijn eigen veiligheid. We gaan meer interregionale samenwerkingsverbanden aan. 2.5 Richting voor het gebiedsgebonden werken Uit deze missie, visie en strategie van de politie Gelderland-Midden is de volgende visie ontwikkeld voor het gebiedsgericht werken: We geven de politiefunctie zo dicht mogelijk bij de burger vorm; kennen en gekend worden. We zorgen dat de wijkagent een grote mate van deskundigheid heeft. Deze kan variëren in handelingsrepertoire (vriend, scheidsrechter en opvoeder). We werken vanuit territoriale eenheden,die tevens de basis vormen voor interventies, projectmatig werken en toezicht op infrastructuur. We zorgen voor een politiepakket dat overal beschikbaar is. We drukken dit uit in producten en diensten die in elke gemeente beschikbaar zijn, wij bepalen zelf de organisatie achter deze producten/diensten, wij zullen dit differentiëren met plus-opties daar waar nodig. 2.6 Ontwikkeling in sturing binnen de politie Informatie Gestuurd Politiewerk De politie Gelderland-Midden is bezig met het implementeren van het sturingsconcept informatie gestuurd politiewerk (IGP), dat de landelijke standaard wordt voor de aanpak van problemen De doelstelling van IGP is om een sturingsmodel te ontwerpen en te testen voor het aansturen van het informatie- en het opsporingsproces waardoor een beter resultaat ontstaat en waardoor effect in de omgeving wordt bereikt. Het gaat uit van drie uitgangspunten: Probleemgericht: kennen van de problemen van de samenleving en wat er staat te komen. Van buiten naar binnen organiseren; Procesgericht: kennen van de eigen organisatie, de organisatie van de partners en heldere taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden; Resultaatgericht; heldere en haalbare doelstellingen. De organisationele voorwaarden voor het werken volgens deze methodiek zijn als basisset voor het IGP-sturingsconcept vervat in een zestal concrete onderling samenhangende sturingselementen. 20

21 Deze sturingselementen bevatten een groot aantal werkprocessen en instrumenten die middels zes gelijknamige deelprojecten in de organisatie worden ingebed. 1. Sturingsmodel Dit sturingselement behelst de inrichting en werking van de strategische, tactische en operationele sturing op elk organisatieniveau. 2. Analyseproducten Om te kunnen sturen wordt informatie geïnterpreteerd, aangevuld en geanalyseerd en gevat in analyseproducten. Deze vormen het kompas voor het politiewerk. 3. Projectvoorbereiding Ten behoeve van de besluitvorming ten aanzien van de in te zetten capaciteit, worden problemen uitgewerkt in concrete projectvoorstellen met daarin opgenomen verschillende interventiemogelijkheden en de consequenties voor de interne bedrijfsvoering. 4. Briefen/debriefen Dit sturingselement faciliteert het operationeel leiderschap en grijpt aan op de informatietaak binnen alle uitvoerende functies. Om te komen tot gerichte politie-inzet worden tijdens de briefing gerichte informatie- en werkopdrachten uitgezet. Tijdens de debriefing wordt het resultaat geïnventariseerd en vastgelegd, waardoor nieuwe (vervolg)acties kunnen worden geïnitieerd. 5. Restinformatie Bruikbare informatie die niet wordt meegenomen in een procesdossier wordt vastgelegd in de politiesystemen, waardoor het wordt gedeeld en alsnog kan worden gebruikt. 6. Informatie-/Intelligenceorganisatie 7. Deze zorgt ervoor dat de juiste informatie, in de juiste vorm, op het juiste moment, op de juiste plaats (in de organisatie) terecht komt. Het sturingsmodel maakt het verband tussen strategie, doelen, processen, middelen en resultaten van de (politie)organisatie zichtbaar. In het sturingsmodel worden de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden belegd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de probleem- en proceseigenaar. De probleemeigenaar is verantwoordelijk voor de keuze of de juiste zaken aanpakken, de proceseigenaar is verantwoordelijke voor de juiste aanpak van die zaken De sturing vindt plaats op basis van informatie- en analyseproducten. Er kan gericht informatie worden ingewonnen. Hiervoor zullen bij de briefing en debriefing opdrachten worden uitgezet. Daarnaast kan het ook zijn dat de informatie uit een ander proces beschikbaar is gekomen (restinformatie). Hiervoor is directe sturing nodig op de informatie en intelligence behoeften. Op basis van de informatie zal een project worden voorbereid. De voorstellen tot projecten zullen door de unitleiding beoordeeld worden. Hierbij zullen heldere keuzes gemaakt dienen te worden over de wijze van interveniëren. Hierbij zal nadrukkelijk gekeken dienen te worden of de politie wel de aangewezen instantie is om het probleem aan te pakken of dat er mogelijk slimmere en effectievere methoden zijn. Deze andere, niet alleen op opsporing gerichte manier van aanpak wordt Tegenhouden 4 genoemd. Als de keuze gemaakt is voor aanpak van het probleem zal dit door middel van een gerichte interventie gebeuren. In een plan van aanpak zal het beoogde doel worden omschreven. Na de 4 Tegenhouden Troef (2005) 21

22 interventie zal het resultaat worden teruggekoppeld aan zowel de probleemeigenaar als de informatieorganisatie. Schematisch ziet IGP er als volgt uit: Restinformatie Projectvoorbereiding Analyseproducten Besluit- vorming Project- voorbereiding Informatie/Intelligence-organisatie Analyseproducten Briefen Uit- voering De-briefen Restinformatie 22

23 Bij het invoeren van de informatiegestuurde politie is een nadrukkelijke rol weggelegd voor de unitleiding. Aan de van de informatie, die veredeld is door de informatieorganisatie (I2O) krijgen zij een projectvoorstel. Op basis van dit projectvoorstel nemen zij het besluit of dit probleem door de politie wordt opgepakt. Een andere mogelijkheid is dat in het kader van tegenhouden het als een betere interventies wordt gezien als een van de andere partners het probleem gaat aanpakken. Zodra de unitleiding besluit dat het probleem wordt aangepakt zal zij de interventiemethode en het tijdstip aangeven. De volgende stap is dat er een plan van aanpak geschreven wordt, waarna men aan de slag gaat. In het plan van aanpak zullen onder andere het doel en het verwachte resultaat worden opgenomen. Deze zullen na afloop worden geëvalueerd. Deze andere aanpak heeft direct gevolgen voor de huidige werkwijze van de gebiedsgebonden functionaris. Tot nu toe had hij een grote beleidsvrije ruimte waarbinnen hij zelfstandig problemen kon aanpakken. 2.7 Gevolgen voor het gebiedsgebonden werken In Politie in ontwikkeling heeft de RHC bij haar tien punten aan de horizon zich uitgesproken voor een verdere ontwikkeling van het gebiedsgericht werken. Dit houdt concreet in dat de politie kiest voor de politiefunctie dicht bij de burger te continueren en op die wijze vorm te geven aan de basisveiligheidszorg van de overheid. Effectiviteit gaat hierbij boven efficiency. De toegevoegde waarde van de politie is hierbij haar 7 x 24 uur aanwezigheid en beschikbaarheid in de frontlinie van de samenleving. Dit vereist een grote mate van deskundigheid van de individuele agenten op straat. Bij de politie in de woonomgeving past de metafoor je beste vriend, de toezichthouder, die daarbij scheidsrechter is in de publieke ruimte, die kent en gekend wordt, die relatief weinig formele bevoegdheden gebruikt. Het kunnen variëren in handelingsrepertoire van vriendelijk als het kan tot streng als het moet, wegen binnen deze functies sterker dan in andere functies. Dit vraagt om maatschappelijke integratie van de politie. Het werken op lokaal niveau op basis van kennen en gekend worden met een ruime mate van autonomie om binnen de kaders van het korpsbeleid in te kunnen spelen op de specifieke lokale problemen. Bij deze maatschappelijke integratie gaat het niet alleen om de handhaving van regels (taakgericht), maar ook om het verlenen van hulp (vraaggericht, probleemgericht). Van groot belang hierbij is de erkenning dat het bijdragen aan veiligheid niet alleen de verantwoordelijkheid is van de politie, maar van de samenleving als geheel. Zo wordt er een groter beroep gedaan op de zelfredzaamheid van burgers, bedrijven en instellingen. Onveiligheid en onveiligheidbeleving zijn voor een belangrijk deel lokaal van aard en moeten dan ook gebiedsgebonden worden aangepakt. In het gebiedsgebonden werken als vorm van community policing heeft de nadruk tot nu toe vooral gelegen op geografische eenheden en het daaraan verbonden lokale bestuur. De politie wil haar aandacht breder gaan richten op andere gemeenschappen, die niet geografische gebonden hoeven te zijn en waarbij de aanpak van probleemgericht werken de leidraad is. Hierbij kan men denken aan een groep minderheden die verspreid over meerdere ggf-gebieden wonen en nu dus blijven beeld blijven. 23

24 Op basis van deze richting is er het Referentiekader gebiedsgebonden politie ontwikkeld. Aan de hand van een aantal referenties wordt een nadere invulling gegeven aan de politie veiligheidszorg. Door de werkgroep is hierbij uitgegaan van de volgende referenties : Samenwerken met partners o Samenwerking met de omgeving o Taakafbakening en participatie partners o Operationeel samenwerken in de keten De gebieden o Indeling o Zicht en gebiedsscan Organisatorische inbedding o Wijkagent Informatiegestuurde Politiewerk Rol leidinggevenden 2.8 Gevolgen voor de gebiedsgebonden functionaris Bovenstaande ontwikkelingen geven aan dat de rol van de gebiedsgebonden functionaris in het gebiedsgebonden werken aan verandering onderhevig is. Hiermee wordt de doelstelling van dit onderzoek duidelijk: Hoe past de rol van de gebiedsgebonden functionaris binnen de nieuwe richting die het gebiedsgebonden werken aan het vormen is? 24

25 3 Onderzoeksresultaten; de praktijk 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zullen de drie onderzoeksvragen worden behandeld. Zoals al is aangegeven is er voor gekozen van 2 van de 8 units nader te bekijken. Door te kiezen voor de unit Renkum Wageningen wordt in het onderzoek ook het derde district meegenomen, daar deze unit in 2005 ontstaan is uit de units Renkum van het district Arnhem Veluwezoom en Wageningen van het district West Velluwe Vallei. In totaal zijn zo 23 van de 115 gebiedsgebonden functionarissen geïnterviewd. Methode Dit onderzoek is gebeurd aan de hand van de interviews met de unithoofden, groepschefs, gebiedsagenten en dagcoördinatoren. De gebiedsscans, de overige informatie uit de units en de cijfers werden vervolgens als onderbouwing gebruikt om een inschatting te kunnen maken van de werkdruk in de verschillende gebieden. De methode is opgebouwd uit de volgende componenten: 1. Interviews; 2. Gebiedscan; 3. Werkplannen/ overige informatie Units; 4. cijfers Interviews Er is een vragenlijst gemaakt die als basis diende voor de interviews van alle betrokkenen. De vragenlijst is als bijlage bijgevoegd. Gebiedscan De geactualiseerde gebiedsscans 2005 leverden een belangrijke bijdrage aan de onderbouwing van de interviews. De scans gaven naast o.a. demografische en kwalitatieve gegevens, een beeld van de (te verwachten) problematiek in de huidige gebieden. Werkplannen Informatie vanuit de werkplannen/ kennis uit de gebieden, gaven een beeld van wbs-overschrijdende 5 problemen in de units. Deze problematiek zou bijvoorbeeld een ander soort benadering kunnen vragen, bijvoorbeeld een doelgroepbenadering (als voorbeeld schoolagent, agent voor overlastplegers/ daklozen etc.). Cijfers Als graadmeter voor werkdruk en politie-inzet werden cijfers gebruikt. Deze cijfers hebben in dit onderzoek gediend als ondersteuning en onderbouwing van de gegevens die binnen de interviews. 5 Door middel van de WBS-codering kunnen gebieden cijfermatig inzichtelijk worden gemaakt. 25

26 3.2 De rol van de gebiedsgebonden functionaris De lokale politietaak wordt verricht door en vanuit de units. Binnen het gebiedsgericht werken is de gebiedsgebonden functionaris de meest vooruitgeschoven post van de politie. In het Referentiekader Gebiedsgeboden politie worden de volgende kenmerken van een gebiedsgebonden functionaris genoemd. Hij is de belangrijke schakel die voor elke burger en ondernemer toegankelijk moet zijn. Hij zal met name opereren in de samenwerking met externe partners in kleinschalige verbanden bij de gezamenlijke aanpak van problemen. De gebiedsgebonden functionaris kent de eigen beperkingen van de organisatie op het terrein van deskundigheid en beschikbare tijd. Hij is aanspreekbaar met betrekking tot de politiebijdrage in zijn eigen gebied. Hij weet wat de mensen in de wijk beroert op het vlak van veiligheid en leefbaarheid. In zijn wijk is sprake van kennen en gekend worden. In zijn taakoefening zijn de volgende vier hoofdbestanddelen te herkennen: opsporen, handhaven en noodhulpverlening; netwerken en onderhouden van en deelnamen aan samenwerkingsketens, signalering en advisering; probleemvoorkoming en probleemoplossing. De huidige functiebeschrijving van de gebiedsgebonden functionaris binnen de politieregio Gelderland-Midden is als bijlagen opgenomen bij dit onderzoek. Aan de hand van de kenmerken voor de gebiedsgebonden functionaris is een vragenlijst opgesteld, die gebruikt werd bij de enquêtes. In deze vragenlijst kwamen de volgende hoofdonderwerpen aan de orde: Algemeen beeld van de wijk Inzicht in het regionale beleid, de kerntaken en de prestatiecontracten Werkdruk en tijdsindeling Netwerken Wijkindeling De vragenlijst is als bijlage bij dit onderzoek gevoegd Unit Renkum Wageningen Uit de interviews blijkt dat de op de unit werkzame gebiedsagenten allen op een verschillende manier uitvoering geven aan hun taken en werkzaamheden. Dit lijkt in eerste instantie niet vreemd omdat ieder gebied een andere aanpak kan vragen en er natuurlijk ook altijd verschillen zitten in de competenties van de verschillende gebiedsagenten. Een aantal gebiedsagenten is al werkzaam in deze functie van 1994 en een aantal zijn later aangesteld. Gebiedsagenten die zijn aangesteld in 1994 hebben overigens allen inmiddels minstens een keer van werkgebied geruild. Het beste zijn de verschillen te beschrijven door een vergelijk te maken tussen de oude wijkagent van vroeger (geven van zorg, onderhouden van netwerken, meewerken aan vooral leefbaarheid) en die van politieagent in een gebied (vooral aandacht voor repressie, opsporen en handhaven). Beiden voorbeelden zijn uitersten (bandbreedte) waarin de gebiedsagenten acteren. 26