COMPOSTEER JE EIGEN TUINAFVAL IN JE EIGEN TUIN

Transcriptie

1 COMPOSTEER JE EIGEN TUINAFVAL IN JE EIGEN TUIN In plaats van je groente-, fruit- en tuinafval af te voeren, kun je dit ook zelf composteren op je eigen tuin. Doe je dit goed, dan spaar je energie en verminder je de afvalberg. Als beloning krijg je gratis goede bodemverbeteraar voor je tuin. Om te beginnen twee belangrijke tips: Ten eerste: Zorg voor voldoende doorluchting, vochtigheid en variatie van de composthoop. Dan krijg je geen ruzie met je buren, want: geen last van ongewenste gassen en stank (zie ook verderop in dit artikel). Ten tweede: Plaats een composthoop minimaal 5 meter van een oppervlaktewater vandaan (zoals een sloot of vijver). Zo voorkom je vervuiling van het oppervlaktewater door uitspoelende meststoffen uit de compost. Zelf composteren en milieubelasting Het is niet bekend of zelf composteren beter is voor het milieu dan grootschalige compostering van groente-, fruit- en tuinafval (gft). Duidelijk is wel dat zelf composteren energie spaart omdat het afval dan niet naar elders vervoerd en verwerkt hoeft te worden. Je verwerkt ter plekke het organische afval uit je huishouden en tuin: de kringloop blijft klein. Bovendien levert het een nuttig eindproduct op, waarvan je de samenstelling zelf kunt bepalen. Compost is humusrijk en daarom uitstekend bruikbaar als bodemverbeteraar voor je tuin. Dit geldt echter alleen als je goed composteert; anders verandert een milieuvoordeel in een -nadeel. Verkeerd composteren veroorzaakt broeikasgas! Composteren is een rottingsproces: bacteriën, schimmels en andere bodemorganismen zetten groente-, fruit- en tuinafval om in compost met behulp van zuurstof. Bij verkeerd composteren vindt het rottingsproces plaats zonder zuurstof (= anaëroob), waardoor methaan of lachgas ontstaat. Beide zijn schadelijke broeikasgassen. Kiezen uit compostsystemen Ga je zelf composteren, dan kun je kiezen uit verschillende systemen. Welke jij kiest, hangt vooral af van de grootte van je tuin, de hoeveelheid te composteren afval en de verhouding tussen tuinen keukenafval. Composthoop en open compostbak Voor een composthoop zijn enkele vierkante meters buitenruimte nodig. Een vrij liggende hoop moet om goed te werken bij de opzet minimaal 1,5 meter hoog, breed en lang zijn. De composthoop zal later inzakken door het composteringsproces. Om de composthoop te beschermen tegen uitdrogen of te nat worden is het beter om bakken te maken. Zie voor het maken van een open compostbak het begin van deze pagina.

2 Compostvat voor de tuin In tuinen met weinig ruimte zijn gesloten houten of plastic compostvaten geschikter. Deze kun je in de meeste tuincentra kopen. De tuinen op het Piccardthof zijn zo groot, dat je vaak twee vaten nodig hebt. Ook omdat je dan de ene kunt laten rijpen, terwijl je de andere vult. Compostvat voor keuken of balkon In de keuken, op je balkon of een binnenplaatsje kun je ook keukenafval composteren. Daarvoor bestaan verschillende kleinere systemen, zoals de composteertrommel en de wormenbak. Bokashi-methode Bokashi is een japanse manier van compost maken door fermentatie. Meer informatie hierover vind je o.a. bij Wel of niet op de composthoop? Niet alles wat in de gft-bak mag, kan ook op de composthoop. Dit komt doordat de omstandigheden in de composthoop anders zijn dan die in een professionele composteerinrichting. De vochtigheid en hygiënische omstandigheden zijn anders en de composteringstemperatuur is over het algemeen lager. Een vuistregel is: hoe hoger de temperatuur waarmee gecomposteerd wordt, hoe meer er in mag. Wel bij het compost Aardappelschillen (biologisch) Bagger uit plastic regengoot of tuinvijver Bladeren Citrusschillen (biologisch) Coniferen, hulstblad, dennennaalden Doppen van pinda's en noten Eierschalen Fijngemaakt hout en takken Grasmaaisel Rauwe groenteschillen, loof, stronken Houtas (alleen van puur hout) Koffiefilters en koffiedik Mest van plantenetende (huis)dieren Noten en pitten Onkruid Plantenpotten van organisch materiaal (kokosvezel, olifantsgras) Niet bij het compost Bagger uit zinken regengoot Botjes Brood Etensresten (gekookt) Houtskool Kaaskorsten Kattenbakkorrels (ook niet met Milieukeur!) Koffiepads Papier Peuken, sigarettenas Stofzuigerzak en inhoud Vet (gestold) Visgraten Wol, watten, vodden Verpakkingsmateriaal van composteerbare kunststof (met kiemplantlogo)

3 Stro Theebladeren en theezakjes Tuinaarde, potgrond, turfmolm Verlepte bloemen en kamerplanten (biologisch) Zaagsel (alleen van puur hout) Zieke planten Waarom mogen restanten wel of juist niet op de composthoop? Etensresten Gekookte etensresten zijn vaak zout en vet. Daardoor composteren ze moeilijk. Bovendien trekken ze muizen en ratten aan. Ook jus, vet (vloeibaar) en plantaardige olie trekken ongedierte aan en composteren slecht. (Oud) brood is te droog en gaat schimmelen. Deze schimmels remmen het composteringsproces. Niet-biologisch afval Schillen van niet-biologische aardappelen en niet-biologische citrusvruchten bevatten vaak chemische middelen (kiemremmers of bestrijdingsmiddelen). Hetzelfde geldt voor niet-biologische snijbloemen. Deze middelen kunnen schadelijk zijn voor organismen in de composthoop en zo het composteringsproces belemmeren. Kattenbakkorrels en poep Kattenbakkorrels mogen niet op de composthoop, omdat ze vaak uit gebakken klei of mineralen bestaan en die composteren niet. Ook kunnen ze gevaarlijke ziekteverwekkers bevatten (toxoplasmose). Dit geldt ook voor kattenbakkorrels met Milieukeur; die mogen wel in de gft-bak. Poep en urine bevorderen het composteringsproces. Maar om hygiënische redenen mogen alleen uitwerpselen van planteneters op de composthoop, zoals oud stro of zaagsel uit het caviahok, van koeien, paarden of geiten. Gooi er geen uitwerpselen op van vleeseters (hond, kat of mens). Bladeren, zaagsel en as Voeg grasmaaisel en moeilijk verteerbare bladeren zoals van eik en rhodondenderon alleen in kleine hoeveelheden toe. Dat geldt ook voor stro, zaagsel en houtas. Omdat dit zo droog is, moet je er niet teveel van ineens in het compostvat gooien en het goed mengen met ander materiaal. Onkruid en zieke planten Onkruiden die zaden hebben of via hun wortels uitlopen, zijn ook niet welkom op de composthoop, tenzij er met hoge temperatuur gecomposteerd wordt. Voor zieke planten geldt hetzelfde: als je niet met behulp van hoge temperatuur composteert, kan je dit materiaal beter bij het gft-afval doen. Dit wordt wel op hoge temperatuur gecomposteerd en doodt de ziektekiemen, zaden, wortels en eitjes.

4 Koffiepads Koffiepads bestaan voor een kwart uit kunststofvezel en voor de rest uit papier. Voor een professionele composteerinstallatie is dit geen probleem, maar voor de eigen composthoop wel. En nu aan de slag! Met bovenstaande kennis (bron: Milieu-centraal) kom je al een heel eind. Maar hoe maak je nu goeie compost in de praktijk? Dat lees je hieronder (bron: Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren). Om geen stinkende bult te krijgen, maar mooie, naar bosgrond ruikende compost, is het belangrijk dat je het MANGO-principe toepast: 1. Mengen 2. Afdekken 3. Natmaken 4. Een Grote hoop maken 5. Omzetten Stap 1: Meng bruin en groen materiaal Bruin (koolstofrijk en luchtig) materiaal: Dorre bladeren en takjes Stro Zaagsel (enkel van natuurlijk hout) Houtsnippers Groen (stikstofrijk en vochtig) materiaal: Grasmaaisel Mest Vers tuin- en keukenafval Het groene materiaal in je composthoop levert vooral voedingsstoffen, het bruine materiaal zorgt voor structuur. Belangrijk is dat je pure lagen groen of bruin materiaal vermijdt: gooi ze daarom met een riek door mekaar. Let bovendien op dat het afval niet te grof is, anders duurt het te lang voor het afbreekt. Takken moet je dus in kleinere stukken knippen of hakselen. Veel materialen horen tussen bruin en groen materiaal in omdat ze van alles wat bevatten. Denk bijvoorbeeld aan stalmest of vers gesnipperde takken. Deze materialen zijn ideaal voor je composthoop, maar meng ze voor de zekerheid ook met andere soorten afval. Precieze theoretische verhoudingen voor je composthoop zijn moeilijk aan te geven. Je moet gewoon zorgen dat je een hele verscheidenheid aan materialen hebt en ze goed mengt. Hoe beter je mengt, hoe beter de start van je composteerproces. Kalk toevoegen wordt tegenwoordig ontraden. Ooit werd dit vaak gedaan, maar het is bewezen dat je daardoor veel stikstof verliest. Lava- en basaltmeel mag je met een paar handenvol per m³ toevoegen. Omdat er in onze veengrond weinig klei zit is Bentoniet ook aan te raden. De toevoeging van één of meer van deze producten is heel gunstig voor de compostwormen en het kleihumuscomplex. Ook krijg je er sterkere planten van. Stap 2: Afdekken

5 Een compostbak met gaas of met grote spleten in de wanden (en zonder bedekking bovenop) droogt teveel uit en koelt veel te snel af om de thermofiele bacteriën en alle andere compostwezentjes goed te laten werken. Geef je composthoop daarom wanden en een dak om het vocht en de warmte binnen te houden (bijvoorbeeld met jute zakken of een laagje takken). Je composthoop zal hierdoor niet verstikken, zolang je materiaal binnenin luchtig genoeg is. Stap 3: Natmaken Knijp een handvol gemengd compostmateriaal uit (met je handen dus). Als er enkele druppels uit lopen, dan is het vochtig genoeg. Anders voeg je er nog wat water aan toe. Stap 4: Een Grote hoop maken Een hoop van een kubieke meter werkt beter dan een kleine, want de warmte- en vochtverliezen zijn beperkter. Een m³ composteert beter en sneller dan een paar emmers afval. Werk eventueel samen met je buren aan één grote hoop. Begin met je hoop op de kale grond, zodat daarvandaan ook wormen en andere verteringsbeestjes kunnen komen. Leg eerst een laagje kortgeknipte takken neer, om de onderste laag zo lang mogelijk zuurstofrijk te houden. Zorg steeds voor een voorraadje bruin materiaal zoals dorre bladeren, takjes en stro. Dan kun je makkelijk groen en bruin materiaal mengen. Stapel dit mengsel laag na laag tot je een hoop hebt van minstens 1x1x1,5 m (lxbxh). Belangrijk is dat je iedere keer na het aanbrengen van een nieuwe laag, deze goed mengt met dat wat eronder ligt. Stap 5: Omzetten Is je compostbak helemaal vol, ook na een beetje inzakken, dan kan je beginnen met omzetten. Door het omzetten krijg je weer meer zuurstof in je hoop, waardoor de vertering sneller gaat en er meer warmte ontstaat. Ook komt het materiaal van de buitenkant in het midden, zodat ook dat verteert. Hoe vaker je omzet (bijvoorbeeld een maand lang elke week), hoe meer warmteproductie (tot wel 70º C!) en hoe meer ziektekiemen, zaden en eitjes gedood worden. Na het omzetten laat je het compost nog een paar maanden liggen, meestal de hele winter. In het voorjaar heb je dan prachtige, zwarte bosgrond die je na een keertje zeven prima kunt gebruiken in je tuin. Voor bovenstaande werkwijze is het handig om 3 bakken naast elkaar te hebben. In bak 1 zet je de hoop op. Dan schep je om tussen 1 en 2. De laatste keer schep je alles in 3, waar het mag blijven rijpen tot gebruik. Bak 1 en 2 zijn dan weer vrij voor de volgende hoop. Wat er over is na het zeven kan je weer gebruiken in de nieuwe hoop, daar verteert het dan rustig verder. Ook is het slim om wat van het oude compostmateriaal in je nieuwe te doen, zodat je meteen de goede compostwezentjes in je te verteren materiaal krijgt. Je kunt ook kiezen voor de koele, langzame methode en maar één keer omscheppen. Scheelt werk,

6 maar levert waarschijnlijk meer onkruid en slakken op. Het onkruid kun je verminderen door zaden en wortels een paar weken te laten rotten in een emmer water en dan pas op je compostbult te gooien. Wat je tegen de slakken kunt doen mag je zelf verzinnen... Hoeveel compost dien je toe? Dat hangt natuurlijk helemaal af van je grond en van je doel. Onze veengrond is in principe erg voedselrijk, maar kan na jaren tuinieren toch wel uitgeput raken. Bovendien kan je met rijpe compost eigenlijk niet overbemesten en voeg je veel nuttig bodemleven toe aan je grond door het gebruik ervan. Door het compost te vermengen met zwarte grond of zand kan je je tuin ook steeds wat ophogen. Over het algemeen houdt men voor siertuinen een jaarlijkse hoeveelheid van 250 kg/are. Voor moestuinen geldt een ander verhaal; daar is de compostgift behalve van je grond vooral afhankelijk van de soort groente die je wilt verbouwen. Voor preciezere hoeveelheden verwijzen we dan ook naar de site van Velt. Meer weten over composteren en ecologisch tuinieren? Op internet is natuurlijk een enorme hoeveelheid informatie hierover te vinden. Wat hierboven staat is een klein uittreksel daarvan, maar het zou te ver voeren om alle details hier te vermelden. Een paar interessante sites zijn: Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren), ( AVVN (