CME_Online Kinderziekten E-WISE Nederland bv. CME-Online cursus Kinderziekten teksten bij presentatie

Transcriptie

1 CME-Online cursus Kinderziekten teksten bij presentatie Inleiding Welkom bij de CME-Online cursus over Kinderziekten. Ik ben Marjolijn Vijverberg, apotheker en heb in samenwerking met CME-Online deze cursus over Kinderziekten verzorgd. De cursus is in de vorm van een presentatie, waarin ik je meer vertel over huiduitslag en voorkomende kinderziekten. De presentatie is in verschillende delen en deze delen worden afgewisseld met toetsvragen. De meeste ouders met jonge kinderen krijgen te maken met kinderziekten. Dit zijn allemaal min of meer besmettelijke ziekten die met verschillende verschijnselen voorkomen. Bij een aantal van deze kinderziekten kan het kind huiduitslag krijgen in de vorm van vlekjes of bultjes. Dit kan voor ouders een reden tot ongerustheid zijn. Vaak zullen ouders contact opnemen met de huisartspraktijk, maar het is ook mogelijk dat ze langskomen in de apotheek en aan de balie hun vragen stellen. Het is dan zinvol dat jij als assistent het een en ander afweet van de verschillende kinderziekten en de bijbehorende symptomen, zodat je gerichte adviezen en voorlichting kunt geven. Vaak is de uitslag onschuldig, maar soms is er sprake van een aandoening die behandeld en/of gemeld moet worden. In deze cursus worden verschillende kinderziekten met uitslag besproken die bij kinderen kunnen voorkomen. Behandeld worden mazelen, rode hond, roodvonk, waterpokken, vijfde ziekte en zesde ziekte. Per ziekte wordt aandacht besteed aan de epidemiologie, verwekker, besmettelijkheid, incubatietijd, verschijnselen, behandeling en immuniteit. Ook wordt aandacht besteed aan twee kinderziekten zonder uitslag, namelijk bof en kinkhoest. Voordat je ouders zelfzorgadviezen geeft, moet je eerst zeker weten dat er geen alarmsignalen aanwezig zijn. Kinderen met een alarmsignaal moeten gezien worden door een arts! Deze cursus begint nu eerst met een aantal inventarisatievragen naar aanleiding van een casus. Veel succes en plezier bij het volgen van deze cursus. Deel 1 - Huiduitslag Voordat we de verschillende kinderziekten met uitslag gaan behandelen, kijken we eerst naar de diverse soorten huiduitslag. Huiduitslag wordt ook wel exantheem genoemd. Kinderziekten met uitslag worden daarom ook wel exanthemateuze kinderziekten genoemd. Exantheem kan bestaan uit: erytheem, papels, pustels, vesikels en/of squamae. Ik vertel hier straks meer over. Sommige kinderziekten geven ook een uitslag op slijmvliezen; deze uitslag wordt enantheem genoemd. Ten slotte kunnen er afwijkingen gezien worden op de tong. Door goed te kijken naar de soorten uitslag die een kind heeft, kun je de verschillende kinderziekten al voor een groot deel van elkaar onderscheiden. In de volgende dia s bespreken we de verschillende vormen van huiduitslag. Bijna elke kinderziekte met uitslag geeft erytheem. Erytheem is wegdrukbare roodheid van de huid. Dat wil zeggen dat als je met je vinger zachtjes drukt op de roodheid, deze op dat moment even wegtrekt. Erytheem ontstaat doordat de bloedvaatjes onder de huid wijder worden. Rode huiduitslag die je niet kunt wegdrukken, kunnen petechiën zijn. Deze kleine bloeduitstortinkjes kunnen wijzen op bloedvergiftiging. Het kind moet dan direct naar het ziekenhuis voor onderzoek.

2 Bij sommige kinderziekten met uitslag ontstaan bultjes. Deze bultjes worden papels genoemd. Soms kun je ook een soort puistjes zien. Dit worden pustels genoemd. Pustels zijn meestal het gevolg van een secundaire infectie, bijvoorbeeld doordat een opengekrabd bultje of blaasje is gaan ontsteken. Het is daarom belangrijk dat een kind niet gaat krabben aan de huiduitslag. >5 Jonge kinderen begrijpen het nog niet wanneer ouders zeggen dat het niet mag krabben. Je kunt de ouders een aantal adviezen geven om krabben te voorkomen: kleding aan met lange pijpen en mouwen, nageltjes kort knippen, sokjes aantrekken over de handjes. >6 Vesikels zijn blaasjes; kleine met helder vocht gevulde holtes in de huid. De bekendste kinderziekte waarbij blaasjes ontstaan is de waterpokken. De inhoud van de blaasjes is besmettelijk; het openkrabben van de blaasjes moet dus zoveel mogelijk worden voorkomen. Waterpokken is de enige kinderziekte waarbij tegelijkertijd roodheid of vlekjes, bultjes, blaasjes en korstjes kunnen voorkomen. Als je deze combinatie ziet bij een kind, weet je dus dat het de waterpokken heeft. Kinderziekten met uitslag kunnen ook leiden tot squamae of schilfers. Het bekendste voorbeeld is mazelen; bij het wegtrekken van het exantheem ontstaat er een fijne schilfering van de huid. >7 Enantheem is uitslag op slijmvliezen. De kinderziekte mazelen kun je herkennen aan de witte vlekjes op het wangslijmvlies. Deze vlekjes worden ook wel vlekjes van Koplik genoemd. Een kinderziekte met uitslag kan ook afwijkingen geven aan de tong. Roodvonk kun je bijvoorbeeld herkennen aan de zogenaamde frambozentong. >8 Op en staan veel informatiefolders, met mooie plaatjes over kinderziekten met uitslag. Je kunt ouders hiernaar verwijzen maar het is ook heel informatief om er zelf eens een kijkje te nemen. Het NHG geeft ook een patiëntenfolder Kinderziektes met vlekjes uit. Je kunt ouders de folder meegeven of hen verwijzen naar de website waarop deze informatie van het NHG ook te vinden is onder kinderziekten met vlekjes. Voordat we verder gaan met de presentatie, volgen nu eerst een paar vragen. Deel 2 Mazelen De ziekte mazelen komt in Nederland, na de invoering van de vaccinatie, nog maar weinig voor. Om de paar jaar is er een kleine uitbraak in leefgemeenschappen met een lage vaccinatiegraad, zoals in de zogenaamde Bible-belt. Dit is een vrij brede strook die door Nederland loopt, waarin relatief meer streng-christelijke kerken te vinden zijn dan in de rest van Nederland. Vijfennegentig procent van de mensen die dan ziek wordt, is niet gevaccineerd. Mazelen wordt veroorzaakt door een virus. Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten. Het virus zit in neus, mond en keel. Tijdens hoesten of praten wordt het virus via speekseldruppeltjes in de lucht overgedragen. Het virus kan ook via de handen, via bestek en bekers of via het speelgoed van de een naar de ander. Mazelen is zo besmettelijk dat afstand houden en handenwassen niet helpt. Mazelen is besmettelijk vanaf twee dagen voor het ontstaan van de ziekteverschijnselen als koorts en verkoudheid tot vier dagen nadat de vlekjes zichtbaar werden. Als iemand eenmaal de mazelen heeft gehad, is hij de rest van zijn leven beschermd tegen deze aandoening.

3 Als een kind besmet wordt, duurt het gemiddeld tien dagen voordat het kind ziek wordt. In het begin lijkt het alsof het kind flink verkouden is. Het voelt zich niet lekker, krijgt koorts en hoest. Ook kunnen de ogen ontsteken. Er ontstaan kenmerkende witte vlekjes aan de binnenkant van de wangen in de mond; dit worden de vlekjes van Koplik genoemd. Daarna ontstaan er rode vlekjes in het gezicht, typisch achter de oren en later over het hele lichaam. De vlekjes worden geleidelijk bruin en kunnen samenvloeien. Dan blijven er vlekjes met normale huidskleur over. De huid kan ook jeuken. De koorts kan verdwijnen en weer heftig terugkomen. Bij kleine kinderen of volwassenen die niet zijn ingeënt, kan mazelen ernstig verlopen. Soms wordt dan oorontsteking, longontsteking of hersenvliesontsteking gezien. Op deze dia zie je voorbeelden van huiduitslag bij mazelen. Je ziet dat de rode vlekjes verspreid zijn over het hele lichaam en op sommige plekken samenvloeien. Als je denkt dat een kind de mazelen heeft, verwijs je het naar de huisarts. Als de arts ook vermoedt dat er sprake is van mazelen, laat hij het bloed van het kind onderzoeken. Wanneer er inderdaad sprake is van mazelen, dan moet de huisarts dit melden bij de GGD. De GGD onderneemt dan stappen om de bron van de infectie op te sporen, verdere verspreiding te voorkomen en kwetsbare personen te beschermen. Er is geen behandeling voor mazelen. Kinderen met mazelen genezen meestal na zeven tot tien dagen. Wanneer er een infectie bijkomt, bijvoorbeeld oorontsteking, is behandeling wél nodig. Ook klachten als koorts en pijn kunnen behandeld worden met paracetamol. Een kind met mazelen mag, als het zich goed voelt, wel naar school of het kinderdagverblijf. Een kind is namelijk al besmettelijk voordat het verschijnselen krijgt. Als een kind dagelijks naar school of het kinderdagverblijf gaat, kan thuishouden verspreiding niet voorkomen. Omdat het om een besmettelijke aandoening gaat, moeten de ouders vanzelfsprekend wel de leiding informeren. Andere ouders kunnen dan alert zijn op verschijnselen bij hun kind. Kinderen worden via het Rijksvaccinatieprogramma gevaccineerd tegen mazelen. Op de leeftijden van veertien maanden en negen jaar worden jongens en meisjes gevaccineerd tegen BMR (bof, mazelen, rode hond). Er volgen nu drie vragen met betrekking tot dit onderdeel over de mazelen. Deel 3 Rode hond Rode hond wordt veroorzaakt door een virus: het Rubellavirus. Net als mazelen is rode hond zeer besmettelijk maar komt het sinds de invoering van de vaccinatie niet veel meer voor in Nederland. Het virus circuleert nog wel in groepen waarbij de ouders de kinderen niet laten vaccineren. Zwangere vrouwen uit deze groepen lopen een verhoogd risico op de infectie en de daarbij behorende afwijkingen bij hun kind. Het virus wordt overgedragen via druppeltjes in de lucht door hoesten of praten. Ook via direct contact of via speelgoed kan het virus overgedragen worden. Rode hond is besmettelijk vanaf tien dagen vóór tot zeven dagen na het verschijnen van de vlekjes. Vaak begint Rode hond met verkoudheidsklachten. Ongeveer 2 weken na de besmetting ontstaan koorts en rode vlekjes. Meestal zitten deze vlekjes eerst in het gezicht en verspreiden ze zich daarna over de rest van het lichaam. Eerst zijn het kleine losse vlekjes; deze kunnen samenvloeien tot grote vlekken waardoor het kan lijken of heel de huid rood is. Vaak zijn ook de lymfeklieren gezwollen. De helft van de kinderen maakt het virus door zonder er klachten bij te hebben. Bij oudere meisjes en volwassen vrouwen kan rode hond heel soms leiden tot voorbijgaande gewrichtspijn en gewrichtsontsteking, met name aan de handen en de voeten. In zeer zeldzame gevallen leidt rode hond tot een tekort aan bloedplaatjes of een hersenontsteking.

4 Hier zien we een duidelijk voorbeeld van een kind met rode hond. Je ziet de vlekjes verspreid over het gezicht en over de bovenkant van de schouders. Een kind met verschijnselen van rode hond kun je net als bij de mazelen, het beste verwijzen naar de huisarts. Als er sprake is van rode hond wordt dit aan de GGD gemeld. Zwangere vrouwen met verschijnselen van rode hond moet je direct verwijzen naar de huisarts vanwege de ernstige complicaties die kunnen optreden. Hoe korter de vrouw zwanger is, hoe ernstiger die complicaties kunnen zijn. Er kan een miskraam optreden en het kind kan geboren worden met afwijkingen aan het hart, de ogen en oren. Vanwege de hoge vaccinatiegraad in Nederland komt rode hond bij zwangere vrouwen niet vaak meer voor. Er is geen behandeling mogelijk bij Rode hond. Als een kind zich beroerd voelt, kun je paracetamol adviseren. Meestal treedt na een paar dagen genezing op. Wanneer het kind ertoe in staat is, kan het wel naar school of kinderdagverblijf. Ook voor Rode hond geldt dat kinderen via het Rijksvaccinatieprogramma worden gevaccineerd tegen rode hond. Er volgen nu drie vragen over Rode hond. Deel 4 Roodvonk en Waterpokken Roodvonk wordt veroorzaakt door een bacterie, de streptokok. Roodvonk komt in Nederland niet veel meer voor. We zien de ziekte het meeste bij kinderen tussen twee en acht jaar. Oudere kinderen en jongvolwassenen kunnen ook roodvonk krijgen, maar dat is zeldzaam. Roodvonk is niet zo besmettelijk. De ziekte wordt overgedragen door druppeltjes in de lucht die via hoesten en praten verspreid worden. Een kind met roodvonk kan andere kinderen besmetten tot drie weken na het ontstaan van de symptomen. Een kind dat behandeld wordt met antibiotica is na twee dagen al niet meer besmettelijk. Roodvonk begint meestal met hoge koorts, hoofdpijn, overgeven en keelpijn. Op de tweede ziektedag verschijnen kleine rode vlekjes en puntvormige bultjes. De huid voelt ruw aan. De vlekjes en bultjes zitten vooral in de plooien van het lichaam: de nek, oksels en liezen. Het gebied om de neus, ook wel narcosekapje genoemd, blijft altijd vrij. Typisch voor roodvonk zijn rode puntjes op de tong, wat ook frambozentong wordt genoemd. Als de uitslag verdwijnt gaat de huid aan de handen en voeten schilferen. In zeldzame gevallen kunnen ontstekingen aan de gewrichten, nieren of hartkleppen ontstaan. Op deze dia zien we op de linker foto een jongen met Roodvonk. Op de rechter foto zien we de typische frambozentong bij Roodvonk. Kinderen met milde verschijnselen van roodvonk hoeven in principe niet naar de huisarts. Als je twijfelt over de ernst van de aandoening stuur het kind dan altijd door. De huisarts stelt de diagnose aan de hand van de verschijnselen; er is geen verder onderzoek nodig. Roodvonk hoeft in principe niet met medicijnen behandeld te worden; het verdwijnt vanzelf na ongeveer een week tot tien dagen. Als het kind zich goed voelt, mag het gewoon naar school of naar de kinderopvang. Bij flink zieke kinderen of om ernstige complicaties te voorkomen, kan de huisarts antibiotica voorschrijven: feneticilline of fenoxymethylpenicilline gedurende zeven dagen. De doseringen is afhankelijk van de leeftijd. Koorts en pijn kunnen symptomatisch worden behandeld met paracetamol. Er is geen vaccin tegen roodvonk. >5 In de volgende dia s behandelen we de Waterpokken. We stellen je eerst een inventarisatievraag. Mevrouw Zwaardwijk staat bij je aan de balie met Ayla van twee jaar. Je ziet direct dat het meisje de waterpokken heeft. Heb je iets tegen de jeuk?, vraagt mevrouw Zwaardwijk. Wat ik ook doe, ze blijft maar krabben!.

5 Wat is jouw advies? >6 Waterpokken wordt veroorzaakt door het varicellazostervirus; dit is één van de herpesvirussen. Waterpokken is een erg besmettelijke, meestal onschuldige, kinderziekte met vlekjes, blaasjes en korstjes. Deze verschijningsvormen kunnen tegelijk optreden. Het virus wordt overgedragen via druppeltjes in de lucht door praten of hoesten of door contact met vocht uit de blaasjes. Iemand is besmettelijk vanaf twee dagen voordat de huidafwijkingen ontstaan tot het moment dat alle blaasjes ingedroogd zijn. Bijna iedereen krijgt als kind waterpokken, meestal in de winter of de vroege lente. Op de leeftijd van twaalf jaar heeft vijfennegentig procent van de kinderen waterpokken gehad. Na het doormaken van de waterpokken blijft het virus in het lichaam aanwezig. In sommige situaties kan het virus geactiveerd worden en ontstaat gordelroos. >7 De waterpokken begint meestal met een verkoudheid. Tussen de tien en eenentwintig dagen na besmetting ontstaan rode vlekjes en blaasjes. Deze drogen in tot korstjes. Er kunnen enkele plekjes zijn tot wel honderden, vaak ook in de mond, in het haar en op de oogleden. De plekjes kunnen jeuken en soms pijnlijk zijn. Kinderen zijn meestal niet erg ziek, maar kunnen wel lichte koorts krijgen en wat hangerig zijn. De korstjes zijn meestal na tien dagen verdwenen. Er kunnen kleine littekentjes ontstaan. Na re-activatie van het virus op latere leeftijd is er kans op het ontstaan van gordelroos. >8 Op deze dia zien we twee foto s. Een kindje met waterpokken verspreid over het gezicht; en een foto waarop goed de verschillende stadia van waterpokken naast elkaar te herkennen zijn. >9 Kinderen met de waterpokken hoef je niet te verwijzen naar de huisarts. De waterpokken gaan vanzelf over binnen zeven tot tien dagen. Geef de ouders algemene adviezen om krabben te voorkomen: kleding met lange pijpen en mouwen, korte nageltjes en sokjes over de handjes. Als een kind heel erge jeuk heeft en de blaasjes toch openkrabt, kun je een koelende vloeistof als lotio alba of calamineschudsel FNA meegegeven. Als de ouders deze koelende vloeistof aanbrengen bij het kind, vermindert de jeuk en drogen de blaasjes sneller in. Aan het eind van de cursus vind je nog een aantal tips en middelen die je kunt adviseren bij jeuk. Waterpokken kan bij zwangere vrouwen die nog nooit de waterpokken hebben gehad, ernstig verlopen. De kans op een ernstige longontsteking door waterpokken is bijvoorbeeld groter. Je kunt hen het beste naar de huisarts verwijzen. Aangeboren afwijkingen van de vrucht door waterpokken zijn overigens zeldzaam. Een kind met waterpokken mag, als het zich goed voelt, naar school of het kinderdagverblijf. In Nederland is het vaccin tegen waterpokken geen onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma; alleen bepaalde risicogroepen worden gevaccineerd tegen waterpokken. Er volgen nu twee vragen; één over Roodvonk en één over Waterpokken. Deel 5 - Vijfde en Zesde ziekte De vijfde ziekte is een kinderziekte met over het hele lichaam vlekjes die samenvloeien tot grotere vlekken. De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het humane parvovirus B negentien. Het komt vooral voor bij kinderen van vier tot tien jaar, meestal in het voorjaar of in het begin van de zomer. De vijfde ziekte is licht besmettelijk. Kinderen met de vijfde ziekte kunnen in de week voordat de huidafwijkingen ontstaan andere kinderen besmetten via druppeltjes in de lucht door praten of hoesten. Na het doormaken van de infectie zijn kinderen levenslang beschermd. Eén tot drie weken na de besmetting ontstaan de verschijnselen van de vijfde ziekte. De vijfde ziekte begint met griepachtige verschijnselen zoals koorts, spierpijn, en hoofdpijn.

6 Ongeveer vijf tot zeven dagen daarna ontstaan fijne roze vlekjes. Deze zijn als eerste zichtbaar in het gezicht, met typisch rode wangen. Men spreekt van de zogenoemde slapped cheeks. Daarna verspreidt de uitslag zich over de romp en armen en benen. De plekken kunnen vervloeien, maar er blijven lichtere stukken huid zichtbaar, zoals bij een kant- of netpatroon. De vlekjes kunnen jeuk geven. Na ongeveer tien dagen is de uitslag verdwenen. Bij warmte, kou of inspanning kunnen de vlekjes tijdelijk terugkomen. Een klein deel van de kinderen krijgt ook klachten van de gewrichten. Op de linker foto zien we de zogenoemde slapped cheeks, de typische rode wangen bij de Vijfde ziekte. Op de rechter foto zien we de uitslag bij de Vijfde ziekte verspreid over de benen. Als de verschijnselen van de aandoening duidelijk zijn, hoef je de ouders en het kind niet te verwijzen naar de huisarts. Een kind met de vijfde ziekte hoeft niet behandeld te worden. Als een kind zich beroerd voelt, kun je paracetamol adviseren. Bij jeuk kun je eventueel mentholpoeder voor op de huid adviseren. Een kind met waterpokken mag, als het zich goed voelt, naar school of het kinderdagverblijf. Zwangere vrouwen in de eerste helft van de zwangerschap kun je beter wel naar de huisarts verwijzen. >5 De zesde ziekte wordt veroorzaakt door het humaan herpesvirus-6. Bijna iedereen krijgt dit virus, meestal als jong kind. De zesde ziekte komt namelijk vooral voor bij kinderen van drie maanden tot drie jaar. Kinderen kunnen anderen besmetten vanaf het moment dat de koorts opkomt tot het moment dat de huidafwijkingen verdwijnen. De route van besmetting is niet helemaal duidelijk, maar verloopt waarschijnlijk via druppelinfectie. Het herpesvirus blijft na genezing in het lichaam aanwezig. >6 Na de besmetting duurt het nog een tot twee weken voordat het kind ziek wordt. De zesde ziekte begint met hoge koorts en zwelling van de lymfeklieren. Dit duurt een paar dagen, en dan verdwijnt de koorts. Daarna ontstaan plots vlekjes en bultjes op de huid. Meestal begint dit op de romp en verspreidt het zich daarna over de armen en de nek. De vlekjes jeuken niet. Na een paar dagen verdwijnen de vlekjes vanzelf. De symptomen van de zesde ziekte kunnen op de symptomen van mazelen en rode hond lijken. >7 Hier zien we twee foto s van kinderen met Zesde ziekte. Je ziet de vlekjes verspreid over de romp, armen en het nekgebied. >8 Een kind met de zesde ziekte hoeft niet behandeld te worden; de ziekte is onschuldig en verdwijnt vanzelf. Het is niet nodig de koorts te verlagen, de koorts kan namelijk geen kwaad. Ook de huid hoeft niet ingesmeerd te worden. Voldoende drinken is wel belangrijk. Als een kind zich erg ziek voelt of slecht drinkt, kun je eventueel paracetamol adviseren. Er volgen nu een aantal vragen over de Vijfde en Zesde ziekte. Deel 6 Bof en Kinkhoest In dit gedeelte van de presentatie behandel ik de Bof en Kinkhoest Bof wordt veroorzaakt door het bofvirus. Het komt sinds de invoering van de vaccinatie niet veel meer voor in Nederland. Het virus circuleert nog wel in groepen waarbij de ouders de kinderen niet laten vaccineren. Net als mazelen en rode hond is Bof erg besmettelijk: het virus gaat via speekseldruppeltjes in de lucht door hoesten en praten van het ene naar het andere kind. Besmette druppeltjes kunnen ook worden overgedragen via de handen, bestek, bekers en speelgoed. Een kind is al besmet, én kan ook anderen besmetten, voordat het zelf

7 klachten heeft. Bof is besmettelijk vanaf vijf dagen vóórdat de wang opzwelt tot negen dagen daarna. Na besmetting duurt het twee tot drie weken voordat de ziekteverschijnselen beginnen. Bof begint vaak met koorts. Bij veel van de besmette kinderen raakt de speekselklier bij het oor ontstoken en zet op. Deze klier zit onderhuids in de wang, voor en onder het oor. De zwelling kan pijnlijk zijn. Ook de speekselklieren onder de tong en in de keel kunnen ontstoken raken. Eten, kauwen, slikken en de mond wijd openen doen dan pijn. De zwelling is maximaal na twee tot drie dagen en binnen een week weer verdwenen. Eén op de drie kinderen die besmet raakt, krijgt helemaal geen ziekteverschijnselen. Bof gaat dan ongemerkt voorbij. Bij kleine kinderen is er een kleine kans op een hersenvliesontsteking. Dit treft ongeveer één op de tweehonderd kinderen. Een hersenvliesontsteking door het bofvirus geneest meestal goed. Heel zelden ontstaat doofheid aan een oor. Hier zien we een kind met de bof. Het is een beetje een ouderwets fotootje maar aan de linker kant van het gezicht, op de foto rechts, is duidelijk de zwelling in het gezicht te zien. Er is geen behandeling voor bof. Als het kind zich vervelend voelt of pijn heeft, kun je paracetamol adviseren. Bof geneest na één tot twee weken. Een kind met bof mag wel naar school of kinderdagverblijf. Adviseer ouders het daar wel te melden. Ook voor Bof geldt dat kinderen via het Rijksvaccinatieprogramma worden gevaccineerd tegen Bof. >5 In de volgende dia s behandelen we Kinkhoest. We stellen je eerst een inventarisatievraag. Het is winter, de periode waarin veel kinderen hoesten. Je krijgt dan ook veel vraag naar hoestmiddelen. Maar er heerst ook Kinkhoest. Kun jij onderscheid maken tussen een gewone hoest en Kinkhoest? En op welke verschijnselen moet je letten?? >6 Kinkhoest is een infectie van de bovenste luchtwegen, en wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Kinkhoest komt zowel bij kinderen als volwassenen voor. Kinkhoest is besmettelijk. De bacterie wordt overdragen door niezen of hoesten. Vanaf het begin van de verkoudheid tot ongeveer zes weken daarna kan de bacterie op anderen worden overdragen. De ziekte is dus al besmettelijk voordat de kenmerkende hoestbuien optreden. >7 Eén tot drie weken na de besmetting begint Kinkhoest met: een verkoudheid, niezen, lichte koorts en prikkelhoest. Twee weken hierna ontstaan hevige, plotseling opkomende hoestbuien met opgeven van helder, taai slijm, soms met overgeven en/of blauw aanlopen. De hoestbui eindigt vaak met een lange gierende inademing. De hoestbuien zijn uitputtend, waardoor bij baby s de kracht om te drinken kan afnemen. Baby s kunnen van kinkhoest hangerig en lusteloos worden, soms worden ze benauwd en blauw, zonder dat ze hoesten. Na enkele weken worden de hoestbuien minder heftig. Alles bij elkaar kan het hoesten soms drie tot vier maanden duren. Een kind dat kinkhoest heeft doorgemaakt, is daarna langdurig tegen de ziekte beschermd. >8 Kinkhoest gaat vanzelf over, al duurt het soms maanden. Rust kan ervoor zorgen dat een kind wat minder hoestaanvallen krijgt. Maar in bed blijven is niet nodig. Ook kan een kind met kinkhoest gerust spelen als het daar zin in heeft, of naar school of kinderdagverblijf. Het geven van antibiotica bij Kinkhoest heeft over het algemeen geen zin. De hoestbuien worden er niet minder door en de kinkhoestperiode duurt even lang. Alleen als er in het gezin een zwangere vrouw of een baby onder één jaar is, wordt overwogen het hele

8 gezin antibiotica te geven om besmetting van de baby te voorkomen. Dit soort maatregelen wordt ook genomen in gezinnen met een kind dat bijvoorbeeld een hartkwaal of een longziekte heeft. De antibiotica die dan gegeven worden zijn azitromycine of erythromycine gedurende drie tot vijf dagen. >9 Kinderen worden in het eerste levensjaar vier keer tegen kinkhoest ingeënt, de eerste keer als ze twee maanden zijn. De inenting tegen kinkhoest (K) zit samen met de inenting tegen difterie (D), tetanus (T) en polio (P) in de DKTP-prik. Elke inenting draagt bij aan bescherming en na drie inentingen (gegeven tussen twee tot vier maanden) zijn kinderen beschermd tegen kinkhoest. De vervolgvaccinaties, na elf maanden en vier jaar, zorgen voor een langere bescherming. De inenting tegen kinkhoest geeft een goede maar geen volledige bescherming gedurende vier tot twaalf jaar. Als een kind dat is ingeënt toch kinkhoest krijgt, verloopt de ziekte milder. Er volgen nu twee vragen; een vraag over de Bof en een vraag over Kinkhoest. Deel 7 Adviezen en links Er zijn een aantal algemene adviezen die je aan ouders kunt meegeven. - Om de kans op besmetting te verkleinen is een goede hoesthygiëne altijd belangrijk. Het beste is bij hoesten en niezen een papieren zakdoekje te gebruiken, dit na gebruik weg te gooien en daarna de handen te wassen. Als men geen papieren zakdoekje bij de hand heeft, houd dan de hand voor de neus en mond en was hierna de handen of hoest met de elleboog voor de mond. Leer kinderen dit ook te doen. - Geef het kind voldoende te drinken, eventueel een waterijsje; dit is ook goed tegen blaasjes in de mond bij waterpokken. Eten is minder belangrijk. - Zorg dat het kind genoeg rust krijgt. Het hoeft niet in bed te blijven, mag gewoon spelen als het dit wil en mag ook naar buiten. Neem het kind niet mee naar plaatsen waar mensen met een verminderde afweer zijn, zoals ziekenhuizen. - Bij koorts moet het lichaam de warmte kwijt kunnen. Adviseer daarom dunne kleding die losjes om het lichaam zit. In bed is een lakentje vaak voldoende. Als het kind het koud heeft of rilt, dek het dan tijdelijk extra toe. - Paracetamol kan worden gebruikt bij koorts waar het kind echt ziek van is. - Je kunt ouders wijzen op de website van het Nederlands Huisartsen Genootschap Hier staan duidelijke adviezen beschreven over koorts bij kinderen. - Als er open wondjes ontstaan bij krabben: spoel deze dan uit en houd ze schoon. Als er een infectie ontstaat, verwijs dan naar de arts. In de laatste twee dia s geven we een aantal adviezen met betrekking tot de behandeling van jeuk die je aan ouders kunt meegeven. - Knip de nageltjes kort en houd deze schoon om openkrabben en infecties te voorkomen. - Laat het kind eventueel slapen met verbandhandschoentjes of wantjes en een dunne pyjama met lange mouwen en pijpen. Als het kind veel last van jeuk heeft, kunnen verzachtende en verkoelende middelen worden geadviseerd. Deze verkorten de duur van de ziekte niet, maar voelen prettig op de huid. Ze mogen alleen niet op open wondjes worden gesmeerd. Het maakt therapeutisch gezien niet uit welk middel wordt geadviseerd, gebruiksgemak en prijs kunnen de doorslag geven. Producten met zinkoxide zorgen tevens dat de blaasjes indrogen: zinkoxide schudsel FNA, ook wel: lotio alba of calamineschudsel FNA. Andere verkoelende en verzachtende middelen die in aanmerking kunnen komen zijn de medische zelfzorghulpmiddelen Kidsclin Coolmousse, Calendulan Kinderemulsie, Heltiq waterpokken gel en zemelengel. Ook mag bij kinderen vanaf twee jaar talkpoeder met menthol worden geadviseerd, dit kan bijvoorbeeld praktisch zijn als ook de behaarde hoofdhuid jeukt. Let op dat er geen poeder in de ogen of luchtwegen terechtkomt. En ook niet gebruiken op open wondjes. Je mag het niet adviseren bij kinderen jonger dan twee jaar, bij hen kan menthol ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken.

9 Op kleine plekjes kan eventueel lidocaïne-levomenthol-gel FNA of pramocaïne crème worden gebruikt. Niet gebruiken op grotere oppervlakken, dan wordt het teveel systemisch opgenomen, wat voor bijwerkingen kan zorgen. En levomenthol mag niet worden gebruikt bij kinderen jonger dan twee jaar. Heeft het kind last van blaasjes in de mond, dan kan lidocaïne orale gel FNA worden geadviseerd. Een aantal interessante links waar je ouders naar kunt verwijzen of die je zelf eens kunt bezoeken zijn: Landelijke coördinatiestructuur infectieziekten (RIVM), (inloggen verplicht): KNMP zelfzorgstandaard Kinderziekten,