'Omarm uw ellendige gevoelens'

Transcriptie

1 'Omarm uw ellendige gevoelens' Interview. Wetenschapper Raj Raghunathan toont met cursus en boek aan dat geluk wel degelijk grotendeels maakbaar is , 00.00u Raj Raghunathan is zelf behoorlijk slim en al even gelukkig. Een combinatie die geenszins vanzelfsprekendheid blijkt, zo wijzen twee decennia van geluksonderzoek uit: intelligentie en geluk gaan niet hand in hand. Dat heeft Raghunathan, werkzaam aan de universiteit van Texas, niet zelf bedacht. Omdat de geluksleer niet zijn vakgebied is, heeft hij zich de afgelopen jaren als een soort leerling met sociaal-wetenschappelijke basisvaardigheden door het landschap van geluksonderzoekers laten voeren. Hij zocht alle grootheden op dit terrein op, sprak met hen en bestudeerde hun werk dat doorgaans valt onder in de categorie van de positieve psychologie. Uitgangspunt van deze stroming is de maakbaarheid van de mens en zijn geluksbeleving. Want als je de minderbedeelden op dat gebied een scheutje van de gelukzaligen onder ons kunt geven, eindigen ook zij een beetje gelukkiger, nietwaar? Is geluk werkelijk maakbaar? "De helft van onze gelukspotentie zit in de genen. Dan is er nog 10 procent die onderhevig is aan levensgebeurtenissen. De overige 40 procent is beïnvloedbaar en afhankelijk van hoe je tegen het leven aankijkt. Dat is slechts een schatting, maar ik gebruik ze als handvat in mijn cursus." Raghunatans onlinecursus Een leven vol geluk en voldoening is een van de populairste cursussen in de VS, met honderdduizenden deelnemers. Kern van zijn betoog: vergeet al die strategieën die je gebruikt om verder te komen in je carrière, die werken juist averechts voor het bereiken van Page 1 of 6

2 levensgeluk. Stop met vergelijken met anderen, probeer ergens goed in te zijn naar eigen vermogen, richt je meer op vrienden en familie dan op werksuccessen of rijkdom en hunker niet langer naar liefde, maar geef het zelf. Raghunathan nam zijn adviezen - in de vorm van zeven zonden en bijbehorende levenslessen - op in een boek dat afgelopen zomer verscheen. Hoe raakt een economiehoogleraar verzeild in geluksonderzoek? "Tien jaar geleden zocht een oude school- en studievriend me op via Facebook. Hij was inmiddels ook naar de VS verhuisd en we spraken af in een café en haalden herinneringen op, zoals dat gaat. "Mijn vriend vroeg me of ik nog steeds zo'n relaxte jongen was. Hij vertelde anekdotes over hoe ik hippiekleren droeg op feestjes waar iedereen in pak verscheen. Tegenslagen gleden altijd van je schouders, zei hij. Met dat nostalgische beeld van mijzelf ging ik naar huis. Ik realiseerde me dat ik niet meer zo licht en vrolijk in het leven stond. Ik voelde een heimwee naar de 'onschuldige' versie van mijzelf en vroeg me af hoe ik die lichtheid was kwijtgeraakt. Dus besloot ik uit te zoeken hoe geluk werkt, als een wetenschapper." Het uitgangspunt van uw boek en cursus is de maakbaarheid van geluk. We zijn dus deels verantwoordelijk voor ons eigen ongeluk? "Mijn studenten reageren juist teleurgesteld omdat ze slechts 50 procent kunnen beïnvloeden. Maar ik denk dat je een onderscheid moet aanbrengen tussen gezonde, functionerende mensen en mensen die depressief zijn. "Mijn uitgangspunt is dat iedereen gelukkig wil zijn. Voor de meesten van ons draait het leven om je goed voelen. Ik vind het een prettige gedachte, dat we daar zelf iets aan kunnen doen. Anders kun je net zo goed bij de pakken neerzitten." Als je midden in een scheiding zit of net hoort dat je Page 2 of 6

3 ongeneeslijk ziek bent, kun je toch gelukkig zijn, stelt u. "Ik zeg niet dat je vervolgens tegen jezelf moet zeggen: kop op, je hoeft je niet rot te voelen. Of dat je door positief denken vanzelf weer gelukkig wordt. Maar ik denk dat het omarmen van ellendige gevoelens, het toelaten ervan, kan helpen. Dat blijkt uit veel studies. Als je de storm van het verdriet, de rouw of angst over je heen laat komen, blijkt die lang niet zo erg te zijn als je vreesde. Veel mensen kennen deze houding als mindfulness." U ziet mindfulness niet als de zoveelste rage? "Ik begrijp dat de term of de populariteit tot scepsis kan leiden, maar als levenshouding is het een wetenschappelijk bewezen strategie die over het algemeen genomen op termijn geluk vergroot. Het is niet dé onbetwiste route naar geluk, die bestaat niet." Hoe legt u als wetenschapper uit wat mindfulness is? "Ik spreek vaak over zelfcompassie als startpunt, omdat dat een van de belangrijkste ingrediënten is. Wees mild voor jezelf. Je moet jezelf behandelen zoals je een dierbare vriend zou behandelen. Dat is de basis. "De meesten van ons zijn verslaafd aan onze geest en hoe die functioneert. Dat je elk probleem kunt uitdenken, als je maar ietsje harder nadenkt. Ik merk dat veel mensen niet beseffen dat het ook anders kan. Dat jij niet je geest bént. "Ik weet dat veel mensen denken: och, daar heb je weer zo'n cliché uit de zelfhulppsychologie. Maar als je het hebt ervaren, zul je merken dat het daadwerkelijk iets is. Het vergt training en discipline en het kan jaren duren. Maar het is waardevol om je niet te laten sturen door al je gedachten - want het is druk hoor, daar in het hoofd." Bent u zelf mindful? "Tot op zekere hoogte. Ik ben geen verlichte geest die onaangedaan is Page 3 of 6

4 onder om het even welke passerende emotie of gedachte. Maar ik heb wel het vermogen om mijn geest van tijd tot tijd het zwijgen op te leggen. "Ik mediteer. In de ochtend en voor ik ga slapen. Door te mediteren leer je gedachten te observeren zonder je mee te laten voeren op de emoties die ze voortbrengen. "Het helpt me om nederig te zijn als mens. Te beseffen dat ik niet alles kan beheersen, dat het leven komt zoals het komt en dat ik niet alles kan weten en begrijpen. Ik heb dat nodig, omdat ik als wetenschapper geneigd ben te denken dat ik alles kan uitdenken als ik me er maar toe zet. Het helpt me te relativeren. Je weet niet hoe de toekomst eruit zal zien, die onzekerheid moet een basisgegeven zijn zonder dat het me ongemak brengt." Waarom willen we ons welbevinden allemaal actief beïnvloeden, is dat de tijdgeest? "Ik denk dat iedereen een gelukkiger leven wil leiden, ongeacht afkomst, tijd en cultuur. Dat is een universeel gegeven. Alleen de explosie in het veld van de populair-wetenschappelijke literatuur op dit gebied is nieuw en ik ben een exponent daarvan. Ik vind het de taak van de wetenschap om mensen te vertellen wat er mogelijk is." U biedt levenslessen in uw boek en cursus. Sommige zijn vrij evident: vergelijk jezelf niet continu met anderen, wees geen controlfreak en wees niet wantrouwend. Maar wat bedoelt u met: maak van geluk je prioriteit zonder het actief na te streven? "Stel, je vindt slapen belangrijk, de meesten van ons vinden dat en terecht. Dan probeer je de omstandigheden te scheppen die een goede slaap bevorderen. Geen zware maaltijd, niet te lang doorwerken, misschien een avondwandeling of warm bad. Maar je gaat niet in bed liggen en heel hard je best doen om in slaap te vallen, want dan lukt het niet. Zo werkt het ook met geluk. Of met liefde." Ook de staat van zijn die u 'flow' noemt, speelt een belangrijke Page 4 of 6

5 rol. "Dat is een begrip van de beroemde Hongaarse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi (een van de oervaders van het geluksonderzoek, red.). Voor zijn onderzoek gaf hij mensen piepers mee naar huis. Telkens als de pieper afging, moesten ze noteren wat ze aan het doen waren en hoe ze zich voelden. Zo ontdekte hij dat mensen over het algemeen het gelukkigst zijn als ze in een staat van diepe concentratie zijn, waarin gedachten niet langer afleiden. Dat kan met een hobby, maar als je deze staat in je dagelijkse werk kunt ervaren, heb je meer kans op een leven dat je als waardevol ervaart." Wat is geluk eigenlijk? "Het is een paraplubegrip waar liefde, dankbaarheid, vreugde, sereniteit en tevredenheid onder vallen. Over geluk valt te twisten. Het ene onderzoek legt de nadruk op algehele levenswaardering. Andere onderzoeken kijken meer naar het emotionele welbevinden op een bepaald moment. Het is ook nog eens een subjectieve maatstaf: jouw en mijn geluk zijn verschillend en ook mijn eigen geluk kan van dag tot dag of per definitie verschillen. Toch blijken mensen tamelijk goed in staat hun geluksniveau te beoordelen." Zou u een ongelukkig of somber persoon aanraden om uw boek te lezen? "Ik richt me vooral op mensen die al gelukkig zijn, die zich gelukkiger willen voelen. Maar mijn ervaring is dat mensen die zich slechter voelen ook op het goede spoor worden gezet door de handreikingen uit het geluksonderzoek. De zaken die je nodig hebt om van neutraal naar positief te gaan blijken niet zoveel te verschillen van de zaken die nodig zijn om van negatief naar neutraal te gaan. "Ik houd bijvoorbeeld al jaren een geluksdagboekje bij, waarin ik elke dag drie dingen opschrijf die me blij hebben gemaakt. Dat hoeven geen grote dingen te zijn. Het kan zijn: de zon scheen, bij het ontbijt dronk ik een heerlijk kopje thee en ik zag een vriend Page 5 of 6

6 die iets aardigs zei. Zoiets simpels kan je levensgeluk al vergroten, ook als je slecht in je vel zit." Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig? is verschenen bij Business Contact en kost 19,99 euro Page 6 of 6