Fotosynthese. Toelichting. Beginselen van de fotosynthese
|
|
- Katrien Vermeiren
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Fotosynthese Toelichting BIOLOGIE Plant Fysiologie Beginselen van de fotosynthese In het fotosyntheseproces gebruiken bacteriën, en sommige protisten, lichtenergie om suikermoleculen uit kooldioxide en water te produceren. Organismen die fotosynthese gebruiken worden autotrofen genoemd. Zuurstof wordt in dit proces als afvalproduct vrijgegeven. De volgende chemische vergelijking toont de netto input en output van fotosynthese. 6CO 2 + 6H 2 O + Licht Energie C 6 H 12 O 6 + 6O 2 Fotosynthese vindt plaats in de groene delen van een plant, in de chloroplasten, waar zonlicht wordt geabsorbeerd door het groene pigment chlorofyl. Chlorofyl dient als katalysator om koolwaterstof verbindingen te vormen. Chloroplasten hebben een complexe structuur. De membranen van de thylakoïden bevatten chlorofyl en enzymen die nodig zijn voor de lichtreacties van de fotosynthese. Thylakoïden in chloroplasten vormen stapels, die grana worden genoemd. Tekening gemaakt door Michael Hagelberg, Arizona State University s Center for the Study of Early Events in Photosynthesis De meeste planten maken meer suiker dan ze nodig hebben en slaan dit op. Deze opgeslagen suikers zijn de belangrijkste voedselbron voor veel dieren. Op een wereldwijde schaal creëert fotosynthese door planten een miljard ton organische stof per jaar. Het maakt de fotosynthese het belangrijkste chemische proces voor het leven op aarde. Dit proces zorgt voor de voedselvoorziening van de andere organismen en voorziet de organismen die zuurstof gebruiken voor hun respiratie, in hun zuurstofbehoefte. Fotosynthese Toelichting 1
2 Zichtbare straling nodig voor de lichtreactie De zon zendt het meeste van de elektromagnetische straling uit in het gebied van zichtbaar licht. Zichtbaar licht is maar een klein deel van het gehele elektromagnetische spectrum. Zichtbaar licht bestaat uit verschillende golflengtes welke het menselijk oog waarneemt als verschillende kleuren. De lichtreactie van de fotosynthese maakt alleen gebruik van de golflengtes binnen het frequentiebereik van zichtbaar licht. Lichtabsorberende moleculen, ook wel pigmenten genoemd, liggen in de membranen van de grana. Deze absorberen voornamelijk blauwviolet en rood-oranje lichtgolven. Chlorofyl a absorbeert voornamelijk violet en rood licht Het elektromagnetische spectrum; zichtbaar licht bestaat uit golflengten van 400 tot 700 nm. terwijl chlorofyl b voornamelijk blauw en oranje licht absorbeert en geel-groen licht reflecteert. De geabsorbeerde lichtgolven zien wij niet. Wanneer we naar een blad kijken zien we de groene lichtgolven die de pigmenten uitzenden en reflecteren. De fotosynthese in detail De fotosynthese is geen simpel proces, maar vindt plaats in twee verschillende fasen elk met vele tussenstappen. De eerste fase wordt gevormd door de lichtreacties en de tweede fase door de donkerreacties. Tijdens de lichtreacties wordt lichtenergie omgezet in chemische energie in de vorm van de energiedragende stoffen ATP en NADPH. Hierbij komt zuurstof vrij als afvalproduct. Dit proces vindt plaats in en rondom het membraan van de thylakoïden. Tijdens de donkerreacties, ook wel de Calvincyclus genoemd, worden van de stoffen uit de lichtreacties en koolstofdioxide suikermoleculen gevormd. Dit proces vindt buiten de thylakoïden plaats. De twee reactiewegen van de fotosynthese maken het mogelijk om koolstofdioxide tijdsonafhankelijk te fixeren. In warme en droge omstandigheden kan het voor een plant belangrijk zijn om zijn huidmondjes te sluiten, zodat op deze manier geen water verloren gaat. Wanneer CO 2 alleen s nachts kan worden opgenomen verloopt de glucoseproductie in een lichtonafhankelijk proces. Alhoewel in de meeste planten de Calvincyclus overdag plaatsvindt, 2 CMA Lesmateriaal
3 wanneer de lichtreactie de Calvincyclus tegelijkertijd kan voorzien van de geproduceerde NADPH en ATP. De lichtreacties De lichtreacties vinden in en rondom het membraan van de thylakoïden plaats. In de eerste fase van de fotosynthese worden fotonen (licht) omgezet in chemische energie in de vorm van ATP en NADPH. In de twee fotosystemen begint het proces als fotonen geabsorbeerd worden door pigmenten vooral chlorofyl. De lichtreacties beginnen bij fotosysteem twee (PSII). In PSII absorbeert een chlorofyl molecuul een foton waardoor deze in een aangeslagen toestand raakt. Dat wil zeggen dat een elektron in het molecuul zich in een hoger energieniveau bevindt dan dat het zich normaal bevindt. Door een keten van redoxreacties, ook wel elektrontransportketen genoemd, wordt het instabiele elektron verplaatst. In fotosysteem I wordt de energie nogmaals verhoogd door een ander foton. Zodra NADP+ twee elektronen met een hoog energieniveau ontvangt, en een H+ ion, wordt NADPH gevormd. NADPH is nodig als energiedrager tijdens de donkerreacties. NADPH en het afvalproduct O 2 zijn het directe gevolg van redoxreacties. De synthese van ATP verloopt anders. ATP wordt gevormd tijdens chemische osmose. Sommige elektronendragers gebruiken energie, die vrijkomt van elektronen om waterstofionen (H + ), door middel van actief transport van de ene naar de andere kant van het membraan te transporteren. Dit zorgt voor een concentratie gradiënt van H + ionen over het membraan. De synthese van het eiwitcomplex ATP maakt gebruik van een poort waardoor H + terug kan diffunderen naar de stroma in de thylakoïden. De energie van de H + gradiënt brengt H + terug waardoor energie in het proces vrijkomt. Voor de ATP synthese wordt een deel van de energie gebruikt voor de fosforylering van ADP waardoor ATP wordt gevormd. In de lichtreacties vindt geen productie van glucose plaats. De processen die plaats vinden tijdens de lichtreacties van de fotosynthese staan hieronder. Fotosynthese - Toelichting 3
4 De donkerreacties De donkerreacties Calvincyclus vinden plaats in de stroma van de chloroplasten. Koolstof uit CO 2 wordt geïncorporeerd in organische componenten in de koolstoffixatie. Na de koolstoffixatie vindt de reductie van NADPH en H + plaats in meerdere cyclische enzymatische tussenstappen. Aan het eind van het proces wordt hierdoor glucose gevormd. De in de lichtreacties gevormde NADPH levert de hoge-energie-elektronen voor de reductie in de Calvincyclus. De in de lichtreacties gevormde ATP levert de chemische energie die wordt gebruikt om enkele processen tijdens de Calvincyclus te laten verlopen. De Calvincyclus heeft geen licht nodig, echter de reacties van de Calvincyclus vinden wel vaak overdag plaats. Voornamelijk omdat de lichtreacties op die momenten de benodigde NADPH en ATP leveren voor de Calvincyclus. De Calvincyclus wordt daarom ook wel de lichtonafhankelijke reactie genoemd.. Verschillende fotosynthesevormen Planten die in de Calvincyclus direct CO 2 ontrekken aan de lucht worden C3 planten genoemd. Zij worden C3 planten genoemd omdat het eerste organische element, een element bestaand uit drie koolstofverbindingen (3-fosfoglyxeraat ook wel 3-PGA genoemd) bevat. Ongeveer 95% van de planten biomassa is afkomstig van C3 planten. Een probleem voor C3 planten is dat zij hun huidmondjes sluiten tijdens droog en warm weer om zo waterverlies te reduceren. Deze omstandigheden zorgen ervoor dat zuurstof, geproduceerd tijdens de lichtreacties van de fotosynthese, ophoopt in de planten en zo fotorespiratie veroorzaakt. In vergelijking met C3 planten, hebben de zogenoemde C4 planten speciale aanpassingen. Wanneer het droog en warm weer is, houdt een C4 plant zijn huidmondjes 4 CMA Lesmateriaal
5 gesloten om waterverlies te reduceren. Tegelijkertijd blijft de C4 plant suikers maken. Een C4 plant heeft een enzym dat koolstof fixeert tot een 4-C verbinding in plaats van een 3- PGA. De koolstofverbinding schenkt een CO 2 molecuul aan de Calvincyclus in een nabijgelegen cel, die actief blijft om suikers te produceren, alhoewel de huidmondjes gesloten zijn. Veel belangrijke gewassen zijn C4-planten, zoals maïs, sorghum, suikerriet en gierst. De meeste cactussen en vetplanten (CAM planten) hebben een derde manier van koolstoffixatie ontwikkeld. Een CAM plant bespaart water door alleen s nachts de huidmondjes te openen en CO 2 alleen s nachts op te nemen. CO 2 wordt overdag doorgegeven aan de Calvincyclus. Dit zorgt ervoor dat de fotosynthese gedurende de dag kan plaatsvinden, hoewel het blad geen CO 2 opneemt. Geschiedenis Kennis over het fotosynthese proces is de laatste jaren snel toegenomen, hoewel het proces niet goed beschreven was tot de twintigste eeuw. Enkele belangrijke historische feiten: - De oude Grieken geloofden dat de grond voldeed aan de behoeften van alle planten en dit idee werd algemeen aanvaard. - In het midden van de zeventiende eeuw deed een Belgische arts Jan Baptista van Helmont ( ) een experiment met een kleine wilgenboom in een pot, hij voegde niets aan de bodem toe, behalve water, en de boom groeide. Hij concludeerde terecht dat een plant de meeste van haar voedingsstoffen niet kreeg uit de bodem maar onterecht dat de wilg de meeste voedingsstoffen kreeg via het water. - In de 18 e eeuw ontdekte Joseph Priestley ( ) dat, hoewel een brandende kaars uitging in een gesloten container, deze bleef branden zodra hij een levend takje munt toevoegde. Op dat moment wist Priestley niets over O 2 maar hij concludeerde dat het takje munt de lucht herstelde nadat deze uitgeput was door de brandende kaars. - De Nederlandse arts en plantenfysioloog Jan Ingenhousz ( ), geïnspireerd door Priestley's onderzoek, leerde dat de groene delen van planten een muffe lucht kunnen revitaliseren en dat ze dat alleen doen in de aanwezigheid van zonlicht. Dit was de eerste aanwijzing van de rol van het licht in het fotosynthetische proces. Ingenhousz ontdekte ook dat alleen het licht van de zon en niet de hitte die deze genereert noodzakelijk is voor de fotosynthese. - In de late jaren 1800, suggereerde de Duitse botanicus Julius von Sachs ( ) dat zetmeel een product van koolstofdioxide was. Hij stelde ook in 1865 dat, in de aanwezigheid van licht, chlorofyl fotosynthetische reacties katalyseert en hij ontdekte de chlorofyl-bevattende chloroplasten. - In 1880, toonde de Duitse fysioloog Theodor Wilhelm Engelmann ( ) aan dat de lichtreacties, het vastleggen van zonne-energie en het omzetten in chemische energie, plaatsvinden in de chloroplasten en alleen reageren op rood en blauw licht. Fotosynthese - Toelichting 5
6 Pas in de twintigste eeuw begonnen wetenschappers de complexe biochemie van de fotosynthese te begrijpen. In 1940, door de ontdekking van koolstof-14, een radioactieve isotoop koolstof, konden meer gedetailleerde studies van fotosynthese plaatsvinden. Met behulp van koolstof-14, was Melvin Calvin in staat om de weg van de koolstof te traceren in het gehele fotosyntheseproces. Tijdens de jaren 1950 en 1960, bevestigde hij dat de lichtreacties waarbij chlorofyl direct fotonen ontving echt plaatsvinden. Vervolgens bestudeerde hij de daaropvolgende donkerreacties. Door te werken met groene algencellen, onderbrak Calvin het fotosynthetische proces in verschillende stadia en stopte de cellen in een alcohol oplossing. Vervolgens werden, door middel van papierchromatografie, de cellen en chemische stoffen die geproduceerd waren geanalyseerd. Deze reeks van reacties wordt nu de Calvin Benson Cyclus genoemd. In 1998 kondigden wetenschappers van de Arizona State University aan dat zij een kunstmatig fotosynthetisch energiesysteem gemaakt hadden. De celachtige machine gebruikt licht voor de synthese van ATP, een drager van chemische energie in alle organismen. Deze nieuwe technologie kan uiteindelijk leiden tot biologische computers en nieuwe geneesmiddelen. (McGrath, 1999, p. 600). (Source: 6 CMA Lesmateriaal
Celstofwisseling II (COO 5) Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 en 10 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie
Celstofwisseling II (COO 5) Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 en 10 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011 Elektronen-transportketen 1. Van enkele processen in
Nadere informatieFotosynthese. Remco Prenger. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Remco Prenger 12 june 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62857 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieProef Biologie Zuurstofproductie van waterpest
Proef Biologie Zuurstofproductie van waterpest Proef door een scholier 2779 woorden 5 maart 2006 4,4 47 keer beoordeeld Vak Biologie Zuurstofproductie Fotosynthese is een biochemisch proces waarbij planten,
Nadere informatieMeerkeuzevragen. Fotosynthese, celademhaling en gisting. V. Rasquin
Meerkeuzevragen Fotosynthese, celademhaling en gisting V. Rasquin MEERKEUZEVRAGEN FOTOSYNTHESE 1. Een brandende kaars dooft vlug onder een glazen stolp. Plaatst men naast de kaars ook een plant onder de
Nadere informatieToetsing voor de NLT module Brandstof voor het leven! Fotosynthese en energie op aarde
Toetsing voor de NLT module Brandstof voor het leven! Fotosynthese en energie op aarde Toets deel A: CO 2 -productie en compensatie, groei van eendenkroos Een verre reis Je besluit met drie vrienden naar
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieAan de slag met Fotosynthese
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 27 september 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/32977 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatie13 Energietransport in cellen
Heterotrofe organismen (bv de meeste bacteriën, schimmels en dieren) kunnen geen organische stoffen vormen uit alleen anorganische stoffen; zij zijn niet in staat tot koolstofassimilatie. Zij moeten organische
Nadere informatieBiologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieKarel Bogaerdstraat 4, 1020 Laken. Onderzoek competenties Biologie. De CO2-uitstoot
Lyceum Martha Somers Karel Bogaerdstraat 4, 1020 Laken Onderzoek competenties Biologie De CO2-uitstoot Hoeveel bomen moet men aanplanten om de CO2-uitstoot van de leerlingen uit een klas 5 wetenschappen
Nadere informatieFOTOSYNTHESE bij PLANTEN
FOTOSYNTHESE bij PLANTEN INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Inleiding Doel Theorie Opstelling Uitvoering Waarnemingen en berekeningen Foutenbespreking Conclusie Geraadpleegde literatuur Bijlagen INLEIDING Wij
Nadere informatieSamenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj
Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatie4,5. Samenvatting door L woorden 17 december keer beoordeeld. Biologie voor jou. 1. Vrije en gebonden energie.
Samenvatting door L. 1850 woorden 17 december 2012 4,5 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Vrije en gebonden energie. Vrije energie (kinetische energie) komt voor als warmte en
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling VWO
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling VWO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking
Nadere informatieDe basisprincipes van de fotosynthese Hoe gaat een plant om met CO 2?
De basisprincipes van de fotosynthese Hoe gaat een plant om met CO 2? Govert Trouwborst (Plant Lighting BV) Masterclass CO 2 bij potplanten 12 mei 2016 Team: dr. ir. Sander Hogewoning, dr. ir. Govert Trouwborst
Nadere informatieFotosynthese en Respiratie
ICT for Innovative Science Teachers Leonardo da Vinci programme 2009-1-PL1- LEO05-05046 Fotosynthese en Respiratie Al het leven op aarde wordt aangedreven door een groene kracht, te weten het groen uit
Nadere informatie1. Stofwisseling, assimilatie en dissimilatie
Samenvatting door A. 1427 woorden 12 april 2013 6,5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie H3 - Energie 1. Stofwisseling, assimilatie en dissimilatie Stofwisseling (metabolisme):
Nadere informatieFoto- & chemosynthese. Bundel voor de leerlingen. V. Rasquin
Foto- & chemosynthese Bundel voor de leerlingen V. Rasquin Inhoud Geen leven zonder energie... 2 Fotosynthese bij planten... 3 De chloroplasten... 4 De fotosynthetische pigmenten... 5 Een overzicht van
Nadere informatieSamenvatting Biologie Energie
Samenvatting Biologie Energie Samenvatting door een scholier 3111 woorden 20 januari 2008 6,9 197 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting biologie Thema 3, Energie Basisstof
Nadere informatieEcosysteem in een fles
Ecosysteem in een fles Door: Femke Hoeksma 1 Voorwoord: De keuze van een onderwerp voor mijn profielwerkstuk was best moeilijk. Na een uitgebreide oriëntatie ben ik tot de keuze van een gesloten ecosysteem
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL]
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van
Nadere informatieFotosynthese als brandstof -Vragen en opdrachten bij de lesposter-
Inleiding Het kan je niet ontgaan zijn: er zijn grote problemen met de huidige manier van energievoorziening. We halen de meeste energie uit het verstoken van fossiele brandstoffen. Deze raken op en aangezien
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatieVragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011
Celstofwisseling I Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011 Inleiding 1-12 Deze module gaat over de omzetting van voedsel in energie
Nadere informatieCelmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Nadere informatieEcosysteem in een fles
Ecosysteem in een fles Door: Femke Hoeksma 1 Voorwoord: De keuze van een onderwerp voor mijn profielwerkstuk was een ingewikkeld proces. Na een uitgebreide oriëntatie ben ik tot de keuze van een gesloten
Nadere informatieLicht adaptatie in planten
Licht adaptatie in planten Introductie Planten en andere fotosynthetische organismen hebben een maximum aan licht wat ze kunnen verwerken. Planten gebruiken verschillende mechanismen om de lichtopname
Nadere informatie3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41
3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen
Nadere informatieDE OUDE BOGTEN NIEUWSBRIEF 8 juli 2018
DE OUDE BOGTEN NIEUWSBRIEF 8 juli 2018 Woordje van de voorzitter. Beste tuinvrienden, Wat was het gezellig bij ons lustrumfeest! Veel bedrijvigheid en allemaal blije gezichten, dat deed me erg goed. Bij
Nadere informatieBIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo
BIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van foto
Nadere informatieTentamen Biochemie, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST,
Tentamen Biochemie, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, 26-09-2014 1. Tijdens fotosynthese ontstaat O 2. Uit welke grondstof(fen) wordt dit O 2 gevormd? De reactie vereist energie. Hoeveel moleculen ATP worden
Nadere informatieBASISSTOF. 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese Functionele bouw van een chloroplast Fotosynthesereacties 48
3 1 De cel 3 Autotrofe voeding 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese 44 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 3 Verband cel - weefsel - orgaan - stelsel
Nadere informatieLes Koolstofkringloop en broeikaseffect
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm
Nadere informatieZonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme
Zonnestraling Samenvatting De Zon zendt elektromagnetische straling uit. Hierbij verplaatst energie zich via elektromagnetische golven. De golflengte van de straling hangt samen met de energie-inhoud.
Nadere informatieHoofdstuk 1 Doelstelling 1: Stofwisseling (metabolisme): het geheel aan chemische processen in een cel. Via passief en actief transport nemen cellen
Hoofdstuk 1 Doelstelling 1: Stofwisseling (metabolisme): het geheel aan chemische processen in een cel. Via passief en actief transport nemen cellen stoffen op uit hun milieu. Enzymen maken de omzettingsprocessen
Nadere informatieAntwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling
Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling Antwoorden door een scholier 1478 woorden 16 februari 2009 5,6 56 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie voor jouw Havo 5 Hoofdstuk
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatieSamenvatting Biologie Stofwisseling
Samenvatting Biologie Stofwisseling Samenvatting door een scholier 1466 woorden 13 juni 2006 5,6 46 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Thema 1 Stofwisseling Doelstelling
Nadere informatieCelademhaling & gisting
Celademhaling & gisting Tekst voor de leerlingen V. Rasquin - 1 - DISSIMILATIE - TEKST VOOR DE LEERLINGEN celademhaling & GISTING Wij weten dat heel wat processen endergonisch zijn (ze vergen energie).
Nadere informatie-Dissimilatie gebeurd stapje voor stapje. De chemische energie uit de stapjes wordt eerst gebruikt voor de
Samenvatting door een scholier 1966 woorden 4 oktober 2006 6,7 85 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou SAMENVATTING BIOLOGIE THEMA 1 STOFWISSELING Basisstof 1 -Voedingsstoffen, water
Nadere informatieQUANTUMFYSICA FOTOSYNTHESE. Naam: Klas: Datum:
FOTOSYNTHESE QUANTUMFYSICA FOTOSYNTHESE Naam: Klas: Datum: FOTOSYNTHESE FOTOSYNTHESE ANTENNECOMPLEXEN Ook in sommige biologische processen speelt quantummechanica een belangrijke rol. Een van die processen
Nadere informatieNaar: D.O. Hall & K.K. Rao, Photosynthesis, Studies in Biology, Cambridge, 1994, blz. 106.
Examentrainer Vragen Fotosynthese Vanuit tussenproducten van de fotosynthese worden niet alleen koolhydraten gevormd, maar ook vetten, vetzuren, aminozuren en andere organische zuren. Dag- en seizoensgebonden
Nadere informatieOpdracht 7.2 Energie een heel lastig onderwerp
Opdracht 7.2 Energie een heel lastig onderwerp Inleiding voor de docent: Onverwachte gaten in het curriculum en in BINAS In deze opdracht gaat de aandacht naar de samenhang tussen de processen die een
Nadere informatieFoto- en chemosynthese
Foto- en chemosynthese Tekst voor de leerkracht V. Rasquin ASSIMILATIE - TEKST VOOR DE LEERKRACHT Zeer veel levensprocessen zijn endergonisch: ze vereisen energie. Voorbeelden van dergelijke processen
Nadere informatieStudiehandleiding Biochemie I
Studiehandleiding Biochemie I 2006-2007 1 Proeftentamen Biochemie I 1. Vul de juiste term uit de lijst op de open plaatsen in onderstaande tekst in. Elke term mag maar éénmaal worden gebruikt maar niet
Nadere informatieKoolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen.
Koolstofcyclus Samenvatting Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen. Er is een uitwisseling van koolstof tussen oceanen,
Nadere informatieLicht effecten en plant responsen
Licht effecten en plant responsen Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Lezing DLV, Wageningen, 29 juni 2009 Wat is licht? Canadese noorderlicht Inhoud Wat is licht? Het spectrum (in de tijd) Invloeden
Nadere informatieBoombiologie. Basiskennis 1. Boomanatomie (1) Boomanatomie (3) Boomanatomie (2) Het samenstel van deze organen vormen samen een organisme: de boom
Boomanatomie (1) Boombiologie Alle levende organismen hebben dezelfde opbouw: Basis is cellen, weefsels en organen Cellen zijn bouwstenen van structuur Gespecialiseerde structuren heten meristeemweefsel
Nadere informatievwo celprocessen 2010
vwo celprocessen 2010 Stofwisseling Een proefpersoon gaat na het nuttigen van een maaltijd twee dagen vasten. Tijdens die 48 uur worden de concentraties van verschillende stoffen in de lever en in het
Nadere informatieQuiz 2015. Experimentenwedstrijd Antwoorden. Playful Science 9
Experimentenwedstrijd Antwoorden. Playful Science 9 1. De energie voor de samentrekking van skeletspieren wordt geleverd door ATP. Spieren hebben slechts een kleine hoeveelheid ATP in voorraad. Eenmaal
Nadere informatieLes 2: Fotosynthese. Fig.15.1
Les 2: Fotosynthese Fig.15.1 Bacteria Cyanobacteria & planten Hoe wordt licht energie gecapteerd? Licht wordt uitgezonden in quanta (fotonen) De energie van die fotonen: vgl van Planck E = h.ν = h.c/λ
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor geïntereseerden buiten dit vakgebied
Hoofdstuk 8 Nederlandse samenvatting voor geïntereseerden buiten dit vakgebied Alle levende wezens zijn opgebouwd uit cellen. Het menselijk lichaam heeft er 10 14 oftewel rond de 100 biljoen, terwijl bacteriën
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Broeikasgassen meten in wijn. 1 Uitgeverij Malmberg. Lees de volgende tekst.
Examentrainer Vragen Broeikasgassen meten in wijn Lees de volgende tekst. Sterk toegenomen verbranding van organische stoffen leidt tot een verhoging van de concentratie CO 2 in de atmosfeer. Er is op
Nadere informatie1 Stofwisseling. JasperOut.nl
1 Introfilmpje: 1 1.1 Verzuurde spieren 1 Verzuring van je spieren Je spieren verbruiken energie komt vrij tijdens de verbranding (dissimilatie) in je cellen. Bij deze verbranding zetten je spiercellen
Nadere informatieANTWOORDEN ENERGIE EN FOTOSYNTHESE
OPDRACHTEN SERIE A Teken een schets ANTWOORDEN ENERGIE EN FOTOSYNTHESE 1a. Een vet bestaat uit een molecuul glycerol waaraan door middel van esterverbindingen vetzuren zijn gekoppeld. De vetzuren kunnen
Nadere informatieSamenvatting 125. Samenvatting
Samenvatting 125 Samenvatting Fotosynthese is op directe of indirecte manier het belangrijkste proces voor alle levende organismen op aarde. Het wordt uitgevoerd door een heleboel verschillende soorten
Nadere informatieBloei van de blauwalg
Bloei van de blauwalg Blooms like it hot was een kop in het wetenschappelijke tijdschrift Science in april 2008. De onderzoekers Hans Paerl en Jef Huisman wijzen daarmee op een toename van de algenbloei
Nadere informatieExamen scheikunde HAVO tijdvak uitwerkingen
Examen scheikunde HAV tijdvak 2 2018 uitwerkingen Bodem bedekken 1p 1 fotosynthese/koolzuurassimilatie 2 25,0 kg 3 Aantal m 3 polymelkzuur in 1,00 m 3 bolletjes = 3 3 1,24 10 kg/m 2,016 10 2 m 3 4 Volume
Nadere informatieWeek / data 47 18/ /11
Tweede planner voor 5 vwo Thema 3 BVJ deel 5 Energie Dit is stof voor je eerste schoolexamentoets in april. Er gebeurt in de natuur (dus ook in jouw lichaam) niets vanzelf, omdat het nodig zou zijn. Voor
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: *
Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * * * 2 Hoe kun je de naam van een organisme opzoeken?
Nadere informatieDe Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans
De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE41, 2017-2018 Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans Weende-analyse: DS-gehalte Droge stof (DS): Het materiaal dat overblijft als, door verwarming
Nadere informatieSAMENVATTING 141 Aminozuren zijn bouwstenen voor de synthese van eiwitten die nodig zijn voor de groei van een organisme. De synthese van aminozuren kost energie dat wordt gewonnen uit de voedingstoffen
Nadere informatieParagraaf 1: Fossiele brandstoffen
Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,
Nadere informatieInvestigations on the CO2 concentrating mechanism of two green algae van Hunnik, E.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Investigations on the CO2 concentrating mechanism of two green algae van Hunnik, E. Link to publication Citation for published version (APA): van Hunnik, E. (2000).
Nadere informatieDe oplossing zit onder de motorkap van de plant
De oplossing zit onder de motorkap van de plant groen Willem Schoonen 15:21, 27 mei 2017 ullstein bild via Getty Images "De gewassen die we verbouwen zijn niet voor de landbouw geboren; die hebben we uit
Nadere informatieBIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen
www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5
Nadere informatieBloei van de blauwalg
Bloei van de blauwalg Blooms like it hot was een kop in het wetenschappelijke tijdschrift Science in april 2008. De onderzoekers Hans Paerl en Jef Huisman wijzen daarmee op een toename van de algenbloei
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3: energie en warmte
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3: energie en warmte Samenvatting door E. 1500 woorden 6 maart 2014 5,7 16 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Systematische natuurkunde Energie en warmte 3.1 warmte
Nadere informatieDe aardse atmosfeer. Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado
De aardse atmosfeer Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado Vertaling en tekstbewerking: Gjalt T.Prins Cdß, Universiteit Utrecht Inleiding De ozonlaag
Nadere informatieRespiratie en fotosynthese bij planten onderzoeken met een CO 2 -sensor
Minicahier T 3 Europe Vlaanderen Respiratie en fotosynthese bij planten onderzoeken met een CO 2 -sensor Workshop 21 ste Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen Natalie Dirckx Voorwoord Jarenlang behoorden
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 january 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life
DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life De vragen die voorkomen in het COO-programma DNA & eiwitsynthese zijn op dit formulier weergegeven. Het is de bedoeling dat je,
Nadere informatieLESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/MEDIA/ORGANISATIE TIJD
analogie bemerken tussen mens en plant, groeifactoren van een plant nagaan.. 1. Lesbegin : We hebben in de vorige les het chemisch proces bestudeerd van de voedselopname bij de mens naar analogie bestuderen
Nadere informatie1. De invloed van de lichtintensiteit op de zuurstofproduktie bij waterpest (assimilatie)
Proef door een scholier 1798 woorden 9 augustus 2011 5,4 24 keer beoordeeld Vak Biologie Op school kregen wij een practicumdag, waarbij wij een van de onderstaande proefjes konden krijgen. Daarom had ik
Nadere informatieVerterende bodembacteriën? Aanwezigheid van amylase producerende bacteriën in de bodem
Inleiding In de bodem leven bacteriën die het enzym amylase produceren. Amylase breekt zetmeelmoleculen (lange ketens van aan elkaar gekoppelde glucosemoleculen) af tot losse glucosemoleculen. In dit experiment
Nadere informatiePlanten en hun omgeving. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/87628
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/87628 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieZuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie?
Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Sander Pot (Plant Dynamics BV) i.s.m. Govert Trouwborst (Plant Lighting BV) Sander Hogewoning (Plant Lighting BV) Stefan Persoon (Inno Agro BV)
Nadere informatieDe cel metabolisme cel cel- membraan eiwitsynthese DNA aminozuren 1.1 De cel celcyclus celmembraan Afbeelding 1.1
de cel Elk levend wezen is opgebouwd uit cellen. Het eerste deel van dit hoofdstuk gaat over de verschillende onderdelen van een cel. We bespreken het celmembraan, het cytoplasma en de belangrijkste organellen.
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatieFysiologie / Metabolisme stofwisseling
Fysiologie / Metabolisme stofwisseling Onder de fysiologie vallen bij de sportmassage de volgende onderdelen: Celleer/cytologie Weefselleer/histologie Stofwisseling/metabolisme Spijsvertering Hart, bloedvaten
Nadere informatie2.2 De Weende-analyse bij veevoeding
2.2 De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE31-VE41, 2018-2019 Auteur: E. Held; bewerkt door H. Hermans : Hoofdstuk 2 De Weende-analyse (presentatie) 1 Bij het oprispen boeren komt methaan (CH4)
Nadere informatieAtoomfysica uitwerkingen opgaven
Atoomfysica uitwerkingen opgaven Opgave 1.1 Wat zijn golven? a Geef nog een voorbeeld van een golf waaraan je kunt zien dat de golf zich wel zijwaarts verplaatst maar de bewegende delen niet. de wave in
Nadere informatieLEVENSGEMEEN SCHAPPEN
LEVENSGEMEEN SCHAPPEN 1 E e n e i g e n h u i s, e e n p l e k o n d e r d e z o n Waarom groeien er geen klaprozen op het sportveld? Waarom leven er geen kwallen in de IJssel? Kunnen struisvogels wel
Nadere informatieWaar leven is, zijn ook Enzymen
Waar leven is, zijn ook Enzymen De verschillende functies van de Enzymen zijn ontelbaar veelzijdig, net zo als bij Microorganismen, maar Enzymen zijn geen Micro organismen. Het betreft hier dus geen levende
Nadere informatieIn de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur).
2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden
Nadere informatieDe effecten van assimilatiebelichting op de fotosynthese in paprika
De effecten van assimilatiebelichting op de fotosynthese in paprika P Hendrix FFLM Michielsen In opdracht van: PT-projectnr 12199 juli 25 In opdracht van: PT-projectnr 12199 juli 25 Uitvoering: HAS KennisTransfer
Nadere informatieFiguur 1 Een dobbelsteen en zijn spiegelbeeld, uitgeklapt om duidelijk weer te geven dat beide niet gelijk aan elkaar zijn.
SAMENVATTING In dit hoofdstuk is het werk dat in het proefschrift beschreven is samengevat en op een dusdanige manier verwoord dat het voor chemici in zijn algemeenheid te volgen is. Eerst worden de begrippen
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied
Nederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied Met dit proefschrift ga ik promoveren in de biochemie. In dit vakgebied wordt de biologie bestudeerd vanuit chemisch perspectief. Het
Nadere informatieINHOUDSTABEL C3-
aam: Vak: Biologie Klas: 501 Leerkracht: Dhr. Martin r.: 25 Datum: 19-02 - 2000 IHOUDTABEL 1. Inleiding 2. Practica 2.1 Invloed van de lichtintensiteit 2.2 Invloed van de frequentie van het licht 2.3 Welk
Nadere informatieVoorwoord. Onderwerp -De invloed van algen op het aardse leven
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Voorwoord... 2 Onderwerp... 2 Hoofdvraag... 2 Deelvragen... 2 Algen... 3 Wat is Chlamydomonas?... 3 fotosynthese... 3 Lichtreactie... 4 1 de conformatiehypothese... 5 2
Nadere informatieExact Periode 5. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatieFotosynthese vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62437
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 05 juli 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62437 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieMulti-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak
Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak Samenvatting O. BORIRAK Het hoofddoel van het onderzoek beschreven in dit
Nadere informatieDEEL 1 MATERIE, ENERGIE EN LEVEN
Inhoud Inleiding 3 DEEL 1 MATERIE, ENERGIE EN LEVEN 9 Thema 1 Moleculaire structuur en eigenschappen van stoffen 10 1 Knappe structuren bepalen de eigenschappen van een stof 11 1.1 Koolstof, als basis
Nadere informatieMitochondriële ziekten Stofwisseling
Mitochondriële ziekten Stofwisseling Deze folder maakt deel uit van een serie over mitochondriële aandoeningen. In deze folder leest u meer over de stofwisseling. De stofwisseling is niet eenvoudig daarom
Nadere informatie